sunyboy
04-25-2009, 09:35 PM
یكی از بزرگترین مشكلات بشر امروزی، اضطراب و فشارهای روانی است، كه پیامدهای منفی فروانی هم به دنبال داشته است . انسان در راه رسیدن به آرامش كوششهای فراوانی را به كار برده است، اما چون راه صحیح آن را نیافته است، تلاشش بیثمر مانده است . پیشرفت علم و تكنولوژی نیز با همهی غوغایش، بیش از پیش او را در گرداب ناآرامی و اضطراب و تردید غوطهور ساخته است .
اضطراب و دلهره از راههای گوناگونی ممكن استبه وجود آید: الف - ترسیم آیندههای تاریك; افرادی كه برای خود آیندههای تاریك ومبهم تصور میكنند، هر آن ممكن است دچار بیماری و درماندگی و ... شوند و از این نگرانی و ترس، بسیار رنج میبرند . ب - ضعف و ناتوانی; گاه انسان در برابر مشكلات فراوان زندگی به این فكر فرو میرود كه ممكن است از عهدهی حل آنها برنیایم، همین تصور او را مضطرب میسازد . ج - احساس پوچی در زندگی; د - دنیا
پرستی و ترس از مرگ .
امروز، نه تنها جوامع غیر دینی و سكولار، كه جوامع دینی نیز به دلیل غفلت از گنجینهی غنی و گرانبهایی كه از ایمان در اختیار دارند، از فشارهای روانی و دلهرههای بیمورد در رنجند . خدایی كه انسان را آفرید و برای هدایت و راهنمایی او كتابهای آسمانی و پیامبران را فرستاد، بیشك عوامل آرامش و آسایش او را از زبان پیامبران خود بیان كرده است .
انسان هنگامی كه كارهای خود را با تفكر و تعقل انجام دهد و به این بیندیشد كه كارهایش برای سعادت اخروی سودمند است، این كار فكری با آرامش خاطر وبدون هیچگونه تزلزل و اضطرابی صورت میگیرد; اما اگر تنها زندگی مادی را ببیند و از هوی و هوس پیروی كند، وهم و خیال به سراغ او آمده و او را از راه راست منحرف میسازد و اورا در تصمیم خود مضطرب و در اقدام به كارهای مهم سست میگرداند .
آرامش دل و اطمینان خاطر مقدمهای استبرای نشاط . كسی دارای روحیه شادابی است كه از فشار روانی و دلهره در در امان باشد . خداوند در آیهی بیست و هشتسورهی رعد مهمترین عامل آرامش را یاد خود میداند:
الذین آمنوا وتطمئن قلوبهم بذكر الله الا بذكر الله تطمئن القلوب (رعد/28) كسانی كه ایمان آوردهاند و دلهایشان به یاد خدا آرام میگیرد، آگاه باش كه (تنها) با یاد خدا دلها آرامش مییابد .
مقصود از اینكه یاد حق آرامش دهندهی قلبهاست، تنها ذكر زبانی نیست . هر چند ذكر لفظی (یك واژه را چند بار تكرار كردن) در انسان تاثیر دارد و موجب تلقین مفهوم آن واژه به دل میشود، بلكه علاوه بر ذكر زبانی، ذكر قلبی نیز نیاز است تا با تمام وجود متوجه عظمتخداوند شده، حضور خدا را در همه جا و تمام حالات درك كند، تا اگر صحنهی گناهی برایش پیش آمد، بتواند یوسفوار از آن چشم پوشی كند . چرا كه حضرت علی ( علیه السلام) میفرماید: ذكر بر دو نوع است، یاد خداوند در هنگام مصیبت و از آن بالاتر، یاد خداوند است در هنگامی كه حرامی پیش بیاید و از آن چشم بپوشی . (1)
هیچ كنجی بیدد و بیدام نیست
جز به خلوتگاه حق آرام نیست
گر گریزی بر امید راحتی
زان طرف هم پیشت آید آفتی (مولوی)
نام خدا بر لب، همانند آبیاری شاخهی درخت است كه تنها گرد گیری از آن میكند، ولی یاد خدا در دل مثل آبیاری ریشهی درخت است كه مایهی بالندگی و ثمر بخشی آن خواهد بود . اثر چنین یادی این است كه انسان را با شور و نشاط به تولید، كار، اشتغال و تامین نیازهای جامعه وامیدارد تا از هر گونه تنبلی و تنپروری بپرهیزد و نیز هیچ كار سود آوری او را از یاد خدا غافل نسازد تا از كار حلال دستبردارد و یا به كار حرام روی آورد . چنانچه خداوند میفرماید:
«مردانی كه نه تجارت و نه داد و ستدی آنان را از یاد خدا و برپا داشتن نماز و دادن زكات به خود مشغول نمیدارد و از روزی كه دلها و دیدهها در آن زیرورو میشود، میهراسند .» (نور/37)
این مردان الهی در اثر یاد خدا، نه تنها از عبادتهای بدنی امتناعی ندارند، بلكه از زكات و انفاق به مستمندان نیز غافل نیستند .
