Borna66
05-07-2009, 09:09 PM
روزه، هيچ فردي نمي تواند خط سير زندگي خود را خارج از خطوط مستقيم و غيرمستقيم و معطوف به هدف راهنمايي و مشاوره ترسيم كند. انديشمندان علم جامعه شناسي و روان شناسي معتقدند اگرچه راهنمايي، فرايندي گسترده تر را شامل مي شود كه تمام امور زندگي فردي و اجتماعي فرد را در برمي گيرد ولي مشاوره، قلب برنامه راهنمايي و از خدمات اساسي آن است.
<مشورت كردن، برانداختن را ي هاست.> با كنكاشي ساده در اين جمله كوتاه از نويسنده مرزبان نامه به سادگي مي توان دريافت كه راهنمايي و مشورت كردن با ديگران در تصميم گيري، انتخاب و به كارگيري راه حل هاي مناسب در زندگي براي انسان ها، در رديف نيازهاي ضروري به شمار مي رود، آن هم در سنيني كه فرد ناچار به انجام انتخاب هاي مهمي است.
در ايران، مسا له راهنمايي و مشاوره و تهيه مقدمات آن بين سال هاي 1337 تا 1350 شروع شد و جريان پيدا كرد. از سال هاي 1337 با برگزاري سيمنارهاي متعددي، طرح مشاوره و راهنمايي در آموزش و پرورش مطرح شد و نيز تربيت نيروي مشاوره در دانشگاه ها و تهيه ابزار كار مشاوران، دوره هاي كارآموزي ضمن خدمت، تهيه وظايف و طرح و جاانداختن آن از جمله اقدامات بعدي در اين دوره بوده است. براي پيشرفت و گسترش اين طرح، اقدامات متعددي انجام شد و دوره هايي ترتيب داده شد تا دست اندركاران تعليم و تربيت با برنامه راهنمايي آشنا شوند. ازاين رو اعزام مشاوران به مدارس، تهيه مقالات و بروشورهاي مختلف، تهيه پرونده هاي تحصيلي و تربيتي، تهيه پرسش نامه هاي مختلف و ايجاد مراكز مشاوره و راهنمايي در برخي از مراكز استان ها از جمله اقداماتي است كه در اين دوره انجام شد.
در سال هاي 1344 و 1345، درس مشاوره و راهنمايي در دانش سراي عالي تهران، جزو دروس رسمي قرار گرفت. از مهرماه 1350 نيز كه اولين كلاس دوره راهنمايي تحصيلي تشكيل شد، در زمينه اجراي برنامه راهنمايي، فعاليت هاي زيادي صورت گرفت كه آشنا كردن والدين و مربيان و دانش آموزان با برنامه هاي مشاوره و راهنمايي به اعزام مشاوران به مدارس، تهيه پرونده تحصيلي، تست و اجراي آنها از آن جمله است.
تحولات در تاريخ مشاوره در سيستم آموزشي تا آنجا بيش رفت كه در سال 1364، هسته هاي مشاوره و راهنمايي، مجدداً در مناطق آموزش و پرورش تا سيس شد. درحال حاضر نيز، برنامه هاي مشاوره اي مدارس به سمت تخصصي شدن و خدمات مشاوره اي سوق داده شده است و طرح هايي چون طرح احياي نقش مشاوره اي معلمان درحال اجراست.
مشاوره و ضرورت آن
راهنمايي و مشاوره در چهره هاي مختلف خود، نظامي از رويكردها و راه حل هاي مناسب و بهينه براي حل مسا له و انجام انتخاب هاي درست، فراروي دانش آموزان و ديگر افراد در مقاطع مختلف تحصيل و زندگي قرار مي دهد كه از جمله آنها مي توان به مشاوره تحصيلي، مشاوره شغلي، مشاوره در شرايط بحراني و... اشاره كرد. مشاوره تحصيلي به دانش آموزان كمك مي كند ويژگي ها و استعدادهاي خود را بهتر بشناسند و به شرايط و خصوصياتي كه يا توجهي به آنها نداشته اند يا ميزان توجه به آنها كمتر بوده است، با دقت بيشتري نگاه كنند. علاوه بر اين، اطلاعات آنها را در زمينه هاي مختلف تحصيلي بالاتر برده و درصورت وجود نواقصي در عملكردشان، آنها را شناسايي كرده و راه حل هايي براي رفع نواقص ارايه مي كند. به اين ترتيب دانش آموزان مي توانند عملكرد بهتري نسبت به قبل در زمينه درسي داشته باشند، انتخاب هاي مفيدي انجام دهند و اشكالات احتمالي را رفع كنند.
