»» سیستماتیک گیاهی (معرفی خانواده های گیاهان)

[Borna66]

با سلام.
در اين تاپيك به معرفي خانواده های گیاهان پرداخته مي شود
اميدوارم مورد قبول شما قرار بگيرد

[Borna66]

مارانتاسه Marantaceae
خانواده مارانتا يا مارانتاسه خانواده بسيار كوچكي است كه فقط دو گياه زينتي از آن كاشت مي­شود، كه هر دو جزء گياهان آپارتماني (ايندور پلنت) Indoor-plant و برگ سبز هستند.
مارانتا گياهي است كه برگ­هاي سبز كاملاً صاف بدون هيچ بريدگي با انتهاي گرد و نيز رنگ‌ريزه­هاي مختلف دارد. مارانتا از گياهان بومي جزاير گرم و مرطوب آفريقا است.

شرايط نگهداري
- نور كافي و غير مستقيم؛
- PH پايين خاك؛
- آبياري سالم.
اين گياه داراي يك ركود تابستانه است كه در طي آن بايد از ميزان آبياري گياه كاسته شود.
علايم ركود تابستانه گياه :
الف) كندي رشد و
ب) خشك شدن بعضي از برگ­هاي آن مي‌باشد.

بنابراين از خشك­ شدن طبيعي آن در تابستان نبايد نگران بود. زيرا پس از طي دوره دورمنسي dormancy گياه با يك آبياري و تعويض خاك گلدان دوباره رشد اوليه خود را بدست مي­آورد. برگ­هاي مارانتا در بعضي شرايط محيطي لوله شده يا به حالت مچاله درمي‌آيند.
­عمده­ترين دليل مچاله شدن برگ­ها
- كمي رطوبت نسبي خاك؛
- PH بالاي خاك.
گياه كالاتئا گياه ديگر خانواده مارانتاسه است. اين گياه گرمسيري، برگ­هاي درشت­تر از مارانتا دارد. تزيين و نقش و نگار روي برگ­هاي آن بسيار ساده و بشكل يك مخمل سايه و روشن سبز بنظر مي رسد.
پرورش اين گياه در شرايط محيطي كم­ و بيش نظير شرايط پرورشي مارانتا ميسر است. تكثير گياه بوسيله قلمه­هاي ساقه (داراي رشد كافي) و تقسيم بوته است.

خانواده موزاسه Musaceae
خانواده موزاسه يك گياه بسيار با ارزش بنام استرليتزياسه Strelitziaceae دارد كه مدتي است تحت نام خانواده استرليتزياسه رجين شناخته مي‌شود. اين گياه را به فارسي مرغ ­بهشت مي­گويند. اين بدليل شباهت ظاهري بخش زينتي گياه (گل‌هاي آن) به مرغ است.
روش متداول تكثير مرغ ­بهشت بوسيله تقسيم بوته­ است. هر يك از بوته­هاي مادري استريليتزياسه بين 3 تا 12 پا جوش يا گياه جوان در كنار گياه مادري توليد مي‌كنند. پس از پايان فصل گل­ دهي و نيز رشد كامل رويشي مي­توان اين پا جوش­ها را از هم جدا كرد و هر يك را به عنوان گياه جديد مورد استفاده قرار داد. اين گياه بوسيله بذر هم تكثير مي­شود.
برگ­هاي نارنجي رنگ مرغ­ بهشت كاسبرگ و بخش آبي­ رنگ گلبرگ گياه است. براي بذر­ گيري از اين گياه بايد دانه­هاي گل روي كلاله را بطور مصنوعي انتقال دهيم. و در شرايط مناسب بشرط اينكه آبياري از بالاي گل‌ها انجام نگيرد بين 22 تا 50 عدد برگ سياه درشت بوجود مي­آيد. بذر­هاي استريليتزياسه در محيط پيت ­ماس براحتي به كمك هورمون اسيد فيبرليك توليد مي‌شوند. بعد از طي 3-2 سال وارد مرحله گل ­دهي مي­شوند. اما هيچ يك از اين بذرها و پا جوش‌ها به اندازه كافي محصول توليد نمي­كنند. امروزه در دنيا براي تكثير آن در سطح وسيع و بزرگ از روش كشت بافت استفاده مي‌شود.

پرورش استرليتزيا
- خاك مرغوب زراعي؛
- عمق خاك 50 تا 65 سانتي‌متر؛
- افزودن كلات‌هاي آهن و روي.
براي دوام گل از بكاربردن كودهاي نيتروژن ­دار در زمان غير مناسب بايد خودداري شود، در اينصورت گل­هاي بريده گياه بين 45 تا 50 روز در حالت طبيعي باقي مي­مانند.
آخرين گياه اين خانواده هلي ­كونيا Heliconia است، كه دوام شاخه­هاي گل بريده­اش خيلي زياد نيست. اين گياه را به فارسي مرغ ­آتشين مي­گويند و تكثير آن همانند استرليتزيا بوسيله تقسيم بوته است.

خانواده بوگنويلاسه يا گل كاغذي Bogenvilleaceae
گل كاغذي يك درختچه است. در جلسات قبل از گياه گل كاغذي در خانواده كمپوزيته نام برديم كه نام علمي آن هلي­كريزوم بود و گفتيم كه در فارسي به آن ميناي كاغذي مي‌گويند. اما اين گل كاغذي درختچه است و در برخي از مناطق ايران بعنوان يك درخت فعال سبز لند اسكيپ مطرح است. گل كاغذي درختي است با شاخ و برگ‌هاي حجيم كه در بعضي از گونه­هاي آن شاخ و برگ­هاي افتاده و گاهاً خاردار و راكتاهاي رنگي ديده مي­شود.
برخلاف همه گياهان ديگر، اين گياه در محيط غير اسيدي به خوبي رشد ­مي­كند، به عبارت ديگر به PH بالاي خاك مقاوم است. لذا براي بهبود كيفيت گل­ها و بالابردن كاربرد، برخي از بازدارنده­ها نظير SAD توصيه مي­شود. تكثير بوسيله قلمه­ ساقه در ماسه و اواسط بهار است. فصل برداشت قلمه­ها در اواسط بهار بوده و زماني كه درجه حرارت محيط به 20 درجه سانتيگراد مي­رسد آن‌ها را در سيستم پيت ريشه­دار مي­كنند.

خانواده وربناسه يا شاه پسند زينتي Verbenaceae
در اين خانواده كوچك دو گياه شبيه به هم از نظر گل، اما كاملا ًمتفاوت از نظر ساختماني وجود دارند.
شاه­ پسند گياهي يكساله است كه فقط به عنوان يك گل تابستانه مطرح است و نسبت به سرما بسيار حساس است. اين گياه بوسيله بذر قابل تكثير است.
گياه دوم خانواده وربناسه شاه­ پسند درختي است كه بصورت درختچه گلداني در مناطق سرد و مركزي ايران و درختچه بزرگ فضاي سبز در مناطق گرمسيري ايران وجود دارد. وضعيت فيزيولوژيي و گل­ دهي اين گياه از نوع گروه NDP است كه در تمام طول سال به حالت گلدار هستند. اين گياه بوسيله قلمه­هاي نيمه ­خشبي ساقه تكثير مي­شود.
بوگن‌ويلا و وربناسه‌ها در ايجاد فضاي سبز جايگاه خوبي دارند.

[Borna66]

خانواده رزاسه Rosaceae
رزاسه يا گل‌ سرخيان

رزاسه يكي از خانواده­هاي متنوع و پر جمعيت از نظر گونه­هاي گياهي است. گياهان گوناگون آن با كاربرد مختلف ديده مي‌شوند. تعداد زيادي گياهان دارويي، درختان ميوه، بخشي از گياهان زينتي، تعداد زيادي گل‌هاي شاخه بريده يا گياهان آپارتماني در اين خانواده هستند. اجداد رزهاي امروزي نسترن‌ها هستند. نسترن­ها با نام جنسي رزا Rosa در جهان شناخته شده هستند و شامل مجموعه‌اي از گياهان با خواص و كاربردهاي گوناگون مي­باشند. نسترن­هاي شناخته شده­اي در نقاط مختلف ايران بصورت پايه درختان پيوندي و پايه گل­هاي رز پيوندي كشت و كار مي­شوند.

رزا فوئتيدا Rosa foetida
يكي از اين نسترن­هاي بسيار زيباي شناسايي شده در ايران رزا فوئتيدا Rosa foetida است. كه در منطقه كوهستاني كردستان به وفور يافت مي­شود. رزا فوئتيدا درختچه‌اي است با رشد منظم و برگ­هاي درخشان سبز، گل­هاي زرد معطر و منظره­اي بسيار زيبا دارد. اين گياه به تنهايي هم بعنوان درختچه زينتي قابل كشت و كار است.

رزا موشاتا
نسترن ديگري به نام نسترن زرد يا رزا موشاتا است كه در مناطق كوهستاني ايران مي­رويد. اما رايحه مطبوعي كه در رزا فوئتيدا هست در اين گياه وجود ندارد. رزا موشاتا گياهي است كه بافت نامناسب و خاكي با PH بالا را بخوبي تحمل مي­كند.

نسترن شيرازي
نسترن ديگر به نام رز وحشي تحت نام نسترن شيرازي و رزا هميسفريكا گياهي است كه در كوه‌هاي استان فارس به وفور وجود دارد. نسترن ديگري در استان فارس به نام گل دو رو وجود دارد كه در حقيقت يك رزا فوئتيدا استRosa foetida bicolor يا گل آتشين.

گل محمدي Rosa damascena
نسترن بومي و معطر ديگر در ايران رزا دامِسانا يا گل محمدي است. و به عنوان كار اقتصادي در بسياري از نقاط ايران در حال كشت و كار است. گل‌هاي پُر پَر آن تا اواخر مرداد ماه ديده مي‌شود.

تقسيم­بندي رزها
بر طبق تقسيم‌بندي­هاي نه چندان جديد، رزهاي موجود در عالم گياهي به سه گروه بزرگ تقسيم شده‌اند.

رزهاي پرورشي

- رزهاي تك گل؛

- رزهاي خوشه‌اي؛

- رزهاي پا كوتاه مينياتور.

رزهايي كه بصورت تك گل يا يك گل درشت ظاهر مي­شوند. به اين چنين رزهايي بخاطر اينكه كامليا گل درشتي داشته و از خانواده چاي بوده است تي هيبريد يا هيبريد چاي Tea hybrid مي­گويند. تمام گل­هاي شاخه بريده و اكثر رز فضاي سبز از اين دسته رزها هستند.
1- رزهايي كه به حالت خوشه­اي يا چند گلي هستند. تفاوت عمده اين دسته با گروه قبل در اين است كه يك گل درشت­تر در مركز گل و تعدادي گل در اطراف آن وجود دارند. اين رزهاي خوشه­اي را اصطلاحاً رزا گِرَندي­فلوراRosa grandiflora مي­نامند.
2- رزهايي كه اصلاً مصرف شاخه بريده ندارند و به عنوان يك گياه فضاي سبزي و قابل سَربرداري كشت و كار مي­شود. انواع رزهاي مينياتور كه بسيار سريع‌الرشد هستند و به عنوان گياه پرچيني Border plant براي فضاي سبز استفاده مي‌شوند.
تكثير رزها بسته به نوع استفاده آن‌ها متفاوت است. اگر رزا به منظور استفاده در فضاي آزاد كشت مي‌شود بهتر است از روش پيوند روي پايه­هاي نسترن استفاده شود. اما اگر هدف از كشت و كار رزها استفاده از گل­هاي شاخه بريده اين گياهان است مي­توان بوسيله كاتينگ و قلمه برداشتن آن‌ها را تكثير كرد.
نسترن گياهي است كه ميوه­هاي آن به رنگ قرمز و نارنجي است. درون اين ميوه­ها بذرهاي كرك­دار سفيدي وجود دارد كه آن‌ها را از داخل ميوه جدا مي­كنيم و در يك بستر مناسب ترجيحا ‌ً در سنگريزه ياشن نسبتاً درشت قرار داده و مرحله استراتيفيه Stratifieae يا طي دوره سرما را براي آن ايجاد مي­كنيم.سپس اين بذرها را وارد محيط كشت مي­كنيم. محيط كشت مي‌تواند مزرعه و يا حتي يك گلدان باشد.
زمان اجراي پيوند هنگامي است كه ضخامت ساقه­هاي نسترن به اندازه كافي رسيده باشند. عمل پيوند را بايد در فصل مناسب انجام داد. پيوندهاي نيمانيم و پيوندهاي گلخانه­ در ماه‌هاي زمستان انجام مي‌شود، زماني كه پايه فعال و در حال رشد است. از يك گياه در حال خواب و دورمسني پيوندك را انتخاب مي­كنيم و بر روي پايه وصل مي­كنيم.
روش ديگر پيوند جوانه است. اين پيوند را در فصل بهار يا اواخر تابستان انجام مي­دهيم. بعد از استقرار پيوند و اطمينان از گيرايي پيوند، گياه را به محل اصلي آن انتقال مي­دهيم. براي انتقال از گلدان‌هاي معمولي يا پيت­هاي حلبي كه فضاي كافي براي رشد ريشه­هاي گياه دارند استفاده مي­كنيم، و بدون اينكه به ريشه­هاي گياه آسيبي برسد حجم ريشه همراه با خاك را از گلدان جدا مي­كنيم و در زمين اصلي مي­كاريم. بعد از كاشت در زمين نگهداري خاصي احتياج دارد.
ارقام مختلف گياهان رز دوره­هاي متفاوتي از گل­دهي دارند. بعضي از ارقام در طي يك فصل رشد 6 تا 8 بار گل توليد مي­كنند و بعضي ديگر دفعات كمتري، گل­ دهي دارند.
اما در هر حال براي داشتن يك رز سالم و پر گل دو نوع هرس توصيه مي­‌شود :
- هرس سبز يا تابستانه؛
- هرس فرم يا زمستانه.
هرس تابستانه معمولاً پس از پايان هر دوره گل­دهي اتفاق مي‌افتد. تمام دم‌گل و گل­هاي پژمرده شده را برمي­داريم بدين ترتيب جوانه­هاي پايين گل رشد كرده و براي دوره بعد به گل مي­روند. اين هرس از اوايل ارديبهشت تا اوايل آذر ماه بشرط اينكه امكان گل‌دهي باشد قابل انجام است.
هرس زمستانه در اوايل پاييز يا اواخر زمستان انجام مي‌شود و بسته به ضخامت ساقه‌ها نوع هرس متفاوت است. چنانچه ساقه‌ي رز قطور و محكم است 3-2 جوانه را باقي گذاشته و بقيه را حذف مي‌كنيم. اگر شاخه ضعيف بود و امكان رشد همه جوانه‌ها وجود نداشت 6- 5 جوانه باقي گذاشته و بقيه را حذف كنيد.
نگهداري شاخه رز: بعد از بريدن و انتقال به گلدان (در طول و ارتفاع بريده مي‌شود)، بخش‌هايي از انتهاي ساقه كه حالت لزج و بيمارگونه دارد را قطع كنيد و براي نگهداري ساقه استفاده از تركيبات نقره، ساكارز و اتانول 5% توصيه مي‌شود.

[Borna66]

خانواده ليلياسه
سنبل Hyacinthus
سنبل گياهي است به رنگ­هاي متنوع و گل هاي نسبتاً فراوان كه همزمان با شروع فصل بهار ديده مي‌شود. نام جنس اين گياه Hyacinthus است. سنبل گياهي پيازي و پات پلنت Pot plant است و كمتر از آن به عنوان گل شاخه بريده استفاده مي­شود، بلكه بيشتر مصرف آن بصورت گياه گلداني است.
معمولاً پياز­هاي نيمه مقاوم به سرماي اين گياه را پيش رس مي­كنند تا در عيد نوروز از گل آن‌ها استفاده كنند. پياز­هاي سنبل را در محيطي با خاك سبك و غني از مواد غذايي كشت مي­كنند. اما براي كاشت اين پياز­ها بايد دو نكته را مورد توجه قرار داد :
1)3 تا 4 سانتي‌متر از انتهاي پيازها خارج از خاك قرار گيرد. همه طول پياز را در داخل خاك قرار ندهيد؛
2) بعد از كاشت پياز­ ابتدا مدتي در حرارت پايين باشد، تا حجم مناسب و لازم ريشه در روي پياز‌ها تشكيل شود. سپس اين پياز­ها را به مكان گرم با درجه حرارت حدود 15 درجه انتقال ­دهيد تا رشد اندام‌هاي هوايي آغاز شود. چنانچه نحوه تشكيل ريشه بخوبي انجام نگيرد استقرار گياه در خاك و رشد و نمو بعدي گياه با موفقيت همراه نخواهد بود.
براي به گل رفتن و دوام گل‌هاي سنبل، قبل از كاشت بايد پيازها تيمار حرارتي شوند. سنبل­هاي كاملاً درشت قبل از برداشت براي مدتي در دماي 15 درجه سانتيگراد، سپس حداقل به مدت 6 هفته در دماي 9 درجه سانتي‌گراد نگهداري شوند و بعد از آن براي كاشت گياه شرايط و مواردي را كه قبلاً گفته­ شد را به همان ترتيب اجرا كنيد تا يك سنبل پر گل داشته باشيد.
تكثير سنبل بوسيله پيازچه­هاي محدود و كم آن صورت مي­گيرد. معمولاً براي افزايش تعداد پيازچه­ها در سطح قاعده پياز خراش­هاي مثلثي شكل و يا خراش­هايي بصورت صليب­ ايجاد ­كنيد. بدين­ سان محل­هاي خراش داده شده باعث تحريك به پيازشدگي پياز مي­شوند. اما بطور معمول تعداد پيازچه­هاي بدست آمده از پياز­هاي متوسط و معمولي سنبل فقط بين 3 تا 5 پيازچه است، به همين دليل تكثير سنبل با محدوديت همراه است.
روش ديگر تكثير سنبل استفاده از بذركاري است. براي به گل رفتن بذر پيازهاي سنبل زمان طولاني لازم است. هم‌چنين كشت سلولي سنبل يا Tissue culture هم روش مناسب ديگري براي تكثير آن است

دراسنا
دراسنا از ديگر گياهان خانواده ليلياسه است. دراسنا هم نام لاتين و هم جنس گياه است. گونه‌هاي مختلف، نام‌هاي مختلفي دارند به عنوان مثال دراسناي برگ بلالي، دراسناي درختي سبز و درختي صورتي وجود دارند. دراسناي برگ بلالي گياهي است كه برگ­هايش شبيه برگ ذرت است.
دراسناي سبز شباهت زيادي به گياه كوردلين دارد. از لحاظ ظاهري كوردلين‌ها شباهت زيادي به دراسنا‌ها دارند. تنها راه تشخيص اين دو گياه ريشه­‌ي آن‌هاست. زيرا ريشه­هاي كوردلين معمولاً زرد رنگ هستند، در حاليكه ريشه دراسنا­ها سفيد و سفيد مايل به كرم مي‌باشند. بعلاوه كوردلين­ها رشد برگي دارند، رشد ساقه­اي قطور مثل انواعي از دراسنا­ها در آن‌ها ديده نمي‌شود.
كشت و كار دراسنا­ها نياز به يك خاك عميق زراعي دارد. برخي از اين دراسنا­­ها نظير دراسنا­هاي درختي رشد و نمو سريع‌تري دارند و براي اينكه رشد آن‌ها بخوبي انجام گيرد به خاك عميق و متوسط نياز دارند.
تركيب خاكي دراسنا­ها: مخلوط مساوي خاك برگ، خاك پيت، كود دامي و خاك لومي مرغوب است. اين تركيب خاكي با PH معادل 5/6 تا 7، يك تا دو بار در ماه و همراه با محلول­هاي غذايي در فصل رشد براي گياه توصيه مي­شود. در غير اينصورت علائم كمبود عناصر غذايي بر روي برگ­هاي گياه بشكل لكه­هاي قهوه­اي و سياه شدن انتهاي برگ­ها و هم‌چنين ريزش برگ‌ها مشاهده مي­شود.
تكثير دراسنا­ها بوسيله قلمه‌ي ساقه و خوابانيدن هوايي Air layering انجام مي­گيرد. قلمه­هاي انتخاب شده از دراسنا­ها بشكل قلمه­هاي علفي (سبز) و هم قلمه‌هاي مياني قابل برداشت هستند.
برخي از دراسنا­ها نظير دراسنا­هاي درختي از نوع صورتي و سبز تكثير مشكل­تري دارند و ريشه­زايي در آن‌ها بخوبي صورت نمي­گيرد. لذا براي كمك به ريشه­زايي اين گياهان از هورمون­هاي ريشه­زا استفاده مي­كنيم.

يوكا Yuca
يوكا از ديگر گياهان خانواده ليلياسه است كه تنه قطور درخت مانند دارد، شاخه­هاي تازه رشد يافته‌ در روي آن ظاهر شده و منظره درخت­هاي مينياتوري را بوجود مي­آورند.
يوكا­ي زنگوله­اي گياهي است كه در فضاي باز استفاده مي­شود. اين گياه گل‌هاي سفيد شيپوري مانند آويزان دارند كه در فصل تابستان به گل مي­روند. يوكاي زنگوله­اي بوسيله­ تقسيم بوته تكثير مي­شود.
يوكاي درختي يا يوكاي گلخانه‌اي صرفاً بوسيله قلمه­هاي انتهايي يا مياني ساقه تكثير مي­شود، و زمستان‌هاي سرد را تحمل مي‌كند.
عكس­العمل گونه­هاي يوكا به شرايط نا­ مساعد محيطي بصورت ريزش و ايجاد لكه‌هاي زنگ مانند و نهايتاً سوختگي سر برگ­ها مي‌باشد. براي جلوگيري از بروز چنين حالتي علاوه بر فراهم كردن رطوبت نسبي محيط، بايد PH را نيز در محدوده‌ي 6 تا 7 ثابت نگه داريم.

گندمي Chlorophytum
آخرين گياه خانواده ليلياسه سجافي يا گياه گندمي است، با نام علمي Chlorophytum. روش تكثير اين گياه از ديگر گياهان خانواده ليلياسه متفاوت است. يكي از روش­هاي تكثير گياه گندمي رانر­ها يا دستك‌هاي گياه است . لذا با جدا كردن اين رانر­ها و انتقال آن‌ها به محيط ريشه­زايي يك گياه جديد بوجود مي­آيد. اين گياه براي نگهداري در منزل شرايط بسيار مناسبي دارد. خصوصاً كلروفي‌تيوم سبز رنگ كاملاً به شرايط منزل سازگار است و در صورتي كه از نوع ابلق آن در منزل استفاده ­كنيم بايد شرايط پر نور را براي نگهداري گياه فراهم كنيم.

[Borna66]

خانواده کاکتاسه
کاکتوس‌ها به سه زير خانواده تقسيم مي‌شوند:

-زير خانواده پرسکيه Pereskia ؛

-زير خانواده اوپنسيه Opuntia ؛

- زير خانواده سرئه Cerea

توجه داشته باشيد كه تعدادي از كاكتوس‌ها مثل اكينو كاكتوس و ... در اين طبقه‌بندي قرار نمي‌گيرند.
زير خانواده پرسکيه Pereskia
تنها كاكتوس برگ‌دار در اين زير خانواده جاي مي‌گيرد. گياه پرسکيه برگ‌هايي شبيه برگ مرکبات به رنگ‌هاي متنوع دارد و گل‌هاي سفيد آن شبيه به گياهان خانواده رزاسه است. اين کاکتوس در خاک‌هاي متوسط تا معمولي باPH حدود 5/6 – 5/7 نگهداري مي‌شوند و قلمه‌هاي ساقه اين گياهان براحتي در ماسه ريشه‌دار مي‌شوند (براي تكثير مشكلي ندارند).

زير خانواده اوپنسيه Opuntia
کاکتوس‌هاي اوپنسيه به فارسي كاكتوس‌هاي راكتي ناميده مي‌شوند. كه در برگيرنده انواع کاکتوس‌هاي برگ پهن، راکتي، زرد، راکت درشت و کوچک هستند. اين دسته از کاکتوس‌ها گاهي در مناطق گرمسيري ميوه‌هاي خوراکي توليد مي‌کنند كه مصارف دارويي دارد.

زير خانواده سرئه Cerea
کاکتوس‌هاي کشيده و مخروطي در زير خانواده سرئه قرار دارند. اين دسته از کاکتوس‌ها در مناطق سردسيري در فضاي گلخانه‌ها قابل حفاظت و نگهداري مي‌باشند. اين گياهان بدليل خارهاي گزنده و حساسيت‌زا ايجاد مشكل مي‌كنند پس در منازل از دسترس بچه‌ها دور نگه داريد.
ماميلاريا از جمله کاکتوس‌هاي كوچك و ريز هستند که گل دهي منظم هر ساله دارند. اين کاکتوس بسيار کوچک و داراي فرم دايره‌اي کوچک هستند.
گياه گي توپس که به کاکتوس شباهت دارد عيناً شبيه يک تخته سنگ است که از وسط آن يک گل خارج شده است (شبه كاكتوس).

پرورش كاكتوس‌ها
تركيب خاکي كاكتوس‌ها، بايد شني رسي و درصد بيشتري از شن يا سنگريزه باشد. کاکتوس‌ها آبياري منظم و با فواصل بيش از گياهان معمول نياز دارند و بسته به سرعت رشد و فصل، تعداد و فواصل آبياري تنظيم مي‌شود. کاکتوس‌ها در مناطق گرم و پر نور رشد مي‌کنند زيرا بومي آمريکاي لاتين هستند. كاكتوس‌ها به نور زيادي احتياج دارند و در محيط‌هاي كم نور معمولا رشد علفي مي‌كنند و منظره ظاهري آن‌ها از حالت کاکتوس بودن خارج مي‌شود.

تکثير کاکتوس‌ها
- جنسي؛
- غير جنسي.
بعضي از کاکتوس‌ها نظير ماميلاريا گل دهي منظم هر ساله دارند. بذر سياه رنگ کوچک توليد مي‌کنند. بعضي ديگر از کاکتوس‌ها نظير زيئو کاکتوس که گل‌هاي بسيار کم دوامي دارند توليد بذر کمتري مي‌كنند.

تکثير بذري کاکتوس‌ها
عموم کاکتوس‌ها بذرهاي بسيار ريز با قوه ناميه نسبتاً کوتاه دارند. نكات مهم در کشت بذري کاکتوس:
- بذرها قوه ناميه مناسبي داشته باشند؛ يعني تعداد جوانه زني گياه در زمان معين به اندازه قابل قبول باشد؛
نحوه کشت طوري باشد که بذرهاي ريز بتوانند جوانه بزنند.
بنابراين کاکتوس‌ها را در سبدهاي پلاستيکي کم عمق با يک خاک بسيار سبک (ترجيحا پيت ماس) کشت مي‌کنند. آبياري بسترهاي کشت در پاي گياه انجام مي‌گيرد، يا اينکه سبدها را در ظرف‌هاي آبي قرار داده که بتدريج آب را جذب مي‌کند و گياه و بذرها مرطوب شده و بعد جوانه مي‌زنند. مثل هر گياه ديگر بذركاري باعث طولاني شدن زمان رشد و نمو و بلوغ گياه مي‌شود.

تکثير رويشي کاکتوس
عمده‌ترين تکثير رويشي کاکتوس‌ها روش کاتينگ Cutting يا قلمه زدن است. قلمه زدن در كاكتوس به فصل بستگي دارد و بهترين فصل براي آن اوايل تابستان مي‌باشد. بطوري كه آن‌ها را در يک بستر سبک و محيط با رطوبت کافي با آبياري منظم کشت مي‌کنند.
اما قبل از اينکه قلمه‌ي کاکتوس مخصوصاً کاکتوس‌هاي گوشتي نظير سرئوس‌ها وارد بسترهاي کشت شوند بايد شيرابه گياه را قطع کرد. براي انجام چنين عملي قبلاً قطعات جدا شده يا قلمه‌هاي کاکتوس را به مدت چندين ساعت در معرض تابش مستقيم آفتاب در تابستان قرار مي‌دادند تا اينکه جريان شيرابه قطع مي‌شد و سپس اقدام به کشت آن مي‌کردند. اما امروزه با توجه به اينکه ريشه‌دار کردن گياهان ر کمترين در زمان حائز اهميت است قلمه ها را در آب ولرم حدود 45 درجه سانتي گراد قرار مي دهند. که در نتيجه جريان شيرابه قلمه ها قطع مي شود.سپس آنها زا در بستر کاشت قرار مي دهند وکار ديگري که بيشتر بعنوان يک هنر به نظر مي‌رسد عمل پيوند يا گرافتينگ Grafting در کاکتوس است. آنچه مسلم است سرئوس‌ها يا کاکتوس‌هاي مخروطي، پايه‌هاي بسيار خوبي براي بيشتر ماميلارياها يا اوپنسيه‌ها هستند.

[Borna66]

کاربرد هورمون‌هاي گياهي
هورمون
هورمون به موادي اطلاق مي‌شود که به مقدار بسيار ناچيز در يک اندام معين از گياه بوجود مي‌آيد و در اندام‌هاي ديگر استفاده مي‌شود. با اين تعريف شايد تصور شود که هورمون‌ها صرفاً جزء مواد کاملاً درون ساز گياه هستند، اما همواره اينطور نيست زيرا هورمون‌ها هم در داخل اندام‌هاي گياهي و هم به شکل سينتتيک و شيميايي در خارج ساخته مي‌شوند و روي گياه القا مي‌شوند. بنابراين علي رغم اينکه يک تفاوت ناچيز بين اين دو نحوه ساخت هورمون موجود است بيشترين تفاوت مربوط به اصطلاح انگليسي است.
در فارسي هم موادي که بصورت طبيعي در گياه ساخته مي‌شوند و هم موادي که به صورت مصنوعي از خارج به گياه القا مي‌شوند را تحت عنوان هورمون مي‌شناسند، اما در اصطلاح انگليسي موادي را که بصورت طبيعي (در داخل گياه) ساخته مي‌شوندPlant Hormone و موادي که بطور مصنوعي (در خارج از گياه)‌ساخته مي‌شوند را تحت عنوانPlant Growth Regulators يعني تنظيم کننده‌هاي رشد گياهي مي‌شناسند.
در تقسيم بندي‌هاي خيلي قديمي‌تر هورمون‌ها بر حسب نوع قابليت يا کاري كه به عهده دارند، به پنج دسته تقسيم مي‌شوند.