یكی از مصادیق یاد خداوند، یاد پیامبر اكرم و امامان معصوم - صلوات الله علیهم - است; زیرا امام صادق ( علیه السلام) در مورد آیهی «الابذكرالله ...» میفرمایند:
«به محمد علیه و آله السلام تطمئن القلوب و هو ذكر الله» (منظور از آیه این است كه با یاد پیامبر دلها آرام میگیرد كه او یاد خداست) (2)
رسول خدا ( صلی الله علیه و آله) - فرمودند: «مراد از» «الذین آمنوا» شیعیان است و مراد از «ذكر الله» امیرالمؤمنین و ائمه - صلوات الله علیهم - است . (3)
كه یاد آن حضرات مایهی آرامش است، اینكه ما شیعیان در شادی آنان خوشحال و در غم آنان اندوهگین هستیم، گذشته از آرامش به نشاط میرسیم، كه بارها آن را آزمودهایم .
پیامبران و امامان معصوم ( علیهم السلام) بالاترین مرحلهی آرامش را دارا بودند . به یك نمونه در این زمینه نگاه میكنیم:
امام سجاد ( علیه السلام) میفرمایند: «هنگامی كه كار جنگ در نبرد كربلا سختشد، پدرم حسین بن علی ( علیه السلام) در آرامش كامل بود و هر لحظه رنگ چهرهی او روشنتر و بشاشتر میگشت، برخی بر خلاف پدرم رنگشان زرد شده و ترس بر اندامشان افتاده بود و دلهاشان میلرزید، حسین بن علی ( علیه السلام) به آنان فرمود: ای بزرگزادگان صبر كنید، مرگ جز پلی بیش نیست كه شما را از این سختیها به بهشت وسیع عبور میدهد ... .» (4)
چگونگی آرامش دل با یاد خدا:
ذكر حضرت حق دل را صیقل داده، انسان خاكی و ملكی را به ملكوت متصل میسازد . او با كمال مطلق ارتباط پیدا میكند و این ارتباط آرامشی بسیار لذتبخش به او عنایت میكند . در پرتو چنین ارتباطی احساس میكند به غیر خدا پناه بردن جز فرومایگی چیزی بر او نمیافزاید . دریچهی دل چون با یاد پروردگار باز شد، انسان احساس میكند خدا هم او را یاد كرده است، كه خود میفرماید:
«فاذكرونی اذكركم واشكروا لی ولا تكفرون» (بقره/152)
مرا یاد كنید، تا شما را یاد كنم، و شكر مرا بهجا آورید و كفران نعمتهای من نكنید . شما از طریق بندگی خداوند و با تمام وجود و دل وجان به یاد او باشید، تا خداوند هم به یاد شما باشد و نعمتهایش را بر شما افزون كند .