يدالله توكلي، كارشناس مسئول راهنمايي و مشاوره تحصيلي و شغلي دفتر برنامه ريزي امور فرهنگي و مشاوره وزارت آموزش و پرورش، يكي از وظايف اصلي مشاوران در مدارس را ارايه خدمات راهنمايي و مشاوره تحصيلي عنوان مي كند و مي گويد: به مجموعه خدمات و فعاليت هاي علمي و سازمان يافته اي كه بدان وسيله به فرد در زمينه شناسايي و انتخاب رشته تحصيلي، واحدهاي درسي، مقررات آموزشي، شناسايي استعدادها، رغبت ها، محدوديت ها و حل مشكلات تحصيلي كمك مي شود، راهنمايي و مشاوره تحصيلي اطلاق مي شود.
وي مي افزايد: براساس شرح وظايفي كه براي مشاوران درنظر گرفته شده و از سوي سازمان مديريت و برنامه ريزي كشور ابلاغ شده است، مشاوران در سه حيطه راهنمايي و مشاورهِ سازگاري، تحصيلي و شغلي، خدمات لازم را به دانش آموزان ارايه مي كنند. براي عملياتي كردن اين خدمات، آيين نامه هايي در سطح ستاد تدوين و در اختيار مشاوران قرار گرفته است. مشاوران نيز با اتكا به دانش نظري و تخصصي كه در اين زمينه دارند و باتوجه به دوره هاي مستمر دانش افزايي كه براي آنان برگزار مي شود، عمل مي كنند.
دكتر عليرضا شريفي، مشاور پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش، مشاوره در سيستم آموزش و پرورش را در دو سطح غيررسمي و رسمي، قابل دسته بندي مي داند و مي گويد: مشاوره غيررسمي از سوي معلمان و كادر مديريتي مدرسه به دانش آموزان ارايه مي شود. اين فرآيند، چه در سال اول دبيرستان و براي انتخاب رشته تحصيلي دوره متوسط صورت گيرد و چه براي انتخاب رشته دانشگاهي، تفاوت چنداني نمي كند. در اين نوع مشاوره، تعامل زيادي بين معلم و دانش آموز، خانواده، مدير و معاون مدرسه وجود دارد. مشاوره رسمي نيز در دو طيف جدا از هم، مشاوره تحصيلي و شغلي را دربر مي گيرد. مشاوره تحصيلي، كار بررسي توانمندي ها، استعدادها و زمينه هاي معلوماتي دانش آموزان و انطباق آنها با شرايط موجود است. بخشي از اين نوع مشاوره، به نوع مطالعه، سبك فعاليت معلمان در كلاس و... برمي گردد. آشنايي مشاور با ويژگي ها و مقررات موجود مربوط به هر دوره تحصيلي، بسيار حايز اهميت است. مشاور تلاش مي كند علاوه بر اينكه از جنبه هاي مختلف هوشي، استعداد و علايق را شناسايي كند، اين شناخت را با شناخت هاي خود دانش آموز درهم آميزد و با درنظر گرفتن مقررات بيروني و شرايط ويژه جامعه، اقدام به تصميم گيري كند. ميزان بهره هوشي، نمرات تحصيلي، تعيين نقاط قوت و ضعف دانش آموز در دروس مختلف، بررسي علايق و استعدادهاي او در زمينه رشته ها و مشاغل از جمله ويژگي هايي است كه شناسايي آنها براي انجام دقيق مشاوره تحصيلي ضروري است.