هورمون‌ها
1- اكسين‌ها Auxines
2- ژيبرلين‌ها Giberellines
3- سيتوكينين‌ها Cytokinines
4- بازدارنده‌هاي رشد Inhibitors
5- اتيلن Ethylene

اکسين‌ها Auxines
عوامل موثر بر عملكرد هورمون‌ها در روي گياهان زينتي
غلظت Dosageهورمون مصرفي؛
سن فيزيولوژيكي گياه
اکسين‌ها جزء اولين گروه هورمون‌هاي كشف شده هستند كه وظايفي همچون تسريع در ريشه‌زايي گياهان و ريزش گل‌هاي اضافي درختان ميوه را بر عهده دارند. مهم‌ترين عاملي که روي عملکرد اکسين‌ها تأثير گذار بوده مقدار مصرف اکسين و يا غلظت هورمون مصرفي است. گاهي اوقات يک اکسين معين عامل رشد و تقسيم سلولي است. اما اگر همين ماده را در غلظت Dosage خيلي زياد بکار بريم، باعث مرگ و از بين رفتن گياه مي‌شود. بنابراين در مصرف هورمون‌ها مخصوصاً اکسين‌ها غلظت مصرف اهميت زيادي دارد. عامل ديگري که در روي عملکرد و يا وظيفه خاص اکسين اثر گذار است سن فيزيولوژيکي گياه مورد استفاده است. بسته به اينکه گياهان در چه مقطع سني قرار گرفته‌اند غلظت مصرفي اکسين و زمان القا آن به سن متغير است و نتايج متفاوتي دارد. اما بطور کلي مهم‌ترين وظايفي را که براي اکسين‌ها مي‌شناسيم عبارتند از :
تسريع در ريشه زايي گياهان سخت ريشه‌زا 3000 ppm - 8000 ppm- مخصوصاً در سطوح بزرگ و واحدهاي توليدي بزرگ که سرعت ريشه‌دار شدن گياه و زمان آن اهميت دارد، مصرف و کاربرد اکسين‌ها داراي جايگاه ويژه‌اي است؛
عامل تُنُك کننده در محصولات سال‌آور- به اين طريق باعث ريزش گل‌هاي اضافي درختان مي‌شود. مثلاً در درخت سيب حالت سال‌آوري وجود دارد. بدين صورت که در بعضي از سال‌ها ميوه زياد توليد مي‌كند و در سال ديگر محصول بسيار ناچيزي دارد. کاربرد اکسين‌ها باعث مي‌شود که در سال‌هاي پر محصول تعداد گل‌هاي قابل تبديل به ميوه کم شود و در نتيجه عملکرد گياه در سال‌هاي مختلف به شکل متعادلي نگه داشته شود.

ژيبرلين‌ها Giberellines
مهم‌ترين كاربرد ژيبرلين‌ها GA
جايگزيني سرما در غده‌ها؛
جايگزيني سرما در بذر
دسته نسبتاً بزرگ از هورمون‌هاي گياهي ژيبرلين‌ها هستند که در سال‌هاي حدود 1940 شناخته شدند. کاربرد ژيبرلين‌ها در باغباني به درشت کردن حبه‌هاي انگور، وادار كردن غده يا پياز براي گل‌دهي و جايگزيني سرما در بعضي از بذرهاي گياهان است. بهترين و پرمصرف‌ترين جاي مصرف GA در ژيبرلين‌ها در Flowery culture است که غده‌ها و پياز‌ها را به کمک سرما وادار به گل‌دهي مي‌کنيم، بنابراين ژيبرلين‌ها جايگزين سرما مي‌شوند. با تيمار ژيبرلين دوره 3 تا 5 ماهه را که پيازها لازم دارند تا وارد مرحله گل‌دهي شوند را بسيار کوتاه‌تر مي‌كنند.
وظيفه ديگر ژيبرلين‌ها جايگزيني سرما در بعضي از بذرها مي‌باشد. بعضي از بذرهاي گياهان زينتي نظيرانواع نسترن‌ها نيازمند طي يک دوره سرما قبل از جوانه‌زني هستند، لذا وقتي اين بذرها را با GA که مخفف ژيبرلين اسيد است تيمار کنيم آن را جايگزين يک دوره سرما کرده‌ايم. لازم به ذكر است که تعداد ايزومرهاي ژيبرلين خيلي زياد است از GA1- GA47 شناخته شده‌اند، و در کارخانجات مواد شيميايي توليد مي شوند اما GA3 کاربرد بيشتري دارد. مشخص كردن نوع هورمون و مقدار آن كار بسيار دقيق و ظريفي است كه در آزمايشگاه‌هاي تخصصي با استفاده از دستگاه HPLC صورت مي‌گيرد.

سيتوكينين‌ها Cytokinines
سيتوکنين‌ها دسته‌اي از هورمون‌ها هستند که وظايف خاص و بسيار تخصصي بر عهده دارند. سيتوکنين‌ها وظايفي همچون کمک به تقسيم سلولي و جلوگيري از پير شدن گل‌هاي شاخه بريده را بر عهده دارند كه كمياب و گران قيمت بوده و دز مصرفي آن‌ها كم است. نقش ديگر سيتوکنين‌ها جلوگيري از پير شدن گل‌هاي شاخه بريده Cut flowers است. سيتوکنين‌ها در محلول پاشي‌هاي آبي و شيميايي روي شاخه‌هاي بريده شده كه براي مدت طولاني نگهداري مي‌شوند، کاربرد بسيار خوبي دارند.
انواع سيتوکنين‌ها عبارتست از بنزيل آمينوپورين، زآتين و کينيتين.

بازدارنده‌هاي رشد Inhibitors
دسته چهارم از هورمون‌هاي گياهي بازدارندگان رشد هستند که نقش متضاد بقيه هورمون‌ها را دارند.نقش سه دسته اول اكسين‌ها، ژيبرلين‌ها و سيتوكينين‌ها در تشويق گياه به رشد و نمو است ولي ايندسته نقش جلوگيري كننده در رشد را دارند. در گياه بنت قنسول Euphorbia Pulcherrimaصورت مي‌توان از بازدارنده‌اي مثل B9 استفاده كرد. گياهان زينتي کاربرد خوب و بسيار اقتصادي دارند واستفاده از اين بازدارنده‌ها باعث مي‌شود گياهان کوتاه اما کامل از نظر ساختمان رشدي داشته باشيم. يك پا كوتاهي
دسته‌اي ديگر از مواد بازدارنده که در گياهان زينتي استفاده مي‌شوند آلار SADH است، گر چه در بعضي از مجامع جهاني منع شده است اما چون مورد استفاده آن براي گياهان زينتي است و مصرف خوراكي ندارد همچنان قابل استفاده است. بهترين مورد استفاده از آلار يا SADH در طولاني كردن خوشه‌هاي گل گياه کاغذي است.

اتيلن Ethylene
بر خلاف چهار دسته ديگر (كه ابتدا خاصيت هورموني آن‌ها شناخته شده)، اتيلن ابتدا به عنوان گازي فرار شناخته شد بعد بعنوان هورمون شناسايي شد. اتيلن را در گياهان زينتي عمدتاً بعنوان هورمون پيري مي‌شناسيم، هر وقت که بخواهيم گياهان را به سمت بلوغ و پيري ببريم کاربرد اتيلن توصيه مي‌شود. اتيلن گازي فرار است كه در گياهان زينتي به هورمون پيري شهرت داشته و باعث رسيده شدن ميوه‌هايي هم‌چون موز و گوجه‌فرنگي مي‌شود.
مصرف اتيلن بر روي سبز زدايي يا رسيدن ميوه‌جات مفيد است. اما در گياهان زينتي بدليل تشويق به طرف پيري و بلوغ خيلي مفيد نيست.
اتيلن بر روي گياهان خانواده Coleus blumei خصوصاً گياه آيکما Aechema خيلي مؤثر بوده و باعث رشد و انگيزه گل دهي در گياه مي‌شود. براي جلوگيري از فعاليت اتيلن و جوان ماندن گياه از مواد شيميايي و تركيبات نقره مثل نيترات نقره و تيو سولفات نقره 8-Hydroxy puinoline استفاده مي‌كنند. هم‌چنين ماده‌ي شيميايي ديگر به نام متيل سيكلو پروپان Methyle Cyclo Propane (1-MCP) را بصورت قر‌ص‌هايي در ظرف‌هاي بسته‌بندي گياه قرار مي‌دهند تا گل مدتي شاداب باقي بماند.

[Borna66]

کراسولاسه
کراسولاي درختي Crussula arborecense
نحوه رشد و نمو شاخه‌هاي کراسولاي درختي عيناً شبيه يك درخت با شاخه‌هاي نرم است، بطوري که وضعيت رشدي آن منظره يک درخت را جلوه‌گر مي‌سازد. و به اين دليل اصطلاحاً کراسولا آربورسنس يا کراسولاي درختي نام گرفته است. بدليل رشد زياد کراسولاي درختي لازم است که اين گياه در يک خاک غني از مواد غذايي کشت و کار شود. يعني خاکي با نسبت مساوي ماسه، خاک برگ، خاك لومي و مقدار کمي کود دامي. اين ترکيب خاکي در گلدان‌هاي بزرگ که حجم کافي براي گسترش ريشه‌هاي بزرگ و طويل کراسولا داشته باشند باعث رشد خوب و مطلوب مي‌شود.
کراسولا فالكاتا برگ‌هاي گوشتي نقره‌اي و فاقد دمبرگ دارد که برگ‌ها به ساقه کراسولا متصل هستند و يک منظره ناوداني شکل زيبايي را بوجود مي‌آورند. اين گياه بوسيله قلمه‌هاي ساقه تکثير مي‌شود.
کراسولاي نقره‌اي، برگ‌هاي نقره‌اي قلبي شکل و شکننده دارد. اين کراسولا جزء گياهان نسبتاً کند رشد بوده و در معرض نور آفتاب و تنش‌هاي خشکي مقاومت خوبي دارد. تکثير اين گياه بوسيله قلمه‌هاي ساقه و برگ مي‌باشد.
گياه آئونيوم برگ‌هاي مدور به رنگ متنوع و رشد کپه‌اي بسيار ظريف و منحصر به فرد دارد. نحوه قرار گرفتن برگ‌ها طوري است که گياه را به فارسي بشقابي مي‌نامند. هر کدام از جوانه‌هاي ساقه در روي برگ و ساقه اصلي در محيط مرطوب يک گياه جديدي را بوجود مي‌آورد.
سدوم
سدوم در فارسي به گل ناز گلخانه‌اي معروف است. سدوم مجموعه‌اي از گياهان است که ظاهري کاملاً متفاوت از هم دارند. بعضي از سدوم‌ها داراي برگ‌هاي سبز تيره گوشتي بوده و گل‌هاي زرد رنگ توليد مي‌کنند و نسبت به تنش‌هاي خشکي (آفتاب شديد) مقاومت خيلي خوبي نشان مي‌دهند. فقط در سرماي زير صفر درجه احتمال از بين رفتن آن‌ها وجود دارد.
از ديگر سدوم‌ها مي‌توان به سدوم برگ ريز يا سدوم‌هاي غوره مانند اشاره کرد. اين سدوم‌ها در اندازه‌هاي مختلف وجود دارند و در معرض نور آفتاب به رنگ‌ قرمز مايل به قهوه‌اي درمي‌آيند. هر کدام از برگ‌هاي لوله مانند کوتاه اين گياه در محيط ماسه به يک گياه جديد تبديل مي‌شود بعلاوه ساقه‌هاي آن نيز در ماسه براحتي ريشه دار مي‌شود.
کالان کوئه از ديگر زير خانواده‌هاي بزرگ کراسولاها است. يک نوع از گياه کالان کوئه داراي برگ‌هاي درشت، مثلثي و شکننده است و گل‌هايي به رنگ نارنجي توليد مي‌کند و براي عيد نوروز قابل پيش رس کردن است. اين گونه سرعت رشدي بسيار بالايي دارد و در مدت کوتاهي از يک قلمه برگ يا ساقه آن تعداد زيادي گياه کامل مادري بوجود مي‌آيد.
از ديگر انواع کالان كوئه گياهي است که فقط برگ‌هاي زيبا و گوشتي با يک حاشيه نوار مانند به رنگ قهوه‌اي دارد که در بين بيشتر گياهان برگي تقريباً بي نظير است. اين کالان کوئه يک ساقه گل دهنده بلند و غير قابل مصرف زينتي با خوشه‌هاي گل سفيد بوجود مي‌آورد. اشوريا گياهي است با رنگ‌هاي گوناگون که برگ‌هاي گوشتي کوچک حول يک محور دايره‌اي دارد.
سه نوع اشوريا Echeveria وجود دارد:
- اشورياي سبز؛
- اشورياي قهوه‌اي؛
- اشورياي نقره‌اي.
اشورياي سبز رشد نسبتاً کمي دارد و بوسيله قلمه ساقه و بذر تکثير مي‌شود. بخش گل دهنده اشورياي سبز يک ساقه بلند با گل‌هاي سفيد است که جنبه زينتي ندارد.
اشورياي نقره‌اي برگ‌هاي سدري و نقره‌اي رنگي دارد، شاخه گل دهنده آن گل‌هاي سفيد غير متراکمي را بوجود مي آورد كه جنبه زينتي ندارد.
اشورياي قهوه‌اي يا درختي گرچه برگ‌ها يک محور دايره‌اي درست مي‌کنند ولي تراکم برگ‌ها به اندازه دو تا اشورياي قبلي نيست و ساقه گل دهنده بسيار بلندي با گل‌هاي بسيار زيبا دارد.
آيا اشورياي درختي بعنوان کات فلاور استفاده مي‌شود؟
گل‌هاي اشورياي درختي ساقه بلندي به طول 25/1 – 1 متر و گل‌هاي متنوع در زمستان بوجود مي‌آورد. اين گل‌ها بعنوان کات فلاور و گل خشک بريده قابل استفاده هستند.
تعدادي از گياهان خانواده کراسولا بعنوان Cover plant قابل مصرف هستند. در مناطقي که خطر يخبندان نباشد و مناطق مرطوب و جاهايي که PH خاک اسيدي است از انواع سدوم‌ها بعنوان پوشش گياهي استفاده مي‌کنند.

خانواده كراسيفره Crussifera
گل‌هاي شب بو دو گونه کاملاً مجزا از هم را تشکيل مي‌دهند. الف) شب‌بوهاي پُر پَر که به رنگ‌هاي متنوعي وجود دارند و ب) شب بو کم پَر يا شب بو چايرانتوس.
چايرانتوس‌ها شب بوهاي کاملاً مقاوم به سرما هستند و در مناطقي که زمستان‌هاي طولاني دارند بعنوان يک گياه مناسب فضاي سبزي محسوب مي‌شوند. نشاهاي شش برگه چايرانتوس در اوايل بهار از گلخانه به فضاي آزاد منتقل مي شود كه بعد از حدود دو ماه گل‌هاي زرد زعفراني توليد مي‌كند.
براي به گل رفتن شب بوهاي پر پر يا متيولاها بايد نشاها را در محيطي با درجه حرارت پايين نگهداري کرد. چنانچه نشاهاي متيولا شش برگه شده باشد ولي درجه حرارت گلخانه همچنان بالا باشد احتمال تداوم رشد رويشي گياه و به گل نرفتن آن وجود دارد. لذا براي برطرف کردن اين مشکل بايد گياهان را در مرحله شش برگي به يک محيطي با درجه حرارت حدود 6 تا 10 درجه سانتي‌گراد منتقل کرد. بعد براي دو هفته گياه را در اين دما نگه داشته و سپس به گلخانه‌هاي اصلي منتقل مي‌شود.
شب بوهاي کم پر بعنوان کات فلاور مصرف چنداني ندارند زيرا داراي ساقه بسيار باريک و ضعيف هستند که اندوخته غذايي چنداني در خودشان باقي نمي‌گذارند. تا در مدت طولاني بدون ريشه دوام بياورند. اين گياهان داراي گلبرگ‌هاي بسيار ظريف و حساس بوده که بيشتر مصرف گلداني يا فضاي سبزي دارند.

[Borna66]

سيکاداسه - اريكاسه (آزاليا)
خانواده سيکاداسه
سيکاداسه يک گياه قديمي و مربوط به دوره‌هاي بسيار کهن زمين شناسي است که در حال حاضر فقط يک جنس سيکاس از آن وجود دارد. سيکاس حد واسط بين باز دانگان و نهان دانگان بوده و از گياهان زينتي آپارتماني محسوب مي‌شود. اين گياه با برگ‌هاي بسيار بزرگ و سبز منظره‌اي زيبا در داخل منزل يا گلخانه‌ها بوجود مي‌آورد. سيکاس بومي جنگل‌هاي نسبتاً گرم و مرطوب است و به همين دليل وقتي از شرايط طبيعي خود جدا مي‌شود و به محيط جديد برده مي‌شود تغييراتي در سيستم رشد و نمو آن بوجود مي‌آيد. براي پرورش بهتر سيکاس محيطي با رطوبت نسبي بالاي 80 % نياز است كه اين امر با مرطوب کردن محيط بوسيله اسپري‌ آب و سيستم بخار ساز ميسر مي‌شود.
وجود يك خاک مناسب در پرورش سيکاس اهميت زيادي دارد. سيکاس در يک خاک مرغوب، غني و عميق به خوبي رشد و نمو مي‌کند. بهتر است بجاي گلدان سيکاس را در داخل زمين گلخانه با عمق خاك مناسب و PH پايين کشت كنيد تکثير سيکاس بوسيله بذر و تقسيم بوته انجام مي‌گيرد. قابل ذكر است كه هر دو روش تكثير مشكل است.
تکثير سيکاس بوسيله بذر
بذر سيکاس داراي پوسته بسيار ضخيمي است كه براي سبز شدن بايد ابتدا آن را نرم کرد. اين امر به کمک اسيد سولفوريک انجام مي‌گيرد. علاوه بر اين سيکاس مقداري نياز سرمايي دارد که بايد براي گياه فراهم شود.
در روش رويشي تکثير سيکاس، از پا جوش‌هاي گياه (که همواره به فراواني يافت نمي‌شوند) استفاده مي‌شود. پا جوش‌ها در کنار گياهان مسن و در شرايط خاک مرغوب و مناسب بوجود مي‌آيند. هر پايه مسن و بالغ سيکاس بين 3 تا 7 پا جوش توليد مي‌کند. همواره كار ازدياد سيكاس مورد توجه محققين بوده است. كار كشت بافت Tissue culture و تهيه محيط‌هاي غذايي براي تكثير اين گياه بطور تخصصي انجام مي‌گيرد.
سيکاس يک گياه دو پايه است. يعني پايه‌هاي نر و پايه‌هاي ماده کاملاً از هم جدا هستند. وقتي گياه به مرحله گل دهي نزديک مي‌شود، بخش مياني گياه، برگ‌هاي پيچيده و ظريف سبز رنگي را بوجود مي‌آورد که در حقيقت حامل تخمدان و بخش مادگي گل است. گل‌هاي نر در سيکاس شکل مخروطي دارند و شبيه مخروط بازدانگان هستند. تعداد دانه‌هاي گرده در اين گياه نسبتاً زياد است ولي امکان نگهداري دانه‌هاي گرده تا حدي محدود است.
عدم توليد بذر در سيکاس به وضعيت ساختماني گياه بر مي‌گردد. اشاره شد که گياه دو پايه است ولي تعداد گل ماده در طبيعت، بيشتر است. گل‌هاي نر داراي دانه‌هاي گرده بسيار سنگين هستند و چون قابليت جا به جايي بوسيله انتقال‌ دهنده‌ها را ندارند، در نتيجه گرده افشاني بايد بصورت مصنوعي صورت گيرد که اين امر هزينه بر و وقت گير است.
مهم‌ترين دلايل زردي برگ سيکاس
- كمبود آهن در اثر عدم جذب در خاك‌هاي اسيدي؛
- تجمع بيش ا ز حد آب در خاك بدليل عدم زهکشي مناسب.
تيره سيپراسه
گياه سيپروس يا پنجه کلاغي يا نخل مرداب داراي شکل‌هاي وحشي مي‌باشد. سيپروس مزاحم در مزارع و باغات را بعنوان يک علف هرز مي‌شناسند.
سيپروس يا نخل مرداب گياهي است که ريشه‌هاي آن به مدت طولاني در آب باقي مي‌ماند، لذا در محيط‌هاي فاقد خاک و باتلاقي قابليت کشت دارد و شايد به همين دليل در فارسي نام آن را نخل مرداب گذاشته‌اند.
هر کدام از چترهاي گياه را که به اندازه کافي بزرگ و رسيده باشند چنانچه بصورت معکوس در ليوان آب قرار دهيم، از محل جوانه‌ها ريشه و ساقه بوجود مي‌آيد. علاوه بر استفاده از قلمه‌هاي معكوس، اين گياه بوسيله تقسيم بوته و پا جوش نيز تکثير مي‌شود.

تيره اريكاسه Ericacea
گونه اريكاسه يا آزاليا در رنگ‌هاي مختلف و اندازه‌هاي گوناگون و فرم‌هاي پُر پَر و كم پَر يافت مي‌شود. اگر آزاليا به عنوان گياه گلدار به گلدان منتقل شود بايد تمام شرايط پرورشي براي گياه آماده باشد:
الف) خاك متوسط و غني از مواد غذايي، هم‌چنين افزودن پيت ماس يا خزه‌هاي مرطوب به حفظ رطوبت كمك مي‌كند؛
ب) حفظ درجه حرارت ثابت براي گياه؛
ج) ايجاد رطوبت نسبي 65-60 درصد براي گياه.
از آنجا كه گياه به استراحت تابستانه احتياج دارد، اوايل بهار گياه را به زير سايه درختان انتقال دهيد تا رشد رويشي داشته و سپس در اوايل تابستان سر برداري از گياه را انجام دهيد و بخش‌هاي هَرَس شده را به عنوان قلمه استفاده كنيد (قلمه‌هاي نيمه خشبي آزاليا در فصل تابستان براي ريشه زايي بسيار مناسب هستند). بعد از سر برداري گياه به تغذيه کامل نياز دارد که آن را با يک کود کامل مورد تغذيه قرار مي‌دهيم، تا همه عناصر ماکرو المنت و ميکرو المنت را با هم دريافت کنند. در اوايل پاييز با پايين آمدن درجه حرارت گياه را مدتي در شرايط آب و هواي آزاد نگه مي‌داريم. در اين حالت گياهان براي مدتي نيازمند درجه حرارت پايين (در حدود 10 تا 15 درجه سانتي‌گراد) هستند. لذا چنانچه اين دوره را طي نکنند و همواره در يک درجه حرارت يکنواخت به سر برند گل دهي آن‌ها با تأخير انجام مي‌شود. پس از طي اين دوره آن‌ها را به جايي با درجه حرارت ثابت و نور غيرمستقيم منتقل مي‌كنيم، تا در زمستان آينده مجدداً به گل روند.
در بين ارقام آزاليا، آزالياي پُر پَر دوره گل دهي کوتاهتري دارد ولي آزالياي کم پر مي‌تواند در يک دوره طولاني 3 تا 5 ماهه گلدار باشد.
آزاليا در مکان‌هايي که آبياري يا تغذيه به کمک محلول‌هاي غذايي کاهنده PH محيط انجام مي‌گيرد، انجام مي‌شود. اگر گياه همواره با محلول غذايي خاصي پرورش مي‌شود بهتر است در بين دفعات تغذيه از محلولي که PH محيط را پايين مي‌آورد، استفاده کنيد.
آزالياهايي که با آب‌هاي سخت و سنگين آبياري مي‌شوند، کيفيت گل‌هايشان مطلوب نيست، بنابراين کيفيت آبياري بر روي عملکرد و کيفيت محصول نقش مهم و تعيين کننده‌اي دارد.
زرد شدن برگ‌هاي آزاليا چنانچه با ريزش همراه نباشد به علت فقر آهن يا روي است. خاک‌هايي که PHبالايي دارند و جذب آهن در آن‌ها براحتي صورت نمي‌گيرد باعث زرد شدن برگ گياهان مي‌شوند. اما اگر اين زردي همراه با ريزش برگ باشد معمولاً بايد به شرايط رطوبتي محيط توجه کرد.
اگر جوانه‌هاي رويشي قبل از رويش گل حذف نشود و رشد رويشي ادامه پيدا كند گل‌ها قادر به شکوفايي کامل نيستند و اصطلاحاً Blooming براي گل اتفاق نمي‌افتد.

[Borna66]

خانواده پَسيفلوراسه، پيپراسه و اركيداسه
خانواده پَسيفلوراسه Passiflora
پَسيفلورا تيره نه چندان بزرگ و با اهميت با نام فارسي پيچ ساعتي يك گياه دارويي با ميوه­هاي خوراكي است. نام انگليسي اين گياه Patient fruit است. اين گياه پيچ رونده‌اي است كه در خاك­هايي با PH اسيدي و رطوبت مناسب بخوبي رشد و نمو مي­كند. و بوسيله قلمه­هاي ساقه و بذر براحتي تكثير مي‌شود.

خانواده پيپراسه يا پپرونيا Piperaceae
در خانواده پيپراسه، سه پيرونياي مختلف وجود دارد كه اين گياهان به عنوان برگ­هاي رنگي زينتي قابل استفاده هستند.
پيرونياي ابلق يا سفيد يكي از گل­هاي برگ رنگي است كه با قلمه­هاي بذر و ساقه تكثير مي­شود.
پيرونياي سبز گياهي است كه در آپارتمان­ها قابل نگهداري مي­باشد و با قلمه­هاي برگ و ساقه تكثير مي­شود.
پيرونياي معمولي گياهي است كه برگ­هاي چروكيده­ دارد. اين گياه كاملاً متفاوت با گياهان ديگر اين خانواده است. و آنرا به كمك برگ­هاي كاملش تكثير مي­كنند.
گياه پيرونيا يك ساقه گل دهنده با شاتون­هاي سبز رنگ توليد مي­كند كه ارزش زينتي ندارد. زماني كه اين گياه به گل مي­رود كيفيت برگ­ها و زيبايي گل­هاي آن كمتر مي­شود. با حذف ساقه­هاي گل دهنده مي‌توان گياه را بطور مرتب به حالت رويشي و نو­نهالي مشاهده كرد.

خانواده اركيداسه (اركيده‌ها) Orchidaceae
در خانواده اركيداسه گونه­هاي گياهي بسيار متنوعي وجود دارند. تا بحال حدود 1200 گونه متفاوت از اركيده‌ها شناخته شده‌اند. در كشور ما حدود 12 تا 15 رقم مختلف از اركيده­ها كشت مي‌شوند.
براي پرورش و نگهداري اركيده­ها شرايط نسبتاً اختصاصي لازم است يعني نمي­توان آن‌ها را در كنار گياهان برگ سبز نگهداري كرد، بلكه احتياج به گلخانه‌هاي اختصاصي دارند.
فرم­هاي قديمي اركيده روي يك سرخس بنام اوسموندا پرورش داده مي­شدند. اين سرخس يك سرخس اروپايي است كه گياه را بر روي بقاياي تخمير شده آن پرورش مي­دادند. امروزه پرورش اركيده بر روي الف)‌سنگريزه، ب) پشم سنگ ج) پوكه­هاي معدني صورت مي‌گيرد. هر عاملي را كه بتوان از آن بعنوان يك تكيه‌گاه استفاده كرد براي نگهداري ريشه­هاي سطحي و ضعيف اركيده­ها مناسب است.
به كمك يك حايل يا نگهدارنده مثل پوكه معدني يا سنگريزه، عناصر غذايي را براي اركيده مصنوعاً فراهم كرده و سپس آن‌ها را مورد تغذيه قرار مي‌دهيم. كاتليا گياهي از خانواده اركيده است كه به راحتي با شرايط محيطي سازگار مي­شود. گياهان خانواده اركيده بوسيله‌ي اندام جنسي توليد بذر مي­كنند. گل‌هاي اين گياه داراي اندام نر و ماده مي‌باشند. اما بذر اين گياهان فوق­العاده كوچك بوده و شباهت زيادي به هاگ­ دارد و فاقد اندوخته غذايي مي‌باشد. بذر­ها را در محيط­هاي كشت غذايي نظير كشت بافت پرورش مي­دهند. گياهان خانواده اركيده بوسيله تقسيم بوته تكثير مي­شوند.

بذرهاي اركيده
- ريز، شبيه به هاگ؛

- ناقص با اندوخته غذايي كم؛

- نور كامل غير مستقيم؛

- حرارت ثابت و يكنواخت 18 درجه سانتي‌گراد؛

تهويه مناسب.

