alamatesoall
10-17-2012, 05:46 PM
متداولترین وسیله بررسی تجربی در جامعهشناسی و بسیاری از رشته های دیگر و همچنین در بخش های مرتبط با مطالعات کاربردی، مصاحبه است. زیرا گرچه با این وسیله، رفتار اجتماعی افراد فقط به طور غیرمستقیم، بر مبنای عکسالعمل آنها به سوالات سنجیده می شود و به نظر می رسد با تکنیکهایی چون مشاهده و یا آزمایش ممکن است بتوان رفتار اجتماعی افراد را در گروه های کوچک به طور مستقیم و واقعی تر بررسی کرد، اما در گروه های بزرگتر، هنگامی که مقایسه نسبتاً دقیق رفتار گروه ها با یکدیگر مطرح می شود باید مقیاس های دقیق، قابل اطمینان و یک شکلی برای مقایسه و سنجش آن تعداد زیاد از افراد با یکدیگر یافت که در مجموع روش مصاحبه در بیشتر موارد به این هدف ایده آل نزدیکتر است.
فنون مصاحبه
مقدمه
متداولترین وسیله بررسی تجربی در جامعهشناسی و بسیاری از رشتههای مجاور دیگر و همچنین در بخشهای کاربردی، روش مصاحبه است. زیرا گرچه با این وسیله، رفتار اجتماعی افراد فقط به طور غیر مستقیم، بر مبنای عکسالعمل آنها به سوالات سنجیده میشود و به نظر می رسد با تکنیکهایی چون مشاهده و یا آزمایش ممکن است بتوان رفتار اجتماعی افراد را در گروههای کوچک به طور مستقیم و واقعیتر بررسی کرد، اما در گروههای بزرگتر، هنگامی که مقایسه نسبتاً دقیق رفتار گروه ها با یکدیگر مطرح می شود باید مقیاسهای دقیق، قابل اطمینان و یکشکلی برای مقایسه و سنجش افراد با یکدیگر یافت که در مجموع "مصاحبه" در بیشتر موارد به این هدف ایدهآل نزدیکتر است.
انجام مصاحبه عبارتست از هنر پرسیدن پرسشهای درست و به دقت گوشدادن به آنچه که مصاحبهشونده میگوید و همچنین چیزهایی که مصاحبهشونده نمیگوید.
مصاحبه ارتباطی طراحی شده، هدفدار، رودررو و نیازمند به تصمیمگیری است که دو طرف در آن حضور دارند و دستکم یکی از طرفین با برنامهریزی قبلی در آن شرکت می کند. به عبارتی محقق طی برنامه ای معین به وسیله سوالات مشخص در پی سنجش هدفهایی مشخص است. با همین توضیح چنین بر می آید که:
1. در آغاز باید هدفهای کل (هدف تحقق و بررسی) و هدفهای جزء (هدف از طرح هر سوال) مشخص شده باشند
2. وسیله بررسی و سنجش در این روش، سوال و یا وسیله های شبیه آن (نظیر گویه) است.
3. این وسایل نسبت به موضوع و افراد و شرایط مکانی و زمانی مورد مطالعه باید هر بار با برنامهای دقیق و قابل کنترل، پیاده شوند تا امکان مقایسه و نتیجهگیری قابل اطمینان وجود داشته باشد.
انواع مصاحبه
برای مصاحبه، انواع مختلفی قائل شده اند که در شکل گسترده و تفصیلی آن می توان از مصاحبه شفاهی، کتبی، گسترده (درسطح)، عمقی، مصاحبة هدایتشده، مصاحبة آزاد، مصاحبة تفسیری، مصاحبة خبری، مصاحبة باز، مصاحبة بسته، مصاحبة مطبوعاتی، مصاحبه رادیویی و تلویزیونی یاد کرد. این مجموعه از مصاحبهها را میتوان در سه طیف (مصاحبة خبری، مصاحبة فردی و مصاحبة گروهی) جمع بندی کرد.