مشكلات گريزناپذير مشاوره
مشاوره تحصيلي نامرئي، بخشي از عمليات مشاوره را شامل مي شود كه مستقيماً به بحث تحصيل دانش آموز نمي پردازد، بلكه مشاوره روان شناختي، جامعه شناختي و روان شناسي اجتماعي است و بيشتر روي رفتارهاي فردي و جمعي دانش آموزان تا كيد دارد.
دكتر شريفي، مشاور پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش با اشاره به اينكه مراكز خدمات مشاوره و روان شناسي كه در سطح مناطق و سازمان هاي آموزش و پرورش كشور شكل گرفته است، كار مشاوره تحصيلي نامرئي را برعهده دارند، مي گويد: در مشاوره تحصيلي نامرئي، ويژگي هاي شخصيتي دانش آموزان بررسي مي شود و دانش آموزاني كه اختلال شخصيتي و رفتاري دارند، شناسايي شده و راهكارهاي مناسب براي درمان اين اختلالات و مشكلات، انديشيده مي شود.
شرايط انجام مشاوره تحصيلي، همانند ساير مشاوره هاست. معمولاً در مدارس، اتاقي به نام اتاق مشاوره وجود دارد. دانش آموزان مي توانند به صورت مستقيم يا از طريق صندوق مشاوره با مشاور ارتباط برقرار كنند. پاسخ هاي خود را نيز مي توانند به صورت مستقيم از مشاور دريافت كنند يا به صورت ناشناس در بولتن مشاوره، مطالعه كنند. در هرحال آنچه بيش از هرچيز موردتوجه مشاور پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش قرار دارد، تعميم مشاوره تحصيلي به مشاوره رفتاري است. به گونه اي كه در هنگام مشاوره تحصيلي، بايد رفتارهاي سالم اجتماعي، ارزش ها و هنجارهاي اجتماعي، مهارت هاي زندگي به دانش آموز آموخته شود تا وي بتواند خود را با شرايط و فضاي اجتماعي جامعه تطبيق دهد. در اين ميان، نمي توان بر روي معضلات نظام آموزشي كه دانش آموزان را نيازمند مشاوره مي كند، چشم بست. دكتر شريفي مي گويد: اضطراب و استرس امتحان، حجم وسيع مطالب درسي، روش سنتي تدريس معلمان، عدم آموزش نحوه برنامه ريزي به دانش آموزان و نيز نبود ارتباط منطقي بين نيازهاي جامعه و رشته هاي تحصيلي از جمله مواردي است كه گريز از آنها از شاهراه مشاوره و خدمات مشاوره اي مي گذرد.
در فرآيند مشاوره تحصيلي، لزوم انجام مشاوره با والدين نيز ضرورت و اهميت خاصي پيدا مي كند. لازم است كه والدين و خانواده، اطلاعات كافي از ويژگي ها و استعدادهاي فرزندان خود كسب كرده و كمك هاي مفيدي براي فرزندان دانش آموز خود فراهم كنند.
در سطح وسيعتر، براي نتيجه بخشي فعاليت هاي مرتبط با مشاوره تحصيلي، ضرورت وجود بانك اطلاعات شغلي بيش از پيش احساس مي شود. كارشناس مسئول راهنمايي و مشاوره تحصيلي و شغلي دفتر برنامه ريزي امور فرهنگي و مشاوره وزارت آموزش و پرورش با اشاره به ضرورت وجود بانك اطلاعات شغلي مي گويد: وزارت آموزش و پرورش، ضرورت وجود بانك اطلاعات شغلي را در سال 1375 احساس كرد و در سال بعد از آن با ارسال دستورالعملي، تشكيل بانك اطلاعات تحصيلي و شغلي را به ادارات آموزش و پرورش استان ها ابلاغ كرد تا با محوريت مشاوران و همكاران، ساير معلمان، دانش آموزان و خانواده هاي آنان، اطلاعات تحصيلي و شغلي مناطق مختلف جمع آوري شود و در اختيار دانش آموزان قرار گيرد.