براي نگهداري اركيده پس از تكثير و جدا كردن آن ابتدا يك بسته سنگ‌ريزه‌ي استريل يا يك پوكه معدني را آماده مي­كنند. از آنجا كه بستر بايد عاري از هرگونه آلودگي­هاي قارچي و بيماري باشد، ابتدا آن‌ها را ضدعفوني مي­كنند. گاهي به منظور جلوگيري از برخي مشكلات مقداري زغال به اين سنگ‌ريزه‌ها يا ديگر نگهدارنده­ها اضافه مي­كنند. بعد از استقرار گياه در گلدان يا در بستر كاشت اصلي، آنگاه آنرا در معرض نور كامل و غير مستقيم قرار مي­دهند. نكته مهم و قابل توجه در پرورش اركيده، وجود درجه حرارت ثابت و كاملاً يكنواخت است. اين گياه بطور ثابت به درجه حرارت خنك در حدود 18 تا 20 درجه سانتي‌گراد در شبانه روز احتياج دارد. نكته ديگر اينست كه گلخانه­هاي توليد اركيده بايد از تهويه مناسب برخوردار باشند. كه بيشتر داراي سيستم فن­ Fan مي‌باشند. بعد از پرورش گياه، گل­هاي اركيده با دم‌گل­هاي نسبتاً كوچك ظاهر مي­شوند. گل­ها به صورت چند تايي روي يك دم‌گل 5 تا 10 سانتيمتري قرار دارند. زمان برداشت اركيده­ها هنگامي است كه گل­ها كاملاً شكفته شده باشند ولي از زمان شكوفايي­ آن‌ها خيلي نگذشته باشد.
اركيده­ها جزء دسته­هايي هستند كه در حالت غنچه­ قابليت شكوفايي كامل را ندارند، لذا بعد از برداشت گل­ها در صبح زود و دسته بندي آن‌ها بهتر است كه آن‌ها را در كپسول­هاي خاصي كه به اين منظور ساخته شده­اند و تا نيمه داراي مواد نگهدارنده هستند قرار بدهند. در اين ­صورت است كه عمر گل بريده تا حدود 10 روز بالا مي­رود.
بعد از پايان دوره گل دهي يا فاز زايشي، گياهان را به يك استراحت اوليه مي­برند. اين استراحت بايد در درجه حرارت ثابت گلخانه صورت بگيرد و تغذيه نيز به همراه آب آبياري براي اين گياهان ادامه پيدا كند. نكته قابل توجه اينست كه نوع تغذيه و فرمول غذايي را كه در اين مرحله براي گياه استفاده مي­كنند با عناصر غذايي در مرحله گل دهي يا قبل از آن متفاوت است، و فرمول­هاي غذايي جداگانه­اي براي مراحل مختلف رويشي گياه استفاده مي‌شود.

خانواده پانداناسه Pandanaceae
پاندانوس گياه بسيار زيباي خانواده پانداناسه است. تا مدت‌ها پيش پاندانوس­ها را جزء خانواده آماليليز و برخي از محققين جزء خانواده ليلياسه تقسيم‌بندي مي­كردند. چند سالي است كه پاندانوس‌ها خانواده مستقلي تحت نام پانداناسه را تشكيل داده­اند . پاندانوس­ها برگ­هاي بسيار بلند و خاردار شبيه به آناناس دارند. اين برگ­هاي ابلق و خاردار، خود يك گياه گلداني بسيار زيبا هستند كه در جا­هاي پر نور بخوبي رشد و نمو مي­كنند. اين گياهان بوسيله پا جوش و جوانه­هاي روي تنه اصلي تكثير مي­شوند.
پاندانوس­ها را در محيط داراي خاك عميق، مرغوب و حاصلخيز پرورش مي­دهند. اين گياهان بطور مرتب هر دو هفته يك بار به مواد غذايي نياز دارند. در تركيب غذايي آن‌ها از عناصر غذايي ماكروالمنت (پر مصرف‌ها) و ميكروالمنت (كم مصرف‌ها) استفاده مي­كنند. اگر رطوبت نسبي محيط كافي نباشد برگ­ها گاهي دچار سوختگي مي­شوند، و نيز چنانچه اين گياهان از زهكشي خوبي برخوردار نباشند نوك برگ‌ها، سوخته و سياه مي­شود. لذا براي جلوگيري از اين عوارض بايد شرايط مناسب را براي گياه فراهم كرد.

[Borna66]

خانواده سولاناسه و ساكسيفراگاسه
خانواده سولاناسه Solanaceae
خانواده سولاناسه را در فارسي تحت نام خانواده سيب زميني مي­شناسند. گياهان زينتي اين خانواده عبارتند از فلفل زينتي، داتوره، توتون زينتي و اطلسي.

فلفل زينتي
وقتي از فلفل زينتي نام مي­بريم، فلفل خوراكي در ذهن متبادر مي­شود لذا هر دو اين گياهان از خانواده سولاناسه با نام علمي كَپسيكوم هستند و براي كشت در هواي آزاد در فصل تابستان مناسب هستند. فلفل زينتي با ميوه‌هاي كوچك رنگي و گيلاس زينتي هر دو جزء كپسيكوم‌ها هستند. هم‌چنين هر دو مصرف پات پلنت دارند و جزء گياهان 1 ساله هستند.
تكثير كپسيكوم‌ها بوسيله بذرهاي قابل نشا است و هيچ مشكلي از نظر تكثير ندارند. فلفل زينتي ميزبان خوبي براي مگس­هاي سفيد گلخانه­اي است و چنانچه در مجاورت گياهان ديگر كشت و كار شوند احتمالاً منبعي براي انتقال اين آفت خواهند بود.

داتوره
گياه ديگر اين خانواده گياه دارويي، زينتي داتوره است. داتوره با نام علمي داتورا يك گياه برگ درشت است كه گل­هاي درشت شيپوري مانند به رنگ سفيد و بوته پر رشد دارد و به عنوان يك گياه مقاوم به شرايط نامساعد محيطي در پارك­ها و محل­هايي كه رفت و آمد بچه­ها در آنجا كمتر است كشت و كار مي­كنند (اين گياه دارويي سمي است). كشت و كار داتوره بوسيله بذرهاي ريز آن صورت مي‌گيرد. و چون مقاوم به سرما است به عنوان يك گياه چند ساله در هواي آزاد قابل نگهداري است.

توتون زينتي
توتون زينتي از ديگر گياهان خانواده سولاناسه است كه گل­هاي سفيد رنگ و ظريفي در يك توده سبز مخملي دارد. اين گياه زينتي ظريف كه مخصوص هواي آزاد است كشت و كار گلداني دارد. شباهت بسيار زيادي به گل اطلسي دارد. ولي گل­ها و برگ­هاي توتون زينتي از اطلسي كوچكتر است. بذرهاي اين دو گياه كاملاً شبيه به هم است تفاوت بذرها از روي نقش و نگار سطح برگ است كه فقط در زير ذره­بين قابل رويت است. توتون زينتي بوسيله بذر قابل تكثير است، به سرما مقاومت چنداني ندارد و به عنوان گياه تابستانه قابل كشت و كار است.

اطلسي
اطلسي گياه زينتي ديگر از خانواده سولاناسه است. گل اطلسي داراي رنگ­هاي متفاوت و اندازه­هاي نسبتاً ثابت و شيپوري مانند است. اين گياه را اصطلاحا ‌ً تحت نام اطلس ايراني مي­شناسند. با بخش‌هاي شيمردار يا دو رنگ اطلسي آشنا هستيد.
نوع ديگر اطلسي پُر پَر يا ­تريپلوئيد است. تفاوت اين دو در اين است كه اطلسي قبلي از نوع N 2 كرومزوم و اين اطلس از نوعN 3 كروموزمي است. بعلاوه پرچم­ها در اين اطلسي به گلبرگ تبديل شده و منظره پُر پَر شبيه گل­هاي ميخك به گياه داده است.
اطلسي­ها در ارقام مختلف، به شكل‌هاي مختلف بذر توليد مي­كنند. اطلسي معمولي يا ديپلوئيد به راحتي كپسول­هاي درشتي از بذر توليد مي­كند و بذرهاي ريز موجود در آن بسرعت قابل جوانه زدن و كشت و كار هستند. بعد از برداشت بذرها 4 تا 6 سال قابل كشت مي‌باشند. اما اطلسي­ تريپلوئيد كه پرچم­هاي آن به گلبرگ تبديل شده بذر توليد نمي­كند بلكه تكثيرش از طريق رويشي صورت مي­گيرد.
در اين اطلسي­ها كه اصطلاحاً به اطلسي­هاي ژاپني يا پا كوتاه معروف هستند، گل‌ها رشد بوته­اي كوتاه دارند و انبوه نيستند و فاقد هر گونه عطر و رايحه بوده و از گروه‌هاي اطلسي هستند كه براي توليد بذر مشكلات ژنتيكي دارند.

سلانوم
گياه گلخانه‌اي سلانوم از ديگر گياهان خانواده سولاناسه است. گل­هاي بنفش رنگ زيبايي دارد. سلانوم تنها گياه آيارتماني خانواده سولاناسه است و به عنوان درختچه نسبتا ‌ً كم رشد در منزل بخوبي قابل نگهداري است. تكثير سلانوم­ها بوسيله قلمه نيمه خشبي ساقه در اوايل بهار صورت مي‌گيرد. در محيطي با PH اسيدي و خاك با بافت متوسط و آب آبياري داراي E.C پايين (آب‌هايي كه سختي زيادي ندارند) نگهداري مي­شود.

خانواده ساكسيفراگاسه Saxifragaceae
خانواده ديگري كه تنوع خاصي در بين گونه­هاي آن وجود دارد ساكسيفراگاسه يا توت ­فرنگي است. برخي بعنوان گياهان زينتي و بعضي ميوه‌هاي خوراكي هستند.

ساكسيفراژ
گياه پوششي گلخانه‌اي Grant coverساكسيفراژ از گياهان زينتي خانواده ساكسيفراگاسه است كه رشد رونده داشته و همچون توت فرنگي توليد رانِر يا دَسَتك مي­كند و بوسيله رانر تكثير مي­شود. ساكسيفراژ شباهت زيادي با گياهان بگونياسه دارد.

برگنيا
برگنيا گياهي ديگر از اين خانواده است كه برگ­هاي بسيار درشت، سبز و تقريباً گرد دارد و كاملاً مقاوم ‌به شرايط هواي آزاد است. چنانچه در زمستان دوره يخبندان طولاني وجود نداشته باشد و فصل تابستان هم خيلي گرم و سوزان نباشد اين گياه براحتي در فضاي آزاد رشد و نمو مي­كند، اما سرعت رشد خيلي زيادي ندارد. برگينا براحتي بوسيله قلمه­هاي ساقه تكثير مي­شود. بخش زينتي اين گياه علاوه بر برگ‌هاي زيبا گل­هاي بنفش و صورتي رنگ است كه به شكل يك خوشه بر روي برگ­ها قرار گرفته­اند.

هورتانسيا
گياه ديگر از خانواده ساكسيفراگاسه، هيدرانژئا يا هورتانسيا است كه در ايران كشت و كار آن در گلخانه­ها صورت مي­گيرد. در كشورهايي كه آفتاب سوزان ندارند درختچه‌اي مناسب هواي آزاد است. هورتانسيا را در گلخانه با دماي 20 تا 22 درجه سانتي‌گراد و خاك غني و حاصلخيز داراي PH حدود 6- 5/5 پرورش مي‌دهند. گل­هاي هورتانسيا به رنگ‌هاي متنوع ديده مي‌شود و براي اينكه رنگ­ريزه­هاي آبي و بنفش آن بطور كامل و شفاف ظاهر شوند بايد از تركيبات آلومينيوم ­دار بيشتر در محيط پرورش آن استفاده شود. و بدليل آنكه جذب تركيبات آلومينيومي در خاك­هايي با PH 5/5 - 5 بيشتر است، لذا بهتر است كه PH خاك همواره مورد آزمايش قرار گيرد و چنانچه PH خاك نوسان داشته باشد با استفاده از كودهاي اسيدي اين مقدار را به حد كافي و مطلوب رساند تا تركيبي بين آلومينيوم و فسفر خاك ايجاد نشود و رنگ شفاف هورتانسيا به حالت عادي ظاهر شود.
در ايران هورتانسيا از جمله گياهان نوروزي است و براي اينكه اين گياه در نوروز گل داشته باشد حدود چهار ماه قبل يعني از اواخر آذر ماه تا اوايل دي ماه بايد گياهان را در گلخانه­هايي قرار دهند كه اختلاف درجه حرارت شب و روز 5 درجه سانتي‌گراد باشد. به عبارت ديگر دماي هوا در روز 20 تا 23 درجه و در شب 15 تا 18 درجه سانتي‌گراد باشد. بنابراين در زمان پيش رس كردن گياه بايد ميزان نور وارد شده به گلخانه كنترل شود تا باعث بوجود آمدن شاخه­هاي باريك و ضعيف در گياه نشود.
براي اينكه هورتانسيا رشد سريعي داشته باشد كاربرد برخي از تنظيم كننده­ها نظير ايندول بوتيل‌ها و سايكوسل براي يكنواخت كردن و كوتاه كردن اندازه شاخه­هاي اين گياه بسيار مناسب است. چنانچه تراكم بين گلدان­ها باعث علفي شدن و رويش بيش از حد در گياه نشده باشد امكان كاربرد سايكوسل بيشتر است.

زردي برگ‌هاي هورتانسيا به دو دليل است:
1- كمبود آهن؛ بدليل PHبالاي خاك و عدم جذب آهن است. به عبارت ديگر در خاك­هاي كشور ما عمدتا ‌ً كمبود آهن وجود ندارد بلكه شرايط براي جذب آهن مهيا نيست كه با پايين آوردن PH خاك و تنظيم درجه حرارت مناسب اين مشكل برطرف مي­شود.
2- توقف رشد يا مشكل در ناحيه ريشه گياه؛ يكي از دلايل توقف رشد ريشه­ها عدم وجود زهكشي مناسب در خاك­هاي هورتانسيا است.
تكثير هورتانسيا در اواسط بهار بوسيله قلمه­ نيمه خشبي انجام مي­شود. براي بالا بردن درصد موفقيت رشد گياه بهتر است از مواد هورموني ريشه­زا مانند ايندول بوتيريك­ اسيد با علامت اختصاري IBA با غلظت ppm4000 استفاده شود.

[Borna66]

خانواده رانونكولاسه و اورتيكاسه
خانواده رانونكولاسه يا آلالگان Ranunculaceae
خانواده رانونكولاسه به فارسي تيره آلالگان گفته مي­شود. مهمترين گياهان اين خانواده عبارتند از آلاله يا رانونكولاسه، تاج­الملوك يا آكوليژيا، دلفينيوم يا زبان ­پس ­قفا، كلماتيس و پائونيا يا گل صدتوماني.

آلاله
آلاله­هاي وحشي در فصل بهار در بسياري از مناطق كوهستاني ايران بطور طبيعي رشد مي­كنند. آلاله ديگري وجود دارد كه برگـ­هاي درشت­تر و دم‌گل بلندتري دارد، اين گل گياه به صورت گل باغچه‌اي و گاهاً به صورت آپارتماني يا پات پلنت Pot plant قابل استفاده است.
آلاله بوسيله بذر تكثير مي­شود، بطوريكه در ماه‌هاي تير و مرداد بذرهاي آلاله را جمع آوري مي­كنند و بدون تيمار خاصي آن‌ها را در محل اصلي، كشت مي­كنند. از آنجا كه اين گياهان جزء گياهان نسبتاً مقاوم به سرما هستند، در فصل زمستان با پوشش كمي از مواد گياهي مثل خاك برگ، جوانه­هاي تازه رشد يافته را از سرما محافظت مي­كنند. در اوايل فصل بهار گياهان جديد شروع به رشد و نمو مي‌كنند و بوته‌هاي زيبايي توليد مي‌كنند.

تاج الملوك
آكوليژيا يا تاج­الملوك از ديگر گياهان خانواده رانونكولاسه است. اين گياه داراي رنگـ‌هاي متنوع بوده و بوسيله بذرهاي سياه رنگش تكثير مي­شود. بوته­هاي جوان تاج­الملوك كاملاً مقاوم به سرما هستند. در شرايط بسيار سرد و يخبندان شديد با استفاده از يك پوشش گياهي، از گياهان مراقبت بعمل مي­آيد. برگ­هاي تاج­الملوك در فصل غير گل­دهي منظره­اي زيبا براي فضاي سبز دارند. لذا بدين خاطر توصيه به كشت اين گياه در فضاي سطح شهري مي­شود . بذر گيري بطور طبيعي است و گياه حاصله خصوصياتي­ شبيه پايه مادر خواهد داشت.
ساقه­هاي ظريف و دم‌گل­هاي باريك اين گياه قابليت ماندگاري و عمر خيلي طولاني ندارند. اما گل­هاي بريده به عنوان دسته­ گل­هاي 3-1 روزه قابل استفاده هستند. در مصارف طولاني مدت از اين گياه فقط به عنوان گياه گلداني استفاده مي­شود.

زبان پس قفا
دلفينيوم يا زبان پس ­قفا گياهي است كه غنچه‌هاي متعدد به رنگ خاص آبي دارد. گل­هاي شاخه بريده اين مجموعه زيبا و كم نظير هستند. دلفينيوم علاوه براينكه يك گياه دارويي است يك گياه باغچه­اي و گل بريده محسوب مي­شود. اين گياه بوسيله بذرهاي سياه رنگش تكثير مي­شود و جوانه‌هاي رويش يافته به عنوان گياه دائمي در فضاي سبز كاربرد دارد.

كلماتيس اورينتاليس Clematis orientallis
گياه ديگر خانواده رانونكولاسه، پيچ­ رونده و زيباي كلماتيس اورينتاليس Clematis orientallis است. براي پوشاندن نرده­هاي باغ­ها يا استفاده در آلاچيق‌ها و هر جايي كه بخواهند منظره سبز و همراه با گل ايجاد كنند از اين گياه استفاده مي­كنند. رنگ آبي، بنفش و صورتي در اندازه­هاي كوچك و بزرگ كلماتيس باعث شده كه آن را به منظورهاي مختلف استفاده كنند.
كلماتيس گياهي است كه بوته بادوام و طولاني از نظر گل دهي دارد. اين گياه از اوايل ارديبهشت ماه تا زمان سرما به حالت گلدار ديده مي­شود. كلماتيس براي فضاي آزاد كه خواهان گل­هايي با دوره طولاني گل ­دهي باشد مناسب است.
كلماتيس بوسيله پيوند روي نهال­هاي بذري تكثير مي­شود. پيوند به دو صورت انجام مي­گيرد:

1. پيوند در گلخانه؛

2.پيوند در فضاي آزاد.

اگر پيوند در گلخانه صورت گيرد، گياهان را در گلدان قرار مي­دهند و پيوندك را از پيوندك­هاي در حال خواب زمستانه جدا مي­كنند. اين پيوندك­ها قبلاً شناسايي شده­اند و براساس رنگ و درشتي گل به آن‌ها شماره مي­دهند. و بعد از انتقال به گلخانه آن‌ها را روي پايه بذري بشكل پيوند انگليسي پيوند مي­دهند.
پيوند در هواي آزاد به شكل تي T است كه در 2 فصل آن را انجام مي­دهند، يكي در اواسط بهار حدود ماه خرداد، ديگري پيوند خواب در شهريور ماه. پايه­هاي پيوند شده با مراقبت و نگهداري در سال آينده گل­هاي مورد نظر را توليد مي­كنند.
اگر كلماتيس را پيوند نزنند فقط ارقام كلماتيس اورينتاليس (كلماتيس وحشي) گل­هاي كم و بسيار كوچكي توليد مي­كند. اما كلماتيس­هاي پرورشي گل­هاي درشت در تمام طول سال توليد مي­كنند، لذا تكثير پيوندي اين گياه ضرورت دارد.

گياه صد توماني
گياه صد توماني داراي برگ­هاي بسيار زياد است. نام انگليسي آن پائوني و اسم جنس اين گياه پائونيا است.
پائونيا گياهاني هستند پُر پَر كه برگ­هاي رنگين (در رنگ­هاي مختلف)، ساقه گل دهنده‌ي بسيار بلند و قابليت كات فلاوري خيلي زياد و ريزوم دارند. اين گياهان علاوه بر خاصيت كات فلاوري به عنوان گياهان فضاي سبز هم قابل استفاده هستند.
پائوني­ها مي­توانند براي مدت طولاني در يك منطقه باقي بمانند و دچار خسارت از عوامل محيطي نشوند، در موقع تكثير و ازدياد اين گياهان، ريشه­هاي گوشتي آن‌ها را تقسيم مي­كنند و به روش تقسيم بوته گياه جديد را در محل مورد نظر كشت مي­كنند. تكثير صد توماني در فصل پاييز به روش تقسيم بوته است.
شقايق صحرايي كه در مناطق كوهستاني مي­رويد از خانواده رانونكولاسه نيست بلكه بخشي از نهنج اين گياه مواد آلكالوئيدي دارد و از خانواده پا­پاراسه است.
* خانواده اورتيكاسه Urticaceae
گياهان خانواده اورتيكاسه، پي­لئاي معمولي (سبز) و پي­لئاي رنگي يا رونده هستند. گياه حالت كپه‌اي دارد و اندازه يكنواخت ساقه‌ها مهم است. پي­لئاي معمولي Pillea با ريشه­دار كردن قلمه­هاي ساقه تكثير مي­شود. لذا براي يكنواخت كردن گياهان، كاربرد تنظيم كننده­هاي رشد از نوع باز دارنده‌ها مفيد مي‌باشد. بهترين بازدارنده براي يكنواخت كردن گياهان تركيبات شيميايي نظير سايكوسل است. زماني از اين تركيبات استفاده مي­شود كه گياهان ريشه­دار شده، از بستر ريشه­زايي جدا و در يك خاك مناسب كشت شوند. وقتي دوباره اولين علائم رشد ظاهر شد به كمك محلول پاشي يا افزودن اين مواد بازدارنده به آب آبياري، دوباره به فاصله پانزده روز اندازه گياهان را يكنواخت و يكسان مي­سازند.
پي­لئاي رنگي بدليل شاخه­هاي رونده و خزنده آن عمدتاً به عنوان يك گياه آبزي مورد استفاده قرار مي‌گيرد، و داراي شاخه‌هاي افتاده است كه در سبدهاي آويزان Hanging baskets زيبا ديده مي‌شود. تكثير بوسيله‌ي قلمه انتهايي و مياني ساقه صورت مي‌گيرد. بعد از حذف برگ‌هاي اضافي، ساقه درون بستر ريشه‌زايي قرار مي‌گيرد. قلمه‌ها را مي‌توان در آب يا در ماسه ريشه‌دار كرد. در سطوح بزرگ كاربرد آب به عنوان عامل ريشه‌زا توصيه نمي‌شود زيرا ريشه‌هاي آبكي خيلي حساس هستند و براي سازگاري با محيط جديد مشكل دارند. اما براي گياهان Hydroponics اين روش نتيجه خوبي دارد.

[Borna66]

خانواده زنبق‌ها و نعناعيان
خانواده زنبق Iridaceae
خانواده ايريداسه يا زنبق يک گياه مقاوم، پايا و قابل نگهداري در فضاي سبز بطور دائم است. اندام‌هاي زيرزميني گياه (ريزوم‌ها) به اندازه کافي مقاومت به سرما دارند، از اين رو در فصل پاييز و زمستان احتياج نيست گياه را به انبار منتقل كنيد. هم‌چنين احتياج به کشت مجدد ندارند. بعلاوه برگ‌هاي اين گياهان در فصل غير گل دهي منظره زيبايي دارند. تکثير زنبق بوسيله جدا کردن ريزوم‌ها امكان پذير است و كشت آن‌ها در خاكي مرغوب صورت مي‌گيرد.

زنبق پيازي Iris germanica
زنبق پيازي نوع ديگري از زنبق است که بوسيله پيازچه‌هايش تکثير مي‌شود. اين گياه داراي گل‌هاي متنوع (به رنگ‌هاي ليمويي، سفيد، بنفش و صورتي) است و براي کاشت گلخانه‌اي و خارج از فصل بسيار مناسب است. زنبق پيازي دوره رشد کوتاه و سريعي دارد و معمولاً در هر دوره‌ي 90 تا 105 روزه يک پياز آن به گل مي‌رود. پيازهاي آن حساس به سرما هستند و بعد از برداشت طي دوره استراحت دوباره بايد کشت شوند. كشت آن‌ها تقريباً مشابه كشت و كار گلايول است.

گلايول Gladiolus grandifora
گياه ديگر اين خانواده گلايول است که در رنگ‌ها و اندازه‌هاي مختلف وجود دارد. گلايول‌هاي پا بلند و پا کوتاه با رنگ‌هاي متنوع، ارقام جديدي هستند که به تازگي به بازار عرضه شده‌اند.
گلايول از گياهان بومي فلات ايران بوده است و بعدها به کشورهاي ديگر صادر شده و کارهاي به نژادي بر روي آن انجام شده است كه در شکل‌هاي امروزي وجود دارند. گلايول‌ها در فصل بهار در مناطق کوهستاني مي‌رويند رنگ آبي بسيار زيبا و رايحه ملايمي دارند و منظره فوق‌العاده زيبايي را بوجود مي‌آورند.
گلايول، گياه پيازي حساس به سرما است و به كمك پياز و پيازچه تکثير مي‌يابد. هر پياز تعداد زيادي پيازچه در اندازه‌هاي مختلف توليد مي‌کند و يکي از گياهان پيازي پر محصول محسوب مي‌شود.
نحوه کشت پيازها بدين صورت است که آن‌ها را در يک خاک شني رسي و سبک با زهکشي مناسب قرار مي‌دهند. بعد از پايان دوره سرما پيازها را در زمين مي‌کارند و عمق خاکي که در روي اين پيازها قرار مي‌گيرد در حدود 3 تا 5 سانتيمتر است. به محض کاشت شروع به آبياري منظم محصول مي‌كنند تا اينکه جوانه‌هاي برگي ظاهر شوند. لذا بعد از رويش سه برگ اوليه، يک ساقه گل دهنده قطور از گياه بوجود مي‌آيد. تمام اين عمليات در محل پر نور صورت مي‌گيرد. بعد از اينکه ساقه گل دهنده به حد معيني رشد کرد، گلچه‌ها کم و بيش بر روي ساقه آن ديده مي‌شوند. در مرحله سه برگي قبل از اينکه ساقه گل دهنده ظاهر شود توليد کنندگان، كود سَرَك و كود نيترات آمونيوم يا اوره را به مقدار 3 تا 5 کيلوگرم در هکتار با خاک مخلوط مي‌كنند و آبياري مي‌كنند. اين عمليات بعد از ظاهر شدن ساقه گل دهنده باز هم تکرار مي‌شود.
زمان برداشت گياه در ساعت اوليه بامداد و قبل از گرمي هوا مي‌باشد. و در دسته‌هاي 25 تايي يا 50 تايي بسته بندي مي‌شود سپس به محل انبار گل‌ها و بازار عرضه مي‌شود.
همچنين زماني گل‌هاي گلايول را برداشت کنيد كه حدود 20% مزرعه گل‌هاي شکفته شده داشته باشد و رنگ گلبرگ‌ها نيز ظاهر شده باشد.
بعد از پايان کار برداشت گل‌ها، براي تداوم رشد رويشي آبياري مرتب و گاهي افزودن مواد غذايي لازم به خاک ضروري است. به محض اينکه علائم خزان را در روي برگ‌هاي گلايول ديديد بايد تعداد دفعات آبياري مزرعه را کم کنيد طوري كه بعد از يک يا دو هفته آبياري کاملاً متوقف شود.
دوام شاخه‌هاي بريده گلايول بستگي به عوامل رشدي و زمان برداشت گل دارد. ولي بطور معمول در يک منطقه کوهستاني با دماي خنک و يا در جايي که اختلاف حرارت شب و روز حداقل 5 تا 8 درجه باشد، گل‌هاي گلايول حدود 15 روز دوام دارند.
نگهداري پيازها بعد از پايان دوره رويشي و خزان برگ‌ها لازم و ضروري است.

نگهداري پيازها
- قطع سر شاخه‌ها؛
- خروج پيازها از خاك و درجه بندي؛
- شست و شوي پيازها؛
- ضدعفوني با سم قارچ کش با غلظت 4000-2000 قسمت در ميليون (ppm)؛
- شست و شو و خشك كردن پيازها.
در سال‌هاي اخير بازارهاي اروپايي ارقام پا کوتاهي از گلايول معرفي کرده‌اند که به ارقام بومي و گل آبي در ايران شباهت دارد. ارقام پا کوتاه، بعنوان يک Pot plant قابل نگهداري هستند اما در هر دوره فقط يک بار گل مي‌دهند.

گياه زعفران زينتي يا کروکوس
زعفران زينتي با پيازهاي مقاوم و دائمي يک گياه مناسب فضاي سبزي است که داراي رنگ‌هاي متنوع بوده و کم و بيش شبيه گياه گلايول تکثير مي‌شود.
گياه فريزيا با رايحه مطبوع در رنگ‌هاي مختلف وجود دارد. اين گياه مقاومت زيادي به سرما ندارد و عموماً کاشت آن در شرايط گلخانه‌اي صورت مي‌گيرد.

خانواده نعناعيان Labiateae
بيشتر گياهان خانواده لابياته را جزء گياهان دارويي مي‌شناسند اما بدليل خصوصيات خوب و قابل استفاده، مصرف فضاي سبزي هم دارند.