مصاحبة شفاهی همچنان که از نامش پیداست، مصاحبه ای است که توسط مصاحبهگر به صورت طرح سؤال مستقیم از مصاحبه شونده و گرفتن پاسخهای مستقیم از او و به صورت شفاهی انجام می گیرد. مصاحبه شفاهی معمولاً زنده تر، داغ تر و بهروزتر از مصاحبه کتبی است و غالب مصاحبههای خبرساز به شکل مصاحبه زنده صورت می گیرد. در مصاحبه کتبی، مصاحبه شونده ناگزیر است به پرسشنامه ای که به او داده می شود به صورت کتبی پاسخ دهد و یا این که ابتدا لیست سؤالات را به صورت کتبی از مصاحبه گر می گیرد و پس از مدت زمانی (که غالباً کم و زیادش دست خود اوست) به سؤالات (آن هم سؤالاتی که خودش می خواهد) پاسخ می دهد. در اکثر موارد این پاسخ ها ناقض و نارسا هستند. در مصاحبههای شفاهی، هم سؤالات جدید بر حسب مورد قابل طرح است و هم پاسخ ها مستقیمتر اند و مصاحبة شونده نمی تواند از پاسخگویی شانه خالی کند، اما در مصاحبههای کتبی، اختیار کار بیشتر در دست مصاحبه شونده است.
مصاحبه گسترده نیز (همچنان که از نامش پیداست) بیشتر "به صورت سطحی" به مسائل مختلف می پردازد و گرچه ممکن است سؤالات متعددی نیز در آن مطرح شود اما هدف، ریشهیابی و بررسی علت و معلول موضوع مورد مصاحبه نیست. در مصاحبه عمقی با وضعیتی برعکس روبرو هتسم. در این نوع از مصاحبه، ریشه یابی ها و کشف زوایای ناشناخته و پنهان یک موضوع، مدنظر است.
در مصاحبه هدایت شده معمولاً هم سؤال و هم جواب معطوف به زمینه و موضوع خاصی است و سؤالات در جهتی از پیش تعیینشده پرسیده میشود و بالطبع پاسخ ها هم به همین ترتیب در این جهت پیش می رود. اما در مصاحبه آزاد، پرسشگر می تواند درباره مسائل و موضوعات مختلف، سؤالات متعددی را مطرح کند و پاسخ های لازم را بگیرد. معمول است که در این نوع مصاحبهها، از قبل بین مصاحبه گر و مصاحبه شونده معین می شود که آیا باید فقط در زمینه مسئله خاصی سؤال شود یا می توان مجموعهای از سؤالات را از مسائل مختلفی (که مصاحبه شونده درباره آن اطلاعاتی دارد) مطرح کرد. این به خواست مصاحبه کننده، اجابت مصاحبه شونده و اقتضای خود موضوع بر می گردد که چگونه مصاحبه انجام شود، اما غالب مصاحبه شونده ها، مصاحبه هدایت شده را ترجیح می دهند، زیرا می توانند از پیش خود را برای آن آماده کنند و حدود سؤالات را حدس بزنند. در مصاحبه آزاد چنین امکانی کمتر وجود دارد. نوع دیگری از مصاحبه هم هست که مصاحبه بسته خوانده می شود. مصاحبه بسته، مصاحبه ای است که پاسخ سؤالاتش فقط "آری یا نه" است و مصاحبه شونده حق و امکان توضیح بیشتر را ندارد و اصلاً چیزی بیشتر از این از او خواسته نمی شود. اما در مصاحبة باز مصاحبه شونده مختار است که به سؤالات مطرح شده به هر شکل که می خواهد پاسخ دهد.
مصاحبه فردی
در مصاحبه فردی هدف، بیشتر کسب آگاهی و شناساندن افراد (خبرساز یا عادی و غیر معروف)، عقاید، افکار و نظرهای آنان در زمینه های سیاسی، فرهنگی، مذهبی، اجتماعی، علمی و ... است. تفاوت این نوع مصاحبه با نوشتن بیوگرافی در این است که بیوگرافی در مورد شخص "نوشته می شود" در حالی که در مصاحبه فردی، شخص در مورد خودش "سخن می گوید".