مشاوره شغلي و سازگاري هاي حرفه اي
امروزه، ديگر جوانان، شغل و حرفه خود را از پدران به ارث نمي برند. پيچيده ترشدن جوامع، گسترش يافتن حرفه ها و مشاغل متعدد، تخصصي تر شدن حرفه ها و احساس نياز به همخواني بين توانايي فرد و نوع حرفه، نياز مراكز صنعتي و... به افراد ماهر، افزايش بي رويه جمعيت جوان كشورها و افزايش دانش آموزان و... زمينه و احساس نياز به وجود فرآيندي با عنوان راهنمايي شغلي را فراهم كرده است. براساس آنچه از تاريخچه مشاوره شغلي، موجود است، آغاز كلي فرآيند مشاوره با كارهاي فرانك پارسونز در سال هاي 1907 و 1908 كه او را پدر راهنمايي شغلي و حرفه اي مي دانند در شهر بستون آمريكا بود. شغل و حرفه، بخش مهمي از زندگي هر فردي را به خود اختصاص مي دهد. تحقيقات نشان مي دهد عدم رضايت شغلي يكي از مهمترين مشكلات استرس زا در زندگي فرد است كه مي تواند جنبه هاي ديگر زندگي او را تحت تا ثير قرار دهد. چنانچه كارشناس مسئول راهنمايي و مشاوره تحصيلي و شغلي دفتر برنامه ريزي امور فرهنگي و مشاوره وزارت آموزش و پرورش بر رابطه تنگاتنگ انتخاب رشته تحصيلي، انتخاب شغل و نياز بازار كار تا كيد مي كند. وي معتقد است: انتخاب يك شغل مناسب از مسير انتخاب يك رشته مناسب تحصيلي مي گذرد. طي فرآيند مشاوره شغلي، توانايي ها، استعدادها، رغبت ها و محدوديت هاي فردي شناسايي مي شود. علاوه بر اين، مشاغل متعدد و عواملي كه منجر به رضايت و موفقيت شغلي مي شود، شناسايي شده و سازش منطقي بين خصوصيات شخصي و شرايط شغلي كه به موفقيت و رضايت شغلي مي انجامد، ايجاد مي شود.
توكلي مي افزايد: براي انجام مشاوره درست شغلي بايد بين آموزش و پرورش كه متولي شناخت و پرورش استعدادهاست و آموزش عالي كه وظيفه تربيت نيروي متخصص را برعهده دارد و نيز بازار كار كه تعيين كننده نيازهاي شغلي است، هماهنگي و همكاري مستمر وجود داشته باشد. وي با اشاره به زمان اقدام به مشاوره شغلي مي گويد: باتوجه به گسترش يافتن مشاوره شغلي و احساس نياز شديد به آن به صورت برنامه ريزي هاي كلي، تلاش مي شود از همان دوران تحصيل، گام هاي اوليه راهنمايي شغلي برداشته شود. سال اول دبيرستان به طور معمول زمان رسمي براي شروع آشناسازي دانش آموزان با مشاغل و حرفه هاي مختلف است كه به صورت فعاليت هاي كلاسي، تهيه بروشورهاي شغلي، بازديد از مشاغل مختلف و برگزاري اردوها انجام مي گيرد و تلاش مي شود با ارايه اطلاعات كافي به دانش آموزان درمورد مشاغل مختلف و همچنين درنظر گرفتن توان و استعدادهاي خود، به انتخاب رشته تحصيلي بپردازند. براي كمك بيشتر به دانش آموزان، از مصاحبه ها و مشاوره ها و همچنين اجراي آزمون هاي مختلف و به ويژه رغبت سنج استفاده مي شود. مشاور با درنظر گرفتن فعاليت تحصيلي دانش آموز در طول سال و نمرات او در آزمون رغبت سنج و علايق و ديگر توانايي هاي او، اولين گام را براي انتخاب شغل مناسب در آينده كه با انتخاب رشته تحصيلي وي ارتباط نزديكي دارد، برمي دارد.علاوه بر تمام روش هاي مختلف مشاوره شغلي، برخي مراكز و مؤ سسات براي انتخاب كارمندان و شاغلان خود با درنظر گرفتن اهداف و آرمان هايي كه دارند و ويژگي هايي كه موردنياز مشاغل آنهاست در مصاحبه هاي استخدامي خود با بررسي توانايي ها و استعدادهاي فرد به گزينش افرادي مي پردازند كه خصايص آنها بيشتر از بقيه به اهداف آنها نزديكتر باشد و همخواني بيشتري با مشاغل موردنظر داشته باشد.