كلئوس بلومه‌اي Cleus blumei
يکي از گياهان خانواده لابياته کلئوس بلومه‌اي يا حسن يوسف است که به رنگ‌هاي متنوع و برگ‌هايگوناگون موجود مي‌باشد. کلئوس بلومه‌اي در شرايط کشور ما بعنوان يکPot plant مصرف مي‌شود اما درکشورهايي که امکان رشد و نمو آن در هواي آزاد وجود دارد بدليل رطوبت خاک يک گياه فضاي سبزيمحسوب مي‌شود که مانند چمن‌ها مي‌توان آن را سربرداري کرد.
از گياه حسن يوسف بعنوان يک شاخص در آزمايش‌هاي مربوط به ريشه زايي استفاده مي‌شود زيرا سرعت ريشه زايي ساقه‌هاي آن فوق‌العاده زياد است و در مدت 3 تا 5 روز ريشه دار مي‌شود. تکثير آن بوسيله قلمه ساقه در آب و ماسه انجام مي‌شود. حسن يوسف برگ ريز، خاصيت پا خوري مثل جمن را ندارد ولي در جاي سايه و مرطوب خوب رشد مي‌كند. در حاليكه چمن در سايه و محل مرطوب خوب رشد نمي‌كند.
اسطو خوددوس Lavendula officinalis
گياه ديگر اين خانواده لاوندولا آفيسيناليس يا اسطو خوددوس است که بخاطر رنگ نقره‌اي و عطر خوب و ملايمي که دارد در فضاي سبز خصوصاً در مناطق سايه جايي که نور آفتاب زياد محسوس نيست، کاربرد خيلي خوبي دارد. اين گياه بوسيله قلمه‌هاي سبز و حياتي ساقه تکثير مي‌شود.
همچنين اسطو خوددوس در بخش گياهان دارويي فراوان کشت و کار مي‌شود.
مريم گلي
گياه سلويا يا مريم گلي جزء معدود گياهان سايه پسند و گلدار است که در روزهاي کوتاه پاييزي خوشه‌هاي قرمز با گل‌هاي سفيد رنگ ظاهر مي‌کند. کشت اين گياه بوسيله بذرهاي سياه رنگ بشکل نشا کاري است.
نعناي زينتي
گياه ديگر اين خانواده نعناي زينتي است. انواع نعناع‌ها با نام علمي منتا Menta و در فارسي تيموس بيان مي‌شوند. اين گروه از گياهان بعنوان کاور پلنت Cover plant قابل کشت و کار هستند. به عنوان گياه پوششي در مناطق سايه و كم نور استفاده مي‌شوند.

[Borna66]

خانواده سرخسيان
خانواده سرخسيان Filicales
خانواده سرخسيان يا اصطلاحاً فيليسنر متعلق به خانواده پولي پورياسه است که از نظر ساختماني نسبت به گياهان ديگر ساده‌تر و ضعيف‌تر مي‌باشند. اين دسته از گياهان به نام گياهان پست هم خوانده مي‌شوند. سرخس‌ها در بخش گياهان زينتي داراي چندين گونه هستند که مختصراً به بعضي از گونه‌ها اشاره مي‌شود.

پَر سياوشان
آديانتوم يا پَر سياوشان گياهي است که برگ‌هاي سبز بسيار ظريف و حساس دارد که در خاک‌هاي مرطوب با PH اسيدي و دور از تابش مستقيم نور آفتاب بخوبي رشد و نمو مي‌کند. تكثير پر سياوشان به روش تقسيم بوته انجام مي‌شود. در منازل بدليل نياز نوري کم و رطوبت بالا کمتر موفق به نگهداري آن هستيم. در شرايط نامساعد سر سوختگي و سياهي نوك برگ‌ها مشاهده مي‌شود.
آديانتوم عمدتاً بعنوان يک گياه دارويي مطرح است و در گروه گياهان دارويي آنرا کشت مي‌کنند. خاك مورد استفاده، خاك سبك ترجيحاً از پيت خالص مي‌باشد. براي پرورش آن از خاکي كه نفوذ پذيري خوبي داشته باشد و داراي PH در حدود 5 باشد، استفاده مي‌کنيم.سرخس ديگري که هم مصرف زينتي و هم مصرف دارويي دارد، گياه پلي پليوم است که برگ‌هاي کشيده، صاف و بلند دارد که اصطلاحاً به آن گياه زنگي دارو هم گفته مي‌شود. پلي پليوم گياهي است هاگ دار و همانند سرخسيان ديگر بوسيله تقسيم بوته براحتي قابل تکثير است. سرخس‌ها در مكاني با رطوبت کافي قابل نگهداري هستند و روزي چند بار بايد آب پاشي شوند.

سرخس مجعد يا سرخس فري يا نفروكلپيس sp.
در گياه‌شناسي هرگاه نام گونه گياه مشخص نباشد بعد از نام جنس آن sp. بكار برده مي‌شود، و بدين مفهوم است که گونه مشخصي از اين گياه مد نظر نيست.
نفروكلپيس اس پي يکي از سرخس‌هاي پر مصرف و قابل استفاده در منزل است. حاشيه برگ‌هاي آن بخش‌هاي فر خورده مجعدي را ايجاد کرده است که منظره زيبايي را براي گياه بوجود آورده است. غالب سرخس‌ها ساقه کوتاه زير زميني دارند که با توليد ريشه‌هاي نابجاي بسيار سطحي در خاک مستقر مي‌شود. از اين رو به گلداني كم عمق نياز دارند.
آبياري سرخس‌ها بايد طوري باشد که تجمع بيش از حد آب در محل ريشه‌هاي گياه اتفاق نيافتد و نيز زهکشي کافي همواره موجود باشد. عدم وجود زهكش كافي باعث زرد شدن و سياه شدن نوك برگ‌ها مي‌شود. اما اگر حالت قهوه‌اي و خشک شدن انتهاي برگ‌ها ديده شد، نشانه‌ي کم شدن رطوبت نسبي محيط پرورش گياه است که در اين حالت اسپري آب بر روي گياه ضروري است.
تکثير سرخس‌ها بوسيله جدا کردن بوته‌ها و تقسيم بوته انجام مي‌شود. اما در سطوح بزرگ توليدي تکثير آن‌ها بوسيله دانه‌هاي هاگ بوده که در پشت برگ‌هاي سرخس قرار دارند (دانه‌هاي سياه يا قهوه‌‌اي رنگ). بنابراين بستر کاشت بايد بسيار سبک و پوشيده از پيت ماس يا خزه اسفاگنوم Sphagnoum و PH آن حدود 5/4 باشد. اين بستر را در ظرف آب قرار مي‌دهيم و خاک را روي آن مي‌پاشيم و براي حفظ رطوبت هاگ‌ها بستر را در يک پوشش پارچه‌اي قرار داده تا هاگ‌ها بتدريج سبز شوند. براي تبديل هاگ‌ها به گياه کامل بايد يک مرحله کند رويشي طي شود تا وارد فاز بلوغ يا فاز زايشي شوند.
سرخس شاخ گوزني يا پلاتي سريوم جزء گياهان بسيار کند رشد و پر طرفدار است که برگ‌هاي آن منظره‌اي زيبا و بريدگي‌هاي عميق و مشابه شاخ گوزن دارد. بريدگي‌هاي برگي و نحوه خاص رشد و نمو برگ‌ها شباهت زياد اين گياه به اجدادش را مي‌رساند. تکثير شاخ گوزني بوسيله جوانه‌هاي برگي است. پلاتي سريوم‌ها بايد در مكاني با نور كافي و رطوبت كافي نگهداري شوند.
نکته بسيار مهم در مورد سرخس‌ها جا به جايي آن‌ها مي‌باشد زيرا سرخس‌ها در يک خاک نسبتاً سبک رشد مي‌کنند و تغذيه در روي آن‌ها در فصول محدودي از سال انجام مي‌گيرد. در ماه‌هاي بهار و تابستان که دوره رويشي گياه شديد است نياز به مواد غذايي بيشتري دارد. توجه داشته باشيد كه حداقل سالي يک بار خاک آن‌ها را عوض کنيد.
تعويض خاک گلدان‌ها و جا به جايي و تکثير گياه زماني است که گياه يك دوره رويشي خود را طي کرده و هنوز دچار توقف رشدي نشده باشد. توقف رشد در اوايل پاييز انجام مي‌گيرد پس در اواخر تابستان كار جا به جايي گياه را انجام دهيد. خاک مورد استفاده بايد خاكي سبك از تركيب يك سوم پيت ماس و يك سوم زغال با شن درشت باشد.

آسپلي نيوم Asplenium
آسپلي نيوم يک سرخس برگ پهن است که از نظر ظاهري شباهتي به سرخس‌هاي ذکر شده ندارد. اما در پشت برگ‌ها دانه‌هاي هاگ ديده مي‌شود.

دو گونه از سرخس برگ پهن وجود دارد که عبارتست از :
1) سرخس برگ درشت؛
2) سرخس برگ ريز.

تکثير اين سرخس‌ها عمدتاً بوسيله دانه‌هاي هاگ و تقسيم بوته انجام مي‌گيرد.
سرخس برگه ليدي بومي جنگل‌هاي ايران است که آن را در پاي درختان بزرگ مشاهده مي‌کنيم. مورد مصرف آن كمتر به عنوان گياه آپارتماني يا Indoor plant است و بيشتر به عنوان فوليج Foliages در بين دسته گل از آن استفاده مي‌شود. اين سرخس با شرايط محيطي نامطلوب سازگاري دارد. برگه ليدي بوسيله جدا كردن بوته‌ها و تقسيم بوته در اوايل پاييز تکثير مي‌شود.

[Borna66]

خانواده ميخک Caryophylaceae
خانواده ميخک يا کاريوفيلاسه يکي از خانواده‌هاي گياهي است که تعداد گياهان وابسته زينتي آن زياد نيست. از گياهان زينتي اين خانواده مي‌توان به دايانتوس کاريوفيلوس Dianthus caryophillus، دايانتوس باراباتوس Dianthus barbatusيا قرنفل و ژيپسوفيد اشاره کرد.

ميخك معمولي Dianthus caryophillus
بر اساس مدارک و اسناد تاريخي ميخک دايانتوس يک گياه بسيار قديمي است و حداقل 300 سال قبل از ميلاد مسيح بعنوان گل مورد علاقه افراد در مراسم مختلف مورد استفاده بوده است (دايانتوس به يوناني به معني بوي خدايان است). احتمالاً بوي خوش و رايحه اين گل در طي اين سال‌ها و شايد در اثر عمليات به نژادي از بين رفته و بر اثر تغييرات ژنتيكي داراي خصوصيات ديگر شده است.

بطور کلي ميخک‌ها به دو دسته تقسيم مي‌شوند:
1- ميخک‌هاي تک شاخه يا ميخک‌هايي که اصطلاحاً تحت نام ميخک‌هاي استاندارد معروف هستند. اين گياهان گل‌هاي درشت، تک شاخه و دم گل بسيار بلندي دارند.
2- ميخک‌هاي خوشه‌اي يا پا کوتاه که اصطلاحاً ميخک‌هاي مينياتوري مي‌نامند . در اين گروه گل‌هاي اِسپريل از گل‌هاي چند شاخه، منشعب و ريز تشکيل شده‌اند که دم گل‌هاي کوتاهي دارند.
کاربرد و مصرف ميخک‌ها بيشتر بستگي به فرهنگ عامه مردم و شناخت مردم دارد. در ايران اصولاً مردم گل‌هاي شاخه بلند با گل درشت‌تر مي‌پسندند. اما در نزد اروپاييان گل‌هايي با دم گل کوتاهتر و در اندازه کوچکتر مطلوب است. بطور متوسط هر سال حداقل 10 تا 15 رقم جديد از ميخک به دنيا معرفي مي‌شود، لذا براي رشد و نمو اين گياه بايد با دانش روز و تکنولوژي‌هاي پرورش آن آشنا شويم.
پرورش ميخک‌ در گلخانه‌ها و سيستم‌هاي حفاظت شده اثر بهتر و مناسب‌تري را در عملكرد دارد. در ايران فقط فصولي از سال يعني زمستان و پاييز اين گياه را در گلخانه پرورش مي‌دهند و در بقيه فصل‌ها آن را از سيستم گلخانه‌اي خارج کرده و در هواي آزاد کشت مي‌کنند.
اگر ميخک بعنوان يک گياه يکساله کشت شود معمولاً بين 60 تا 80 بوته در يک متر مربع كاشته مي‌شود. از آنجا که تعداد 200 شاخه گل بريده در هر متر مربع عدد مناسبي بوده و با هزينه‌هاي اين محصول همخواني بسيار خوبي دارد، در مجموع پرورش ميخك‌ها به صورت 35 تا 45 بوته گل در متر مربع مناسب است. اما بايد در نظر داشت كه هدف از کشت آن حداقل يک محصول دو ساله باشد.
ميخک‌ها عمدتاً از گروه گياهان متمايل به روزهاي بلند هستند. غير از طول روز نکته حائز اهميت در مورد ميخک اندوخته غذايي خاک به مقدار کافي است. به همين منظور خاک‌هاي غني از مواد غذايي، عميق و حاصلخيز براي کشت و كار ميخک توصيه مي‌شود. خاک مناسب براي پرورش ميخک مخلوطي از خاک برگ، خاک لومي، پيت و مقدار کمي کود دامي پوسيده شده مي‌باشد. در چنين ترکيبي بشرط اينکه عمق خاک حداقل 35 تا 50 سانتيمتر باشد گياهان را مستقيم در بستر اصلي گلخانه کشت مي کنند در نتيجه محصول مورد انتضار يعني حداقل 200 شاخه در هر متر مربع در سال بدست مي آيد.
در تغذيه ميخك كلات‌هاي روي و آهن نقش مهمي دارند. هم‌چنين در کشت و کار ميخک عناصر غذايي، ماکروالمنت‌ها و ميکروالمنت‌ها به خاك افزوده مي‌شوند.
عامل بسيار مهمي که در تغذيه ميخک نقش تعيين کننده‌اي دارد کاربرد انيدريد کربنيک يا گاز CO2 است.
کاربرد CO2 يا دي اكسيد كربن به عنوان يك گاز و يكي از نهادهاي اصلي عمل فتوسنتز اهميت فراوان دارد و مقدار آن بين 300 تا 1000 قسمت در ميليون در سنين مختلف توصيه شده است. در سنين جواني وقتي که گياه 6 تا 8 برگ دارد در حدود ppm 3000 انيدريد کربنيک در گلخانه استفاده مي‌شود و اين کار تا دوره قبل از گل دهي ادامه مي‌يابد.تکثير ميخک بوسيله قلمه‌هاي سبز و مياني ساقه انجام مي‌گيرد.
کاربرد هورمون‌ها زماني توصيه مي‌شود که سرعت ريشه زايي گياه از نظر اقتصادي مهم باشد. ميخک گياه سخت ريشه زايي نيست اما در مراكز توليدي بزرگ ميخك جهت كوتاه کردن فاصله زماني ريشه دار شدن به کمتر از سه روز از هورمون‌ها استفاده مي‌كنند. براي ريشه زايي از ايندول بوتيريک اسيد IBA يا ايندول استيک اسيد IAA به مقدار 2000 تا 4000 قسمت در ميليون (ppm) استفاده مي‌شود. بعد از تکثير و ريشه دار شدن، گياه را به محل اصلي که از شرايط ويژه‌اي برخوردار باشد منتقل مي‌كنند.
با توجه به اينکه ميخک گياهي با ساقه خيلي قطور است و از استحکام چنداني برخوردار نيست، لذا براي پرورش آن توجه به نکاتي ضروري است.
مرحله اول - سربرداري يا Pinching؛ در مرحله اوليه رشد گياه شروع مي‌شود وقتي 6 تا 8 برگ روي گياه ظاهر شد، آخرين جوانه برگي قطع مي‌شود تا از بخش‌هاي پايين شاخه زايي صورت بگيرد.
مرحله دوم – مرحله گل دهي؛ بعد از پايان مراقبت‌هاي لازم از گياه مرحله گل دهي فرا مي‌رسد. وقتي كه غنچه اول ظاهر شد تعداد زيادي غنچه‌هاي ديگر در اطراف وجود دارند كه حذف آن‌ها ضرورت و اهميت خاصي دارد. بهترين زمان براي برداشت گل‌ها وقتي است که 25 تا 30 درصد گل‌هاي مزرعه شکفته شده باشند. براي ميخك زماني كه يك سوم طول گلبرگ‌ها از غنچه خارج شده باشد بهترين زمان چيدن (برداشت) گل است.
هم‌چنين دو گروه از عوامل در ماندگاري گل‌هاي شاخه بريده دخالت دارند. الف) عوامل قبل از برداشت ب) عوامل بعد از برداشت گل.

عوامل قبل از برداشت
1) نور مناسب؛
2) درجه حرارت مناسب؛
3) تغذيه.

عوامل بعد از برداشت
1) مرحله برداشت گل (كه در هر گلي متفاوت است)؛
2)كنترل مقدار اتيلن توليدي.
برخي از مواد بازدارنده نظير ترکيبات نقره و كاربرد اتانول به مقدار 8% جايگزين بسياري از مواد نگهدارنده هستند. با استفاده از اين تركيبات عمر گل‌هاي بريده ميخک گاهي تا سه برابر زمان عادي آن افزايش مي‌يابد.

ميخك فضاي آزاد Dianthus barbatus
ميخك فضاي آزاد يا ميخک چمني با داشتن گل‌هاي قرمز منظره زيبايي را ايجاد مي‌کند. تکثير آن بوسيله بذر و روش رويشي انجام مي‌شود.
قرنفل يکي ديگر از گياهان خانواده ميخک است که داراي رنگ‌هاي متنوع و نهنج برجسته است و بطور کامل خصوصيات کاريوفيلاسه را داراست.

گياه صدفي
گياه صدفي يا ژيپسوفيد داراي گل‌هاي سفيد رنگي است که مقاومت خوب آن در برابر خاک‌هاي آهکي و گچي سبب شده تا نام ژيپسوفيد را به آن دهند. ژيپسوفيد بعنوان يک شاخه بريده و گياه فضاي سبزي مورد استفاده قرار مي‌گيرد.
در انتها مطالعه كتاب‌هاي اختصاصي درباره ميخك پيشنهاد مي‌شود.

[Borna66]

خانواده فرفيون‌ها Euphorbiacea
مقدمه
در جلسه گذشته در مورد دو خانواده كه استفاده فضاي سبزي داشتند صحبت شد، در اين جلسه پيرامون خانواده اِفوربياسه يا به فارسي فرفيون‌ها مطالبي بيان مي‌شود. اين خانواده تعدادي گونه گياهي را در بر مي‌گيرد كه بعضي به عنوان گياهان گلداني Pot plant مورد استفاده هستند و بعضي شباهت زيادي به گياهان گوشتي يا خانواده كاكتاسه دارند.

آكاليفا مارجيناتا Acalypha marginata
آکاليفا مارجيناتا يا آكاليفاي برگي گياهي است که برگ‌هاي سبز تيره مايل به قهوه‌اي، شاتون‌هاي صورتي کوتاه و يک ساقه چوبي و ايستاده دارد. در شرايط کشور ما بعنوان يک گياه آپارتماني داخل منزل قابل نگهداري است.

آكاليفا هيزپيدا Acalypha hispida
گونه ديگر از خانواده فرفيون‌ها آکاليفا هيزپيدا است که برگ‌هاي سبز درخشان و شاتون‌هاي رنگي بلند و ساقه چوبي دارد. آکاليفا‌ها بوسيله قلمه ساقه از نوع نيمه خشبي قابل تکثير هستند. زمان برداشت اين قلمه‌ها در اواسط بهار است يعني زماني که درجه حرارت محيط ريشه زايي حدود 20 تا 24 درجه سانتي‌گراد و رطوبت نسبي 80 % باشد. بعد از 15 روز ريشه‌زايي اتفاق مي‌افتد و بعد از ريشه زايي،گياه به محل اصلي خود در گلدان‌هايي که حاوي خاک مرغوب زراعي هستند انتقال مي‌يابد. ترکيب خاكي آکاليفا، مخلوطي از دو قسمت خاک برگ و پيت، يک قسمت ماسه و يك قسمت كود دامي پوسيده است. در نگهداري گياهان جنس آکاليفا، رطوبت نسبي محيط اثر مثبتي روي حفظ برگ‌ها دارد بههمين دليل رطوبت نسبي منزل بايد 65 تا 70 % باشد.
معمولاً آکاليفاي سبز قابليت نگهداري بهتري دارد، و مقاومتش نسبت به شرايط نامساعد محيطي بهتر است. از آنجا که ريزش برگ در آکاليفا مارجيناتا يا آكاليفاي برگ رنگي زياد بوده و فقط يک ساقه سخت از گياه باقي مي‌ماند بنابراين آکاليفا هيزپيدا براي نگهداري در منزل سفارش مي‌شود.

كوروتون
گياه ديگر اين خانواده کوروتون است که داراي تنوع شکلي برگ و بريدگي‌هاي برگي زيادي است. کوروتون يک گياه گلداني بوده و در شرايط طبيعي خود يک درختچه مخصوص گلخانه‌هاي گرم و مرطوب است که شرايط گرم در زمستان را مي‌پسندد و در تابستان بهتر است که آن را در جايي با نور متوسط و با درجه حرارت معتدل نگهداري کنيد.
کوروتون بومي مناطق گرم و مرطوب است. براي نگهداري آن در منزل، بايد رطوبت نسبي محيط در حد نياز گياه باشد. براي جلوگيري از ريزش برگ، 3 تا 4 بار در روز بايد اسپري آب شوند. هم‌چنين بعضي از آفات مثل شپشك‌هاي آردآلود باعث ريزش برگي مي‌شوند. تکثير کوروتون بوسيله قلمه‌هاي سبز ساقه در اوايل بهار صورت مي‌گيرد.

افوربيا Euphorbia
گروه ديگر از گياهان خانواده فرفيون‌ها تحت نام عمومي افوربيا Euphorbia وجود دارند . افوربيا اسپلندس گياهي است که برگ‌هاي سبز براق با خارهاي سفيد و گل‌هاي رنگين قرمزي دارد و جزء رشته گياهان NDP است (گياهاني كه حساسيتي به طول روز ندارند).
تكثير افوربيا به وسيله قلمه ساقه مي‌باشد.
نوعي از گياه افوربيا وجود دارد که برگ‌هاي آن با رنگ‌هاي متنوع ديده مي‌شود و يک ساقه زيگزاكي به حالت شکسته دارد که در نوع خود تقريباً بي نظير است. اين افوربيا نسبت به شرايط محيطي بسيار حساس است و تابستان‌ها را به حالت استراحت يا رکود بسر مي‌برد. براي گلخانه‌هاي نسبتاً گرم و خاک‌هايي با PH اسيدي بسيار مناسب است.

افوربيا تريگونال Euphorbia trigonal
اين نوع افوربيا در نگاه اول کاملاً شبيه به کاکتوس بنظر مي‌رسد. ساقه‌هاي سه گوش دارد که جوانه‌ها يا انشعابات روي ساقه آن خيلي زياد است و تکثيرش بوسيله همين جوانه‌ها است.

افوربياي مدادي
افوربياي تيرو کالي يا مدادي منظره جالب و منحصر به فردي دارد. ساقه‌هاي آن به حالت انشعاب‌هاي متعدد، فاقد هر گونه برگ با ظاهر مشخص است. در هر شرايطي قابل نگهداري بوده و بوسيله قلمه‌هاي ساقه تکثير مي‌شود.

افوربيا پُلكريما Euphorbia pulcherrima
افوربيا پُلکريما در سطح دنيا بسيار متداول و معروف است و نام مصطلح انگليسي آن پانستيا و نام فارسي اين گياه بنت قنسول است و اخيراً فرهنگستان نام سرخ برگه به آن داده است. اين گياه زيبا داراي نام ديگر انگليسي است کريسمس دي پلنت Christmas day plant که فصل گل دهي آن در روزهاي عيد کشورهاي اروپايي است.
در بين اقلام تجارتي گل در ايالت متحده آمريکا 27% فروش مربوط به اين گياه بوده است. اين گياه از نظر اقتصادي جايگاه ويژه‌اي دارد و موقعيت کشور ما براي پرورش و صادرات آن به کشورهاي طالب و خريدار اين گياه بسيار ايده‌آل و مطلوب است.
سرخ برگه يک پات پلنت زمستاني است. تكثير آن با قلمه‌هاي انتهايي و مياني در سيستم ميس صورت مي‌گيرد. معمولاً قلمه‌هاي انتهايي سريع‌تر ريشه‌دار مي‌شوند.
اين گياه شيرابه‌هاي فراواني توليد مي‌کند که بعد از قطع شدن شيرابه‌ها، قلمه‌ها به محل ريشه زايي منتقل مي‌شوند. پس از ريشه دار شدن قلمه‌ها، گياه را در يک خاک سبک باPH 5/6 کشت مي‌کنند. زماني که گياه با شرايط جديد محيط سازگاري پيدا کرد روي تغذيه آن کنترل و دقت بيشتري انجام دهيد. دوره داشت گياه براي دوره گل دهي و پس از گل دهي ارزش و اهميت ويژه‌اي دارد، بنابراين تغذيه در اين دوره اهميت خاصي دارد. بعد از طي دوره رويشي و احياناً سر برداري، گياه به طول 20/1 - 1 متر رشد مي‌کند. از آنجا كه اين اندازه براي داشتن يک گل خوب و قابل قبول در بازارهاي دنيا مناسب نيست، براي جلوگيري از اين وضعيت بايد در اواخر مرداد ماه يک سر برداري ديگر از گياه انجام گيرد، البته بدون هيچ نيازي به مصرف بازدارنده‌هاي رشد، در فصل زمستان گياهان پا کوتاه خواهيم داشت. چون فاصله زماني سر برداري تا وقتي که گياه وارد مرحله گل دهي مي‌شود زياد نيست لذا رشد رويشي گياه سرعت خيلي زيادي ندارد و گياه در اندازه کوتاه و قابل قبول به بازار عرضه مي‌شود.
کار ديگري که در سطوح تجارتي انجام مي‌گيرد استفاده از هورمون‌هاي بازدارنده است.

هورمون‌هاي بازدارنده
-B-9
- سايكوسل CCC
بعد از استقرار گياه در خاک، برگ‌هاي جديد شروع به جوانه زدن مي‌کنند. با استفاده از مواد بازدارنده، گياه داراي ساقه‌هاي قطور و کوتاه مي‌شود. بنا به نوع هورمون بازدارنده، روش استفاده از آن متفاوت است. استفاده از B-9 با غلظت ppm 2000 و مدت سه بار و هر بار با فاصله 15 روز انجام مي‌شود. سايكوسل CCC با غلظت ppm 2000 و 3 يا 4 بار به صورت محلول پاشي روي گياه و با فاصله 15 روز قابل استفاده است.

[Borna66]

خانواده ليلياسه (1)
خانواده ليلياسه يا لاله­ها

در اين خانواده، گل‌هاي شاخه بريده يا Cut plant و گل‌هاي گياهان گوشتي، گل‌هاي باغچه­اي و آپارتماني وجود دارند. در اينجا به معرفي برخي از آن‌ها مي‌پردازيم.

آلوئه Aloe
گياه آلوئه Aloe كه به نام شاخ بزي معروف است، در منزل و آپارتمان قابل نگهداري است. آلوئه­ورا Aloe vera گونه­ وحشي اين خانواده است كه گرچه زينتي نيست اما معروف و پر بهاء است و يكي از منابع بسيار خوب مواد دارويي و بهداشتي است.
آلوئه ساپوناريا گونه ديگري از گياه آلوئه است كه برگ­هاي گوشتي، مثلثي شكل با نقش و نگارهاي سبز رنگ پريده دارد. اين گياه بسيار زيبا بوسيله قلمه­هاي ساقه تكثير مي­شود و آن را در يك محيط پر نور پرورش مي­دهند.
آلوئه فِرَگرَنس يا آلوئه برگ درشت، و آلوئه درختي از ديگر انواع گياه آلوئه بشمار مي­روند.
در ميان آلوئه‌ها سايوناريا و آلوئه آربورسنس Aloe arboresence در منزل كشت و كار مناسب­تر و سريعتري دارند. تكثير گياهان آلوئه بوسيله قلمه، ساقه و بذر امكان­پذير است. گياه آلوئه شاخه گل ­دهنده زيبا با گل­هاي نارنجي دارد وقتي گل­هاي نارنجي به بذر تبديل مي­شوند، قابل رويش و جوانه زدن هستند. آلوئه ­ورا Aloe vera بوسيله تقسيم بوته و بذر تكثير مي‌شود. در آلوئه‌هاي ديگر امكان بوجود آمدن پا جوش در روي ريشه­هاي اصلي­ كمتر از گياه آلوئه­ ورا است.

آگاپانتوس Agapanthus
گياه ديگر آگاپانتوس است كه كاملاً از آلوئه متفاوت مي‌باشد. آگاپانتوس بدليل داشتن گل­هاي آبي و صورتي رنگ در بين گياهان Cut flower يا شاخه بريدني جايگاه و موقعيت ويژه­اي دارد. اين گياه به وسيله‌ي ريزوم‌هاي زيرزميني تكثير پيدا مي‌كند و برگ­هاي بلند، كشيده و ساقه گل دهنده نسبتاً بلندي دارد. در تغذيه آگاپانتوس بايد از كودهاي حاوي تركيبات آهن (كه PH محيط را پايين مي‌آورند) بيشتر استفاده شود.
تحمل شرايط محيطي براي گياه آگاپانتوس بستگي به موقعيت رشدي آن گياه دارد. اگر گياه در دوره رشد فعال به سَر نَبرد و يك حالت شبه دورمنسي يا خواب را طي ­كند قادر به تحمل دماي محيط تا ده درجه زير صفر مي‌باشد. ولي اگر تعداد روزهاي سرد و زير صفر درجه از يك هفته بيشتر باشد به بخش زيرزميني گياه آسيب مي­رسد و در نهايت از بين مي­رود. بدين جهت است كه آگاپانتوس­ها در شرايط گلخانه­اي يا در هواي آزاد طوري كه از آسيب­هاي يخبندان محفوظ بمانند نگهداري مي­شوند. در مجموع گياهي است كه درجه حرارت‌هاي پايين را تحمل مي‌كند. تكثير آگاپانتوس بوسيله تقسيم بوته­ها انجام مي‌شود.