امام صادق ( علیه السلام) میفرمایند: «بدانید هر كس از مؤمنان خدا را یاد كند، خداوند او را بهخوبی یاد میكند، پس در طاعتخداوند بكوشید .» (5)
توجه به خدا در ایجاد آرامش قلبی بدین جهت است كه: 1 - خداوند، هدف نهایی فطرت انسان است و انسان ناخودآگاه در طلب این مطلوب نهایی در حركت است و تا به او نرسد، آرام نمیگیرد . 2 - كسی كه توجه به خدا ندارد در واقع به غیر او كه همان دنیا و مظاهر آن باشد، دل بسته است . این فرد هر مقدار از نعمتها و بهرههای دنیا برخوردار گردد در هراس و دلهرهی بیشتری قرار میگیرد; زیرا دایم در حسرت امری است كه نصیب او نشده و در اضطراب است كه آنچه دارد از دست ندهد . بنابراین گرفتار رنج و اندوه دایمی میشود و با كوچكترین سختی و مصیبتی تعادل روحی خود را از دست داده، زندگی سخت و محنتباری را خواهد داشت . ترسیم قرآن از این بحران روحی چنین است:
«ومن اعرض عن ذكری فان له معیشة ضنكا ونحشره یوم القیامة اعمی» (طه/124) و هر كس از یاد من روی (و دل) بگرداند، در حقیقت زندگی تنگ (و سختی) خواهد داشت و روز رستاخیز او را نابینا محشور میكنیم .
روی گردانی از یاد خدا دو ثمرهی بسیار تلخ دارد: 1) داشتن زندگی ناگوار و تنگ 2) دوستشدن با شیطان همانگونه كه قرآن میگوید:
«ومن یعش عن ذكر الرحمن نقیض له شیطانا فهو له قرین» (زخرف/36) و هر كس از یاد (خدای) رحمان دل بگرداند، بر او شیطانی میگماریم تا برای وی دمسازی باشد .
اگر انسان غرق در لذات دنیا شود به صورتی كه او را از یاد خدای مهربان - كه رحمت وسیعش همهی موجودات را شامل میشود - باز دارد، خداوند شیطانی را بر او مسلط میسازد تا همواره با او همنشین باشد، رشتههایی در گردن او افكنده، هر جا كه خاطرخواهش باشد، او را ببرد .
یاد خدا و بقای نشاط
خداوند در این زمینه میفرماید:
«یا ایها الذین آمنوا اذا لقیتم فئة فاثبتوا واذكروا الله كثیرا لعلكم تفلحون» (انفال/45)
ای گروه مؤمنان هنگامی كه دستهایی از دشمنان را در میدان نبرد در برابر خود دیدید، ثابت قدم باشید و خدا را فراوان یاد كنید، باشد كه رستگار و پیروز شوید . هنگامی كه سرباز مجاهد، به یاد قدرت بیپایان و رحمت گستردهی الهی باشد، احساس میكند در میدان مبارزه تنها نیست . این امر میتواند در تمام صحنههای زندگی او در برابر ناملایمات مقاوم سازد .
خداوند برای دلداری رسول اكرم ( صلی الله علیه و آله) در برابر سختیها، خطاب به او میفرماید:
«ولقد نعلم انك یضیق صدرك بما یقولون فسبح بحمد ربك وكن من الساجدین» (حجر/97 و 98)
ما میدانیم كه سخنان مشركان سینهی تو را تنگ و ناراحت میسازد، روح لطیف و قلب حساس تو نمیتواند در برابر بدگوییهای آنان ساكتبنشیند و سخنان كفر آمیز آنان را تحمل كند، به همین دلیل اندوهگین میشوی . برای برطرف شدن این ناراحتی به تسبیح پروردگارت بپرداز و در برابر ذات پاكش سجده بهجای آور . ذكر خداوند اثرات بد گفتار آنان از بین برده، به تو نیرو و توان تحمل بیشتر میبخشد .
هر چند خطاب آیه به پیامبر اكرم ( صلی الله علیه و آله) است، ولی در نهایت آن شامل همهی افراد میشود . هر كس میخواهد در برابر سختیها مقاوم باشد و همیشه به یاد خدا باشد و او را حاضر و ناظر بر كردار خویش بداند .
قرآن آرامش اولیای الهی را چنین بیان میكند:
«الا ان اولیاء الله لا خوف علیهم ولا هم یحزنون الذین آمنوا وكانوا یتقون» (یونس/62 و 63) آگاه باشید كه بر دوستان خدا نه بیمی است و نه آنان اندوهگین میشوند; همانان كه ایمان آورده و پرهیزگاری ورزیدهاند .