<مشورت كردن، برانداختن را ي هاست.> با كنكاشي ساده در اين جمله كوتاه از نويسنده مرزبان نامه به سادگي مي توان دريافت كه راهنمايي و مشورت كردن با ديگران در تصميم گيري، انتخاب و به كارگيري راه حل هاي مناسب در زندگي براي انسان ها، در رديف نيازهاي ضروري به شمار مي رود، آن هم در سنيني كه فرد ناچار به انجام انتخاب هاي مهمي است.
در ايران، مسا له راهنمايي و مشاوره و تهيه مقدمات آن بين سال هاي 1337 تا 1350 شروع شد و جريان پيدا كرد. از سال هاي 1337 با برگزاري سيمنارهاي متعددي، طرح مشاوره و راهنمايي در آموزش و پرورش مطرح شد و نيز تربيت نيروي مشاوره در دانشگاه ها و تهيه ابزار كار مشاوران، دوره هاي كارآموزي ضمن خدمت، تهيه وظايف و طرح و جاانداختن آن از جمله اقدامات بعدي در اين دوره بوده است. براي پيشرفت و گسترش اين طرح، اقدامات متعددي انجام شد و دوره هايي ترتيب داده شد تا دست اندركاران تعليم و تربيت با برنامه راهنمايي آشنا شوند. ازاين رو اعزام مشاوران به مدارس، تهيه مقالات و بروشورهاي مختلف، تهيه پرونده هاي تحصيلي و تربيتي، تهيه پرسش نامه هاي مختلف و ايجاد مراكز مشاوره و راهنمايي در برخي از مراكز استان ها از جمله اقداماتي است كه در اين دوره انجام شد.
در سال هاي 1344 و 1345، درس مشاوره و راهنمايي در دانش سراي عالي تهران، جزو دروس رسمي قرار گرفت. از مهرماه 1350 نيز كه اولين كلاس دوره راهنمايي تحصيلي تشكيل شد، در زمينه اجراي برنامه راهنمايي، فعاليت هاي زيادي صورت گرفت كه آشنا كردن والدين و مربيان و دانش آموزان با برنامه هاي مشاوره و راهنمايي به اعزام مشاوران به مدارس، تهيه پرونده تحصيلي، تست و اجراي آنها از آن جمله است.
تحولات در تاريخ مشاوره در سيستم آموزشي تا آنجا بيش رفت كه در سال 1364، هسته هاي مشاوره و راهنمايي، مجدداً در مناطق آموزش و پرورش تا سيس شد. درحال حاضر نيز، برنامه هاي مشاوره اي مدارس به سمت تخصصي شدن و خدمات مشاوره اي سوق داده شده است و طرح هايي چون طرح احياي نقش مشاوره اي معلمان درحال اجراست.
مشاوره و ضرورت آن
راهنمايي و مشاوره در چهره هاي مختلف خود، نظامي از رويكردها و راه حل هاي مناسب و بهينه براي حل مسا له و انجام انتخاب هاي درست، فراروي دانش آموزان و ديگر افراد در مقاطع مختلف تحصيل و زندگي قرار مي دهد كه از جمله آنها مي توان به مشاوره تحصيلي، مشاوره شغلي، مشاوره در شرايط بحراني و... اشاره كرد. مشاوره تحصيلي به دانش آموزان كمك مي كند ويژگي ها و استعدادهاي خود را بهتر بشناسند و به شرايط و خصوصياتي كه يا توجهي به آنها نداشته اند يا ميزان توجه به آنها كمتر بوده است، با دقت بيشتري نگاه كنند. علاوه بر اين، اطلاعات آنها را در زمينه هاي مختلف تحصيلي بالاتر برده و درصورت وجود نواقصي در عملكردشان، آنها را شناسايي كرده و راه حل هايي براي رفع نواقص ارايه مي كند. به اين ترتيب دانش آموزان مي توانند عملكرد بهتري نسبت به قبل در زمينه درسي داشته باشند، انتخاب هاي مفيدي انجام دهند و اشكالات احتمالي را رفع كنند.
