اختلال تکلم چیست ؟

[Borna66]

تکلم يکي از اولين و آسانترين وسيله هاي ارتباطي انسان با اطرافيان خود بوده و از تظاهرات اعمال مغزي و قواي عقلاني است. تکلم يکي از اعمال پيچيدة مغزي مي باشد که منطقة وسيعي در مغز اين عمل پيچيده را انجام مي دهند. در 95 درصد موارد مرکز تکلم در نيمکره چپ مغز واقع شده است. اگر در سنين قبل از دبستان منطقة تکلم آسيب ببيند, مرکز تکلم از نيمکرة چپ به نيمکرة راست منتقل مي شود. اختلالات تکلم در اثر ضايعات مراکز تکلمي واقع در نيمکره هاي مغزي يا هسته هاي خاکستري قاعدة مغز, اختلالات مخچه اي و بيماريهاي درگيرکننده عضلات زبان و حلق و حنجره به وجود مي آيند. علل عمدة اختلالات تکلم عبارتند از: 1. بيماريهاي عروقي مغز 2. ضربه هاي مغزي 3. زوال عقل 4. بيماري پارکينسون 5. تومرهاي مغزي 6. عفونتهاي مغزي 7. بيماريهاي مخچه اي 8. بيماري ام اس 9. نرسيدن اکسيژن به مغز انواع اختلالات تکلم عبارتند از: 1. زبان پريشي يا آفازي که ناشي از آسيبهاي اکتسابي مراکز تکلم در مغز است. 2. اختلال در شکل گرفتن صوت يا ديس آرتري که بر اثر ضعف عضلات زبان و حلق به وجود مي آيد. 3. اختلالات در توليد صوت يا آفوني که ناشي از آسيب هاي حنجره و تارهاي صوتي است. لکنت زبان يکي از شايعترين اختلالات تکلم در انسان مي باشد که در آن شخص در موقع صحبت کردن, حروف تشکيل دهندة يک کلمه يا يک جمله را به صورت تکراري کردن, طولاني نمودن, و مکث نابجا بيان مي کند. در غالب موارد با افزايش سن لکنت زبان بهبود پيدا مي کند و اکثرا تا سن بلوغ لکنت زبان برطرف مي گردد. هيجان و استرس موجب تشديد لکنت زبان مي شوند. لکنت زبان و تأخير در تکلم زمينة ارثي دارد. در بعضي خانواده ها تکلم در زمان مقرر شروع نمي شود. محل ضايعه در مغز و نوع اختلال تکلم در تعيين پيش آگهي اختلال تکلم نقش دارند. در برخورد با بيمار دچار اختلال تکلم بايد به اين موارد توجه کرد: 1- چپ دست يا راست دست بودن فرد 2- نحوة تکلم بيمار قبل از بيماري 3- وضعيت سواد و اطلاعات عمومي بيمار 4- وجود اختلال شنوايي 5- وضعيت دندانها 6- همراه بودن با ساير علايم عصبي عوامل بهبودي در اختلالات تکلم عبارتند از: 1- سن بيمار: هرچه سن بيمار کمتر باشد شانس بهبود زيادتر است 2- وسعت ضايعه: هرچه ضايعه محدودتر و کوچکتر باشد شانس بهبود بيشتر است. 3- بيمايهاي زمينه اي - برخي از کودکان در دوران فراگيري گفتار, به نارواني هاي طبيعي مبتلا مي شوند که در صورت برخورد مناسب از سوي والدين و اطرافيان, اين ناروانيهاي طبيعي خود به خود بر طرف مي شوند. - نارواني هاي طبيعي دوران کودکي بيشتر بين سنين 6-2 سالگي اتفاق مي افتد و علايم آن عبارتند از: تکرار کلمات يا بخشهايي از کلمات, مکث کردن بين بيان کلمات, مِن مِن کردن در حين گفتار و در موارد نادر کشيده گفتن کلمات. - بهترين نوع واکنش به نارواني هاي طبيعي گفتار کودکان, بي توجهي آگاهانه از سوي والدين است, به نحوي که کودک متوجه نارواني هاي گفتارش نشود. - دادن تذکرات اصلاحي نظير: آرام صحبت کن, فکر کن بعد حرف بزن, عجله نکن, و غيره باعث آگاه شدن کودک از وجود مشکل شده باعث اضطراب و نگراني کودک مي شود و نارواني هاي وي را تشديد مي کند. - عوامل متعددي مي توانند نارواني هاي گفتاري کودکان را تشديد نمايند. سرعت گفتاري زياد والدين و عجلة آنها در صحبت کرد باعث شديدتر شدن مشکل گفتاري کودک مي گردد. - وجود اضطراب و تنش در محيط خانواده باعث ناامني عاطفي کودک شده و نارواني هاي گفتاري وي را افزايش مي دهد. - عصبانيت, خستگي, ناراحتي, ترس, نگراني کودک و تنبيه وي, نارواني هاي گفتاري کودک را تشديد مي کند. - در صورت بروز واکنش هاي مناسب از سوي والدين و اطرافيان, نارواني هاي گفتار کودک بعد از گذشت 6-2 ماه بدون نياز به درمان خاصي برطرف مي شود. - در صورت بروز نارواني در گفتار کودک, در اولين فرصت با يک آسيب شناس گفتار و زبان مشورت نماييد. - وجه تمايز نارواني هاي طبيعي و غيرطبيعي در نوع ويژگيهايي است که فرد مبتلا به آن از خود نشان مي دهد. مهمترين تفاوت بين نارواني طبيعي و غير طبيعي, تکرار زياد صداهاي کلمات به ويژه صداهاي اول کلمات, کشيده گويي, قفل شدن کلام, و انقباضهاي عضلاني و حرکات اضافه در بدن فرد مبتلا مي باشد. - لکنت يکي از انواع نارواني هاي غير طبيعي گفتاري است که فرد مبتلا به آن در حين گفتار دچار گيرهاي شديد, تکرارهاي فراوان, مکث هاي طولاني, کشيده گويي و حرکات اضافه مي شود که وي را از صحبت کردن منصرف مي کند.