ترس و اندوه، دو حالت روانی و برهم زنندهی آرامشند . نفی آن دو از سوی اولیای خدا، مساوی با حصول آرامش و برطرف شدن اضطراب دوستان راستین خدا آنقدر به خدا نزدیك شدهاند كه میان آنان و خدا فاصلهای نیست، آنان از هر گونه وابستگی به جهان ماده آزادند، نه با از دست دادن امكانات مادی فریادشان بلند میشود، و نه ترس از آینده افكارشان را به خود مشغول میسازد . اولیای خدا، كسانی هستند كه حوادث ناگوار روزگار در دیدگاه آنان زشت و ناخوشایند جلوه نمیكند، هر چه از دستبدهند غمی به دل راه نداده و اندوه بر چهرهشان نمینشیند، اینان برخوردار از اطمینان و آرامش نفس هستند .
آرامش اولیای خدا بشارتی از سوی خداوند به آنان است، كه از راه ایمان وتقواپیشگی به این مقام رسیدهاند كه نه در دنیا و نه در آخرت از هیچ نترسند و بر هیچ امری نگران نباشند; جز مواردی كه خدا خواهد، و خداوند خواسته تا از پروردگار خویش و از دست رفتن كرامت الهی، ناراحتباشند كه این ترس و حزن، تسلیم در برابر خداست . (6)
در آیات و روایات متعددی یاد خداوند را از جنبههایی چون تشویق به آن، فواید دنیوی و اخروی آن، زمان ومكان آن و كیفیت ذكر، را تاكید كردهاند; كه بسیاری ازخطاهایی كه بشر انجام میدهد به سبب غفلت او از خداست; بیشك اگر انسان همواره به یاد خدا باشد و خود را در پیشگاه الهی حاضر ببیند، از كردارهای ناپسند خودداری میكند .
پینوشتها:
1 . مجلسی، محمد باقر; بحار الانوار;) چاپ ایران (ج71، ص93، ح48 . و نیز همان، ج77، ص51 ح3
2 . تفسیر العیاشی، ج2، ص227
3 . تفسیر كنز الدقایق، ج6، ص447
4 . صدوق; معانی الاخبار; ص288
5 . تفسیر كنز الدقایق، ج2، ص194
6 . ر . ك: المیزان، ج10، ص88 . تفسیر نمونه، ج8، ص332
اضطراب و دلهره از راههای گوناگونی ممكن استبه وجود آید: الف - ترسیم آیندههای تاریك; افرادی كه برای خود آیندههای تاریك ومبهم تصور میكنند، هر آن ممكن است دچار بیماری و درماندگی و ... شوند و از این نگرانی و ترس، بسیار رنج میبرند . ب - ضعف و ناتوانی; گاه انسان در برابر مشكلات فراوان زندگی به این فكر فرو میرود كه ممكن است از عهدهی حل آنها برنیایم، همین تصور او را مضطرب میسازد . ج - احساس پوچی در زندگی; د - دنیا
پرستی و ترس از مرگ .
امروز، نه تنها جوامع غیر دینی و سكولار، كه جوامع دینی نیز به دلیل غفلت از گنجینهی غنی و گرانبهایی كه از ایمان در اختیار دارند، از فشارهای روانی و دلهرههای بیمورد در رنجند . خدایی كه انسان را آفرید و برای هدایت و راهنمایی او كتابهای آسمانی و پیامبران را فرستاد، بیشك عوامل آرامش و آسایش او را از زبان پیامبران خود بیان كرده است .
انسان هنگامی كه كارهای خود را با تفكر و تعقل انجام دهد و به این بیندیشد كه كارهایش برای سعادت اخروی سودمند است، این كار فكری با آرامش خاطر وبدون هیچگونه تزلزل و اضطرابی صورت میگیرد; اما اگر تنها زندگی مادی را ببیند و از هوی و هوس پیروی كند، وهم و خیال به سراغ او آمده و او را از راه راست منحرف میسازد و اورا در تصمیم خود مضطرب و در اقدام به كارهای مهم سست میگرداند .