در تهیه مصاحبه فردی باید به این نکات توجه کرد
1. برخلاف مصاحبه خبری که توصیف محیط مصاحبه و حرکات مصاحبه شونده ضروری نیست، در تنظیم مصاحبه فردی چه با افراد معروف و چه افراد عادی این کار ضروری است.
2. ذکر تکیه کلام مصاحبه شونده یا عبارت هایی که او در مصاحبه زیاد تکرار می کند، در مصاحبه خبری ضروری نیست؛ در حالی که در مصاحبه فردی در اکثر مواقع لازم است، زیرا این گونه مطالب ویژگی های فردی شخص را نمایان می کند؛ اما باید توجه داشت که بیان اینگونه مطالب نباید موضوع اصلی مصاحبه را تحتالشعاع قرار دهد.
3. به طور کلی در مصاحبه، اشتباه های مصاحبه شونده از لحاظ دستور زبان باید تصحیح شود. فراموش نشود که در مصاحبه فردی، هدف اصلی شناساندن طرز فکر، عقیده و نظر مصاحبه شونده است و در مصاحبه خبری ارائه اطلاعات جدید در مورد یک رویداد.
مصاحبه گروهی
در مصاحبه گروهی، آگاهی از عقاید، افکار و نظر تعداد زیادی از افراد جامعه مورد توجه و نظر است و خبرنگار اطلاعات خود را از چندین نفر به دست می آورد. معمولاً موضوع مصاحبه گروهی مطالبی در رابطه با وقایع جاری است که مستقیماً به مردم مربوط می شود. تفاوت مصاحبه گروهی با مصاحبه خبری در این است که مصاحبه شونده شخص مسئولی نیست، بلکه فردی است که صرفاً نظر خود را بیان می کند.
در تهیه مصاحبه گروهی باید به نکات زیر توجه داشت
1. گرچه یافتن افراد برای مصاحبه گروهی کار مشکلی نیست، ولی باید توجه داشت که انتخاب افراد باید با موضوع مصاحبه منطبق باشد، مثلاً اگر موضوع مصاحبه در زمینه مسایل کارگری است، مصاحبه شونده را باید از میان کارگران کارخانه ها انتخاب کرد و نه مردم کوچه و بازار.
2. تعداد مصاحبه شوندگان اندازه معینی ندارد، در اکثر موارد تعداد بین 10 تا 20 نفر کافی است ولی باید توجه داشت که این گونه مصاحبهها را هیچ گاه نمی توان به عنوان تحقیق علمی تلقی کرد مگر اینکه تعداد و روش انتخاب افراد با اصول آمار و روش های سنجش افکار منطبق باشد. در مصاحبه گروهی نباید اطلاعات جمع آوری شده را به کل جامعه و حتی گروه خاص تعمیم داد.
3. در این گونه مصاحبهها برای اینکه پاسخ ها را بتوان با یکدیگر ترکیب کرد، برای همه مصاحبه شوندگان باید سوال یکسان باشد. اگر در زمینه یک موضوع سوال ها به گونه های مختلف طرح شود، ترکیب یا تجزیه و تحلیل پاسخ ها امکان پذیر نخواهد بود.
4. پرسش باید ساده و روشن طرح شود تا مصاحبه شونده بتواند مفهوم مطلب را به سرعت دریابد. بنابراین نباید پرسش های طولانی و پیچیده را در مصاحبه گروهی مطرح کرد. همچنین پرسش ها نباید جهت دار باشند؛ زیرا در چنین مواردی پاسخ ها حاوی تاثیر مصاحبه کننده بر روی مصاحبه شونده خواهد بود.
مصاحبه خبری
مصاحبه خبری گزارش و حاصلی است از فراگرد ارتباط میان دو سوی ارتباط، به منظور دستیابی به واقعیتی که دارای یک یا چند ارزش خبری است. این گزارش ضمن آنکه تحت تاثیر ویژگی های دو سوی این فراگرد ارتباطی است، احتمالاً از عوامل درون سازمانی و برون سازمانی نیز تاثیر می پذیرد.