[Borna66]

لکنت زبان(stuttering) يک اختلال سيالی بيانِ لفظی است که بر اساس تکرارها و تطويلهای غير ارادی، صدادار يا بی صدا، به هنگام انتشار واحدهای کوچک سخن يعنی اصوات، هجاهای مجزا يا هجاهای کلمات مشخص می شود.اين اختلالها معمولآ بسيار فراوانند و به آسانی مهار نمی شوند. بر اساس DSM4 (چهارمين راهنمای تشخيصی و آماری اختلالات روانی انجمن روان پزشکی آمريکا)،اختلال سيالی بهنجار و آهنگ سخن گفتن که با سن فرد نامتناسب است، ويژگی اصلی لکنت زبان را تشکيل می دهد. اين اختلال با تکرارها و تطويلهای صوتها و هجاها و همچنين ديگر اختلالهای سيالی گفتار (روانی کلام) همراه است. به زبان ساده،اين اختلال موجب تکرار و طولانی شدن کلمات و از بين رفتن روانی کلام می شود. لکنت زبان در ميان پسران ۳ تا ۴ برابر دختران است.سن آغاز بين ۲ تا ۷ سالگی و بيشترين فراوانی در حدود ۵ سالگی ذکر شده است. بطور کلی در ۹۸٪ موارد لکنت زبان قبل از ۱۰ سالگی آغاز شده و به تدريج استقرار می يابد. اين اختلال در آغاز موقت، وهله ای و نا آشکار است و به تدريج بصورت مزمن در می آيد.معمولآ اختلال با تکرار حروف صامت آغاز کلمه يا تکرار بعضی از کلمات(نخستين کلمه ی جمله يا طولانی ترين کلمه) شروع می شود. در آغاز بروز لکنت، کودک ممکن است نسبت به مشکل خود هشيار نباشد اما به تدريج هشياری نسبت به اختلال پيدا کرده و مکانيزمهايی برای اجتناب از ضايعات سيالی کلامی و پاسخهای هيجانی به وجود می آيند. تقريبآ ۵/۴ کودکان درمان می شوند. براساس DSM4 نيز معمولآ ۸۰٪ افراد الکن قبل از ۱۶سالگی درمان می شوند که ۶۰٪ اين افراد بدون استفاده از روش درمانی خاصی بهبود می يابند. ويژگی ويژگيهای خاص لکنت زبان در افراد مختلف بسيار متغيرند. برخی از افراد الکن تنها در تلفظ هجاها مشکلاتی دارند و برخی ديگر، نخستين تکرارها و ترديدها با شکلکها و يا حرکاتی در قسمتهای مختلف بدن همراهند(مانند:چشمک زدن، تيکهای مختلف،لرزش لبها يا چهره، تکان دادن سر،حرکتهای تنفسی، گره کردن مشتها و...). همچنين اغلب ديده می شود که فرد دستخوش يک حالت هيجانی مانند: ترس، خشم وشرم و...می شود.تحقيقات نشان داده اند که تنيدگی(stress) يا اضطراب ، لکنت زبان را تشديد می کند. عوامل مؤثر بر لکنت زبان ۱- ضربه های شديد و شوکهای عاطفی و روانی ۲- احساس تهديد و ناامنی در خانواده ۳- تنبيه بدنی در مدرسه و خانه ۴- انتقاد شديد از کودک در هنگام زبان باز کردن ۵- اصرار والدينِ کودک چپ دست برای استفاده از دست راست ۶- تکرار والدين و اطرافيان در موقعی که کودک کلمات را نادرست بيان می کند. ۷- ابتلا به بيماريهای شديد عفونی ۸- آسيبهای قبل از تولد، حين تولد و دوران کودکی