آرامش دل و اطمینان خاطر مقدمهای استبرای نشاط . كسی دارای روحیه شادابی است كه از فشار روانی و دلهره در در امان باشد . خداوند در آیهی بیست و هشتسورهی رعد مهمترین عامل آرامش را یاد خود میداند:
الذین آمنوا وتطمئن قلوبهم بذكر الله الا بذكر الله تطمئن القلوب (رعد/28) كسانی كه ایمان آوردهاند و دلهایشان به یاد خدا آرام میگیرد، آگاه باش كه (تنها) با یاد خدا دلها آرامش مییابد .
مقصود از اینكه یاد حق آرامش دهندهی قلبهاست، تنها ذكر زبانی نیست . هر چند ذكر لفظی (یك واژه را چند بار تكرار كردن) در انسان تاثیر دارد و موجب تلقین مفهوم آن واژه به دل میشود، بلكه علاوه بر ذكر زبانی، ذكر قلبی نیز نیاز است تا با تمام وجود متوجه عظمتخداوند شده، حضور خدا را در همه جا و تمام حالات درك كند، تا اگر صحنهی گناهی برایش پیش آمد، بتواند یوسفوار از آن چشم پوشی كند . چرا كه حضرت علی ( علیه السلام) میفرماید: ذكر بر دو نوع است، یاد خداوند در هنگام مصیبت و از آن بالاتر، یاد خداوند است در هنگامی كه حرامی پیش بیاید و از آن چشم بپوشی . (1)
هیچ كنجی بیدد و بیدام نیست
جز به خلوتگاه حق آرام نیست
گر گریزی بر امید راحتی
زان طرف هم پیشت آید آفتی (مولوی)
نام خدا بر لب، همانند آبیاری شاخهی درخت است كه تنها گرد گیری از آن میكند، ولی یاد خدا در دل مثل آبیاری ریشهی درخت است كه مایهی بالندگی و ثمر بخشی آن خواهد بود . اثر چنین یادی این است كه انسان را با شور و نشاط به تولید، كار، اشتغال و تامین نیازهای جامعه وامیدارد تا از هر گونه تنبلی و تنپروری بپرهیزد و نیز هیچ كار سود آوری او را از یاد خدا غافل نسازد تا از كار حلال دستبردارد و یا به كار حرام روی آورد . چنانچه خداوند میفرماید:
«مردانی كه نه تجارت و نه داد و ستدی آنان را از یاد خدا و برپا داشتن نماز و دادن زكات به خود مشغول نمیدارد و از روزی كه دلها و دیدهها در آن زیرورو میشود، میهراسند .» (نور/37)
این مردان الهی در اثر یاد خدا، نه تنها از عبادتهای بدنی امتناعی ندارند، بلكه از زكات و انفاق به مستمندان نیز غافل نیستند .
یكی از مصادیق یاد خداوند، یاد پیامبر اكرم و امامان معصوم - صلوات الله علیهم - است; زیرا امام صادق ( علیه السلام) در مورد آیهی «الابذكرالله ...» میفرمایند:
«به محمد علیه و آله السلام تطمئن القلوب و هو ذكر الله» (منظور از آیه این است كه با یاد پیامبر دلها آرام میگیرد كه او یاد خداست) (2)
رسول خدا ( صلی الله علیه و آله) - فرمودند: «مراد از» «الذین آمنوا» شیعیان است و مراد از «ذكر الله» امیرالمؤمنین و ائمه - صلوات الله علیهم - است . (3)
كه یاد آن حضرات مایهی آرامش است، اینكه ما شیعیان در شادی آنان خوشحال و در غم آنان اندوهگین هستیم، گذشته از آرامش به نشاط میرسیم، كه بارها آن را آزمودهایم .