بخش قابل توجهی از اخبار رسانه ها را مصاحبه خبری تشکیل می دهد و مطالب تازه دیدنی و شنیدنی در خلال آنها به مخاطبان ارائه می شود. از این رو خبرنگاران همیشه به دنبال تهیه مصاحبههای جذاب و پرطرفدار و دارای بار و ارزش خبری هستند و از این رهگذر به بخشی از نیازهای مخاطبان رسانه پاسخ می گویند.
اهمیت مصاحبه خبری
در این نوع مصاحبه
* مطالب ناگفته که تا قبل از مصاحبه انتشار نیافته، به مخاطبان ارائه می شود.
* مخاطب مطالب را به طور مستقیم از منبع مسئول دریافت می کند.
* مخاطبان با منابع خبری آشنا و به توانایی های آنان آگاه می شوند.
* مخاطب با گرفتن اطلاعات مصاحبه شونده به ارزیابی روند امور می پردازد.
مصاحبه در صورتی موثر است که در آن از مجریان مجرب و مصاحبهشوندگان توانا استفاده شود و موضوع نیز بااهمیت و مهم باشد. تعیین موضوع و هدف در مصاحبه خبری بسیار مهم است؛ تعیین اینکه در مصاحبه چه اهدافی پیگیری می شود؛ چنین شرایطی مخاطب را در فهم مطالب بسیار یاری میدهد و جذابیت مصاحبه را افزایش می دهد.
طبقهبندی مصاحبههای رسانهای
مصاحبه با هدف گردآورنده اطلاعات: مقصود اصلی از این نوع مصاحبه به دست آوردن واقعیتها یا روشنگری درباره موضوعی است و می توان آن را به صورت مستقیم یا ضبط شده پخش کرد و شامل مصاحبه با متخصصان، سخنگویان رسمی یا شاهدان عینی است. باید اطمینان حاصل کنید که با مطلع ترین فرد در دسترس گفتگو می کنید و باید وقت کافی صرف کنید برای اینکه به تمام سوالاتی که احتمالاً قرار است بپرسید، برسید تا مطمئن شوید که تمام مبحث را به روالی روشن و منطقی پوشش داده اید.
مصاحبه های بیانگر عقیده یا تشریح کننده: همین که مطالب در دسترس قرار گیرد به فردی نیاز دارید که آنها را برای شما و مخاطبان تعبیر و تفسیر کند. بنابراین مجدداً با متخصص آشنایتان درباره این موضوع، یا سخنگوی رسمی از سازمانی برای واکنش به آنها تماس می گیرید. ممکن است تصویری فوری از عقیده عموم نیز بخواهید؛ این قسمت از مصاحبه معمولاً در قالب صدای توده یا تلفنی است.
مصاحبه های پاسخگومحور: هدف از این نوع مصاحبه آن است که از فردی که در قبال اتخاذ تصمیم و ارائه طرحی مسئول بوده بخواهد که دلایل خود را برای مبادرت ورزیدن به رشته ای از اقدامات اظهار و توجیه کند. ممکن است شما در مقام مصاحبهگر درباره این اقدامات به جدل بپردازید، یا نظر مصاحبه شونده دیگری را بخواهید که با این اقدامات مخالفت می کند یا دست کم موافق نیست.
مصاحبههای عاطفی یا احساسی: این نوع مصاحبه برای بسیاری از خبرنگارها مشکل ترین نوع است. سوال رایج که معمولاً می پرسند این است: "درباره ... چه احساسی دارید؟" این قالب قابل درک است چون خبرنگاران می کوشند وضع درونی مصاحبه شونده را کشف کنند. موضوع هر چه باشد، مصاحبههایی که پاسخ هیجانی تولید کنند به پرسش هایی با احساس و غیرمداخلهجویانه نیاز دارند. در مقدمه چینی برای ورود به چنین مصاحبههایی باید دقت مضاعف داشت. توصیه می شود:
الف) تا از مصاحبه شونده مدنظر اجازه دریافت نکرده اید،
ب) و در وضعی که به نظر می رسد فرد در حالت ضربه روحی است،
مصاحبه را اجرا نکنید. این مصاحبه باید آنچه را که روی داده توصیف کند یا توضیح دهد، یا حاوی اطلاعاتی باشد که دیگران را از حوادث مشابه در آینده بر حذر دارد.
