حسابداری صنعتی(بودجه بندی )

[مژگان]

بودجه موجودی های پایان دوره :
در اکثر واحد های تجاری تولیدی، موجودی کالا بخش عمده ای از داراییهای جاری آنها را تشکیل می دهد و تصمیم گیری در مورد آن یکی از وظایف مهم مدیریت اینگونه واحد ها محسوب میشود. در ارتباط با میزان هر یک از موجودی های مواد مستقیم، کالای در جریان ساخت و کالای ساخته شده ، مدیریت واحد تجاری می باید سطح مطلوب موجودی پایان دوره را تعیین نماید پس از تعیین سطح مورد انتظار موجودی ها و محاسبه بهای تمام شده بودجه شده هر واحد محصول می توان موجودی پایان دوره را تهیه کرد. بودجه سربار ساخت :
بودجه سربار ساخت نشانگر مبلغ هزینه های سربار ساخت در دوره بودجه می باشد. در تهیه این بودجه برای اینکه بتوان برآوردهای قابل اطمینان تری از اقلام سربار به عمل آورد، بایستی اقلام سربار به ثابت و متغیر تفکیک شوند.
بودجه سربار متغیر ساخت از حاصل ضرب مقدار تولید بودجه شده در نرخ پیش بینی شده سربار متغیر برای هر واحد از عامل هزینه بدست می آید و سربار ثابت، با استفاده از تجربیات گذشته و با در نظر گرفتن تغییرات مورد انتظار برآورد می شود.
بودجه دستمزد مستقيم :
برای تهیه بودجه دستمزد مستقیم ابتدا باید ساعت کار مستقیم بودجه شده را بدست آورد . ساعت کار مستقیم بودجه شده از حاصل ضرب بودجه تولید در ساعت کار مستقیم برآورد شده برای تولید یک واحد محصول ( که معمولا" توسط واحد مهندسی براساس مطالعه اوقات کار و زمان سنجی تعیین میشود) و بودجه هزینه دستمزد مستقیم نیز از حاصل ضرب ساعت کار مستقیم بودجه شده در هزینه برآورد شده دستمزد مستقیم برای هر ساعت کار بدست می آید.
بودجه هزينه هاي توليد، مجموع بودجه هاي مواد مستقيم، دستمزد مستقيم و سربار ساخت است و پس از تصميم گيري درباره تعداد محصولاتي که بايد توليد شوند، براساس بودجه مقدار توليد ، تهيه ميشود.
بودجه مواد مستقيم :
بودجه مواد مستقيم از دو قسمت زير تشکيل ميشود :
1- بودجه مصرف مواد مستقيم
2- بودجه خريد مواد مستقيم بودجه مصرف مواد مستقيم :
اين بودجه نشانگر مقدار و هزينه مواد مستقيم مورد نياز براي توليد محصولات پيش بيني شده ميباشد. بودجه مقدار مصرف مواد از حاصل ضرب بودجه مقدار توليد در مصرف برآورد شده مواد مستقيم براي توليد يک واحد محصول و بودجه ريالي مصرف مواد از حاصل ضرب بودجه مقدار مصرف مواد در هزينه برآورد شده يک واحد مواد مستقيم بدست مي آيد.
نکته : اين بودجه معمولا" اولين بودجه هزينه اي است که تهيه ميشود.

بودجه خريد مواد مستقيم :
اين بودجه نشانگر مقدار و مبلغ مواد مستقيمي است که بايد خريداري گردد. تنظيم اين بودجه به واحد تجاري کمک مي کند تا مواد اوليه مورد نياز براي توليد از قبل مشخص باشد تا برنامه ريزيهاي لازم براي تهيه مواد صورت گيرد . بودجه مقداري خريد مواد با استفاده از رابطه زير بدست مي آيد:
موجودي مواد مستقيم برآورد شده اول دوره - موجودي مواد مستقيم برآورد شده پايان دوره + بودجه مقدار مصرف مواد مستقيم = بودجه مقدار خريد مواد مستقیم