يدالله توكلي، كارشناس مسئول راهنمايي و مشاوره تحصيلي و شغلي دفتر برنامه ريزي امور فرهنگي و مشاوره وزارت آموزش و پرورش، يكي از وظايف اصلي مشاوران در مدارس را ارايه خدمات راهنمايي و مشاوره تحصيلي عنوان مي كند و مي گويد: به مجموعه خدمات و فعاليت هاي علمي و سازمان يافته اي كه بدان وسيله به فرد در زمينه شناسايي و انتخاب رشته تحصيلي، واحدهاي درسي، مقررات آموزشي، شناسايي استعدادها، رغبت ها، محدوديت ها و حل مشكلات تحصيلي كمك مي شود، راهنمايي و مشاوره تحصيلي اطلاق مي شود.
وي مي افزايد: براساس شرح وظايفي كه براي مشاوران درنظر گرفته شده و از سوي سازمان مديريت و برنامه ريزي كشور ابلاغ شده است، مشاوران در سه حيطه راهنمايي و مشاورهِ سازگاري، تحصيلي و شغلي، خدمات لازم را به دانش آموزان ارايه مي كنند. براي عملياتي كردن اين خدمات، آيين نامه هايي در سطح ستاد تدوين و در اختيار مشاوران قرار گرفته است. مشاوران نيز با اتكا به دانش نظري و تخصصي كه در اين زمينه دارند و باتوجه به دوره هاي مستمر دانش افزايي كه براي آنان برگزار مي شود، عمل مي كنند.
دكتر عليرضا شريفي، مشاور پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش، مشاوره در سيستم آموزش و پرورش را در دو سطح غيررسمي و رسمي، قابل دسته بندي مي داند و مي گويد: مشاوره غيررسمي از سوي معلمان و كادر مديريتي مدرسه به دانش آموزان ارايه مي شود. اين فرآيند، چه در سال اول دبيرستان و براي انتخاب رشته تحصيلي دوره متوسط صورت گيرد و چه براي انتخاب رشته دانشگاهي، تفاوت چنداني نمي كند. در اين نوع مشاوره، تعامل زيادي بين معلم و دانش آموز، خانواده، مدير و معاون مدرسه وجود دارد. مشاوره رسمي نيز در دو طيف جدا از هم، مشاوره تحصيلي و شغلي را دربر مي گيرد. مشاوره تحصيلي، كار بررسي توانمندي ها، استعدادها و زمينه هاي معلوماتي دانش آموزان و انطباق آنها با شرايط موجود است. بخشي از اين نوع مشاوره، به نوع مطالعه، سبك فعاليت معلمان در كلاس و... برمي گردد. آشنايي مشاور با ويژگي ها و مقررات موجود مربوط به هر دوره تحصيلي، بسيار حايز اهميت است. مشاور تلاش مي كند علاوه بر اينكه از جنبه هاي مختلف هوشي، استعداد و علايق را شناسايي كند، اين شناخت را با شناخت هاي خود دانش آموز درهم آميزد و با درنظر گرفتن مقررات بيروني و شرايط ويژه جامعه، اقدام به تصميم گيري كند. ميزان بهره هوشي، نمرات تحصيلي، تعيين نقاط قوت و ضعف دانش آموز در دروس مختلف، بررسي علايق و استعدادهاي او در زمينه رشته ها و مشاغل از جمله ويژگي هايي است كه شناسايي آنها براي انجام دقيق مشاوره تحصيلي ضروري است.
مشكلات گريزناپذير مشاوره
مشاوره تحصيلي نامرئي، بخشي از عمليات مشاوره را شامل مي شود كه مستقيماً به بحث تحصيل دانش آموز نمي پردازد، بلكه مشاوره روان شناختي، جامعه شناختي و روان شناسي اجتماعي است و بيشتر روي رفتارهاي فردي و جمعي دانش آموزان تا كيد دارد.