عواملی وجود دارند که یک مصاحبه معمولی را به مصاحبه به یاد ماندنی تبدیل می کنند این عوامل عبارتند از:
ارتباط زنده میان مصاحبه گر و مصاحبه شونده
افشای غیرمنتظره قضیه ای از سوی مصاحبه شونده
نگاه افشاگرانه به یک موقعیت یا شخصیت
عرضه اطلاعات تازه.
فنون مصاحبه
مقدمه
متداولترین وسیله بررسی تجربی در جامعهشناسی و بسیاری از رشتههای مجاور دیگر و همچنین در بخشهای کاربردی، روش مصاحبه است. زیرا گرچه با این وسیله، رفتار اجتماعی افراد فقط به طور غیر مستقیم، بر مبنای عکسالعمل آنها به سوالات سنجیده میشود و به نظر می رسد با تکنیکهایی چون مشاهده و یا آزمایش ممکن است بتوان رفتار اجتماعی افراد را در گروههای کوچک به طور مستقیم و واقعیتر بررسی کرد، اما در گروههای بزرگتر، هنگامی که مقایسه نسبتاً دقیق رفتار گروه ها با یکدیگر مطرح می شود باید مقیاسهای دقیق، قابل اطمینان و یکشکلی برای مقایسه و سنجش افراد با یکدیگر یافت که در مجموع "مصاحبه" در بیشتر موارد به این هدف ایدهآل نزدیکتر است.
انجام مصاحبه عبارتست از هنر پرسیدن پرسشهای درست و به دقت گوشدادن به آنچه که مصاحبهشونده میگوید و همچنین چیزهایی که مصاحبهشونده نمیگوید.
مصاحبه ارتباطی طراحی شده، هدفدار، رودررو و نیازمند به تصمیمگیری است که دو طرف در آن حضور دارند و دستکم یکی از طرفین با برنامهریزی قبلی در آن شرکت می کند. به عبارتی محقق طی برنامه ای معین به وسیله سوالات مشخص در پی سنجش هدفهایی مشخص است. با همین توضیح چنین بر می آید که:
1. در آغاز باید هدفهای کل (هدف تحقق و بررسی) و هدفهای جزء (هدف از طرح هر سوال) مشخص شده باشند
2. وسیله بررسی و سنجش در این روش، سوال و یا وسیله های شبیه آن (نظیر گویه) است.
3. این وسایل نسبت به موضوع و افراد و شرایط مکانی و زمانی مورد مطالعه باید هر بار با برنامهای دقیق و قابل کنترل، پیاده شوند تا امکان مقایسه و نتیجهگیری قابل اطمینان وجود داشته باشد.
انواع مصاحبه
برای مصاحبه، انواع مختلفی قائل شده اند که در شکل گسترده و تفصیلی آن می توان از مصاحبه شفاهی، کتبی، گسترده (درسطح)، عمقی، مصاحبة هدایتشده، مصاحبة آزاد، مصاحبة تفسیری، مصاحبة خبری، مصاحبة باز، مصاحبة بسته، مصاحبة مطبوعاتی، مصاحبه رادیویی و تلویزیونی یاد کرد. این مجموعه از مصاحبهها را میتوان در سه طیف (مصاحبة خبری، مصاحبة فردی و مصاحبة گروهی) جمع بندی کرد.
مصاحبة شفاهی همچنان که از نامش پیداست، مصاحبه ای است که توسط مصاحبهگر به صورت طرح سؤال مستقیم از مصاحبه شونده و گرفتن پاسخهای مستقیم از او و به صورت شفاهی انجام می گیرد. مصاحبه شفاهی معمولاً زنده تر، داغ تر و بهروزتر از مصاحبه کتبی است و غالب مصاحبههای خبرساز به شکل مصاحبه زنده صورت می گیرد. در مصاحبه کتبی، مصاحبه شونده ناگزیر است به پرسشنامه ای که به او داده می شود به صورت کتبی پاسخ دهد و یا این که ابتدا لیست سؤالات را به صورت کتبی از مصاحبه گر می گیرد و پس از مدت زمانی (که غالباً کم و زیادش دست خود اوست) به سؤالات (آن هم سؤالاتی که خودش می خواهد) پاسخ می دهد. در اکثر موارد این پاسخ ها ناقض و نارسا هستند. در مصاحبههای شفاهی، هم سؤالات جدید بر حسب مورد قابل طرح است و هم پاسخ ها مستقیمتر اند و مصاحبة شونده نمی تواند از پاسخگویی شانه خالی کند، اما در مصاحبههای کتبی، اختیار کار بیشتر در دست مصاحبه شونده است.
