tania
02-28-2011, 05:58 AM
عامل در لغت به معنای «عمل‌كننده، كارگر و كسی كه امور مالی یا ملكی كسی دیگر را اداره كند» می‌باشد.
در اصطلاح حقوقی مدنی و تجارت، عامل به كسی گفته می‌شود كه از طرف دیگری و به‌نام او و برای او كار انجام می‌دهد خواه وكیل باشد خواه نماینده قانونی (مانند ولی قهریی و وصی و قیم).
عاملی و مقررات حاكم بر آن
عامل بودن و انجام عملیات تجارتی به عنوان عامل یكی از اقسام نمایندگی تجارتی است. قانون تجارت به قائم مقام تجارتی و سایر نمایندگان تجارتی پرداخته كه فقط تحت امر یا وكالت از طرف صاحب تجارتخانه عمل می‌كنند، در صورتی كه امروزه نمایندگان تجارتی اقسام مختلفی دارند، برخی از آنها مستقل عمل می‌كنند و برخی به نام آمر خود. نمایندگان تجارتی ممكن است حتی به صورت حق‌العمل كار عمل كنند. در هر صورت امروزه نمایندگان تجارتی به عنوان قائم مقام، وكیل تجارتی، عامل، نمایندۀ انحصاری، نماینده غیر انحصاری، مأمور وصول و غیره نامیده می‌شوند. بنابراین نمایندگان تجارتی را می‌توان به دو نوع تقسیم كرد:
الف) نمایندگان تجارتی غیر مستقل؛ كه به نام صاحب تجارتخانه عمل می‌كنند و كلیه امور را به نام و به حساب آمر خود انجام می‌دهند. به اینان نماینده یا قائم مقام تجارتی هم گفته می‌شود. بنابراین صرف نظر از عنوانی كه شخص دارد (اعم از عاملی، نماینده، وكیل تجارتی، قائم مقامی و غیره) اگر اعمال تجارتی خود را بنام صاحب تجارتخانه و به حساب او انجام دهد نماینده تجارتی غیر مستقل است كه عاملی هم از این قسم نمایندگی تجارتی است.
ماهیت چنین قائم مقامی و نمایندگی نیابت وكالت است لكن نیازها و اقتضائات خاص حقوق تجارت و بازرگانی موجب شده است قانونگذار احكام خاصی در راستای اصول حاكم بر تجارت (سرعت و اعتماد) برای این تأسیس حقوقی، پیش‌بینی كند، اصولی مانند عدم امكان تحدید اختیارات مگر اینكه مشتریان از آن مطلع باشند؛ لزوم ثبت عزل قائم مقام تجارتی برای جلوگیری از فریب خوردن مشتریان. چون ماهیت نمایندگی تجارتی، وكالت است پس هر كجا مقررات خاصی جهت تحدید این تأسیس حقوقی در قانون تجارت و مقررات مربوطه، مقرر شده باشد به آن عمل می‌كنیم و الّا به اصول و قواعد كلی وكالت مراجعه می‌نماییم.
ب) نمایندگی تجارتی مستقل؛ كه كارها و فعالیت‌های تجارتی خود را به طور مستقل انجام می‌دهند و تنها مطابق قراردادی كه با طرف صاحب كار خود دارند، متعهد هستند. نماینده تجارتی مستقل، تاجر محسوب می‌شود زیرا اجناس را از صاحب كار خریداری می‌كند و بنام و به حساب خود بفروش می‌رساند.
در اصطلاح حقوقی مدنی و تجارت، عامل به كسی گفته می‌شود كه از طرف دیگری و به‌نام او و برای او كار انجام می‌دهد خواه وكیل باشد خواه نماینده قانونی (مانند ولی قهریی و وصی و قیم).
عاملی و مقررات حاكم بر آن
عامل بودن و انجام عملیات تجارتی به عنوان عامل یكی از اقسام نمایندگی تجارتی است. قانون تجارت به قائم مقام تجارتی و سایر نمایندگان تجارتی پرداخته كه فقط تحت امر یا وكالت از طرف صاحب تجارتخانه عمل می‌كنند، در صورتی كه امروزه نمایندگان تجارتی اقسام مختلفی دارند، برخی از آنها مستقل عمل می‌كنند و برخی به نام آمر خود. نمایندگان تجارتی ممكن است حتی به صورت حق‌العمل كار عمل كنند. در هر صورت امروزه نمایندگان تجارتی به عنوان قائم مقام، وكیل تجارتی، عامل، نمایندۀ انحصاری، نماینده غیر انحصاری، مأمور وصول و غیره نامیده می‌شوند. بنابراین نمایندگان تجارتی را می‌توان به دو نوع تقسیم كرد:
الف) نمایندگان تجارتی غیر مستقل؛ كه به نام صاحب تجارتخانه عمل می‌كنند و كلیه امور را به نام و به حساب آمر خود انجام می‌دهند. به اینان نماینده یا قائم مقام تجارتی هم گفته می‌شود. بنابراین صرف نظر از عنوانی كه شخص دارد (اعم از عاملی، نماینده، وكیل تجارتی، قائم مقامی و غیره) اگر اعمال تجارتی خود را بنام صاحب تجارتخانه و به حساب او انجام دهد نماینده تجارتی غیر مستقل است كه عاملی هم از این قسم نمایندگی تجارتی است.
ماهیت چنین قائم مقامی و نمایندگی نیابت وكالت است لكن نیازها و اقتضائات خاص حقوق تجارت و بازرگانی موجب شده است قانونگذار احكام خاصی در راستای اصول حاكم بر تجارت (سرعت و اعتماد) برای این تأسیس حقوقی، پیش‌بینی كند، اصولی مانند عدم امكان تحدید اختیارات مگر اینكه مشتریان از آن مطلع باشند؛ لزوم ثبت عزل قائم مقام تجارتی برای جلوگیری از فریب خوردن مشتریان. چون ماهیت نمایندگی تجارتی، وكالت است پس هر كجا مقررات خاصی جهت تحدید این تأسیس حقوقی در قانون تجارت و مقررات مربوطه، مقرر شده باشد به آن عمل می‌كنیم و الّا به اصول و قواعد كلی وكالت مراجعه می‌نماییم.
ب) نمایندگی تجارتی مستقل؛ كه كارها و فعالیت‌های تجارتی خود را به طور مستقل انجام می‌دهند و تنها مطابق قراردادی كه با طرف صاحب كار خود دارند، متعهد هستند. نماینده تجارتی مستقل، تاجر محسوب می‌شود زیرا اجناس را از صاحب كار خریداری می‌كند و بنام و به حساب خود بفروش می‌رساند.