دكتر شريفي، مشاور پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش با اشاره به اينكه مراكز خدمات مشاوره و روان شناسي كه در سطح مناطق و سازمان هاي آموزش و پرورش كشور شكل گرفته است، كار مشاوره تحصيلي نامرئي را برعهده دارند، مي گويد: در مشاوره تحصيلي نامرئي، ويژگي هاي شخصيتي دانش آموزان بررسي مي شود و دانش آموزاني كه اختلال شخصيتي و رفتاري دارند، شناسايي شده و راهكارهاي مناسب براي درمان اين اختلالات و مشكلات، انديشيده مي شود.
شرايط انجام مشاوره تحصيلي، همانند ساير مشاوره هاست. معمولاً در مدارس، اتاقي به نام اتاق مشاوره وجود دارد. دانش آموزان مي توانند به صورت مستقيم يا از طريق صندوق مشاوره با مشاور ارتباط برقرار كنند. پاسخ هاي خود را نيز مي توانند به صورت مستقيم از مشاور دريافت كنند يا به صورت ناشناس در بولتن مشاوره، مطالعه كنند. در هرحال آنچه بيش از هرچيز موردتوجه مشاور پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش قرار دارد، تعميم مشاوره تحصيلي به مشاوره رفتاري است. به گونه اي كه در هنگام مشاوره تحصيلي، بايد رفتارهاي سالم اجتماعي، ارزش ها و هنجارهاي اجتماعي، مهارت هاي زندگي به دانش آموز آموخته شود تا وي بتواند خود را با شرايط و فضاي اجتماعي جامعه تطبيق دهد. در اين ميان، نمي توان بر روي معضلات نظام آموزشي كه دانش آموزان را نيازمند مشاوره مي كند، چشم بست. دكتر شريفي مي گويد: اضطراب و استرس امتحان، حجم وسيع مطالب درسي، روش سنتي تدريس معلمان، عدم آموزش نحوه برنامه ريزي به دانش آموزان و نيز نبود ارتباط منطقي بين نيازهاي جامعه و رشته هاي تحصيلي از جمله مواردي است كه گريز از آنها از شاهراه مشاوره و خدمات مشاوره اي مي گذرد.
در فرآيند مشاوره تحصيلي، لزوم انجام مشاوره با والدين نيز ضرورت و اهميت خاصي پيدا مي كند. لازم است كه والدين و خانواده، اطلاعات كافي از ويژگي ها و استعدادهاي فرزندان خود كسب كرده و كمك هاي مفيدي براي فرزندان دانش آموز خود فراهم كنند.
در سطح وسيعتر، براي نتيجه بخشي فعاليت هاي مرتبط با مشاوره تحصيلي، ضرورت وجود بانك اطلاعات شغلي بيش از پيش احساس مي شود. كارشناس مسئول راهنمايي و مشاوره تحصيلي و شغلي دفتر برنامه ريزي امور فرهنگي و مشاوره وزارت آموزش و پرورش با اشاره به ضرورت وجود بانك اطلاعات شغلي مي گويد: وزارت آموزش و پرورش، ضرورت وجود بانك اطلاعات شغلي را در سال 1375 احساس كرد و در سال بعد از آن با ارسال دستورالعملي، تشكيل بانك اطلاعات تحصيلي و شغلي را به ادارات آموزش و پرورش استان ها ابلاغ كرد تا با محوريت مشاوران و همكاران، ساير معلمان، دانش آموزان و خانواده هاي آنان، اطلاعات تحصيلي و شغلي مناطق مختلف جمع آوري شود و در اختيار دانش آموزان قرار گيرد.