مصاحبه گسترده نیز (همچنان که از نامش پیداست) بیشتر "به صورت سطحی" به مسائل مختلف می پردازد و گرچه ممکن است سؤالات متعددی نیز در آن مطرح شود اما هدف، ریشهیابی و بررسی علت و معلول موضوع مورد مصاحبه نیست. در مصاحبه عمقی با وضعیتی برعکس روبرو هتسم. در این نوع از مصاحبه، ریشه یابی ها و کشف زوایای ناشناخته و پنهان یک موضوع، مدنظر است.
در مصاحبه هدایت شده معمولاً هم سؤال و هم جواب معطوف به زمینه و موضوع خاصی است و سؤالات در جهتی از پیش تعیینشده پرسیده میشود و بالطبع پاسخ ها هم به همین ترتیب در این جهت پیش می رود. اما در مصاحبه آزاد، پرسشگر می تواند درباره مسائل و موضوعات مختلف، سؤالات متعددی را مطرح کند و پاسخ های لازم را بگیرد. معمول است که در این نوع مصاحبهها، از قبل بین مصاحبه گر و مصاحبه شونده معین می شود که آیا باید فقط در زمینه مسئله خاصی سؤال شود یا می توان مجموعهای از سؤالات را از مسائل مختلفی (که مصاحبه شونده درباره آن اطلاعاتی دارد) مطرح کرد. این به خواست مصاحبه کننده، اجابت مصاحبه شونده و اقتضای خود موضوع بر می گردد که چگونه مصاحبه انجام شود، اما غالب مصاحبه شونده ها، مصاحبه هدایت شده را ترجیح می دهند، زیرا می توانند از پیش خود را برای آن آماده کنند و حدود سؤالات را حدس بزنند. در مصاحبه آزاد چنین امکانی کمتر وجود دارد. نوع دیگری از مصاحبه هم هست که مصاحبه بسته خوانده می شود. مصاحبه بسته، مصاحبه ای است که پاسخ سؤالاتش فقط "آری یا نه" است و مصاحبه شونده حق و امکان توضیح بیشتر را ندارد و اصلاً چیزی بیشتر از این از او خواسته نمی شود. اما در مصاحبة باز مصاحبه شونده مختار است که به سؤالات مطرح شده به هر شکل که می خواهد پاسخ دهد.
مصاحبه فردی
در مصاحبه فردی هدف، بیشتر کسب آگاهی و شناساندن افراد (خبرساز یا عادی و غیر معروف)، عقاید، افکار و نظرهای آنان در زمینه های سیاسی، فرهنگی، مذهبی، اجتماعی، علمی و ... است. تفاوت این نوع مصاحبه با نوشتن بیوگرافی در این است که بیوگرافی در مورد شخص "نوشته می شود" در حالی که در مصاحبه فردی، شخص در مورد خودش "سخن می گوید".
در تهیه مصاحبه فردی باید به این نکات توجه کرد
1. برخلاف مصاحبه خبری که توصیف محیط مصاحبه و حرکات مصاحبه شونده ضروری نیست، در تنظیم مصاحبه فردی چه با افراد معروف و چه افراد عادی این کار ضروری است.
2. ذکر تکیه کلام مصاحبه شونده یا عبارت هایی که او در مصاحبه زیاد تکرار می کند، در مصاحبه خبری ضروری نیست؛ در حالی که در مصاحبه فردی در اکثر مواقع لازم است، زیرا این گونه مطالب ویژگی های فردی شخص را نمایان می کند؛ اما باید توجه داشت که بیان اینگونه مطالب نباید موضوع اصلی مصاحبه را تحتالشعاع قرار دهد.