آسپاراگوس يا مارچوبه
مجموعه­اي از گياهان تحت نام مارچوبه يا آسپاراگوس وجود دارند و در تقسيم­بندي گروهي فوليج­ها يا شاخه و برگي­ها جاي مي­گيرند. اين دسته از گياهان به عنوان يك فوليج سبز و Cut plant مورد استفاده قرار مي­گيرند.
آسپاراگوس پلوموسوس گونه­اي از گياه آسپاراگوس است كه برگ­هاي بسيار ظريف و ابري مانند آن روي هم پوشيده شده ­است. اين گياه را در فارسي بنام نرمه يا گردي مي­شناسند. اين گياه نيز Cut plant يا شاخه بريده است و تكثير اين مارچوبه به وسيله‌ي تقسيم بوته و بندرت با بذر است. آسپاراگوس پلوموسوس به شرايط رشدي خيلي خوبي نيازمند است و چنانچه محيط پرورش آن فاقد رطوبت كافي، خاك داراي PH اسيدي و نور غيرمستقيم آفتاب باشد رشد خوبي نخواهد داشت. مارچوبه خوراكي يا آسپاراگوس آبي سيناليس است كه ساقه­هاي خوراكي دارد و با اين نوع آسپاراگوس‌ها فرق دارد. آسپاراگوس كريس بوس يا مارچوبه­ زبره كه برگ­هاي شبيه برگ شبيد خوراكي دارد اصطلاحاً در فارسي شبيدي گفته مي‌شود. اين مارچوبه بهتر از مارچوبه نرمه رشد مي‌كند. در خاك­هاي معمولي با دماي متوسط بخوبي رشد و نمو مي­كند و داراي ميوه‌هاي قرمز رنگي است كه در درون اين ميوه­ها بذر سياهي وجود دارد. اين گياه بوسيله تقسيم بوته و بذر قابل تكثير است.
مارچوبه ديگر،‌ آسپاراگوس مييري يا دم روباهي، گياهي نسبتاً كُند رشد است كه با شرايط خاص گلخانه‌اي معمولا ‌ً رشد و نمو مي­كند، و به عنوان يك فوليج در دسته گل­ها كاربرد بسيار خوبي دارد. در اين گياه برگ‌ها به شكل لوله درآمده‌اند.

گل موگه
گل موگه گياهي است بسيار زيبا و معطر با گل­هاي ظريف و كوچك نام علمي اين گياه كُن بُن بولاريا مَجاليس است. اصطلاح گُل برف كه به اين گياه داده­اند براي گياهان ديگر هم استفاده مي‌شود. اين گياه فوق­العاده زيبا داراي ريزوم­هاي دائمي و مقاوم به سرماست كه ساليان سال در يك محل باقي ­مانده، و بوسيله تقسيم ريزوم­ها در اوايل پائيز يا در مناطق سرد در اوايل بهار تكثير مي­شود.
موگه­ها گياهاني هستند كه به نور شديد آفتاب و آبياري بي ­موقع احتياجي ندارند و بهتر است كه ريزوم‌هاي موگه در زير سايه آفتاب درختان كشت شوند و زماني كه گياه به استراحت مي­رود از آبياري آن‌ها خودداري بعمل آيد. موگه در مناطق سرد كوهستاني در ماه‌هاي پاييز گل­هاي صورتي و سفيدي را توليد مي­كند و در كشور ما اين گل بصورت خودرو ظاهر مي‌شود و به عنوان سنبله، كلشي‌كوم و در بعضي نقاط به نام گل حسرت از آن ياد مي­شود.
در كشورهاي ديگر ريزوم­هاي دائمي و مقاوم به سرماي اين گياه را در فصل زمستان كشت و كار مي­كنند. زمان تكثير كلشي‌كوم پس از پايان گل‌دهي در پاييز يا اواخر زمستان است. نكته جالب در مورد اين گياه اين است كه در مناطق پرورشي در اوائل بهار برگ­هاي سبز براق بسيار كشيده­اي توليد مي‌كند و مدتي بعد با گرم شدن هوا (در تابستان) تمام آن‌ها از بين مي­روند، در حقيقت استراحت تابستاني دارند. در اوايل پاييز يك مجموعه بسيار زيبايي از گل‌هاي سه گلبرگي ديده مي­شود. تكثير موگه بوسيله اندام‌هاي زيرزميني آن است.
گياه ديگر اين خانواده آسپيديس‌ترا با اَبائي است كه برگ­هاي بسيار درشت و سبز دارد و در جاهاي خيلي سايه و كم نور نگهداري مي­شود، پس براي محلي كه با محدوديت نور و حرارت مواجه هستيم مناسب هستند. تكثير گياه بوسيله پا جوش در اوايل پاييز صورت مي­گيرد

[Borna66]

خانواده ليلياسه 2
گياه گاستريا
يكي ديگر از گياهان خانواده ليلياسه، گياه گوشتي گاستريا است، كه برگ­هاي گوشتي، شكننده و بسيار ضخيم دارد. خطوط ظريف سفيد رنگي كه در روي اين برگ­ها ديده مي­شود بخش زينتي گياه را تشكيل مي­دهد. معمولاً گاستريا يك شاخه‌ي گل دهنده بسيار ظريف و باريكي دارد كه گل­هاي سفيد رنگي بر روي آن ظاهر مي­شوند. بخش تكثيري گياه پا جوش (بوته‌هايي كه در كنار بوته مادري ظاهر مي‌شوند) مي‌باشد. گاستريا در محيطي با خاك سبك، غني از مواد غذايي و نسبتاً پر نور و آبياري كم نگهداري مي­شود. البته نياز اين گياه به مواد غذايي خيلي زياد نيست چنانكه آن را در كنار گياهان آپارتماني نگهداري بكنند نياز به تغذيه مداوم ندارد.

هاورتسيا Howertia
از ديگر گياهان گوشتي خانواده ليلياسه است كه خطوط سفيد رنگ در سطح برگ­هاي آن ديده مي­شود. ظاهر كروي اين گياه منظره خاص و منحصر به فردي به آن داده است. آبياري اين گياه بندرت و هر زمان كه خاك پاي گياه كاملاً خشك باشد انجام مي­گيرد. تكثير هاورتسيا بوسيله تقسيم بوته است. نگهداري هاورتسيا در گلدان كم عمق، خاك شني رسي در محيطي پر نور و آفتابي و آبياري كم انجام مي‌گيرد.
يك گياه ديگري هم به نام هاورتسيا وجود دارد كه در يك محيط پر نور، خاك كم عمق و شني رسي نگهداري مي­كنند.

همروكاليس Hemerocallis
گياهي است كه در فارسي به نام زنبق آبي يا زنبق رشتي معروف است. شايد وجه نام فارسي بي­ربط با نحوه‌ي رشد گياه در كنار بركه­ها و جوي آب نباشد. گل‌هاي نارنجي رنگ اين گياه خاصيت كات فلاوري ندارند و اين گياه كاملاً مناسب فضاي سبز است. ريشه­هاي گوشتي گياه دوام خوبي در زمين دارند و در تمام سال در هواي آزاد بخوبي رشد و نمو مي­كنند. بعلاوه برگ­هاي سبز رنگ اين گياه در فصل غير از گل دهي باعث منظره زيبا و سبزي مي­شود كه در سايه درختان بسيار مورد توجه است.
نكته ديگر كه در مورد گل­هاي اين گياه جالب است فرم­هاي پلي ­پلوئيدي يا پُر پري در گل­هاي آن است. اين گياه جزء معدود گياهاني است كه تمايل به فرم پلي­ پلوئيدي دارد. تكثير آن بوسيله‌ي ريشه­هاي گوشتي آن در فصل پاييز انجام مي­شود.

گرنت كاور Grant cover
گرنت كاور يك گياه پوششي از خانواده ليلياسه مي‌باشد. برگ‌هاي درشت و سبز تيره آن هوستا Hosta نام دارد. گونه ديگري از هوستا وجود دارد كه داراي برگ­هاي ريزتري است و كاملاً با سايه، نور كم و رطوبت سازگار است. گل­هاي هوستا به رنگ­هاي سفيد و آبي معمولاً روي يك ساقه باريك و بلند ظاهر مي­شوند كه در فضاي سبز كاربرد خيلي خوبي دارند. براي اينكه گياه گل دهي داشته باشد بايد در محيطي با نور كم از آن پرورش و مراقبت كنند. تكثير هوستا بوسيله تقسيم بوته در فصل پاييز است.

ليبوم لانگي فوليوم Lilium longifolium
ليليوم يا سوسن در فارسي سوسن چلچراغ ناميده مي‌شود. ليليوم يكي از گياهان وحشي و بومي است كه فقط در دو نقطه از دنيا يافت مي‌شود، يكي در منطقه جيرنده در شمال ايران و ديگري در كشور اكراين. اين گياه رنگ سفيد، گل‌هاي متنوع آويزان و منظره يك چلچراغ را دارد. از طرف سازمان محيط زيست اين گياه به حالت قرنطينه و محصول درآمده است و كارهاي تحقيقاتي بر روي آن در حال انجام است.
گلهاي سوسن ديگري در ايران وجود دارد كه بر روي آن‌ها عمليات به‌نژادي صورت گرفته است و به فرم‌هاي امروزي ليليوم­ها در آمده­اند.

كشت و كار ليليوم
ليليوم يا سوسن معمولي داراي يك پياز فلسي است يا به عبارت ديگر ليليوم پياز درشتي است كه فلس­هاي جدا از هم دارد. بوسيله همين فلس­هاي جدا از هم تكثير مي­شود. روش تكثير بدين صورت است كه بعد از كشت پيازهاي درشت گياه در يك خاك كاملاً استريل و ضدعفوني شده و مناسب از لحاظ دارا بودن مواد غذايي، ابتدا برگ­هاي كوچك و اوليه ظاهر و سپس علائم ساقه گل دهنده ديده مي­شوند.
برداشت پياز­هاي ليليوم موقعي است كه رشد رويشي تمام شده و گياه گل داده باشد، زيرا به عنوان يك كات­فلاور از گل بريده آن استفاده مي­كنيم. به عبارت ديگر بهترين زمان برداشت پيازهاي ليليوم اوايل پاييز يعني زماني كه هوا هنوز خيلي سرد نيست، مي‌باشد. در ارقام حساس به سرما زمان برداشت پياز­ها خيلي اهميت دارد اما بطور كلي بايد گفت كه پياز­ گياه بايد در فصل پاييز برداشت شود زيرا در اين فصل است كه پيازها به اندازه كافي مواد غذايي را در خود ذخيره كرده‌اند.
پياز ليليوم نسبتاً درشت است اما اندازه‌هاي مختلفي از آن در كشت و كار استفاده مي­شوند. پيازها با اندازه­هاي 15تا 18سانتيمتري قابل كشت هستند. اما براي اينكه محصول مناسب و گل‌دهي بهتري داشته باشد، پيازهايي به قطر حدود 20 تا 25 سانتيمتر براي كشت توصيه مي­شوند. در كشت و كار ليليوم چند مشكل اساسي وجود دارد كه به برخي از آن‌ها اشاره مي­كنيم.

مشكلات كشت و كار ليليوم
- سبز شدن پيازچه‌ها پيش از موعد؛ پيازهاي ليليوم در ارقام زودرس پيازچه‌هايي توليد مي‌كنند كه هنوز سر از خاك در نياورده جوانه مي‌زنند. در اين حالت ساقه سبز شده را نبايد شكست بلكه پيازچه را جدا كنيد و در خاكي كه حالت ركود دارد، نگهداري كنيد تا در فصل مناسب كشت و كار شود.
- بيماري لكه قهوه­اي برگ­هاي ليليوم؛ هر دليلي كه باعث توقف رشد ريشه­هاي ليليوم بشود معمولاً لكه­هاي قهوه­اي را در برگ بوجود مي‌آورد. يكي از عوامل توقف رشد ريشه، افزودن مواد غذايي بيش از حد نياز، آبياري نامنظم و بي­ موقع و خاك نامناسب با بافت سنگين است. لذا براي جلوگيري از بيماري لكه­ قهوه­اي بايد به اين عوامل بيشتر دقت شود.
- كمي تعداد گل­ها و كوچكي اندازه گل‌ها؛ ممكن است بدليل انتخاب پيازهاي كوچك و نادرست گل‌هاي ريز و كوچك توليد شوند. بنابراين پيازهاي درشت كه مواد غذايي به اندازه كافي در خود ذخيره كرده باشند بشرط اينكه از درجه حرارت مناسبي در انبار برخوردار باشند بخوبي گل مي­دهند.
زودرسي گل‌هاي ليليوم؛ آخرين نكته در مورد ليليوم موضوع پيش‌رس كردن گل‌هاي آن است كه بسته به تقاضاي بازار اين كار را انجام مي­دهند. نكته­اي كه در پيش رس كردن گل‌هاي ليليوم اهميت دارد اختلاف درجه حرارت شب و روز است. بهترين دما در روز براي ليليوم حرارت 20 درجه و در شب 15درجه سانتي‌گراد است. اگر پيازها را به مدت 6 هفته در درجه حرارت پايين در انبار نگهداري كنند مي‌توان به عنوان پيش‌رس كردن، آن‌ها را به گلخانه انتقال داد.

عكس 1 (http://forum.p30world.com/redirector.php?url=http%3A%2F%2Fwww.edenpics.com%2 Fpictures%2F005%2Fen%2F1152%2FEdenpics-com_005-047-Yellow-Lilium-flower-with-red-zones-Switzerland-Bern-Interlaken.jpg)

عكس 2 (http://forum.p30world.com/redirector.php?url=http%3A%2F%2Fwww.themagnolias.c o.uk%2Fimages%2Flilium.jpg)

[Borna66]

خانواده ليلياسه (3)
بي‌اوكارنئا Beaucarnea
بي‌اوكارنئا يا ليندا يكي ديگر از گياهان خانواده ليلياسه است كه در فضاي آپارتماني قابل نگهداري و پرورش است. بخش زينتي اين گياه پيازي است كه خارج از خاك قرار گرفته است. ليندا جزء معدود گياهان پيازي است كه در هنگام رشد و نمو پيازش ديده مي­شود. برگ­هاي ليندا به دو فرم برگ‌هاي صاف و برگ‌هاي فِردار و مجعد مي‌باشند.
نام انگليسي گياه ليندا و نام علمي آن Beaucarnea است. ليندا احتياج به يك خاك غني از مواد غذايي و زهكش مناسب دارد و بايد در محل پر نور ولي دور از تابش مستقيم آفتاب نگه‌داري شود. ليندا يك گياه دو پايه است كه پايه­هاي نر و ماده آن كاملاً از هم جدا هستند و برعكس گياهان پيازي ديگر، پيازچه را به شكل پياز توليد نمي‌كند. اين گياه توليد گل كرده و با گرده‌افشاني مصنوعي بذر توليد مي­كند. بذرهاي مثلثي شكل اين گياه در خاك سبك جوانه ­زده و پس از اين مرحله به محل اصلي­ انتقال مي­يابند و با يك قاعده منظمي آبياري مي‌شوند. البته هرگاه كه سطح خاك كاملاً خشك بود اقدام به آبياري كنيد.
براي تامين رطوبت در گياه كافي است روزانه چندين بار آب‌افشاني صورت گيرد.
علاوه بر تكثير بذري گاهي در شرايط مناسب و خاك‌هاي غني از مواد غذايي به كمك پا جوش يا تنه جوش (گياهاني كه روي پياز مادري توليد مي­شوند) تكثير پيدا مي‌كنند. ابتدا با يك تيغ اين تنه جوش‌ها را ­بريده و به يك محيط ريشه­زا انتقال ­داده تا بعد از مدتي پيازچه‌هاي اوليه توليد شوند.
در زماني كه گياه در مرحله ريشه­دار شدن و توليد پيازچه به سر مي­برد به مراقبت­هاي ويژه احتياج دارد، رطوبت و درجه حرارت ثابت براي گياه توصيه مي‌شود. البته از مواد غذايي، تغذيه كننده­ها و مواد تخميري كه براي گياهان ديگر استفاده مي‌شود براي اين گياه استفاده نكنيد. فقط مواد غذايي محلول با غلظت كم بصورت برگ‌افشاني استفاده شود. از آنجا كه بخش­هاي بيرون از خاك در معرض آسيب­هاي محيطي قرار دارند، مواد غذايي بصورت اسپري روي برگ‌ها پاشيده مي‌شوند.

سانسويريا
سانسويريا از ديگر گياهان خانواده ليلياسه است كه با ديگر گياهان پيازي تفاوت دارد و هيچ‌گاه توليد پياز نمي­كند و در رنگ‌ها و اندازه‌هاي متفاوت ديده مي‌شود. سانسويرياي سبز و سانسويرياي ابلق هم وجود دارند كه علاوه بر نوارهاي زرد رنگ نقش و نگار زيبايي هم در سطح برگ دارند. سانسويرياي نقره‌اي گياهي است كه برگ­هاي آن بصورت كپه‌اي مي‌باشد و در سطح برگ هيچ نقش و نگاري وجود ندارد. سانسويريا­هاي گلدار گياهاني هستند كه در شرايط نور تابستان توانايي توليد گل را دارند اما بدليل اينكه در شرايط نامناسب خانه (نور كم و رطوبت نامناسب) نگهداري مي­شوند گل نداده و كمتر بذر توليد مي‌كنند. چنانچه آبياري از بالاي گياه انجام نگيرد بذرهاي مناسب و كافي بوجود مي‌آورند.
سانسويريا بوسيله پا جوش و قطعات برگي تكثير مي­شود. البته در تكثير اين گياه استفاده از قلمه­هاي برگي راه صحيحي براي انتقال شيمرها نيست بلكه پا جوش بهترين راه انتقال است. پا جوش يا تنه‌جوش جوانه­هايي هستند كه بدون ريشه روي پياز ظاهر مي­شوند. ابتدا تنه جوش‌ها را با يك تيغ از پياز جدا مي­كنيم و پس از ريشه­ دار شدن در محيط ماسه، به گلدان­هايي با خاك بسيار سبك انتقال ­داده تا گياه در زماني خاص پيازهاي جوان و كوچك توليد كند. بعد از اين مرحله گياهان را به عنوان يك گياه كامل به محل اصلي، انتقال مي­دهيم. در زماني كه گياه در مرحله توليد پيازچه است، بايد شرايط لازم از جمله رطوبت كافي و PHمناسب و درجه حرارت ثابت و يكنواخت وجود داشته باشد.

لاله
از ديگر گياهان خانواده ليلياسه مي­توان به گل لاله اشاره كرد. كار برد لاله در فرهنگ و ادبيات ايران جايگاه ويژه­اي دارد. انواع لاله­هاي موجود در دنيا از جمله لاله سياه، دو رنگ و حافظي را با منشاء ايراني مي‌شناسند.
لاله گياهي است كه به عنوان يك كات‌فلاور Cut flower (گل بريده) و پات‌پلنت Pot plant (گياه گلداني) قابل استفاده است. پياز­هاي حساس به سرما گياه لاله چنانچه بعد از طي دوره استراحت بلافاصله تيمار گرمايي با حرارت حدود 9 درجه سانتي‌گراد به مدت 6 هفته داشته باشند، در مدت كمتر از 8 هفته آماده عرضه به بازار مي‌شوند.
لاله­هاي پاكوتاه معمولاً پات پلنت Pot plant يا به عنوان گياه گلداني مطرح هستند. لاله­هاي پا بلند دم‌گل‌هاي بلند و پياز­هاي درشت دارند و به عنوان كات فلاور Cut flower مصرف مي­شوند. همچنين لاله‌هاي زودرس به عنوان لاله­هاي شاخه بريده و پات پلنت قابل استفاده هستند.
لاله سرنگون يا واژ­گون گياهي است كه منشاء ايراني دارد و در كوه‌هاي بختياري در استان فارس مي‌رويد. اين گياه پياز عميق در خاك دارد و در رنگ‌هاي متفاوت ديده مي‌شود.


Beaucarnea (http://forum.p30world.com/redirector.php?url=http%3A%2F%2Fbiotech.tipo.gov.t w%2Fplantjpg%2F1%2FBeaucarnea%2520recurvata.jpg)

لاله واژگون (http://forum.p30world.com/redirector.php?url=http%3A%2F%2Fwww.yasuj.com%2FIm age83%2FLaleh_Arya%2520ShafaeiPour.JPG)

لاله واژگون 2 (http://forum.p30world.com/redirector.php?url=http%3A%2F%2Fwww.cometoiran.com %2FFTD%2FNature%2FImage%2F13-1.jpg)

[Borna66]

خانواده شمعداني و بنفشه آفريقايي
خانواده شمعداني Geraminaceae
خانواده شمعداني يک خانواده نسبتاً پر گياه است. تعداد زيادي از آن‌ها بعنوان شمعداني‌هاي بذري تحت، عنوان گياهان يکساله در فضاي آزاد کشت مي‌شوند. حدود صد گونه از شمعداني‌هاي يکساله بذري در کاتالوگ‌هاي بذر موجود است.
شمعداني‌هاي کشور ما از گروه پلارگونيوم‌ها و جنس پلارگونيوم هستند. اين جنس برگ‌هاي سبز پنجه‌اي و گل‌هاي متراکم دارد كه بعنوان گياهان فضاي سبزي و پات پلنت Pot plant معرفي شده‌اند.

شمعداني معمولي Pelargonium hortom
شمعداني معمولي يا پلارگونيوم هورتوم علاوه بر اينکه در داخل ساختمان قابل نگهداري است بخش عمده مصرف آن در فضاي آزاد مي‌باشد. به دليل تنوع رنگ (صورتي، سفيد و قرمز) در طراحي‌هاي گوناگون در فضاي آزاد استفاده مي‌شود. حتي شمعداني معمولي به عنوان کشت نواري Border plant هم مورد مصرف دارد و گاهي به عنوان كشت متراکم و کپه‌اي استفاده مي‌شود.
شمعداني عطري گياهي است که برگ‌هاي معطر و گل‌هاي صورتي رنگ کوچکي دارد. برگ‌هاي ظريف و کرک دار و سبز آن بخش زينتي گياه است كه به نور مستقيم آفتاب بسيار حساس است و بايد گياه را در سايه آفتاب درختان کاشت تا با سوختگي حاشيه برگ‌ها مواجه نشويم.
پلارگونيوم دامست يكوم يکي از شمعداني‌هاي نسبتاً قديمي است که در ايران کشت و کار شده است. اين گياه کاملاً متفاوت با شمعداني‌هاي ديگر است و يک هاله سياه رنگ در وسط گلبرگ‌هاي صورتي آن ديده مي‌شود، برگ‌هايي درشت‌تر از شمعداني‌هاي ديگر دارد و نسبت به شرايط خشکي و خاک نامساعد مقاوم است. اين گياه به عنوان يك Pot plant استفاده مي‌شود.
شمعداني‌ها جزء گياهان هرمافروديت Hermaphrodite هستند يعني اندام‌هاي جنسي نر و ماده با هم روي يك گياه وجود دارند. توليد بذر در شمعداني‌ها بندرت اتفاق مي‌افتد بدليل اينکه گاهي پرچم‌ها تبديل به گلبرگ مي‌شوند، يا اينکه گرده افشاني بشکل موفقي انجام نمي‌گيرد (پس در پلارگونيوم‌ها بذر نداريم).
تکثير شمعداني‌ها بوسيله قلمه‌هاي نيمه خشبي ساقه در اوايل پاييز انجام مي‌گيرد. روش تکثير آن‌ها بدين صورت است که قلمه نيمه خشبي به طول 10 تا 15 سانتيمتر را از پايين محل جوانه قطع مي‌کنيم و در يک بستر ماسه‌اي کشت مي‌کنيم. تا بهار كه احتياج به ريشه‌زايي گياه نيست قلمه‌ها را مي‌توان در شاسي‌هاي گرم نگهداري كرد. بعد از ريشه زايي و انتقال به گلدان، به محلي پر نور و داراي خاک غني از مواد غذايي و نسبتاً عميق نياز دارد.
در شمعداني گاهي مشکل آبياري و عدم به گل رفتن وجود دارد و اين به نحوه نگهداري آن‌ها مرتبط است. شعمداني‌ها در محيط پر نور به خوبي رشد و گل دهي دارند و در زير سايه درختان کيفيت گل دهي آن‌ها پايين مي‌آيد. براي بهبود اين وضعيت بهتر است از يک خاک غني و تغذيه به کمک عناصري مانند ازت، فسفر، پتاسيم و ميکرو المنت‌ها و آبياري به موقع بهره بگيريم.

بنفشه آفريقايي Gesneriaceae
گياه بنفشه آفريقايي اولين بار در جنگل‌هاي آفريقا توسط يک گياه شناس بنام سن پل شناسايي شد و نام علمي جنس آن Saintpaulia inonata است.
بنفشه آفريقايي گونه‌ها و رنگ‌هاي مختلفي دارد. برگ‌ها به شكل‌هاي گوناگون از قبيل برگ‌هاي ساده، کنگره دار و ابلق وجود دارند. همچنين گل‌ها به فرم‌هاي مختلف از جمله گل‌هاي کوچک و متراکم در سطح پايين‌تر از برگ و گل‌هاي بسيار درشت و بلندتر از سطح برگ ديده مي‌شود.
تنوع در اين گياه فوق‌العاده زياد است و بدليل مطلوبيت و بازار پسندي خاص بنفشه آفريقايي همواره در سطح جهان روي ارقام جديد آن مطالعه انجام گرفته است. جزء معدود گياهان گلدار خانگي و Pot plant است که در منزل بدون هيچ مشکلي به گل مي‌رود و به طول روز بي تفاوت است.
روش تکثير معمولي و همگاني بنفشه آفريقايي استفاده از قلمه‌هاي برگ است كه نياز به بستر بسيار سبکي دارد. يك برگ كامل همراه دمبرگ در جعبه كاشت، كاشته مي‌شود. نکته‌اي که در برداشت قلمه‌هاي بنفشه آفريقايي بايد رعايت شود تراکم لازم و مناسب برگ‌ها است. بعد از 4-3 هفته قلمه‌ها در حرارت 18 درجه سانتي‌گراد ريشه دار مي‌شوند. سپس جوانه‌هاي برگي از سطح داخلي برگ‌ها ظاهر مي‌شوند و بعد از بزرگ شدن جوانه‌هاي برگي، با احتياط قلمه‌هاي ريشه دار شده را به محل اصلي انتقال دهيد. گلدان‌هاي مخصوص براي بنفشه نياز است، سنين اوليه گياه را در گلدان كوچك قرار دهيد و بعد از بزرگ شدن گياه آن را به گلدان بزرگتر منتقل كنيد.
در اثر آبياري زياد و نامنظم برگ‌هاي پاييني بنفشه آفريقايي حالت نرم پيدا كرده و رنگ قهوه‌اي به خود مي‌گيرند. علاوه بر اين بافت نامناسب خاک و نوسان حرارتي گاهي باعث اين عارضه مي‌شود. در هنگام آبياري بايد دقت شود که آب بر روي سطح برگ‌ها ريخته نشود. در ساعت‌هاي منظمي آبياري را انجام دهيد و در آبياري از آب خيلي سرد براي گياه استفاده نکنيد.
بهترين روش آبياري براي بنفشه آفريقايي، آبياري از پاي گياه است. مي‌توان از گلدان‌هايي که يک بخش فتيله مانند در آن‌ها تعبيه شده استفاده کرد و گلدان را در يک زير گلداني مناسب گذاشت و آب را در زير گلداني ريخت که بتدريج توسط بخش فتيله مانند جذب شده و در اختيار ريشه‌ها قرار گيرد.
گل‌هاي بنفشه آفريقايي در محيطي با نور ثابت بخوبي رشد و نمو مي‌کنند. گياه به نور متوسط اما ثابت احتياج دارد. بهتر است از لامپ فلورسنت استفاده کرد.
خاك كشت و كار بنفشه آفريقايي خاک سبک، هوموسي و باPH پايين بايد باشد.

مشکلات نگهداري بنفشه آفريقايي
- آبياري و بدنبال آن بيماري قارچي؛
- عامل نماتود.

علائم نماتودها بر روي گياه بصورت رگه‌هاي سفيد بر روي برگ‌ها ديده مي‌شود، گياه به کندي رشد مي‌کند و تعداد دفعات گل دهي آن بسيار پايين مي‌آيد.
براي مبارزه با نماتودها، ضد عفوني خاك توصيه مي‌شود. مي‌توان از نماتودکش‌ها در زمان تهيه خاک‌هاي آلوده استفاده کرد. در ضمن از گياهان آلوده به نماتود براي تکثير استفاده نمي‌کنيم.
گلوگسينيا گياهي است که برگ‌هاي درشت با گل‌هاي شيپوري و رنگ‌هاي متنوع دارد. اين گياه معمولاً به طول روز بي تفاوت مي‌باشد. بوسيله بذر و اندام‌هاي زير زميني قابل تکثير است. به نور غيرمستقيم ولي كامل آفتاب نياز دارد.
براي پرورش و نگهداري گلوگسينيا لازم است که آبياري از پاي گياه انجام گيرد و نيز اين گياه يک استراحت ساليانه در فصل تابستان داشته باشد. از فاصله بذركاري تا به گل رفتن گياه حدود 9- 8 ماه زمان لازم است. غير از بذركاري هم‌چنين بوسيله قلمه‌هاي برگي هم تكثير مي‌شود، در اين حالت حتماً به سيستم ميس نياز دارد

شمعداني (http://forum.p30world.com/redirector.php?url=http%3A%2F%2Farnica.csustan.edu %2Fphotos%2F800%2FPelargonium_1.jpg)

بنفشه آفريقايي (http://forum.p30world.com/redirector.php?url=http%3A%2F%2Fwww3.telus.net%2Fv avgs%2FSaintpaulia%2520Candy%2520Fountains.jpg)

[Borna66]

خانواده آرالياسه آروکارياسه
خانواده آراسه
گستردگي نوع گياهان اين خانواده بصورتي است كه بر اساس نحوه رشد و نمو و تكثير به سه گروه تقسيم مي‌شوند:

گروه اول
- تکثير بوسيله قلمه؛
-رشد ساقه‌اي.

گروه دوم
- رشد ساقه‌اي ندارند؛
- تكثير بوسيله تقسيم بوته.

گروه سوم
تکثير هم با ساقه و هم با تقسيم بوته.