مشاوره شغلي و سازگاري هاي حرفه اي
امروزه، ديگر جوانان، شغل و حرفه خود را از پدران به ارث نمي برند. پيچيده ترشدن جوامع، گسترش يافتن حرفه ها و مشاغل متعدد، تخصصي تر شدن حرفه ها و احساس نياز به همخواني بين توانايي فرد و نوع حرفه، نياز مراكز صنعتي و... به افراد ماهر، افزايش بي رويه جمعيت جوان كشورها و افزايش دانش آموزان و... زمينه و احساس نياز به وجود فرآيندي با عنوان راهنمايي شغلي را فراهم كرده است. براساس آنچه از تاريخچه مشاوره شغلي، موجود است، آغاز كلي فرآيند مشاوره با كارهاي فرانك پارسونز در سال هاي 1907 و 1908 كه او را پدر راهنمايي شغلي و حرفه اي مي دانند در شهر بستون آمريكا بود. شغل و حرفه، بخش مهمي از زندگي هر فردي را به خود اختصاص مي دهد. تحقيقات نشان مي دهد عدم رضايت شغلي يكي از مهمترين مشكلات استرس زا در زندگي فرد است كه مي تواند جنبه هاي ديگر زندگي او را تحت تا ثير قرار دهد. چنانچه كارشناس مسئول راهنمايي و مشاوره تحصيلي و شغلي دفتر برنامه ريزي امور فرهنگي و مشاوره وزارت آموزش و پرورش بر رابطه تنگاتنگ انتخاب رشته تحصيلي، انتخاب شغل و نياز بازار كار تا كيد مي كند. وي معتقد است: انتخاب يك شغل مناسب از مسير انتخاب يك رشته مناسب تحصيلي مي گذرد. طي فرآيند مشاوره شغلي، توانايي ها، استعدادها، رغبت ها و محدوديت هاي فردي شناسايي مي شود. علاوه بر اين، مشاغل متعدد و عواملي كه منجر به رضايت و موفقيت شغلي مي شود، شناسايي شده و سازش منطقي بين خصوصيات شخصي و شرايط شغلي كه به موفقيت و رضايت شغلي مي انجامد، ايجاد مي شود.
توكلي مي افزايد: براي انجام مشاوره درست شغلي بايد بين آموزش و پرورش كه متولي شناخت و پرورش استعدادهاست و آموزش عالي كه وظيفه تربيت نيروي متخصص را برعهده دارد و نيز بازار كار كه تعيين كننده نيازهاي شغلي است، هماهنگي و همكاري مستمر وجود داشته باشد. وي با اشاره به زمان اقدام به مشاوره شغلي مي گويد: باتوجه به گسترش يافتن مشاوره شغلي و احساس نياز شديد به آن به صورت برنامه ريزي هاي كلي، تلاش مي شود از همان دوران تحصيل، گام هاي اوليه راهنمايي شغلي برداشته شود. سال اول دبيرستان به طور معمول زمان رسمي براي شروع آشناسازي دانش آموزان با مشاغل و حرفه هاي مختلف است كه به صورت فعاليت هاي كلاسي، تهيه بروشورهاي شغلي، بازديد از مشاغل مختلف و برگزاري اردوها انجام مي گيرد و تلاش مي شود با ارايه اطلاعات كافي به دانش آموزان درمورد مشاغل مختلف و همچنين درنظر گرفتن توان و استعدادهاي خود، به انتخاب رشته تحصيلي بپردازند. براي كمك بيشتر به دانش آموزان، از مصاحبه ها و مشاوره ها و همچنين اجراي آزمون هاي مختلف و به ويژه رغبت سنج استفاده مي شود. مشاور با درنظر گرفتن فعاليت تحصيلي دانش آموز در طول سال و نمرات او در آزمون رغبت سنج و علايق و ديگر توانايي هاي او، اولين گام را براي انتخاب شغل مناسب در آينده كه با انتخاب رشته تحصيلي وي ارتباط نزديكي دارد، برمي دارد.علاوه بر تمام روش هاي مختلف مشاوره شغلي، برخي مراكز و مؤ سسات براي انتخاب كارمندان و شاغلان خود با درنظر گرفتن اهداف و آرمان هايي كه دارند و ويژگي هايي كه موردنياز مشاغل آنهاست در مصاحبه هاي استخدامي خود با بررسي توانايي ها و استعدادهاي فرد به گزينش افرادي مي پردازند كه خصايص آنها بيشتر از بقيه به اهداف آنها نزديكتر باشد و همخواني بيشتري با مشاغل موردنظر داشته باشد.