3. به طور کلی در مصاحبه، اشتباه های مصاحبه شونده از لحاظ دستور زبان باید تصحیح شود. فراموش نشود که در مصاحبه فردی، هدف اصلی شناساندن طرز فکر، عقیده و نظر مصاحبه شونده است و در مصاحبه خبری ارائه اطلاعات جدید در مورد یک رویداد.
مصاحبه گروهی
در مصاحبه گروهی، آگاهی از عقاید، افکار و نظر تعداد زیادی از افراد جامعه مورد توجه و نظر است و خبرنگار اطلاعات خود را از چندین نفر به دست می آورد. معمولاً موضوع مصاحبه گروهی مطالبی در رابطه با وقایع جاری است که مستقیماً به مردم مربوط می شود. تفاوت مصاحبه گروهی با مصاحبه خبری در این است که مصاحبه شونده شخص مسئولی نیست، بلکه فردی است که صرفاً نظر خود را بیان می کند.
در تهیه مصاحبه گروهی باید به نکات زیر توجه داشت
1. گرچه یافتن افراد برای مصاحبه گروهی کار مشکلی نیست، ولی باید توجه داشت که انتخاب افراد باید با موضوع مصاحبه منطبق باشد، مثلاً اگر موضوع مصاحبه در زمینه مسایل کارگری است، مصاحبه شونده را باید از میان کارگران کارخانه ها انتخاب کرد و نه مردم کوچه و بازار.
2. تعداد مصاحبه شوندگان اندازه معینی ندارد، در اکثر موارد تعداد بین 10 تا 20 نفر کافی است ولی باید توجه داشت که این گونه مصاحبهها را هیچ گاه نمی توان به عنوان تحقیق علمی تلقی کرد مگر اینکه تعداد و روش انتخاب افراد با اصول آمار و روش های سنجش افکار منطبق باشد. در مصاحبه گروهی نباید اطلاعات جمع آوری شده را به کل جامعه و حتی گروه خاص تعمیم داد.
3. در این گونه مصاحبهها برای اینکه پاسخ ها را بتوان با یکدیگر ترکیب کرد، برای همه مصاحبه شوندگان باید سوال یکسان باشد. اگر در زمینه یک موضوع سوال ها به گونه های مختلف طرح شود، ترکیب یا تجزیه و تحلیل پاسخ ها امکان پذیر نخواهد بود.
4. پرسش باید ساده و روشن طرح شود تا مصاحبه شونده بتواند مفهوم مطلب را به سرعت دریابد. بنابراین نباید پرسش های طولانی و پیچیده را در مصاحبه گروهی مطرح کرد. همچنین پرسش ها نباید جهت دار باشند؛ زیرا در چنین مواردی پاسخ ها حاوی تاثیر مصاحبه کننده بر روی مصاحبه شونده خواهد بود.
مصاحبه خبری
مصاحبه خبری گزارش و حاصلی است از فراگرد ارتباط میان دو سوی ارتباط، به منظور دستیابی به واقعیتی که دارای یک یا چند ارزش خبری است. این گزارش ضمن آنکه تحت تاثیر ویژگی های دو سوی این فراگرد ارتباطی است، احتمالاً از عوامل درون سازمانی و برون سازمانی نیز تاثیر می پذیرد.
بخش قابل توجهی از اخبار رسانه ها را مصاحبه خبری تشکیل می دهد و مطالب تازه دیدنی و شنیدنی در خلال آنها به مخاطبان ارائه می شود. از این رو خبرنگاران همیشه به دنبال تهیه مصاحبههای جذاب و پرطرفدار و دارای بار و ارزش خبری هستند و از این رهگذر به بخشی از نیازهای مخاطبان رسانه پاسخ می گویند.
اهمیت مصاحبه خبری
در این نوع مصاحبه
* مطالب ناگفته که تا قبل از مصاحبه انتشار نیافته، به مخاطبان ارائه می شود.