[Borna66]

لکنت زبان :اشفتگی غیرارادی در جریان کلام
1_گفتاری :تکرار اصوات ، طولانی کردن ، اصوات اضافی مکث بین کلمات ،جایگزینی کلمات مشگل زا ،وقفه
2_ علائم ثانویه :تغییرات چهره ، اختلال تنفس ، حرکات ناگهانی سر

اپیدمیولوژی
1% جمعیت که در اطفال شایع تر است
سن شروع 7-2 سال ، اوج در 5 سالگی
80% خود بخود خوب می شوند .
پسر>دختر
انتظار وتوقعات بیشتر از پسران
افزایش دامنه لغات دختران
بسته به میزان بروز اضطراب اجتماعی ،امتناع از مدرسه ،سایر نشانه های اضطراب بیشتر است .
انزوای اجتماعی بیشتر از کل جمعیت نوجوانان
تشخیص:
اختلال در شناخت طبیعی
1-تکرار اصوات یا صیلابها
2- طولانی کردن اصوات
3-مکث وسط کلمات
4- وقفه ساکت یا صدا دار
5-جایگزینی کلمات مشکل ساز
6-فشار جسمی حین سخن گفتن
تداخل اختلال فصاحت با پیشرفت تحصیلی ،حرفه ای یا اختلال اجتماعی
در صورت وجود نقص حسی یا حرکتی تکلم : مشکلات گفتاری فراتر از آن است.
سیروپروگنوز
سیر دراز مدت وهمراه دوره های بهبود سنی
80- 50% کودکان خود بخودخوب می شوند
در سنین مدرسه طرد اجتماعی از سوی همکلاسی ها و مشکلات تحصیلی
محدودیت انتخاب شغل ،تحصیلات عالیه

درمان :
نه جراحی ، نه قزص ، نه شربت ، نه گفتار درمان ،نه ......!
در مان یک تغییرات و تصمیم این تغییر، فرد لکنتی است
تأکید درمانهای نوین براینکه ؛ لکنت رفتاری آموخته شده است نه اختلال !