گياهان گروه اول خانواده آراسه
معروفترين گياه گروه اول فوتوس است. برگ‌هاي سبز و ابلق آن قلبي شکل و به اندازه‌هاي کوچک و بزرگ ديده مي‌شوند. تکثير آسان آن با قلمه‌هاي ساقه كه حداقل دو بند داشته باشند در داخل آب يا ماسه مرطوب صورت مي‌گيرد. براي نگهداري فوتوس بافت غني از مواد غذايي با PH خنثي (نزديك 7) مورد نياز است.
گياه بعدي سين گونيوم است که برگ‌هاي نسبتاً درشت و ساقه‌هاي قطور آن رشد سريعي دارد. اين گياه به رنگ‌هاي سبز، صورتي و ابلق موجود است. گونه سبز رنگ آن سريع رشد مي‌کند ولي گونه ابلق و رنگين آن معمولاً سرعت رشد خيلي بالايي ندارد. تکثير اين گياه بوسيله قلمه ساقه در آب و ماسه ميسر است.

گياه بعدي از گروه اول، برگ انجيري يا مونسترا است. دو گونه مونسترا وجود دارد :
1- مونستراي برگ ريز؛ که ساقه‌هاي رونده دارد و ريشه‌هاي نابجا بر روي ساقه‌هاي آن ظاهر مي‌شوند. اين گياه تکثير فوق‌العاده راحتي دارد. براي تكثير قلمه‌هاي ساقه به همراه ريشه نابجا داخل ماسه قرار مي‌گيرد.
مونستراي برگ درشت؛ نسبتاً کم رشد و داراي برگ‌هاي بادبزني بسيار درشت است و سرعت ريشه‌دار شدن قلمه‌ها و تعداد قلمه‌هاي آن کمتر از گونه اول است.
گياه فيلو دندرون يا بابا آدم داراي برگ‌هاي قلبي شکل، فوق‌العاده کم رشد و سبز رونده است. هم‌چنين برگ‌هاي آن بسيار درشت با زائده نسبتاً باريکي مي‌باشند.
فوتوس سوراخ‌دار نيز يک فيلو دندرون بسيار کند رشد و سخت ريشه‌زا است. يکنوع فيلو دندرون با برگ‌هاي بسيار درشت وجود دارد که محل قطع برگ‌ها شبيه به يک چشم ظاهر مي‌شود. اين گياه تاريخي، بسيار قديمي است.

گياهان گروه دوم خانواده آراسه
اين گياهان بوسيله پا جوش تقسيم مي‌شوند و رشد ساقه‌اي ندارند. در اين گروه دو گياه معروف وجود دارد که از اهميت اقتصادي برخوردار هستند.
گياه آنتوريوم حداقل 26 گونه زينتي دارد و بخش اسپات رنگي آن اصطلاحاً بنام گل شناخته شده است و دوام بسيار طولاني بصورت شاخه بريده دارد. براي نگهداري آنتوريوم از گلخانه‌هايي با تهويه مناسب استفاده مي‌شود كه رکود هوا يا کمبود اکسيژن نداشته باشد. براي نگهداري آنتوريوم خاک سبک با PH اسيدي و غني از مواد غذايي مناسب است. در سال‌هاي اخير با گسترش کشت و کار آنتوريوم و در حقيقت ارزشي که اين گياه در بازار جهاني گل و گياه دارد براي آن کمتر از بستر خاک استفاده مي‌شود، و صرفاً در محيط فاقد خاک و در محيط هيدروپونيك به کمک مواد غذايي خاص پرورش مي‌يابد.
گياه اِسپَتي فيلوم با بخش زينتي اسپات‌هاي سفيد رنگ، برگ‌هاي سبز و زيبا، گياه سريع‌الرشدي مي‌باشد. بوسيله تقسيم بوته يا پا جوش‌هايي که در کنار پايه مادري توليد مي‌شود قابل تکثير است.
براي نگهداري اسپتي فيلوم بايد از خاک غني از مواد غذايي و PH اسيدي و محيطي با رطوبت نسبي حدود 60 تا 65 درصد استفاده کرد در غير اينصورت کيفيت و سلامت برگ‌ها از بين مي‌رود.
گياه کات فلاور شيپوري يا کالا يا آروم به رنگ‌هاي متنوع بوده و اسپات‌هاي شيپوري مانند بخش زينتي آن را تشکيل مي‌دهند. اين گياه به رنگ‌هاي سفيد، زرد و ... در بازار موجود است. اين گياه نياز به استراحت تابستانه دارد. بافت خاك متوسط تا خوب اين گياه در تابستان نياز چنداني به آبياري ندارد. بعد از 3-2 هفته(در اواخر مرداد ماه) ريزوم‌هاي جدا شده را از خاک خارج کرده و كشت و تکثير مي‌نماييم. دو هفته بعد از تکثير گياه رشد رويشي آن آغاز مي‌شود و سپس در حدود ماه‌هاي دي تا بهمن گل‌هاي اسپاتي گياه

ظاهر شده و بعنوان يک شاخه بريدهCut Flower قابل عرضه به بازار هستند.
گياه کالاديوم، برگ‌هاي رنگين، درشت و قلبي شکل دارد. اين گياه به يک خاک سبک و غني از مواد غذايي با PH 2/6 – 5/5 و درجه حرارت نسبتاً ثابت 22 تا 24 درجه سانتي‌گراد نياز دارد. تکثير آن بوسيله تقسيم بوته مي‌باشد.

گياهان گروه سوم خانواده آراسه
اين گياهان بوسيله قلمه و پا جوش تکثير مي‌شوند. معروفترين گياه اين دسته ديفن باخيا است که داراي گونه‌هاي متعدد ابلقي رنگ است. هر چقدر ميزان ابلقي ديفن باخيا بيشتر باشد به شرايط و محيط سخت ديرتر سازگاري پيدا مي‌کند.
ديفن باخيا گياهي است که در خاک‌هاي متوسط، با آبياري منظم بخوبي رشد و نمو مي‌کند و رشد ساقه‌اي خيلي خوبي دارد. بوسيله گياهچه‌هاي کوچکي که در کنار گياه مادري سبز مي‌شوند (پا جوش) براحتي قابل تکثير است. علت اصلي ريزش برگ‌هاي پاييني ديفن باخيا، خشکي محيط است. براي جلوگيري از اين حالت بهتر است که بر حسب درجه حرارت محيط، روزانه بين يک تا سه بار اطراف گياه را آب‌فشاني کنيم تا رطوبت مناسب براي آن مهيا شود.
گياه آلوکازيال داراي برگ‌هاي بسيار بزرگ است و در گلخانه‌هايي با خاک اسيدي و عميق جايي که ريشه‌هاي آن بتوانند در داخل خاک گسترش پيدا کنند نگهداري مي‌شود.
در محيطي با رطوبت کم، برگ‌هاي گياه کوچک شده و در صورت تداوم خشکي محيط لکه‌هاي سوختگي در حاشيه برگ‌ها ديده مي‌شود.
اين گياه بوسيله تقسيم بوته و قلمه‌هاي ساقه تکثير مي‌شود.

نكته
قلمه ساقه‌ي جدا شده‌اي است كه بايد ريشه‌دار شود، ولي پا جوش گياه كامل ريشه‌دار است كه قابل كشت و كار مي‌باشد.

[Borna66]

خانواده آرالياسه آروکارياسه 2
خانواده آرالياسه
آرالياسه شامل گياهان آپارتماني و فضاي سبز است. گياه اول اين خانواده آرالياي برگ درشت يا آرالياي چناري است. فرم نسبتاً درختچه‌اي، ساقه سبز و قطور و برگ‌هاي درشت و شبيه برگ چنار دارد. بسيار مناسب سالن‌ها و اماكن سرد مي‌باشد.
تکثير گياه بوسيله قلمه‌هاي نيمه خشبي ساقه در سيستم ميست و يا فاقد سيستم ميست اما با درجه حرارت 20 تا 25 درجه سانتي‌گراد امكان پذير است.
گياه ديگر آرالياي الگاتيسما يا آرالياي پنجه طلايي است که برگ‌هاي ظريف، کشيده و بسيار باريک دارد. رنگ برگ‌هاي آن قهوه‌اي تا قرمز مايل به قهوه‌اي است که منظره چتر را براي گياه فراهم مي‌کند و از گياهان بسيار زيباي آپارتماني است. اين گياه شرايط بهتر و مناسب‌تري را نسبت به‌ آرالياي چتري نياز دارد.
تکثير اين گياه بوسيله قلمه‌هاي نيمه خشبي ساقه صورت مي‌گيرد و بهتر است که تکثير آن در محيط‌ حاوي هورمون‌هاي ريشه زا انجام گيرد.
گياه شفلرا يا درخت چتر داراي برگ‌هاي مجتمعي بوده که از يک نقطه منشعب مي‌شوند و منظره چتر مانندي را بوجود مي‌آورند. بهتر است که در آپارتمان‌ها و محيطي که از رطوبت نسبي برخوردار است نگهداري شود. انواع ابلق شفلرا نيز وجود دارد.
تکثير اين گياه علاوه با قلمه نيمه خشبي ساقه بوسيله خوابانيدن هوايي يا اصطلاحاً Air Layering انجام مي‌شود.
آخرين گياه اين خانواده هدرا Hedera يا عشقه زينتي با نام انگليسي پاپيتال است. اين گياه کاملاً فضاي سبزي بوده و مناسب محيط‌هايي با بافت خاک سنگين است. هر جايي كه محدوديت کشت و کار، محدوديت نور و محدوديت آبياري وجود دارد، مي‌توان از اين گياه استفاده كرد. تکثير اين گياه بوسيله قلمه‌هاي ساقه و ريشه‌هاي نابجا است.

آروکاياسه Aurucariaceae
خانواده آروکارياسه يا کاج مطبق خانواده بزرگي نيست اما بدليل آپارتماني بودن يكي از گياهان اين خانواده، از آن‌ها نام برده مي‌شود.
کاج مطبق گياهي با شاخه‌هاي طبقه طبقه شده و کاملاً منظم است که به خاکي با PH اسيدي و رطوبت نسبي حدود 60 تا 75 درصد و درجه حرارت نسبتاً ثابت نياز دارد. نوسان‌هاي حرارتي براي گياه خيلي مناسب نيست. نهال‌هاي يك ساله و دو ساله اين گياه در گلخانه پرورش داده شده داراي قلمه‌هاي يكسان است.

خانواده آسلپدياسه Ascelpediaceae
در آسلپدياسه يا تيره پيچ مومي ساقه‌ها فاقد استحكام كافي هستند و گياه كند رشد است. برگ‌هاي آن يک سطح واکسي براق و شکننده دارند که يک منظره مصنوعي يا مومي شکل براي گياه ايجاد مي‌کنند. تکثير اين گياه بوسيله قلمه‌هاي سبز ساقه تا قلمه‌هاي نيمه خشبي است، و به کمک هورمون‌هاي ريشه زا داراي ريشه مي‌شود.

گل استاپليا
گل استاپليا يا گل قورباغه‌اي ساقه استوانه‌اي دارد و برگ‌ها به شکل خار در کنار اين استوانه قرار گرفته‌اند. گل‌هاي بسيار درشت در ارقام گل درشت و گل‌هاي متوسط در ارقام گل ريز توليد مي‌شوند که از نظر ظاهري شبيه پوست قورباغه هستند.
اين گياه با شرايط نامناسب محيط سازگار است و گاهي جزء کاکتوس‌ها آن را کشت و كار مي‌کنند. گياه استاپليا گل صورتي کاملاً مومي شکلي توليد مي‌کند كه لازمه آن داشتن گلخانه‌هاي نسبتاً گرم و نورمتوسط است. هم‌چنين گاهي آن را جزء Succulent plants يا گياه گوشتي نگهداري مي‌كنند.
گل استفانوتيس ياس ماداگاسكار Ascelpediaceae
گل استفانوتيس پيچ رونده با گل‌هاي فراوان سفيد رنگ، برگ‌هاي نسبتاً درشت و غير واکسي دارد. تکثير اين گياه بوسيله قلمه‌هاي ساقه است. استفانوتيس در يک محيط با PH اسيدي و رطوبت کافي نگهداري مي‌شود.

گل حنا Balsaminaceae
اين گل حنا با حناي صنعتي تفاوت دارد. گل حنا به دو صورت کشت و کار مي‌شود.
1- گل حناي باغچه‌اي؛
2- گل حناي گلداني.
اصطلاح انگليسي گل حنا Impatient plant است. حنا كپسول‌هاي بذري درشتي دارد كه با تلنگر كوچك پوست بذر باز مي‌شود و بذرها به بيرون ريخته مي‌شوند، به همين دليل بي‌حوصله يا Impatient گفته مي‌شود. اين گياه بذري بوسيله قلمه‌هاي ساقه در آب و ماسه ريشه دار مي‌شود و به طول روز بي‌تفاوت بوده و براي پرورش در منزل خيلي ايده‌آل است زيرا در تمام سال به شرط داشتن رطوبت كافي گل دارد.
گونه گل درشت گل حنا در رنگ‌هاي مختلف وجود دارد و براي کشت و کار در فضاي آزاد بسيار مناسب است.

نكته
براي قلمه زدن گياهان گلدار ابتدا گل‌هاي آن را قطع كرده تا ريشه‌زايي دچار مشكل نشود. در برگ‌زدايي نيز برگ‌ها را از جهت دمبرگ از پشت قطع ‌كنيد. هم‌چنين قلمه‌هاي قرار داده شده در آب براي تكثير گياه، را مرتباً بررسي نماييد تا ساقه‌ي آن‌ها لزج نشده باشند و هر از چند گاهي آب آن را عوض كنيد.

[Borna66]

خانواده پريمولاسه
سيكلامن Cyclamen Persicum
نام سيكلامن در هر منابعي كه ذكر شده پسوند پرسيكوم Persicum يعني ايراني را به همراه دارد. سيكلامن يك گياه ملي و ارزشمند ايراني است.

گونه­هاي سيكلامن عبارتند از :
1. سيكلامن ايراني؛
2. سيكلامن پرورشي؛
3. سيكلامن پات پنت (گلداني).

سيكلامن ايراني يك گياه بومي فلات ايران است. شكل اوليه اين گياه در جنگل­هاي شمال ايران از چالوس تا لاهيجان ديده مي‌شود، و نيز در بعضي از جنگل‌هاي استان گلستان پراكنده است.
سيكلامن يك گياه زمستان گل است و با توجه به ارزش و اهميت گياهان زمستان گل يا پات ­پلنت­هاي زمستانه اين گياه جايگاه خوبي در ايران براي توليد، پرورش و صادرات به كشور­هاي متقاضي دارد. سيكلامن گياه وسيع‌الرشد اما كند رشد بوده و نياز به يك دوره نسبتاً طولاني براي گل دهي و ورود به فاز زايشي دارد. هم‌چنين اين گياه در تمام مراحل رشد تا زمان گل‌دهي احتياج به مراقبت ويژه دارد.

روند رشد رويشي تا مرحله گل‌دهي
سيكلامن ايراني داراي بذر­هاي سياه رنگ، ريز و زاويه­دار است و در يك بستر بسيار سبك، نرم و كم عمق كشت مي­شوند. با انجام مراقبت­هاي اوليه حدود 28 تا 35 روز بعد جوانه مي­زند. اولين گياه جوانه زده بذري، برگ ريز بشكل يك برگ كوچك اوليه يا يك غده بسيار ظريف، كوچك و كم رنگ با ريشه ظريف دارد. تمام اندام­هاي گياه نياز به مراقبت دارند تا يك سيكلامن غده‌دار و پر گل پرورش يابد. بعد از اين مرحله، گياهان يك برگي را به گلدان‌هاي استكاني انتقال مي­دهند. زماني كه گياه چهار برگي داراي غده‌ي گياهي رشد يافته و آماده براي انتقال به گلدان بزرگتري باشد شكل برگ­ها بتدريج از حالت اوليه خارج شده و برگ­ها به طرف كامل شدن و توسعه يافتن پيش مي­روند. در مرحله هشت برگي، يك بار ديگر گياهان را به گلدان­هايي با قطر حدود 15 سانتيمتر كه در اصطلاح باغباني گلدان­هاي خياري گفته مي‌شوند، منتقل مي­كنند. اين مرحله كه مصادف با ماه 14 و 15 زندگي گياه مي‌باشد بتدريج شرايط براي به گل رفتن گياه آماده مي‌شود. در طي مرحله رويشي، مواد غذايي كافي بخصوص نيتروژن و پتاسيم ضروري است. در 6 هفته قبل از گل ­دهي درجه حرارت محيط پرورشي بايد در حدود 12 تا 15 درجه سانتي‌گراد باشد تا جوانه­هاي گل در حدود ماه‌هاي آذر تا دي ظاهر شوند.
تعداد بسيار زياد شاخه­هاي گل دهنده‌ي اين گياه از ويژگي‌هاي انحصاري آن مي‌باشد. سيكلامن جزء معدود گياهاني است كه بيش از 80 شاخه گل در هر بوته توليد مي­كند، كه اين شاخه­هاي گل يكي از پتانسيل­هاي قابل توسعه و قوي در راه بهبود كيفيت و توسعه كشت و كار اين گياه محسوب مي­شود.
بعد از ظهور و شكفتن گل­ها مراقبت از رشد رويشي ادامه پيدا مي­كند. سيكلامن گياهي است كه همزمان با رشد زايشي، رشد رويشي دارد. از آنجا كه تعداد شاخه­هاي گل توليد شده با تعداد برگ‌هاي توليد شده رابطه مستقيم دارد در نتيجه هر چه به تعداد برگ­ها افزوده شود، تعداد گل­ها هم بيشتر خواهد شد، همين موضوع سبب مي­شود كه رشد رويشي در طي دوره زايشي مورد توجه و اهميت واقع شود.
از نكات قابل توجه در پرورش سيكلامن حفظ و نگهداري آن از باكتري­ها و عوامل قارچي است. سيكلامن‌هاي مبتلا به برخي از آلودگي­هاي باكتريايي دچار مرگ برگي خواهند شد. لذا پيشگيري از چند طريق صورت مي‌گيرد.

پيشگيري
- استريل كردن خاك؛
- مجزا بودن گلخانه؛
- جلوگيري از تردد بي­ مورد كارگران در گلخانه.

گل­هاي سيكلامن جزء معدود گل­هايي است كه در زمان رسيدن، توليد اتيلن نمي­كنند. اين يك فاكتور بسيار مهم و قابل توجه در پرورش گياه است. گياهي كه بطور طبيعي اتيلن ناچيز توليد مي­كند دوام و عمر بسيار بالايي خواهد داشت. به اين ترتيب در طي يك دوره طولاني از اول آذر ماه تا هر زماني كه درجه حرارت در حدود 18 تا 20 درجه سانتي‌گراد بطور يكنواخت نگه داشته شود گياهان پر گل وجود خواهند داشت لذا بدين منظور از گلخانه­هاي سرد و يا گلخانه­هايي كه سيستم گرمايي خيلي فعالي ندارند استفاده مي­كنند. پرورش سيكلامن در گلخانه اختصاصي خودش انجام مي‌شود.
در مراحل مختلف رشد رويشي گياه، نيازهاي تغذيه­اي متفاوتي براي سيكلامن‌ها وجود دارد. در مراحل اوليه رشد تا 8 برگي افزودن ppm 200 نيتروژن و ppm 150 پتاسيم بطور ثابت به آب آبياري هر هفته توصيه شده است. در زمان گل‌دهي نيز مقدار نيتروژن به ppm 100 تقليل و مقدار پتاسيم به حدود ppm 200 افزايش يابد. بنابراين اهميت مواد غذايي مخصوصاً ماكروالمنت‌ها (پرمصرف‌ها) Macroelements در رشد اين گياه بارز است.
سيكلامن به محيطي با نور غيرمستقيم آفتاب ولي نور متوسط نياز دارد. نورهاي شديد و طولاني مدت باعث سوختگي گياه و عدم رشد برگ­­هاي گياه مي­شوند. با مقايسه 4 نوع سيكلامن روشن شد كه سيكلامن قرمز دوام بيشتري به حالت گل بريده دارد. كلاً دوام گل­هاي بريده سيكلامن از بقيه شاخه بريده­ها بيشتر است. نگهداري گل­هاي بريده سيكلامن در صورتي با موفقيت همراه است كه برخلاف گياهان ديگر، دم‌گل گياه بريده نشده باشد. به عبارت ديگر به روي ساقه گل دهنده گياه به اصطلاح عمل كاتينگ انجام نشده باشد و دم‌گل مستقيماً از روي غده گياه كَنده شده باشد.
تنها نگهدارنده مناسب براي اين گياه مصرف اتانول (الكل طبي) براي پيشگيري از بيماري­هاي باكتريايي و انسداد آوندها است.
سيكلامن بوسيله بذر تكثير مي­شود اما در اين روش تكثير دو مشكل عمده وجود دارد كه عبارتند از :
عدم جوانه زني موفق و سريع بذرها، بدليل وجود جنين نوع خطي يا لينير امبريو Linear embryo در گياه است. براي كمك به جوانه‌زني بذرها تيمار با اسيد جيبريليك با غلظت ppm 50 نتايج خوبي داده است.
بذرگيري گل­هاي سيكلامن كامل بوده اما مادگي آن‌ها از نوع سوزني و بسيار باريك است. پرچم‌ها به شكل يك مثلث و قلب، مادگي را در برگرفته­اند. لذا براي اينكه گرده افشاني گياه با موفقيت انجام شود بايد گياه را تكان دهند تا دانه­هاي گرده روي كلاله ريخته شود. يا اينكه پرچم‌ها را مصنوعاً جدا كنيم و بساك‌ها را روي كلاله تكان دهيم. روش ديگر تكثير گياه سيكلامن بوسيله غده­هاي گياه است. سيكلامن جزء گل­هاي فصلي (يكساله) يا دائمي نيست بلكه يك گياه غده­دار است. اصطلاحاً به چنين غده­هايي پياز­هاي كاذب اطلاق مي­شود. اين گونه پيازها نسبت به سرما مقاوم نيستند و توليد پيازچه هم نمي­كنند. بنابراين با قطعه قطعه كردن پيازها گياه تكثير مي­شود. اما هر سال پس از رشد پياز يا غده و توليد گل، و ورود به فصل تابستان گياه به استراحت مي­رود. بدين ترتيب كه در ابتدا فاصله آبياري را طولاني كرده و در نهايت آبياري را بطور كامل قطع مي­كنند. 3-2 هفته گياه را در مرداد ماه بدون آبياري در يك محل سايه آفتاب درختان قرار مي‌دهند. بعد از اين مدت غده­ها را از خاك خارج مي­كنند و بخش­هاي هوايي قديمي را از غده جدا مي­كنند و دوباره در يك خاك مناسب مي­كارند. لذا اين عمليات را مي­توان 4-3 سال ادامه داد. ولي معمولاً بعد از پايان سال سوم يا چهارم كيفيت و تعداد گل­ها كاهش پيدا مي­كند. به همين دليل هر غده سيكلامن را بيش از دو سال براي كشت و كار استفاده نمي­كنند. از آنجا كه مراقبت تابستانه اين گياه كار ساده­اي نيست و امكان از بين رفتن غده در تابستان وجود دارد از آن به عنوان گياه دائمي نام برده نمي­شود.
ارقام وحشي سيكلامن پنج گلبرگ دارند، گل برگ واژگون به رنگ‌هاي صورتي، بنفش و سفيد مي‌باشد. اما ارقام پرورشي داراي برگ­هاي بسيار درشت و متنوع بوده و براي مدت طولاني به گل مي‌روند. در ارقام وحشي گل­دهي براي مدت كوتاهي است كه در هر بار تعداد محدودي گل توليد مي‌شود. اما در ارقام پرورشي دوره‌ي گل‌دهي تا زماني كه درجه حرارت وضعيت مطلوبي دارد، وجود دارد.
در سيكلامن وحشي ميوه روي دم‌گل كاملاً پيچيده (بصورت فنر) وجود دارد و اين فنر كمك مي‌كند كه كپسول در حالت كاملاً حفاظت شده باقي بماند تا بذر گياه برسد.
هم‌چنين در سيكلامن پرورشي دم‌گل‌ها آسيب‌پذيرند و در مقابل آبياري زياد يا عوامل باكتريايي سقوط كرده و در نتيجه بذرها از بين مي‌روند.
پامچال يا پريمولا
پامچال به عنوان يك گل زمستانه شناخته شده است. نشاهاي جوان پامچال را در حدود ماه‌هاي آبان و آذر كشت مي‌كنند. كشت پامچال در گلدان انجام مي‌شود، و با توجه به رنگ‌هاي مختلف اين گياه مناسب فضاي سبز است. پامچال‌هاي گروه كلاله بالا از سطح پرچم، بذرگيري موفقي ندارند، لذا بذرگيريبايد مصنوعاً انجام شود. نكته مهم در پرورش و به گل رفتن پامچال طي سرماهاي زمستان است.نشانه هاي 6 برگه پامچال بايد يک دوره 2 هفته اي سرماي 4 تا 6 درجه سانتي گراد را طي کنند تا به گل بروند اگر دوره سرما براي گياه اتفاق نيفتد گل‌هاي پامچال ظاهر نشده يا گل‌هاي ظاهر شده كيفيت خوبي ندارند.

[Borna66]