* مخاطب مطالب را به طور مستقیم از منبع مسئول دریافت می کند.
* مخاطبان با منابع خبری آشنا و به توانایی های آنان آگاه می شوند.
* مخاطب با گرفتن اطلاعات مصاحبه شونده به ارزیابی روند امور می پردازد.
مصاحبه در صورتی موثر است که در آن از مجریان مجرب و مصاحبهشوندگان توانا استفاده شود و موضوع نیز بااهمیت و مهم باشد. تعیین موضوع و هدف در مصاحبه خبری بسیار مهم است؛ تعیین اینکه در مصاحبه چه اهدافی پیگیری می شود؛ چنین شرایطی مخاطب را در فهم مطالب بسیار یاری میدهد و جذابیت مصاحبه را افزایش می دهد.
طبقهبندی مصاحبههای رسانهای
مصاحبه با هدف گردآورنده اطلاعات: مقصود اصلی از این نوع مصاحبه به دست آوردن واقعیتها یا روشنگری درباره موضوعی است و می توان آن را به صورت مستقیم یا ضبط شده پخش کرد و شامل مصاحبه با متخصصان، سخنگویان رسمی یا شاهدان عینی است. باید اطمینان حاصل کنید که با مطلع ترین فرد در دسترس گفتگو می کنید و باید وقت کافی صرف کنید برای اینکه به تمام سوالاتی که احتمالاً قرار است بپرسید، برسید تا مطمئن شوید که تمام مبحث را به روالی روشن و منطقی پوشش داده اید.
مصاحبه های بیانگر عقیده یا تشریح کننده: همین که مطالب در دسترس قرار گیرد به فردی نیاز دارید که آنها را برای شما و مخاطبان تعبیر و تفسیر کند. بنابراین مجدداً با متخصص آشنایتان درباره این موضوع، یا سخنگوی رسمی از سازمانی برای واکنش به آنها تماس می گیرید. ممکن است تصویری فوری از عقیده عموم نیز بخواهید؛ این قسمت از مصاحبه معمولاً در قالب صدای توده یا تلفنی است.
مصاحبه های پاسخگومحور: هدف از این نوع مصاحبه آن است که از فردی که در قبال اتخاذ تصمیم و ارائه طرحی مسئول بوده بخواهد که دلایل خود را برای مبادرت ورزیدن به رشته ای از اقدامات اظهار و توجیه کند. ممکن است شما در مقام مصاحبهگر درباره این اقدامات به جدل بپردازید، یا نظر مصاحبه شونده دیگری را بخواهید که با این اقدامات مخالفت می کند یا دست کم موافق نیست.
مصاحبههای عاطفی یا احساسی: این نوع مصاحبه برای بسیاری از خبرنگارها مشکل ترین نوع است. سوال رایج که معمولاً می پرسند این است: "درباره ... چه احساسی دارید؟" این قالب قابل درک است چون خبرنگاران می کوشند وضع درونی مصاحبه شونده را کشف کنند. موضوع هر چه باشد، مصاحبههایی که پاسخ هیجانی تولید کنند به پرسش هایی با احساس و غیرمداخلهجویانه نیاز دارند. در مقدمه چینی برای ورود به چنین مصاحبههایی باید دقت مضاعف داشت. توصیه می شود:
الف) تا از مصاحبه شونده مدنظر اجازه دریافت نکرده اید،
ب) و در وضعی که به نظر می رسد فرد در حالت ضربه روحی است،
مصاحبه را اجرا نکنید. این مصاحبه باید آنچه را که روی داده توصیف کند یا توضیح دهد، یا حاوی اطلاعاتی باشد که دیگران را از حوادث مشابه در آینده بر حذر دارد.
عواملی وجود دارند که یک مصاحبه معمولی را به مصاحبه به یاد ماندنی تبدیل می کنند این عوامل عبارتند از:
ارتباط زنده میان مصاحبه گر و مصاحبه شونده
افشای غیرمنتظره قضیه ای از سوی مصاحبه شونده
نگاه افشاگرانه به یک موقعیت یا شخصیت
عرضه اطلاعات تازه.