خود درمانی :
حساسیت زدایی
کاهش واکنش هیجانی و ترس نسبت به لکنت
جایگزینی رفتاری مثبت در لحظه لکنت

والدین :

بدانند لکنت کودک با در مان دارویی بهبود نمی یابد ، بلکه نباید رفتار وی عوض شود .
با کودک به آرامی صحبت کنند واو را تشویق کنند relax باشد .
اطمینان خاطر بدهند http://pnu-club.com/images/smilies/frown.gifزیزم 000 می دانم حرف زدن گاهی برایت سخت است ولی ....)
کودک را تشویق کنند درباره لکنت با ایشان صحبت کنند .
معلمان :
جمعی خواندن مطالب درسی
پرسشهای شفاهی
به همه دانش آموزان زمان کافی بدهند
به همه بیاموزند پاسخ صحیح ارزش بیشتری از پاسخ سریع دارد .
مسخره کردن .
در خلوت با وی گفتگو کنند و نیاز را برای راحتی بیشتر در کلاس بدانند

[Borna66]

علت شناسی هنوز پاسخ قانع کننده ای در باره ی علت لکنت زبان(stuttering) وجود ندارد . برخی آن را به مشکلات شخصيتی، برخی به مشکلات پزشکی و برخی اين اختلال را در چهارچوب مشکلات ارتباطی قرار می دهند. از ديدگاه مکتب روان تحليل گری، لکنت زبان يک روان آزردگی يا نوعی واپس روی است. مجموعه ای از رفتارهای آموخته شده را نيز به عنوان علت بروز لکنت در نظر گرفته اند. اين احتمال وجود دارد که کمال جويی و خواسته های افراطی اطرافيان و بخصوص والدين درباره ی گفتار کودک در ايجاد لکنت زبان مشارکت داشته باشد. عده ای نيز بر تعامل مادر- کودک متمرکز شده اند ولکنت را ناشی از ناتوانی در ايجاد فاصله ای می دانند که در هر ارتباط کلامی بوجود می آيد.(اين ناتوانی به دليل اضطراب جدايی است.) از لحاظ شخصيتی مادران کودکان الکن، مضطرب، فزون حمايتگر، دارای بازخوردهای متناقض(درعين حال جاذب و دافع)و يا نامنعطف و فاقد گرمی عاطفی،نا ايمن و ناراضی هستند. عده ای نيز نقش وراثت و عوامل ژنتيکی را در بروز اين اختلال مهم می دانند. درمانها درمانهای متفاوتی وجود دارد از جمله:۱-درمانهای مبتنی بر تلقين، انحراف توجه واقناع ۲- درمانهای مبتنی بر تنش زدايی ۳- درمانهای مبتنی بر آهنگ گفتار و مهار بازده ۴- درمانهای مبتنی بر تنبيه و تقويت ۵- دارو درمانی و گروه درمانی پيشنهادات ۱- عوامل اضطراب زا را در خانواده از بين ببريد. ۲- ارتباط عاطفی خود را با کودک حفظ کنيد. ۳- از تحقير و مسخره کردن کودک در خانه و مدرسه خودداری کنيد. ۴- از تنبيه بدنی برای حل مشکل استفاده نکنيد. ۵- با کودک بصورت آرام و روان صحبت کنيد و به او ياد بدهيد تا آرام وشمرده صحبت کند،اشعار و داستانها را چند بار خوانده و تمرين کند. ۶- موقعی که دچار لکنت می شود، طوری رفتار کنيد که احساس بکند مشکل مهمی وجود ندارد. هنگام صحبت کردن او به موضوعی که بيان می کند توجه کنيد نه به لکنت زبان او. ۷- در جلو جمع برای صحبت کردن او را تحت فشار قرار ندهيد. ۸- مسئوليتهايی (درحد توانش) به او واگذار کنيد تا بيشتر در جامعه حضور يابد. همچنين اگر به مدرسه می رود، از معلمّش بخواهيد،سئوالاتی را از کودک بپرسد که مطمئن است کودک قادر به پاسخگويی است و در صورت موفقيت او را تشويق نمايد. ۹- از درگيريهای خانوادگی در حضور کودک خودداری کنيد؛ چون اضطرابش را افزايش می دهد. ۱۰- در ابراز محبت افراط نکنيد. طوری رفتار نکنيد که به شما وابسته شود.در عين حال فضايی ايجاد کنيد که کودک بتواند در مورد ناراحتيها و نگرانيهايش با شما صحبت کند

[Borna66]

تکلم

عقاید ، افکار ، احساسات که از طریق زبان بیان می شود . برقراری ارتباط از راه استفاده از واژه ها و زبان .