پیامبران و امامان معصوم ( علیهم السلام) بالاترین مرحلهی آرامش را دارا بودند . به یك نمونه در این زمینه نگاه میكنیم:
امام سجاد ( علیه السلام) میفرمایند: «هنگامی كه كار جنگ در نبرد كربلا سختشد، پدرم حسین بن علی ( علیه السلام) در آرامش كامل بود و هر لحظه رنگ چهرهی او روشنتر و بشاشتر میگشت، برخی بر خلاف پدرم رنگشان زرد شده و ترس بر اندامشان افتاده بود و دلهاشان میلرزید، حسین بن علی ( علیه السلام) به آنان فرمود: ای بزرگزادگان صبر كنید، مرگ جز پلی بیش نیست كه شما را از این سختیها به بهشت وسیع عبور میدهد ... .» (4)
چگونگی آرامش دل با یاد خدا:
ذكر حضرت حق دل را صیقل داده، انسان خاكی و ملكی را به ملكوت متصل میسازد . او با كمال مطلق ارتباط پیدا میكند و این ارتباط آرامشی بسیار لذتبخش به او عنایت میكند . در پرتو چنین ارتباطی احساس میكند به غیر خدا پناه بردن جز فرومایگی چیزی بر او نمیافزاید . دریچهی دل چون با یاد پروردگار باز شد، انسان احساس میكند خدا هم او را یاد كرده است، كه خود میفرماید:
«فاذكرونی اذكركم واشكروا لی ولا تكفرون» (بقره/152)
مرا یاد كنید، تا شما را یاد كنم، و شكر مرا بهجا آورید و كفران نعمتهای من نكنید . شما از طریق بندگی خداوند و با تمام وجود و دل وجان به یاد او باشید، تا خداوند هم به یاد شما باشد و نعمتهایش را بر شما افزون كند .
امام صادق ( علیه السلام) میفرمایند: «بدانید هر كس از مؤمنان خدا را یاد كند، خداوند او را بهخوبی یاد میكند، پس در طاعتخداوند بكوشید .» (5)
توجه به خدا در ایجاد آرامش قلبی بدین جهت است كه: 1 - خداوند، هدف نهایی فطرت انسان است و انسان ناخودآگاه در طلب این مطلوب نهایی در حركت است و تا به او نرسد، آرام نمیگیرد . 2 - كسی كه توجه به خدا ندارد در واقع به غیر او كه همان دنیا و مظاهر آن باشد، دل بسته است . این فرد هر مقدار از نعمتها و بهرههای دنیا برخوردار گردد در هراس و دلهرهی بیشتری قرار میگیرد; زیرا دایم در حسرت امری است كه نصیب او نشده و در اضطراب است كه آنچه دارد از دست ندهد . بنابراین گرفتار رنج و اندوه دایمی میشود و با كوچكترین سختی و مصیبتی تعادل روحی خود را از دست داده، زندگی سخت و محنتباری را خواهد داشت . ترسیم قرآن از این بحران روحی چنین است:
«ومن اعرض عن ذكری فان له معیشة ضنكا ونحشره یوم القیامة اعمی» (طه/124) و هر كس از یاد من روی (و دل) بگرداند، در حقیقت زندگی تنگ (و سختی) خواهد داشت و روز رستاخیز او را نابینا محشور میكنیم .
روی گردانی از یاد خدا دو ثمرهی بسیار تلخ دارد: 1) داشتن زندگی ناگوار و تنگ 2) دوستشدن با شیطان همانگونه كه قرآن میگوید:
«ومن یعش عن ذكر الرحمن نقیض له شیطانا فهو له قرین» (زخرف/36) و هر كس از یاد (خدای) رحمان دل بگرداند، بر او شیطانی میگماریم تا برای وی دمسازی باشد .
اگر انسان غرق در لذات دنیا شود به صورتی كه او را از یاد خدای مهربان - كه رحمت وسیعش همهی موجودات را شامل میشود - باز دارد، خداوند شیطانی را بر او مسلط میسازد تا همواره با او همنشین باشد، رشتههایی در گردن او افكنده، هر جا كه خاطرخواهش باشد، او را ببرد .
یاد خدا و بقای نشاط
خداوند در این زمینه میفرماید:
«یا ایها الذین آمنوا اذا لقیتم فئة فاثبتوا واذكروا الله كثیرا لعلكم تفلحون» (انفال/45)
ای گروه مؤمنان هنگامی كه دستهایی از دشمنان را در میدان نبرد در برابر خود دیدید، ثابت قدم باشید و خدا را فراوان یاد كنید، باشد كه رستگار و پیروز شوید . هنگامی كه سرباز مجاهد، به یاد قدرت بیپایان و رحمت گستردهی الهی باشد، احساس میكند در میدان مبارزه تنها نیست . این امر میتواند در تمام صحنههای زندگی او در برابر ناملایمات مقاوم سازد .