براي تبديل بودجه مقدار خريد مواد به مبناي ريالي، مقدار خريد هر يک از انواع مواد در هزينه برآورد شده هر واحد مواد مستقيم ضرب ميشود.
بودجه مقدار توليد
بودجه مقدار توليد نقطه شروع فرايند تهيه بودجه هرينه هاي توليد است و پس از تعيين بودجه فروش تهيه ميشود. بودجه مقدار توليد از فرمول زير بدست مي آيد :
موجودي کالاي ساخته شده برآورد شده اول دوره - موجودي کالاي ساخته شده برآورد شده پايان دوره + بودجه مقدار فروش = بودجه مقدار توليد
بودجه مقدار توليد بايستي با بودجه فروش و سطح موجودي کالاي پايان دوره هماهنگ باشد، چرا که عدم هماهنگي ممکن است منجر به اين موضوع شود که هنگام نياز به محصولات ، هيچگونه محصولي در دسترس نباشد و به هنگام عدم نيازريال محصولات زيادي در انبار موجود باشد.
بودجه فروش :
بودجه فروش بیانگر مبلغ فروش مورد انتظار می باشد و از حاصل ضرب مقدار فروش بودجه شده در، بهای فروش بودجه شده هر واحد بدست می آید. این بودجه، نقطه آغاز بودجه جامع و پایه بودجه عملیاتی است، چرا که بودجه های دیگر تا حدود زیادی به آن بستگی دارند یا از آن منتج میشوند.
اصولا" در تهیه بودجه، روش عوامل متعددی از قبیل وضعیت عمومی اقتصادی، سیاستهای دولت ، خط مشی قیمت گذاری، شرایط درونی وضعیت شرکت در صنعت مورد نظر ، واکنشهای احتمالی رقبای تجاری، برنامه های بازاریابی، سطح سود مورد انتظار و امثالهم در نظر گرفته میشود.
اساس و شالوده بودجه فروش و دیگر بخشهای بودجه جامع مبتنی بر تخمین حجم فروش است . اگر این تخمین دقیق و صحیح باشد، موفقیت مراحل بعدی بودجه به واقعیت نزدیکتر خواهد بود.
بودجه فروش نه تنها باید بر مبنای ماهانه و برحسب نوع محصولات تهیه ود بلکه لازم است بر حسب مناطق فروش و نوع مشتریان نیز طبقه بندی گردد. تهیه بودجه فروش بر حسب نوع مشتریان می تواند به عنوان ابزاری مهم جهت تجزیه و تحلیل مناطق احتمالی فروش های جدید تلقی گردد.
بودجه عملیاتی زیر بنای بودجه های مالی است و نتایج مورد انتظار از اجرای عملیات آتی واحد تجاری را تشریح می کند و در برگیرنده صورت سود و زیان بودجه ای و اجزای مختلف آن است . بودجه عملیات ی با تهیه بودجه فروش آغاز و با تهیه صورت سود و زیان بودجه ای خاتمه می یابد و شامل بودجه های زیر است :
1- بودجه فروش
2- بودجه مقدار تولید
3- بودجه هزینه های تولید:
1-3- بودجه مواد مستقیم
1-1-3- بودجه مصرف مواد مستقیم
2 -1-3- بودجه خرید مواد مستقیم
2 -3- بودجه دستمزد مستقیم
3 -3- بودجه سربار ساخت
4- بودجه موجودی های پایان دوره
5- بودجه بهای تمام شده کالای فروش رفته
6- بودجه هزینه های فروش
7- بودجه هزینه های اداری
8- صورت سود و زیان بودجه ای
بودجه جامع برنامه هاي مالي و عملياتي مديريت براي يک دوره زماني آتي است که در قالب مجموعه اي از صورتهاي مالي تلخيص ميشودو در برگيرنده کليه عمليات و سطوح مديريت واحد تجاري است . به عبارت ديگر بودجه جامع معرف طرح کلي واحد تجاري براي دستيابي به اهداف نهايي آن در دوره بودجه است که انتظارات مديريت را درباره درآمدها ، هزينه ها ، سود خالص و جريان نقدينگي و وضعيت مالي به صورت مقداري نشان مي دهد. اين بودجه، آثار تصميمات عملياتي و تصميمات تامين مالي را در برميگيرد و از دو بخش اصلي يعني " بودجه عملياتي و بودجه مالي " تشکيل ميشود
مزایای بودجه بندی
بودجه یکی از ابزارهای اساسی مدیریت در رسیدن به اهداف نهایی بوده و مزیتهای زیر را برای واحد تجاری در بردارد:
1- ضرورت برنامه ریزی - بودجه مدیریت را وادار به برنامه ریزی می کند.
2- معیارهای ارزیابی عملکرد - بودجه برنامه مشخصی را ارائه نموده و چارچوبی برای ارزیابی فعالیتهای انجام شده فراهم می نماید.
3- بهبود هماهنگی و ارتباطات - بودجه ابزاری برای تبادل نظر و هماهنگی برنامه ها بین کلیه بخشهای واحد تجاری بوده و موجب بهبود ارتباطات و هماهنگی بخشهای مختلف واحد تجاری میشود. محدودیتهای بودجه بندی :
بودجه دارای مزیتهای غیر انکاری است اما دارای محدودیتهایی نیز می باشد:
1- بودجه از لحاظ علمی دقیق نبوده و همواره برخی قضاوتهای شخصی در آن دخیل است.
2- برخی از برنامه های بودجه به دلیل عدم حمایت یا حمایت سطحی مدیران اجرایی ممکن است با شکست مواجه شود.
3- بودجه بندی ممکن است موجب شود مدیران احساس کنند که در تنگنا قرار گرفته و فاقد اختیارات لازم می باشند، لذا باعث نادیده گرفتن وظایف محوله به آنها می شود.
4- از آنجایی که فرایند بودجه بندی نیاز به زمان دارد، لذا با گذشت زمان ممکن است مدیران واحد تجاری علاقه خود را نسبت به بودجه از دست بدهند.
بودجه جامع در دنياي کنوني، به دليل تغييرات تکنولوژي و عوامل اقتصادي و اجتماعي ، برنامه ريزي موثر سود، فروش و هزينه ها داراي اهميت به سزايي است. برنامه ريزي سود که اصطلاحا" بودجه بندي ناميده ميشود ، يکي از متداول ترين ابزارهاي مديريت براي دستيابي به اهداف نهايي واحد تجاري است.
در بودجه بندي عوامل متعددي از قبيل وضعيت عمومي اقتصادي، سیاست هاي دولت ، وضعيت شرکت در کل صنعت مربوط ، واکنشهاي احتمالي رقبا و ... در نظر گرفته ميشودو مديران براي برنامه ريزي و کنترل استفاده مي نمايند
برنامه ريزي ، کليه مراحل بودجه بندي را از نقطه شروع تا مرحله برآورد درآمد ها و هزينه ها در برگرفته و قبل از شروع دوره مالي انجام ميشودو همچنين چارچوبي براي کنترل فراهم مي نمايد.
کنترل ، در پايان دوره مالي و بعد از فراهم شدن اطلاعات واقعي ، از طريق مقايسه ارقام واقعي با ارقام پيش بيني شده ، صورت مي گيرد.