الف ) اختلال تکلم

1. فشار تکلم : تکلمی سریع که حجم آن زیاد و قطع آن مشکل است .
2. پرگویی (volubility or logorrhea) : تکلم منطقی ، منسجم و پر حجم .
3. فقر کلام : محدودیت در حجم صحبت ؛ پاسخ ها ممکن است یک سیلابی باشد .
4. تکلم ناخود انگیز (nonspontaneous speech) : پاسخ های کلامی فقط در مقابل پرسش یا خطاب مستقیم ابراز می شود ؛ فقدان شروع خود به خودی صحبت .
5. فقر محتوای کلام : تکلمی که حجم آن کافی اما به علت ابهام ، پوچی یا عبارات قالبی اطلاعاتی به شنونده منتقل نمی کند .
6. آهنگ پریشی (dysprosody) : فقدان آهنگ طبیعی کلام ( که پروسودی نامیده می شود ) .
7. گفتار پریشی (dysarthria) : اشکال در ادای کلمات ، نه در پیدا کردن کلمات یا دستور زبان .
8. صحبت با صدای بسیار بلند یا بسیار آهسته : ناتوانی در تنظیم بلندی کلام . ممکن است بازتاب حالات بیمارگونه از روانپریشی (سایکوز) تا افسردگی و کری باشد .
9. لکنت زبان (stuttering) : تکرار مکرر یا کشیدن یک صوت یا سیلاب که موجب اختلال شدید در فصاحت تکلم می شود .
10. بریده گویی (clutterng) : تکلم غیر ارادی و ناموزون به صورت ادای سریع و انفجاری کلمات .
11. اکولالیا (aculalia) : تکلم نا مفهوم همراه با اختلال بارز فهم .
12. کند گویی (bradylalia) : تکلمی که به طور غیر طبیعی کند است .
13. دیسفونی : اشکال در صحبت کردن یا درد هنگام تکلم .

[Borna66]

) اختلال زبانپریشی (آفازیک) : اختلال در برونده زبانی

1. زبانپریشی حرکتی (motor aphasia) : اختلال تکلم به علت اختلال شناختی که در آن قدرت فهم دست نخورده می ماند ، اما توانایی صحبت کردن به میزان زیادی از بین می رود (زبان پریشی بروکا ، غیر سلیس nonfluent یا بیانی expressive نیز گفته می شود ) .
2. زبان پریشی حسی (sensory) : از دست رفتن توانایی درک معانی لغات به علل عضوی ؛ تکلم سلیس و خودانگیز اما نا مربوط و نامفهوم است (زبانپریشی ورنیکه ، سلیس fluent و دریافتی receptive نیز نامیده می شود )
3. زبانپریشی اسمی (nominal) : اشکال در پیدا کردن نام درست یک شیء ( نامپریشی anomia و زبانپریشی نسیانی amnestic aphasia نیز نامیده می شود ) .
4 . زبانپریشی نحوی (syntactical aphasia) : ناتوانی برای تنظیم توالی مناسب کلمات .
5. زبانپریشی نامفهوم (jargon aphasia) : کلمات ادا شده کاملا ساخته و پرداخته خود بیمار هستند (نئولوژیک هستند ) ؛ کلمات بی معنی با زیر و بم متفاوت و لحن متغیر تکرار می شود .
6. زبانپریشی سرتاسری (global) : ترکیبی از زبانپریشی غیر سلیس بارز و زبانپریشی سلیس شدید .
7. ناگویی (alogia) : ناتوانی برای صحبت کردن به دلیل نقص عقلی یا دوره ای از زوال عقل (دمانس) .
8. هرزه گویی (copropregia) : استفاده غیر ارادی از زبان زشت و زننده ؛ در اختلال توره و برخی موارد اسکیزوفرنی دیده می شود .