گل نرگس
گياه نرگس از خانواده نرگسيان (Amaryllidaceae ) و تيره Narcissus مي باشد» نرگس گياهي دائمي و پيازدار مي باشد . پيازهاي آن درشت و داراي ورقه هاي فلسي يا مطبق است . به عبارت ديگر پياز آن مي تواند چندين سال متوالي گل دهد و گل آن همه ساله درشت تر گردد. گلهاي نرگس به رنگ سفيد ، زرد ، نارنجي ، کم پر و پُر پر هستند . برگهاي اين گياه از بن ريشه بصورت صاف يا شياردار بيرون مي آيند و در طول ساقه قرار ميگيرند.نرگس‌ها به اندازه‌هاي مختلف يافت مي‌شوند از گلهاي 5 اينچي روي ساقه‌‌هاي 2 فوتي گرفته تا گلهاي 5/0 اينچي روي ساقه 2 اينچي. نرگس‌ها شايد آسانترين و مطمئن‌ترين پرورش از ميان خانواده تمام گلها هستند و براي افراد مبتدي در باغباني ايده‌ آل است. پياز و برگها حاوي کريستالهاي سمي هستند که فقط حشرات اصلي مي‌توانند بدون آسيب رساندن به آن از آن مصرف کنند هر چند ممکن است جانوران آنها را از زير خاک بيرون بياورند. تکثير نرگس‌هانرگس‌‌ها به دو روش تکثير مي‌شوند. 1- روش تکثير غير جنسي (تقسيم پياز) که دقيقاً نتيجه‌اش گلي است مانند گل پياز اصلي. 2- روش تکثير جنسي (دانه) که نتيجه‌اش گلهايي خواهد بود جديد و متفاوت. دانه‌ها در بخش تخمدان ايجاد مي‌شوند اين بخش متورم در پشت گلبرگهاست. پس از شکوفه کردن بخش تخمدان متورم مي‌شود اما خالي از دانه است. گهگاه باد يا حشرات با آوردن گرده‌هاي جديد از گلهاي ديگر مي‌توانند باعث گرده افشاني گل در طول مدت گلدهي آن شوند. وقتي اين اتفاق روي داد در تخمدان يک يا تعداد کمي دانه ايجاد مي‌شود. نرگس‌هاي دورگه بوسيله گرده افشاني گل‌ها با تماس دادن و ماليدن دانه گرده از يک گل به کلاله گل ديگر بوجود مي‌‌آيند در نتيجه تخمدان مي‌تواند تا 25 دانه را در خود ايجاد کند. که هر کدام از آنها يک گياه کامل را بوجود خواهد آورد. اما براي گلدهي گياهي که از دانه پرورش مي‌يابد بايد تا 5 سال صبر کرد. گلدار بودن نرگس از شش هفته تا شش ماه طول مي‌کشد که اين بستگي به جايي که شما زندگي مي‌کنيد و همچنين نوع گونه‌اي که پرورش مي‌دهيد دارد. بعد از گلدهي اجازه دهيد تا گياه نرگس پيازش را براي سال بعد بازسازي کند. برگها تا آن هنگام سبز هستند. هنگامي که برگها زرد شدند شما مي‌توانيد آنها را قطع کنيد اما تا قبل از آن خير. رده بندي انواع نرگسرده بندي يک گونه کشت شده (قابل کشت) نرگس بر پايه توصيف و سنجش يا از يک رده بندي ارائه شده توسط فردي که گونه‌ها را به ثبت مي‌رساند، پايه‌ گذاري شده است. کد رنگ هاي استفاده شده براي توصيف رنگ نرگس‌ها به قرار زير است: W- سفيد (سفيد گونه) G- سبز Y- زرد P – صورتي O- نارنجي R- قرمز در توصيف گل نرگس هر نرگس را به دو بخش تقسيم مي‌کنيم گلبرگ‌ ها تاج گل تاج گل و گلبرگ با استفاده از حروف کد رنگ که مناسب هستند توصيف مي‌شوند. نحوه نوشتاري مورد استفاده براي توصيف رده بندي نرگس به شرح زير است. 1- تقسيم بندي بر اساس شکل ظاهري که از 1 تا 13 شماره گذاري مي‌‌شود. 2- حرف يا حروف کد رنگ بايد به درستي برگهاي گلبرگ را توصيف کند و پس از آن خط تيره قرار مي‌دهيم. 3- حرف يا حروف کد رنگ بايد به درستي بخش تاج گل را توصيف کند. براي مثال نرگس « زمزمۀ فرشته » از يک نوع 5 –زرد – زرد است. و به صورت زير نمايش مي‌دهند: ( 5-Y-Y) - در نوع چهارم از تقسيم بندي کلي نرگس‌هاي دوتايي حروف کد رنگ به توصيف دقيق مخلوط گلبرگ‌ها و شبه گلبرگها که با نظم خاصي قرار گرفته‌اند مي‌پردازد. - اگر گلبرگ و تاج گل داراي يک رنگ واحد باشد از يک کد رنگ براي رده بندي آن استفاده مي‌‌شود. چه نرگس‌هاي وحشي و چه نرگس‌‌هايي که قابل کشت و پرورش هستند اگر داراي نامهايي با مشخصات بالا باشند به صورت طبيعي در يکي از تقسيم بندي‌هاي 1 تا 12 قرار مي‌گيرند قسمت سيزدهم مختص نرگس‌ هايي است که داراي اصطلاحات علمي گياه شناسي هستند. تقسيمات سيزده گانه نرگس از روي شکل ظاهري نرگسنوع اول- شيپوري: يک گل روي ساقه، تاجي به شکل شيپور که حدوداً به اندازه گلبرگ‌ها و گاهي بلندتر از گلبرگهاست. نوع دوم- تاج بلند: يک گل روي ساقه که اندازه تاج آن بين تا يک گلبرگ کامل است. نوع سوم- تاج کوتاه: يک گل روي ساقه و اندازه تاج آن کمتر از بلندي گلبرگ‌هاست. نوع چهارم- دوگانه: نرگس‌هايي که داراي گلبرگ‌ها و يا تاج خوشه‌اي هستند. و روي يک ساقه مي‌تواند يک يا بيش از يک گل داشته باشد. نوع پنجم- سه پرچمي: معمولاً بيش از يک گل روي ساقه دارند سرگل افتاده و بخش گلبرگها عموماً به صورت تاب خورده و برگشته و داراي بافتي ابريشمي است. گلهاي اين نوع نرگس مانند زنگ‌هاي آويزان است. نوع ششم- سيکلامينوس: يک گل روي ساقه گلبرگ ها به طور مشخصي برگشته هستند و تاج آن کشيده و باريک است (مثل اين مي‌ماند که گلبرگها بوسيله باد خم شده‌اند) نوع هفتم- جانکوئيلا: داراي گلهاي کوچک و گلبرگهاي پهن است . عموماً چندين گل روي ساقه است. و گلها بسيار معطر هستند ساقه داراي مقطع عرضي گرد و بخش‌هاي ساقه و برگ آن نازک شبيه به ني است. نوع هشتم- تا زِ تا: عموماً داراي 3 الي 20 گل روي يک شاخه قوي است. گلها عموماً خوشبو و داراي تاج بسيار کوتاهي هستند. گلبرگ ها گرد و تا حدي مضرس هستند. نوع نهم- شاعرانه: عموماً يک گل روي ساقه دارد گلبرگهاي سفيد رنگ که در بعضي موارد با رنگ تاج در محل اتصال رنگين شده با تاج کوچک صافي که داراي بله‌هاي قرمز رنگ است. اين گل معطر است. نوع دهم- بالبوکديم دورگه: گلهايي کوچک شبيه « دامن دورچين » دارد. نوع يازدهم- تاج مضرس (شکاف دار) : لبه‌هاي تاج آن داراي شکاف عميق است (معمولاً شکافها به اندازه طول تاج هستند) نوع دوازدهم- نرگس‌هاي متفرقه: نرگس‌هايي که در رده‌بندي‌هاي ذکر شده بناشده. و عموماً جزء نرگسهاي دو رگه هستند. نوع سيزدهم- انواع گونه‌هاي وحشي و دورگه مراقبت از نرگسهانکاتي براي موفقيت در پرورش نرگسماههاي مرداد و شهريور بهترين زمان براي کشت نرگس در انگليس هستند تا ريشه‌ها قبل از شروع زمستان قابليت رشد را پيدا کنند اگر چه پيازها بايد تا ماه مهر کشت شوند ولي تا آبان ماه قابل کشت هستند. براي کشت، آنها را بطور مجزا با فاصله‌هاي cm 15 در يک خاک با زهکشي خوب و مناسب کشت کنيد به طوري که حدود cm 10 خاک روي پيازها باشد. يک مقدار کود معمولي را با خاک مخلوط کنيد و در زير محل کاشت بريزيد و اگر خاک رسي و سنگين است مقداري شن با آن مخلوط کنيد تا به زهکشي خاک کمک کند. پيازها را در زميني که از آب اشباع است نکاريد. نرگس‌ها براي گلدهي سال بعد خود نياز به انرژي سرازير شده از ساقه و برگ به پيازها دارند. به همين دليل برگها را از محل طوقه قطع نکنيد چون اين کار باعث مي‌شود آنها ضعيف شوند. هنگامي که 6 هفته سپري شد بعد از گلدهي مي‌توانيد برگها را قطع کنيد چون تأثيري بر گلدهي سال بعد ندارد. بعد از پژمرده شدن گلها آنها را از بخش زيرين و پشت تخمدان قطع کنيد. هر پيازي را که در ساقه و برگ آن نشاني از بيماري است خارج کرده و آن را بسوزانيد. پس از گلدهي گياه را هفته‌اي يک بار آبياري و بوسيله کودهاي غني از تپاس تغذيه کنيد تا هنگامي که برگها زرد شوند. تعداد زيادي از نرگس‌ها، خيلي خوب به طور طبيعي سبز شده و نياز به جابجايي ندارند. اگر شما باغ کوچکي داريد و دسته‌هاي نرگس خيلي زياد و بزرگ شده‌اند مي‌توانيد آنها را خارج کرده و تقسيم کنيد. پيازهاي خارج شده را در مکاني خنک تاريک و با تهويه مناسب تا زمان کشت بعدي ذخيره کنيد. هم قبل از انبار کردن هم قبل از کشت دوباره، تمام پيازهايي را که هنگام لمس کردن حس مي‌‌کنيد نرم هستند يا حالت اسفنجي پيدا کرده‌اند را جدا کرده و بسوزانيد. پيازهاي کشت شده در گلدان (براي 16 الي 20 هفته) بايد حداقل در عمق 5 تا 10 سانتي متري کاشته شوند. که اين بستگي به شرايط آب و هوايي منطقه دارد. بهترين گونه‌ها براي پرورش بستگي به مکاني دارد که مي‌خواهيد کشت کنيد. اگر محيط بزرگي از زمين سبز داريد که مي‌خواهيد در آنجا نرگس‌ها را کشت کنيد نوع « نرگس نما » بهترين نتيجه را دارد. گونه‌هاي مختلف را در يک بخش با هم مخلوط نکنيد که اين يک نتيجه کشت خوب نيست. براي حاشيه و کناره‌هاي کوچک باغهاي سنگي بهتر است از انواع کوچک‌تر براي پرورش مانند « دو به دو » يا « پرتاب شعله » استفاده شود. در طول زمان پرورش، حداقل دوبار بوسيله قارچ کش شاخ و برگ نرگس‌ها را سمپاشي کنيد.
تعداد گونه‌هاي نرگسگياه شناسان در اين مورد اختلاف نظر دارند اما حداقل 25 گونه وجود دارد که بعضي از آنها با تنوع بسيار زياد هستند و داراي چندين دورگه طبيعي هستند با توجه به اين گونه‌ها ليست بانک اطلاعاتي فعلي نرگس نمايانگر بيش از 13000 دورگه است که در بين تقسيمات رده بندي شده دوازده گانه قرار مي‌گيرند. پرورش نرگس در گلدانبهتر است شما از گلدانهاي دو گالني به عنوان اندازۀ استاندارد نرگس ها و از گلدانهاي يک گالني براي نرگس هاي مينياتوري و پيازهاي کوچک استفاده کنيد. بهتر است گلدانها را با کلراکس ضدعفوني کرده و اجازه دهيد خاکشان به خوبي زهکشي شود. ترکيب خاکي که من استفاده کردم عبارتست است از يک بخش پرليت و سه بخش خاک استرليزه. در انتهاي گلدان بر روي يک لايۀ نازک خاک يک مشت از کود 0-10-10 بريزيد. اجازه ندهيد پياز هاي نرگس با کود تماس داشته باشند. و سعي کنيد پياز در 3/1 فوقاني قرار گيرد. اگر پياز را نزديک سطح خاک بکاريد ريشه ها پياز را به سمت بيرون از خاک هل مي دهند. فقط پياز هاي متوسط را در گلدانهاي يک گالني بکاريد. براساس اندازۀ پياز ها مي توانيد سه الي چهار پياز را در يک گلدان بکاريد. اگر ملاحظه کرديد که مقداري از يک پياز به خارج از خاک آمده است خاک را به آرامي و با دقت کنار زده و پياز ها را در سطوح پايين تري از خاک بکاريد. براي نمايش پياز ها ترجيح دادم که آنها با هم در تماس نباشند. روشي که اتخاذ کردم اي بود که پياز ها را حداقل به اندازه ي قطر يک پياز از هم دور قرار دهم و با فاصلۀ برابر از لبه هاي گلدان. بعد از اول نوامبر گلدان را آبياري سنگين نماييد و اجازه دهيد پيت ماس سطح خاک کاملا از آب اشباع شود. براي هفتۀ اول هر روز آبياري کنيد. اگر ملاحظه کرديد که خاک فوقاني گلدان در حال خشک شدن است به آن آب اضافي دهيد. اگر خاک شما قليايي است از آنجايي که نرگس محيط اسيدي را ترجيح مي دهد براي حفظ اسيديتۀ خاک براي گلدانهاي يک گالني يک قاشق چاي خوري Iron rite و دو قاشق براي گلدانهاي دو گالني اضافه کنيد. بعد از شکوفه زدن يک مشت کود 5-10-10 به گلدان اضافه کنيد. اين امر با اضافه کردن کمي پتاسيم کمک مي کنند که گياه براي گلدهي سال بعد پياز خود را بازسازي کند نرگس نياز به يک دورۀ تابستانۀ گرمايي دارد. پياز هاي نرگس در گلدانها و مخازن عميق که به ريشه ها اجازۀ رشد مي دهند بيشتر رشد مي کنند. مي توانيد پياز را براي 2-3 سال در داخل گلدان نگهداري کنيد. مي توانيد پياز ها را در آورده تمييز نماييد و در يک کيسۀ کاغذي يا نايلوني ريخته برچسب زده و در يک جاي خشگ و خنک تا پاييز نگه داري کنيد. منبع : http://fa.wikipedia.org (http://forum.p30world.com/redirector.php?url=http%3A%2F%2Ffa.wikipedia.org)

[Borna66]

گیاهان
مشکلات موجود برای تعریف
طبقه بندی حوزه رده بندی گیاهان
رده های گیاهان
اطلاعات عمومی گیاهان
همچنین ببینید



گیاه (Plant) در زیست شناسی معمولا" به یک موجود زنده درحوزه رده بندی گیاهان اطلاق می شود. شاید در کاربردهای روزمره این واژه آنچنانکه درذیل تعریف شده بکار نرود.


مشکلات موجود برای تعریف

تعریف کلمه گیاه ازآنچه که ظاهرا" به نظر می رسد بسیار مشکل تراست. اگرچه گیــــاه شناسان محدوده رده بندی گیاهان را تعریف کرده اند ، مرزهای تعیین کننده اعضاء رده بندی گیاهان بسیار اختصاصی تر از تعریفات رایج " گیاه"است. ما گیاه را بعنوان یک موجود زنده یوکاریوت و دارای تعداد زیادی سلول تعریف می کنیم که عموما" فاقد اندامهای حسی یا حرکت ارادی بوده و در صورت رشد کامل دارای ریشه ، ساقه و برگ می باشند. اما از نظر گیاه شناسی فقط گیاه آوندی دارای ریشه ، ساقه وبرگ است. اما اگر منصفانه نگاه کنیم گیاهانی که ما هر روز با آنها مواجه هستیم ، گیاهان آوندی می باشند.




تعریف دیگر گیاه که گسترده تر (فراگیرتر) می باشد، عبارت است از هرچیزی که فتواتوتروف می باشد- یعنی غذای خودش را از مواد خام غیر آلی و نور خورشید تولید کند. برای فردی که بر نقش خاصی که گیاهان در یک اکوسیستم بازی می کنند متمرکزشود این تعریف غیر منطقی نیست .اما در بین فتواتوتروپها ، پروکاریوتهایی ( پیش هسته) مخصوصا" باکتریهای فتواتوتروپ و سیانوفیتها وجود دارند. سیانوفیتها را گاهی اوقات ( به دلایل خوبی) جلبکهای سبز– آبی می نامند.در اینجا این مشکل بوجود می آید که بیشتر مردم از جمله گیاه شناسان قارچ خوراکی را گیاه می نامند اگرچه قارچ خوراکی اندام باردهی قارچ می باشد ( حوزه قارچها)، و اصلا" فتواتوتروپ نبوده، بلکه گندخوار( saprophytic) می باشد. و بیش از چند گونه گیاهان گل دار، قارچها و باکتریها وجود دارند که انگلی هستند.

ما قادر به ارائه پاسخی مطمئن نیستیم. فهرست خصوصیاتی که حوزه رده بندی گیاهان را از سایر حوزه های زیست شناسی جدا می کند حد اقل یک تعریف فنی ارائه می کند اما این تعریف مورد پسند همگان قرار نمی گیرد. بنابراین تعریف اصطلاح گیاه همیشه به معنی بیشتر موجودات زنده طبقه بندی شده در محدوده رده بندی گیاهان می باشد. مثلا" اگر جلبکهای سبز به وضوح گیاهانی جزورده بندی گیاهان هستند، پس بیشترمردم اکثرخزه های دریایی را هم که جزئی از( حوزه آغازیان (هستند، جزو جلبک های سبز در نظر می گیرند. مشکل عدم وجود دقت یا توافق که در تعریف گیاه وجود دارد یکی از گفته های مورد تفاهم است که اغلب در مقالات با آن مواجه هستیم از این قبیل : ... آوند چوبی یکی از دو بافت انتقال در گیاه است . بطور کلی تصور نمی شود این جمله به معنی تمامی گیاهان ، جلبکها با گیاهان گلدار باشد. به احتمال بسیار زیاد باکتریها یا قارچها را به حساب نمی آورد. در واقع معمولا" بهتر است اینگونه تصور شود که این بحث فقط به گیاهان آوندی مربوط می شود ( ضرورتا" سرخسها ، مخروط زاها، گیاهان گلدار و تعدادی دیگر) مگر اینکه به صورتی متفاوت بیان شود( مثلا" ... در گیاهان آوندی و غیر آوندی اینگونه است ). The system of classification (see
درسیستم طبقه بندی ( به طبقه بندی علمی مراجعه کنید) که توسط گیاه شناسان برای فهرست کردن موجودات زنده زمین بکار رفته، هزاران دانشمند روزانه ساعات بسیار زیادی وقت صرف کرده اند. درابداع این سیستم تلاش شده تا سیستمی طبیعی بوجود آید در حالیکه ارتباطات تکاملی بین کلیه گونه های مختلف را توصیف نماید ( از جمله مواردیکه فقط در فسیلها شناخته شده اند). گیاهان یکی از بخشهای این طبقه بندی هستند ودرتعریف گیاهان چه بصورت کلی وچه بصورت جزئی ، باید تعدادی منبع را درکلیه فعالیتهای علمی که برای تهیه یا ارائه اطلاعات درباره آنها انجام می شود، در این سیستم طبقه بندی لحاظ کنیم.

برای گیاهان آنگونه که در حوزه رده بندی گیاهان تعریف شده اند به قسمت زیر نگاه کنید.

برای جلبکها بطور کلی به جلبک رفته یا به جلبک دریائی مراجعه نمایید.
برای قارچهای خوراکی قارچهای خوراکی یا قارچ مراجعه کنید.
برای گیاهان غیر آوندی بطور کلی به گیاه غیر آوندی نگاه کنید.
برای گیاهان آوندی بطور کلی به گیاه آوندی مراجعه کنید.
برای گیاهان مخروطی بهPinophyta یا gymnosperms نگاه کنید.
برای گیاهان گلدار به angiosperms نگاه کنید.


گیاهان تقریباٌ در همه جای گیتی می رویند گلها علفها و درختان را تقریباٌ هر روزه می بینیم. گیاهان همچنین بر فراز کوههای بلند در اقیانوس ها در بسیاری از بیابانها و در نواحی قطبی می رویند. بدون گیاهان، آدمیان و جانوران نمی توانستند در کره زمین زندگی کنند. آدمی بدون هوا یا خوراک نمی تواند زندگی کند و همچنین بدون گیاهان نمی تواند زنده بماند. اکسیژن موجود در هوا که تنفس می کنیم از گیاهان فراهم می آید. خوراکی که می خوریم نیز از گیاهان یا از جانوران گیاه خوار بدست می آید.
در خانه سازی و بسیاری از چیزهای سودمند را از کنده و تخته و الوار درختان و خیلی از پوشاکهای ما از الیاف گیاهی از قبیل پنبه فراهم می گردد.

دانشمندان عقیده دارند که بیش از 350000 گونه و نوع گیاه شناخته شده اما هنوز بسیاری از گیاهان ناشناخته مانده است. کوچکترین گیاه دیاتوم می باشد که تنها با میکروسکوپ می توان آن را دید حتی ممکن است یک قطره آب بیش از 500 دیاتوم در خود شناور داشته باشد.

بزرگترین گیاه زنده دنیا درخت سکویا در کالیفرنیا می باشد که بیش از 90 متر بلندی و بیش از 9 متر پهنا دارد.

برخی از درختان در کالیفرنیا هستند که عمر 4000 تا 5000 ساله دارند. دانشمندان همه موجودات زنده را به دو گروه اصلی و عمده تقسیم کرده اند.

به بیان دیگر می توان گفت که فرق عمده میان گیاهان و جانوران آن است که گیاهان در جایی ثابت هستند در حالی که تقریباٌ همه جانوران با نیرو و اراده خود حرکت می کنند.

بیشتر گیاهان خوراک خود را از هوا نور خورشید و آب می گیرند. جانوران نمی توانند برای خود خوراک بسازند. از این رو گیاهان یا جانوران گیاهخوار را می خورند. پایه و اساس واحد اصلی و آجر ساختمان موجود زنده یاخته یا سلول می باشد و از این جهت گیاه و جانور با هم تفاوت دارند زیرا بیشتر گیاهان سلول های دیواره ای کلفت حاوی ماده ای بنام سلولز دارند یاخته های جانوری ماده سلولز ندارد.




برخی چیزهای زنده که به نظر می رسد به خانواده و قلمرو گیاهان و جانوران وابسته نیستند. و این موجود تک یاخته ارگانیزم های شامل باکتری و اشکال دیگر زندگی است که تنها با میکروسکوپ قابل دیدن است. بیشتر دانشمندان عقیده دارند که به خانواده خود وابسته هستند یعنی موجودی که نه گیاه است و نه جانور.

از گیاهان برای آدمی خوراک، پوشاک، پناهگاه یعنی مهمترین نیازهایشان فراهم می شود. بسیاری از ما ازداروهایی که از گیاهان ساخته می شود یا مستقیماٌ از خود گیاهان دارویی است سود می جوییم. بعلاوه از گیاهان در مصارف زیبا سازی و لذت بخش کردن زندگی سود جسته می شود.


طبقه بندی حوزه رده بندی گیاهان

منشاء کلیه موجودات زنده متعلق به حــــــــــوزه گیاهان ، گروهی به نام جلبک سبز است که اشکـــال باقی مانده آن (paraphyletic) بوده وبصورت انواع گوناگونی در این قسمت یا درمیان آغازیان وجود دارند.جلبکهای سبز دارای کلروپلاستهایی هستند که در بر گیرنده کلروفیل a و b می باشند که بوسیله غشاهای دولایه به هم متصل هستند و دارای انواع گوناگونی تاژکدار، انبوه زی ، میله ای و حتی چند سلولی ابتدایی می باشند .بسیاری از آنها عمدتا" هاپلوئید ( تک لاد) هستند اما بقیه ، بین گونه های هاپلوئید و دیپلوئید ( دولاد) که گامتوفیت و اسپروفیت نامیده می شوند دارای تناوب نسل می باشند.
در مرحله ای از دوران پالئوزوئیک گیاهان پیچیده و چند سلولی(رویان رستها ) بر روی زمین نمایان شدند. در این گونه های اولیه جدید ، گامتوفیت و اسپروفیت از نظر شکل و عملکرد بسیار متفاوت بودند ، اسپروفیت کوچک باقی ماند و در کل زندگی کوتاه خود وابسته به والد خود بود. گروههای موجود در این ساختار مشترکا" خزه ها نامیده می شوند. از جمله:

دسته Bryophyta( خزه ها)
دسته Anthocerotophyta ( علف شاخی)
دسته Hepaticophyta( هپاتیکها)

تمامی این گونه ها کوچک بوده و محدود به محیطهای مرطوب می باشند و برای تولید هاگ وابسته به آب هستند. در دوران سیلورین ، رویان رستهای جدیدی نمایان شدند که در اثر سازگاری امکان غلبه بر این موانع را که در دوران دونین دستخوش پرتوش سازگاری گسترده ای شدند پیدا کردند. این گروهها معمولا" دارای کوتیکول هستند که در برابرخشکیدگی مقاوم می باشند و بافت آوندی که آب را سرتاسرگیاه منتقل می کند که به همین علت آنها را گیاهان آوندی می نامند.

دسته Lycophyta ( گرگ پاها)
دسته Sphenophyta( دم اسبی)
دسته Psilophyta (سرخسهای ماهوتی)
دسته Ophioglossophyta ( لاله آلپی و سرخسهای تاکی)
دستهPterophyta ( سرخسها)

گیاهان آوندی هم زیر گروهی ازاسپرماتوفیتها یا گیاهان دانه دار هستند که تا آخردوران پالئوزوئیک متنوع شدند. دراین گونـــــه ها گامتوفیت کاملا" کاهش یافت و اسپروفیت درون پوششی به نام دانه که در والد آنها بوجود می آید شروع به زیستن نمودند. اسپرماتوفیتها عبارتند از:


دسته Cycadophyta ( سرخس نخلی)
دسته Ginkgophyta ( درخت گینگکو)
دسته Pinophyta ( مخروط زاها ، گیاهان مخروطی )
دسته Gnetophyta (Gnetae)
دسته Magnoliophyta ( گیاهان گلدار ، آنتوفیتا)
این دسته ها به دو گروه بازدانگان ( بی دانه ها ؛ چهار دسته اول) و گیاهان گلدار یا angiosperms تقسیم می شوند. پنجمین دسته فوق آخرین گروه عمده گیاهان است که در دوران ژوراسیک بوجود آمده و به سرعت در بیشتر زیبومه ها گسترده شدند.


رده های گیاهان

ممکن است بخواهیم علاوه بر طبقه بندی علمی گیاهان یا روشهای مردم پسند تر براساس این سیستم ، به طبقه بندی گیاهان با روشهای متفاوت دیگری بپردازیم که در ذیل به بررسی برخی از آنها می پردازیم:
ممکن است گیاهان بر مبنای الگوهای رشد فصلی اشان مرتب شوند. البته گیاهان ساده مثل جلبکها دوران زندگی کوتاهی دارند و اصطلاحهای زیر در مورد آنها بکار نمی رود اما جمعیت جلبکها عموما" فصلی هستند.

سالانه : زندگی و تولید مثل در یک فصل رشد و نمو.
دوسالانه : زندگی در دو فصل رشد و نمو ؛ تولید مثل معمولا" در سال دوم
چند ساله : زندگی در سالهای رشد نمو طولانی ؛ ادامه به تولید مثل در یک مرحله
گیاهان آوندی یا herbaceous ( غیر چوبی ) هستند ویا چوبی. گیاه چوبی ممکن است درختانی باشند با یک یا چند تنه و شاخه که روی زمین بوجود می آیند ویا درختچه هایی باشند بدون تنه ، با شاخه هایی که نزدیک سطح زمین قرار دارند.
همچنین ممکن است گیاهان بر اساس چگونگی کاربردشان طبقه بندی شوند.گیاهان غذایی از جمله میوه ها ، سبزیجات ، گیاهان دارویی و ادویه ها می باشند.


اطلاعات عمومی گیاهان

میزان رشد یک گیاه عادی 75-20 میکرو متر در هر ساعت می باشد.

دانشنامه رشد

[Borna66]

گیاهان گلدار
شاخه گیاهان دانه‌دار (sprematophyta) ، گیاهانی هستند که در گذشته تحت نام پیدازادان یا گیاهان گلدار مورد مطالعه قرار می‌گرفتند و یکی از گروههای اصلی گیاهان هستند. این گروه از گیاهان به 2 زیر شاخه بازدانگان (Gymnosperms) و نهاندانگان (Angiosperms) تقسیم بندی می‌شوند.


اطلاعات اولیه
سلسله گیاهان شامل 4 شاخه است. شاخه ریسه‌داران یا تالوفیتها (Tallophyta) ، شاخه خزه‌ایها (Bryophyta) ، شاخه نهانزادان آوندی (Pteridophyta) و شاخه گیاهان دانه‌دار یا اسپرمتوفیتها (Spermatophyta). وجود دانه یکی از صفات مشخص کننده گیاهان دانه‌دار می‌باشد. با تشکیل دانه نسل تازه‌ای از گیاه به نام رویان در درون آن شروع به رشد می‌کند. بنابراین دانه عامل بقا و انتشار این گیاهان بشمار می‌رود.

دو زیر شاخه بازدانگان و نهاندانگان از لحاظ مقام رده بندی دارای ارزش یکسانی هستند ولی از بسیاری از جهات با یکدیگر تفاوت دارند. در بازدانگان تخمک و دانه حاصل از رشد آن فاقد پوشش هستند ولی در نهاندانگان پوشش تمایز یافته‌ای به نام برچه ، تخمک و دانه حاصل از آن را می‌پوشاند. هر کدام از این زیر شاخه‌ها به گروههای کوچکتری تقسیم بندی می‌شوند.



تاریخچه شناسایی بازدانگان
گرچه بازدانگان کنونی که در دو نیمکره جنوبی و شمالی زمین پراکنده هستند بیش از 500 گونه ندارند ولی در آغاز پیدایش از پرمین پایینی تا کرتاسه مراحل تکامل و تنوع خود را پشت سر گذاشته و از کرتاسه به بعد به گونه‌های امروزی محدود شده‌اند. برچه باز و تخمک برهنه در آنها از اختصاصات کلی رده بندی این گروه گیاهی می‌باشد. برای اولین بار آلکس پرون در سال 1827 موفق به شناخت تفاوت بین گیاهان بازدانه و سایر گیاهان دانه‌دار شد. کشف او مدتها مورد توجه قرار نگرفت. در سال 1868 بازدانگان به عنوان گروه مستقلی از گیاهان دانه‌دار به نام ژیمنوسپرمها شناخته شدند. این نام از دو کلمه یونانی ژیمنوس به معنی برهنه و اسپرم به معنای دانه تشکیل شده است.

اندامهای رویش و زایشی در بازدانگان
بازدانگان از آغاز پیدایش همیشه گیاهانی چوبی بوده و هستند. شاخه‌های فراوان از یک تنه اصلی جدا می‌شود. برگها غالبا متناوب و به ندرت حالت متقابل روی ساقه دارند. برگها به شکل سوزنی یا فلسی شکل هستند. اندامهای زایشی بازدانگان همیشه تک جنسی و ساده است و روی یک یا دو پایه جداگانه قرار دارد. هر گل نر از کیسه‌های گرده و گل ماده از تخمکهای برهنه تشکیل می‌شوند. پولکها یا فلسهای حامل کیسه‌های گرده و همچنین برچه‌های حامل تخمک بازدانگان بطور جداگانه روی محورهای مشترک قرار داشته و مجموعه‌ای مخروطی شکل از گلهای نر و ماده را بوجود می‌آورند.

رده بندی بازدانگان
این زیر شاخه از گیاهان دانه‌دار به سه رده تقسیم بندی می‌شود.

رده پرفانروگامها (Perphanerogames): که در واقع گیاهان حد واسط نهانزادان آوندی و بازدانگان هستند. در این رده گروههایی مانند راسته سیکادالها و راسته ژنکوالها دیده می‌شود.

راسته کاجها (Conifera): که گیاهانی هستند به صورت درخت یا درختچه ، که شامل گیاهان زیادی مانند تیره کاج ، تیره سرو و تیره سرخدار و ... می‌باشد.

راسته کلامیدوسپرمها (Clamidosperms): که گیاهان حد واسط بازدانگان و نهاندانگان هستند. که از گیاهان این راسته می‌توان به تیره ارمک و تیره گنتاسه اشاره کرد.
تاریخچه نهاندانگان
این گروه گیاهی از زمان پیدایش حتی از پرمو تریاس یعنی پایان دوران اول و آغاز دوران دوم سازگاری با محیطهای مختلف خشکی و تنوع و گسترش را آغاز نموده و تنوع آن تا به حال ادامه دارد. نهاندانگان کاملترین گروه گیاهی هستند و حدود نیمی از گیاهان کره زمین را به خود اختصاص داده‌اند و تا به حال بیش از 250 هزار گونه از آنها شناسایی شده است. ساختار دانه و تکامل آن و نظام تولید مثل در آنها یکی از شگفتیهای خلقت در جهان گیاهی است.

ویژگیهای مهم نهاندانگان
دانه گرده یا گامتوفیت نر آنها معمولا دارای 2 هسته است که یکی از آنها مولد دو گامت می‌باشد.

وجود برچه (اندام توخالی که در درون آن تخمکها قرار گرفته‌اند) از اختصاصات مهم این گروه است. این اندام بعد از رسیدن میوه را بوجود می‌آورد که از دانه‌ها از لقاح گامتها بوجود می آیند محافظت می‌کند.

کیسه جنینی یا گامتوفیت ماده در حالت جنینی دارای 8 هسته است.

لقاح در این گیاهان از طریق لوله گرده است.(سیفونوگامی)

در این گیاهان لقاح مضاعف وجود دارد.



