مسجدی مدرن برای اسلام مدرن شده! مسجد محو شونده! +عکس

[O M I D]

در مسابقه طراحی یک مسجد در دبی، با عنوان"طراحی به مثابه اصلاح" (Design as Reform) شرکت آمریکایی راکس ایده هایی جدید برای ساخت این مسجد ارائه کرد و برنده طراحی آن شد. داوران داعیه این را دارند که مسجد و فضاهای الحاقی مربوط به آن عموما از معماری سنتی برخوردار است اما این طرح از دید داوران توانسته کانسپت های مدرن و ساده ای را با معماری سنتی ممزوج کند. به خاطر طراحی ویژه که در پرسپکتیو یک نقطه ای اغراق می شود؛ خطای چشم باعث می شود که جمعیت بسیار بیشتر از اندازه واقعی احساس شوند به طوری که گویا انبوه جمعیت در انتهای افق نگاه محو شوند. چه اتفاقی می افتد اگر یک مسجد در فضای شهری محو شود و در افق دور همانند پرسپکتیو یک جاده ناپدید شود؟ چه اتفاقی می افتد اگر مسجد یک ساختمان نباشد و به جای فضای معماری محدود و بسته در یک محیط شهری باز واقع شود؟ شاید به نظر برسد که یک مسجد بدون سقف و دیوار در محیطی باز و شهری، علی الخصوص در میان هیاهوی مشتریان و بازدیدکنندگان ویترین های تجاری اطراف، تبلیغی برای نماز و نمازگزاران باشد و شهروندان را دعوت به اقامه نماز نماید؛ اما از سوی دیگر آداب زندگی در مجاورت مسجد و یا ورود به فضای آن محدودیت هایی را ایجاد می کند که حاکی از تقدس این فضا است و ساخت چنین مسجدی جز ساختارشکنی و تقدس زدایی در زندگی مدرن معنای دیگری ندارد. این مسجد را گروه معماران آمریکایی، مسجد محوشونده نامیده اند و در دانش مهندسی مراد از این نام آن است که در پرسپکتیو دوردست (نقطه گریز در پرسپکتیو) همه خطوط در انتهای نگاه محو می شود. اما به راستی چیزی که در حال محو شدن است قداست مسجد در پیچ و خم پرسپکتیو زندگی مدرن است که در افقی دور محو می شود. تصاویر طرح مسجد نشان می دهد که در زیر محرابی که نمازگزاران به اقامه نماز مشغولند، شهروندان در کنار آب به تفریح مشغولند و یا در مجاورت آنها به تماشای ویترین مغازه ها سرگرمند. ازسوی دیگر فراوانی جمعیت نمازگزاران صرفا یک خطای چشم است و از دل یک حقیقت برنمی خیزد و ارزشی برای یک مسجد محسوب نمی شود. داوران در خصوص این طرح مدعی هستند که این معماری توانسته با حالتی شوخ طبعانه و در عین حال هوشمندانه، معماری مدرن را در محیطی عربی به اجرا درآورد و می گویند: مسجد اگر به این نحو طراحی شود باعث می شود که با زندگی روزمره مردم ارتباط بیشتری یابد و درهای آن به روی همه در همه اوقات باز باشد. این روش برخورد در طراحی مسجد، یکی از ابزارهای توسعه در یک فضای شهری درحال توسعه در خاورمیانه است. شاید نامیدن این معماری مسجد به نام سوپراکسپوز یعنی فوق نمایان جالب باشد و ارتباط زندگی مدرن و روحیه معنوی(که البته از نظر فلسفی با هم در تناقض هستند) را به هم آمیخته و التقاط نماید واین مساله را عنوان طراحی به مثابه اصلاح یا رفرم(Reform) به خوبی عنوان می کند. در واقع این طرح رفرمی در اعتقادات و آداب ساخت مساجد است. جالب اینجاست که در پلان مسجد، دو پوسته ساختمان های تجاری روبرو را محراب نامیده و راس هرم مایلی را که محل استقرار امام جماعت در ارتفاع ده متری است را منبر!