خداوند برای دلداری رسول اكرم ( صلی الله علیه و آله) در برابر سختیها، خطاب به او میفرماید:
«ولقد نعلم انك یضیق صدرك بما یقولون فسبح بحمد ربك وكن من الساجدین» (حجر/97 و 98)
ما میدانیم كه سخنان مشركان سینهی تو را تنگ و ناراحت میسازد، روح لطیف و قلب حساس تو نمیتواند در برابر بدگوییهای آنان ساكتبنشیند و سخنان كفر آمیز آنان را تحمل كند، به همین دلیل اندوهگین میشوی . برای برطرف شدن این ناراحتی به تسبیح پروردگارت بپرداز و در برابر ذات پاكش سجده بهجای آور . ذكر خداوند اثرات بد گفتار آنان از بین برده، به تو نیرو و توان تحمل بیشتر میبخشد .
هر چند خطاب آیه به پیامبر اكرم ( صلی الله علیه و آله) است، ولی در نهایت آن شامل همهی افراد میشود . هر كس میخواهد در برابر سختیها مقاوم باشد و همیشه به یاد خدا باشد و او را حاضر و ناظر بر كردار خویش بداند .
قرآن آرامش اولیای الهی را چنین بیان میكند:
«الا ان اولیاء الله لا خوف علیهم ولا هم یحزنون الذین آمنوا وكانوا یتقون» (یونس/62 و 63) آگاه باشید كه بر دوستان خدا نه بیمی است و نه آنان اندوهگین میشوند; همانان كه ایمان آورده و پرهیزگاری ورزیدهاند .
ترس و اندوه، دو حالت روانی و برهم زنندهی آرامشند . نفی آن دو از سوی اولیای خدا، مساوی با حصول آرامش و برطرف شدن اضطراب دوستان راستین خدا آنقدر به خدا نزدیك شدهاند كه میان آنان و خدا فاصلهای نیست، آنان از هر گونه وابستگی به جهان ماده آزادند، نه با از دست دادن امكانات مادی فریادشان بلند میشود، و نه ترس از آینده افكارشان را به خود مشغول میسازد . اولیای خدا، كسانی هستند كه حوادث ناگوار روزگار در دیدگاه آنان زشت و ناخوشایند جلوه نمیكند، هر چه از دستبدهند غمی به دل راه نداده و اندوه بر چهرهشان نمینشیند، اینان برخوردار از اطمینان و آرامش نفس هستند .
آرامش اولیای خدا بشارتی از سوی خداوند به آنان است، كه از راه ایمان وتقواپیشگی به این مقام رسیدهاند كه نه در دنیا و نه در آخرت از هیچ نترسند و بر هیچ امری نگران نباشند; جز مواردی كه خدا خواهد، و خداوند خواسته تا از پروردگار خویش و از دست رفتن كرامت الهی، ناراحتباشند كه این ترس و حزن، تسلیم در برابر خداست . (6)
در آیات و روایات متعددی یاد خداوند را از جنبههایی چون تشویق به آن، فواید دنیوی و اخروی آن، زمان ومكان آن و كیفیت ذكر، را تاكید كردهاند; كه بسیاری ازخطاهایی كه بشر انجام میدهد به سبب غفلت او از خداست; بیشك اگر انسان همواره به یاد خدا باشد و خود را در پیشگاه الهی حاضر ببیند، از كردارهای ناپسند خودداری میكند .
پینوشتها:
1 . مجلسی، محمد باقر; بحار الانوار;) چاپ ایران (ج71، ص93، ح48 . و نیز همان، ج77، ص51 ح3
2 . تفسیر العیاشی، ج2، ص227
3 . تفسیر كنز الدقایق، ج6، ص447
4 . صدوق; معانی الاخبار; ص288
5 . تفسیر كنز الدقایق، ج2، ص194
6 . ر . ك: المیزان، ج10، ص88 . تفسیر نمونه، ج8، ص332