رده بندی نهاندانگان
رده دو‌لپه‌ایها
این گروه گیاهی از تکامل بازدانگان بوجود آمده‌اند. دانه در این گروه از دانه گیاهان تک‌لپه‌ای در وضع رشد جنین که به سرعت متوقف شده و دو نقطه جانبی آن بر اثر رشد ایجاد دو لپه متورم را می‌کند متفاوت بوده و همچنین ریشه اصلی در دولپه‌ایها از رشد ریشه‌چه جنین ایجاد می‌شود. ساقه و ریشه دارای ساختار پسین و رشد قطری است. در این گروه گیاهان زیادی قرار دارند. از جمله تیره حبوبات ، تیره بنفشه ، تیره شب بو ، تیره گل مینا ، تیره میخک ، تیره زیتون و ...

رده تک‌لپه‌ایها
این گروه گیاهی از یکی از تیره‌های دو‌لپه‌ایها بوجود آمده‌اند. تک‌لپه‌ایها دارای لپه منفردی هستند که بر اثر عدم رشد یکی از جوانب راس جنین بوجود می‌آیند. رشد ریشه اصلی حاصل از رشد ریشه‌چه در تک‌لپه‌ایها محدود بوده و به زودی جای آن را ریشه‌های فرعی می‌گیرند. بیشتر این گیاهان علفی و غالبا پایا بوده و ساقه هوایی آنها معمولا بدون انشعاب و برگی است. این گروه از گیاهان تکامل یافته‌ترین گیاهان را تشکیل می‌دهند. از گیاهان این گروه می‌توان به تیره‌های زیر اشاره کرد. تیره خرما ، تیره گل شیپوری ، تیره گندم ، تیره لاله و تیره آناناس.

اهمیت اقتصـــــــادی
گیاهان دانه‌دار درصد بسیار بالایی از مواد غذایی اصلی انسان را تامین می‌کنند که یا مستقیما مورد مصرف انسان است و یا به عنوان غذای دام مورد مصرف قرار می‌گیرند. از میان تیره‌های گیاهان دانه‌دار ، تیره گندم از مهمترین آنها می‌باشد. که از این تیره می‌توان به برنج ، ذرت و گندم اشاره کرد. همچنین تیره سیب زمینی و همچنین تیره جعفری ، تیره چغندر و تیره گل سرخ از اهمیت زیادی برخوردار هستند. به علاوه ، گیاهان دانه‌دار تامین کننده موادی مانند چوب ، کاغذ ، پنبه ، کتان و کنف هستند. از بعضی از گیاهان دانه‌دار موادی استخراج می‌شود که دارای مصارف پزشکی هستند مانند کافور و تریاک. بسیاری از این گیاهان به عنوان گیاهان زینتی کاربرد دارند.

[Borna66]

سرخسها(Ferns)
سرخسها گروهي از گياهان آوندي هستند كه در شاخهPolypodiophyta قرار دارند. اين گروه به همراه وابستگان خود (پنجه گرگيان، دم اسبيان) پتريدوفيت ناميده مي شوند. اصطلاح پتريدوفيت به طور سنتي براي توصيف همه گياهان آوندي فاقد دانه به كار مي رود. بر اساس شواهد فسيلي، سرخسها نخستين بار در اوايل دوره كربونيفر(حدود 350ميليون سال پيش) ظاهر شده اند و در اين دوره غالب ترين رويش را تشكيل مي دادند. بيشترين تعداد سرخسهاي اين دوره منقرض شدند اما برخي باقي مانده و به صورت اشكال پيشرفته تكامل يافتند، به گونه اي كه در دوره كرتاسه بسياري از خانواده هاي پيشرفته سرخسها پديدار گشتند. سرخسها از نظر داشتن برگهاي حقيقي با ليكوپوديوفيت ها متفاوتند و از نظر فقدان دانه از گياهان پيشرفته تر(بازدانگان و نهاندانگان) متمايز مي شوند.

سرخسها نظير گياهان دانه دار داراي چرخه زندگي هستند كه اغلب با عنوان تناوب نسلي(alternation of generations) مطرح مي شود و شامل يك فاز اسپوروفيتي ديپلوئيد و يك فاز گامتوفيتي هاپلوئيد است. بر خلاف بازدانگان و نهاندانگان، در سرخسها گامتوفيت موجودي آزاد است.

ساختار سرخس

ساقه : سرخس ها اغلب داراي ساقه زيرزميني(ريزوم) هستند كه برگها از آن منشا مي گيرند. ريزوم داراي بافتهاي هادي(گزيلم و فلوئم) و فيبرهاي اسكلرانشيمي است. بعضي از سرخسهاداراي ساقه ايستاده نيمه چوبي مي باشند مثل خانوادهCyatheaceae كه در برخي گونه ها طول ساقه به 20متر هم مي رسد.

برگ : برگ در سرخسها اصطلاحا فروند(frond) ناميده مي شود. برگها دو نوع هستند: Trophophyll : برگي است كه اسپور توليد نمي كند و تنها وظيفه فتوسنتز را انجام مي دهد. Sporophyll : برگي است كه اسپور توليد مي كند. اين برگها آنالوگ مخروطهاي كاجها يا پرچمها و برچه ها هستند. اين برگها تخصص يافته نيستند و شبيه برگهاي نوع اول مي باشند و عمل فتوسنتز را انجام مي دهند. فروند داراي دو بخش است: دمبرگ و پهنك. پهنك ممكن است تقسيم شده نباشد و ساده باشد ويا اين كه منقسم باشد يعني به برگچه ها تقسيم شده باشد كه به آن برگ مركب شانه اي(pinnate) گفته مي شود كه به حالتهاي يك بار شانه اي، دو بار شانه اي ويا سه بار شانه اي ديده مي شود.

ريشه : ريشه ها معمولا روي ريزومها تشكيل مي شوندو اغلب فيبري هستند.

اسپورانژ : اسپورانژها كيسه ها يا كپسولهاي توليد كننده اسپور هستند كه به يكديگر متصل شده و سور(sorus) را تشكيل مي دهند. آرايش اسپورانژها در سرخسها بسيار متنوع است. بيشترين سرخسها داراي اسپورانژهايي هستند كه در سطح زيرين فروند قرار دارند و در يك الگوي سازمان يافته كه معمولا در ارتباط با رگبرگهاست آرايش مي يابند. در بسياري از موارد، سرخسها داراي يك پوشش محافظ بر روي سور مي باشند كه ايندوزي(indusium) ناميده مي شود. اسپورها در حالت طبيعي در گروههاي چهارتايي تشكيل مي شوند. يك سرخس ممكن است ميليونها يا شايد بيليونها اسپور در طول زندگي خود توليد نمايد.

در مرحله اسپوروفيتي از طريق ميوز اسپورهاي هاپلوئيد توليد مي شوند. اسپورهابر روي زمين مي افتند و از طريق تقسيم سلولي و رشد تشكيل نوعي گامتوفيت قلبي شكل يا كليوي شكل سبز (با ابعاد 10-3 ميلي متر طول و 8-2 ميلي متر عرض) را مي دهند كه پروتال(prothallus) ناميده مي شود. گامتوفيت سرخسها با گامتوفيت گياهان دانه دار بسيار متفاوت است. پروتال فتوسنتز كننده است، تنها از يك لايه سلول تشكيل شده و داراي ريزوئيد است (ساختاري كه شبه ريشه است اما ريشه نيست وداراي سلولهاي طويلي است كه جاذب آب و مواد غذايي مي باشند). همچنين قارچهاي ميكوريزايي نيز در بدست آوردن مواد به ياري پروتال مي باشند. در سطح زيرين پروتال اندام توليدمثلي نريعني آنتريدي كه كروي و كوچك است و اندام توليد مثلي ماده يعني آركگن كه بطري شكل است تشكيل مي شوند. در درون آنتريدي آنتروزوئيد(گامت نر) توليد مي شود و از طريق شنا كردن خود را به گردن آركگن مي رساند و با ااسفر(گامت ماده) كه در درون اركگن است لقاح مي يابد.

روشهاي ديگر توليد مثل نيز در سرخسها وجود دارد. يكي از اين روشها آپوگامي است. در اين روش توليد اسپوروفيت بدون انجام لقاح صورت مي پذيرد. اين حالت بيشتر زماني اتفاق مي افتد كه گامتوفيت تحت شرايط خشك مي رويد. به عنوان مثال برخي از سرخسهايي كه در مناطق بياباني سازگار شده اند از اين شيوه توليد مثل بهره مي جويند. روش ديگر روش توليد مثل رويشي است كه در هيبريدهاي عقيم واز طريق ريزوم صورت مي پذيرد.

[Borna66]

راستة تك‏لپه‏اي Poales
راستة تك‏لپه‏اي Poales مشتمل بر ⅓ همة تك لپه ايهاست. تيره‏هاي راستة Poales از استوا تا قطب پراكنش دارند. يكي از تير‏ه‏هاي مهم اين راسته تيرة Poaceae است كه از پراكنش جهاني برخوردار است و در ساوانها و استپ‏ها به عنوان عناصر غالب موجود مي‏باشد. در اين راسته از گياهان مردابي تا گياهان سخت‏ترين بيابانهاي دنيا را شاهد هستيم، همينطور گياهان اين راسته بر روي طيف وسيعي از انواع خاك قابليت رويش دارند. علاوه بر اين، مهم‏ترين اشكال زيستي شامل ليانا، اپي فيت، هيدروفيت، گياهان كوتاه و بلند و گياهان يكساله و چندساله با دورة زندگي طولاني در اين راسته وجود دارد. تنوع مهمي از نظر غناي گونه‏اي در ميان شاخه‏هاي مختلف اين راسته ديده مي‏شود. غني ترين دودمانها از نظر گونه‏اي در زيستگاههايي كه داراي اقليمهاي خشك فصلي هستند يا اقليمهاي عموماً خشك نظير ساوانها و گراس‏لندهاي استپي رويش دارند. فاكتورهاي چندي در ايجاد غناي گونه‏اي دخيل هستند كه از آن جمله مي‏توان به سازش با گرده‏ افشاني به وسيلة باد، خشكي فصلي و تكامل پستانداران چراكننده اشاره كرد. توسعة گرده افشاني با باد مي‏تواند به عنوان نيروي محركي براي تكامل ساختارهاي توليد مثلي مشابه در شاخه‏هاي مختلف راستة Poales مطرح باشد. خشكي فصلي نيز ممكن است ويژگيهاي مورفولوژيكي، رويشي، آناتوميكي و فيزيولوژي فتوسنتزي را شكل داده باشد.

[Borna66]

گسترش گراسها
تك لپه‏ايهاي اجدادي احتمالاً در اوايل دوران كرتاسه منشأ يافته‏اند و در طول اين دوران نيز متنوع شدند. نخستين فسيلهاي مربوط به Poales به دوران Maastrichtian كرتاسه مربوط مي‏شود . دوران كرتاسه دوران آب و هواي گرم، بارش فراوان و مقادير بالاي دی اکسيد کربن بوده است. زمين در اين دوران به ميزان وسيعي پوشيده از جنگل بود. در اين زمان هيچ شاهدي از وجود گراس‏لندها يا رويشهاي وسيع باز وجود ندارد. از اينرو دسترسي به نور در گياهاني كه داراي ريشه‏هاي كم عمق و فاقد رشد ثانويه بودند و نمي‏توانستند با درختان رقابت كنند نسبتاً محدود بود. احتمالاً اجداد راستة Poales در زيستگاههاي مرطوب زيست مي‏كردند و اغلب نيز بر روي خاكهاي فقير از نظر مواد غذايي ( حواشي جنگلها ). امروزه نيز ما شاهد حضور برخي عناصر راستة Poales در چنين زيستگاههاي مرطوبي هستيم. اما اين عناصر از نظر غناي گونه‏اي نسبتاً فقير هستند. از جملة اين تاگزونها مي‏توان به Abolboda از تيرة Xyridaceae اشاره كرد يا گياهان تيرة Typhaceae. از طرف ديگر برخي از اعضاي پايه‏اي شاخة Graminid نظير Anomochlooideae، Pharoideae و Puelioideae هنوز هم در مناطق عميقاً سايه‏دار جنگلها زندگي مي‏كنند و يا Flagellaria كه به صورت Climber زيست مي‏نمايد .

تنوع سازگار با آتش‏سوزي

دورة ترشياري شاهد تغييرات آب و هوايي عمده و مهمي بوده است. در طول پالئوسن و اوايل ائوسن درجه حرارت به تدريج افزايش پيدا كرد. زمين عاري از يخ بود و اقليم نيز به صورت فصلي نبود يا كمتر فصلي بود. از حدود 50 ميليون سال پيش يك روند جهاني در جهت كاهش دما ايجاد شد. دوران اوليگوسن، دوران دماهاي شديداً پايين به همراه يخبندانهاي وسيع در قطب بود ( 26-33 ميليون سال پيش ). در اين زمان ايجاد اقليم فصلي و احتمالاً رويش ساوان عاري از گراس صورت پذيرفته است. در اواسط دوران ميوسن ( 14- 24 ميليون سال پيش ) آب و هوا گرمتر و مرطوب‏تر مي‏شود و اين افزايش دما موجب از بين رفتن وسيع يخبندانهاي قطب مي‏شود. نهايتاً از 14 ميليون سال پيش، ايجاد زمستانهاي سرد در عرضهاي بالا و ايجاد خشكي فصلي همراه با آتش‏سوزيهاي منظم در عرضهاي متوسط صورت مي‏پذيرد. حضور وسيع گراسها به عنوان يك تركيب مهم در رويش به تقريباً 15 ميليون سال پيش، دوران ميوسن مربوط مي شود كه با استفاده از فسيلهاي گياهي و جانوري از آفريقا و آمريكاي شمالي به دست آمده است. اين گسترش مي‏تواند مربوط به افزايش آتش‏سوزي باشد كه منجر به گسترش پوشش علفي در مقايسه با پوشش چوبي شد. در آن زمان غالبيت با گراسهاي کربن۳ بود اما در 8-7 ميليون سال پيش، گراسهاي کربن۴ گسترش قابل توجهي پيدا كردند. تاگزونهاي شاخه‏هاي Cyperid و به ميزان كمتر Xyrid هم به درون چنين زيستگاههاي باز جديدي گسترش پيدا كردند و عموماً زيستگاههاي مرطوب‏تر را در مقايسه با خانوادة گراسها در درون رويش‏هاي سازگار با آتش‏سوزي اشغال كردند.

[Borna66]

نهاندانگان(Angiosperms)
نهاندانگان(Angiosperms) آخرين گروه بزرگ گياهان خشكي هستند كه در نمونه هاي فسيل شناسايي شده اند. منشا نهاندانگان به دوران دوم زمين شناسي، دوره كرتاسه حدود 150-140 ميليون سال پيش مربوط مي شود.مدت كوتاهي پس از ظهور اين گروه گياهي به سرعت در سرتاسر كره زمين از استوا تا قطب در هر دو نيمكره پيش روي كردندو در رويشگاههاي بسياري از اكوسيستمهاي زميني تحت شرايط اكولوژيكي مختلف مستقر گرديدند.تنوع مورفولوژيكي، اكولوژيكي و فيزيولوژيكي مشاهده شده در بين نهاندانگان در هيچ گروه گياهي ديگري مشاهده نشده است و اين گروه از نظر تنوع گونه اي متنوع ترين گروه گياهي محسوب مي شود. نهاندانگان به منظور غلبه بر شرايط غالب اكولوژيكي زيستگاه خود، انعطاف پذيريهاي تكاملي و نموي مختلفي را از خود به منصه ظهور گذاشته اند كه به عنوان نمونه مي توان از اندامهاي رويشي و زايشي متنوع و فيزيولوژي بسيار توسعه يافته در مقايسه با ديگر گروههاي گياهي دانه دار و سرخسها نام برد. بررسيهاي تكاملي نشان داده است كه موفقيت نهاندانگان ضرورتا به خاطر وجود دانه هاي حفاظت شده آنها در تخمدان نبوده بلكه بيشتر به دليل روابط همزيستي با حشرات بوده كه منجر به تكامل گرده افشاني شده است. چهار گروه عمده حشرات در گرده افشاني نهاندانگان دخالت دارند: زنبورها(Hymenoptera) ، پروانه ها و بيدها(Lepidoptera) ، مگسها (Diptera)و سوسكها(Coleoptera) .نخستين اعضاي گروههاي فوق در دوره ترياس ظاهر شدند و تنوع خود را در ژوراسيك قبل از ظهور عمومي نهاندانگان گسترش دادند.
__________________

[Borna66]

خانوادهPsilotaceae
خانوادهPsilotaceae خانواده كوچكي از راسته كهنPsilotales است كه از دو جنس تشكيل شده است:

Psilotum , Tmesipteris . هر دو جنس در مناطق حاره اي و نيمه حاره اي بر روي خاكهاي غني از مواد غذايي يا به صورت اپي فيت رشد مي كنند. گياهان راسته فوق فاقد ريشه و برگ هستند شواهد نموي و مولكولي بيانگر آن است كه اين گروه احتمالا از طريق سير قهقرايي از اجداد شبه سرخس ايجاد شده اند. پسيلوفيتها به لحاظ ساختاري مشابه گياهان آوندي نخستين مي باشندو به عنوان مدلي براي فهم اكولوژي اين گياهان مورد استفاده قرار مي گيرند.

گونه مشهورجنس پسيلوتوم P.nudum است .اين گياه در آمريكاي شمالي ، كارائيب ، در طول سواحل آتلانتيك و كارولينا مي رويد و اخيرا نمونه اي از آن از جنگلهاي رامسر گزارش شده است. همچنين اين گياه در مناطق حاره اي آسيا نيز رويش دارد. علاوه بر پراكنش طبيعي اين گونه در گلخانه ها هم پرورش مي يابد. در ژاپن بيش از 100 نژاد از اين گونه توليد شده كه بعضا داراي قيمتهاي بسيار بالايي هستند. ‏ Tmesipteris در كالدوني جديد و نواحي مجاور در نيمكره جنوبي شامل استراليا و نيوزيلند مي رويد.

مورفولوژي پسيلوتوم

Psilotum از محوري افقي به نام ريزوم تشكيل شده است كه زير زميني و فاقد ريشه است. از اين ريزوم محوري هوايي با انشعابات دو شاخه اي ايجاد مي شود كه فاقد برگ است اما داراي ساختارهاي فلس مانند يا برگ مانندي به نام prophyll است كه به صورت زوجي قرار دارد و فاقد بافت آوندي است. اين ساختارها درست در زير سينانژهاي توليد كننده اسپور قرار دارند. سينانژ از 3 اسپورانژ تشكيل شده است كه در طول تكامل به يكديگر متصل شده اند و در نوك انشعابات كوتاه جانبي ايجاد مي شوند. در زمان بلوغ سينانژها شكوفا مي شوند و اسپورهاي زرديا مايل به سفيدي را آزاد مي كنند. اين اسپورها در اثر جوانه زني گامتوفيت را ايجاد خواهند كرد. گامتوفيتها بسيار كوچكند،زير زميني و ساپروفيتند و مواد غذايي مورد نياز خود را از طريق جذب مواد محلول از محيط به دست مي آورند. اين امر با واسطه قارچهايي كه در بافت گامتوفيت رشد مي كنند امكانپذير مي شود. بر روي گامتوفيت اندامهاي جنسي توليد مي شوند. آنتروزوئيد چند تاژكي است.به سمت سلول جنسي ماده حركت مي كند، تلقيح صورت مي گيرد و اسپوروفيت تشكيل مي شود. اسپوروفيت زندگي خود را به صورت يك موجود وابسته بر روي گامتوفيت والد خود نظير ديگر گياهان بدون دانه آغاز مي كند اما بر خلاف بريوفيتها اسپوروفيت به طور مستقل و جدا از والد خود در محيط زندگي مي كند. اسپوروفيت بالغ اغلب تا 30 سانتي مترو شايد بيشتر رشد مي كند. محور هوايي سبز و فتوسنتز كننده است و روزنه هايي نيز براي تبادل گاز دارد. در مقطع عرضي ساقه يك هسته مركزي از بافت آوندي(پروتواستل)وجود دارد كه معمولا لبه دار است. در اطراف بافت آوندي يك لايه سلولي به نام اندودرم وجود دارد كه حاوي سلولهاي متراكمي جهت تنظيم هدايت آب و عناصر غذايي است. در Tmesipteris ساختارهاي توليد مثلي مشابه جنس قبل است ولي داراي بخشهاي برگ مانند بزرگتري است كه هر يك، يك دسته آوندي منفرد دارد.

[Borna66]

طبقه بندی رید(REED):


دانشمندان زیادی سعی نمودند تا گونه های گیاهی را بر اساس رطوبت موجود در خاک طبقه بندی



نمایند.



در سال ۱۹۸۸فردی نام رید ، گونه های گیاهی مختلف را بر اساس وجود آنها در مناطق مرطوب



(wetlands) و غیر مرطوب(nonwetlands) طبقه بندی نمود.



اگر چه در کشور ما تقریبا هیچ کس این طبقه بندی را نمیشناسد ولی این طبقه بندی به وفور دربسیاری



کشور ها به منظور ارزیابی فرسایش پذیری کناره رودخانه ها ، ارزیابی و قابلیت پوشش گیاهی منطقه



برای کاهش فرسایش مورد استفاده قرار میگیرد.



رید گونه های گیاهی را به ۵دسته تقسیم نمود .



1):گیاهانی که الزاما در مناطق مرطوب میرویند.(OBL)



2):گیاهانی که بیشتر در مناطق مرطوب رویش میکنند و در مناطق غیر مرطوب نیز یافت میشوند.



(FACW) ۶۷ تا۹۹٪ر مناطق مرطوب رویش میکنند.



3):گیاهانی که در مناطق مرطوب و غیر مرطوب به یک اندازه یافت میشوند. FAC



4):گیاهانی که بیشتر در مناطق بالادست(UPLAND) یافت میگردند67FACUتا99% در این مناطق رویش



میکنند.



5):گیاهانی که الزاما در مناطق بالادست رویش میکنند(UPL).



در مناطقی که در حالت طبیعی گیاهان طبقه 1 و 2 غالب میباشند،نشان دهنده عملکرد مناسب



پوشش گیاهی نسبت به فرسایش کناری میباشد این گیاهان نسبت به شدت جریان های زیادو غرقابی



شدن مقاومت نشان میدهند..این شرط برای ارزیابی فرسایش کناری لازم است ولی شرط کافی



نیست و باید به همراه فاکتور های دیگر مورد ارزیابی قرار گیرد.اگر در حاشیه رودخانه (یک منطقه



مرطوب) گیاهان طبقه 4 و 5 غالب باشد،نشان دهنده سیر قهقرایی در توالی پوشش گیاهی این منطقه



است.در اکثر موارد فعالیتهای مخرب بشر توالی پوشش گیاهی را از طبقه 1 و 2 به 4 و 5 جهت میدهد.

گونه های گیاهی طبقه۳ باید به همراه دیگر طبقات بررسی شوند.

[Borna66]

آناليز مولفه هاي اصلي در رسته بندي گياهان
روش آنالیز مولفه های اصلی ( PCA ) زمانی یکی از مهمترین روش های رسته بندی در بوم شناسی بود . گرایش وافر به استفاده از این روش به خاطر ظرافت آشکار محاسباتی و
از همه مهمتر قابلیت دسترسی به آن در نرم افزار های رایانه ای است . کارشناس میتواند به
آسانی داده های خود را در کامپیوتر وارد کرده و با استفاده از برنامه رایانه ای ، مختصات واحد های
نمونه ای را برای رسته بندی واحد های نمونه به دست آورند ، بدون آنکه در انتخاب ضرایب تشابه
مناسب و یا چگونگی انتخاب واحد های نمونه ای انتهایی مشکلی وجود داشته باشد .
با گذشت زمان در روش آنالیز مولفه های اصلی به عنوان یک روش رسته بندی مشکلاتی آشکار
گردید و تحقیقاتی را برای ابداع روشهای دیگر به دنبال داشت . در هر صورت ، وقتی از روش آنالیز
مولفه های اصلی در دامنه محدودیت های مفروض استفاده گردد ، این روش به عنوان روش
ارزشمند در رسته بندی عمل میکند .
این روش اولین بار توسط گودال در اکولوژی مورد استفاده قرار گرفت . این روش اساسا یک
روش آماری چند متغیره میباشد که با ساختار درونی ماتریس ها سرو کار دارد . آنالیز مولفه های
اصلی ، روشی است که در آن ماتریس تشابهات به مجموعه ای از محور ها یا مولفه های عمود
بر هم تجزیه میگردد .در این روش هر محور با یک مقدار ویژه ( Eigen value) از ماتریس متناظر
میباشد . مقدار ویژه هر محور یا مولفه عبارت است از واریانس محاسبه شده برای آن محور .
روش آنالیز مولفه های اصلی به عنوان یکی از روش های رسته بندی آنالیز ویژه ( Eigen Analyses )
شناخته میشو د . در آنالیز مولفه های اصلی مقادیر ویژه ماتریس تشابه طبق روند نزولی
تلخیص میگردند ، به نحوی که مولفه های متناظر در آنالیز مولفه اصلی معرف روند نزولی
تغییرات در ماتریس میباشد . بنابریان محور های اولیه در آنالیز مولفه های اصلی که
واحد های نمونه ای بر روی آن موقعیت یابی میشوند ، بیشترین درصد از مجموع تغییرات قابل
تعریف را معرفی مینماید .نتایج به دست آمده به صورت دستگاه مختصات خلاصه شده ای است
که اطلاعاتی را درباره شباهت های اکولوژیکی بین واحد های نمونه ای بیان میکند

[Borna66]

دو لپه‌ایهای جدا گلبرگ Dialypetalae

گیاهانی هستند با گلهای کامل و دو جنسه که پوشش گل آنها به صورت کاسبرگ و گلبرگ تمایز یافته و اجزای گل در چرخه‌های متوالی و به صورت متناوب باهم قرار دارند و گرده افشانی در آنها بوسیله حشرات صورت می‌گیرد.

گیاهانی هستند با گلهای کامل و دو جنسه که پوشش گل آنها به صورت کاسبرگ و گلبرگ تمایز یافته و اجزای گل در چرخه‌های متوالی و به صورت متناوب باهم قرار دارند و گرده افشانی در آنها بوسیله حشرات صورت می‌گیرد. جدا گلبرگها بالغ بر ۷۰ هزار گونه گیاهی هستند و براساس ساختمان نهنج و نحوه قرار گرفتن اجزای گل در سه گروه فرعی قرار می‌گیرند.
تالامیفلورها
که در آنها نهنج گل برآمده یا گنبدی شکل است و اجزای گل مستقیما بر روی نهنج استقرار یافته‌اند و شامل ۵ راسته است.

راسته آلاله‌گان (Ranales):
که برچه‌ها جدا از هم و اجزای گل غالبا در روی یک خط مارپیچی در سطح نهنج قرار دارند.

راسته پاریتال (parietals):
که برچه‌ها پیوسته بهم و تمکن آنها جانبی است.

راسته گوتیفرال (Gutti ferales):
که برچه‌ها پیوسته بهم و تمکن آنها محوری و کاسبرگها در داخل غنچه گل ، همپوشان هستند.

راسته ختمی (Malvales):
که برچه‌ها پیوسته بهم و تمکن آنها محوری و کاسبرگها در داخل گل به صورت کفه‌ای قرار دارند.

ر راسته فرفیون (Euphorbiales):
که برچه‌ها پیوسته بهم و تمکن آنها محوری ، گلها یک جنسه و غالبا فاقد گلبرگ هستند.

دیسیفلورها
که در آنها نهنج گل برآمده یا گنبدی شکل است و اجزای گل در سطح دستگاه مولد شهد و یا به حالت فررفته در آن قرار دارند.

راسته شمعدانی (Geraniales):
نافه شامل دو ردیف پرچم و دستگاه ترشحی به صورت غده‌هایی در پای پرچمها قرار دارد.

راسته افرا (Sapindales):
نافه شامل دو ردیف پرچم و دستگاه مولد شهد به صورت یک صفحه در محوطه خارجی پرچمها قرار دارند.

راسته شمشاد (Celastrales):
نافه شامل یک ردیف پرچم و دستگاه مولد شهد در داخل پرچمها و خارج پرچمها قرار دارد.

کالسیفلورها
سه جزء خارجی اجزای گل یعنی کاسبرگها ، گلبرگها و پرچمها از قسمت زیرین خود بهم پیوسته‌اند و نهنج پیاله مانند یا کوزه‌ای شکل را در انتهای دمگل بوجود آورده‌اند. این گروه شامل ۵ راسته است.

راسته گل سرخ (Rosales)

راسته چتریان (Umbellales)

راسته مورد (Myrtales)
راسته گل ساعتی (Passiflorales)

راسته کاکتوسها (Cactales)

دو لپه‌ایهای پیوسته گلبرگ Sympetalae

این گیاهان بالغ بر ۵۰ هزار گونه هستند. گلبرگها در این گیاهان بهم پیوسته هستند. در اغلب پیوسته گلبرگها پرچمها به قسمت داخلی جام گل پیوستهاند. این گروه از گیاهان شامل ۱۱ راسته هستند که در سه گروه قرار می‌گیرند.

دو لپه‌ایهای بی‌گلبرگ Monochlamideae

راسته کازوآرینال (Casuarinales):
گیاهانی هستند درختی با ظاهری شبیه دم اسبیان و گلها یک جنسه می‌باشد.

▪ راسته آمنتال (Amentales):
در این راسته تیره‌های بید ، راش ، فندق و گردو قرار دارد.

راسته گزنه (Urticales):
در این راسته تیره‌های گزنه ، توت ، نارون و شاهدانه قرار دارد.

راسته دانه مرکزیان (Centrospermales):
در این راسته تیره‌های اسفناج ، گل میخک ، چغندر و لاله عباسی قرار دارد.

راسته علف هفت بند (Polygonales):
در این راسته تیره‌های ترشک ، علف هفت بند و ریواس قرار دارد.

راسته Santalales: که در این راسته تیره معروف دارواش قرار دارد.