زمين شناسى دريايى

[Borna66]

امروزه انجام مطالعات و تحقيقات زمين شناسى دريايى در جهت اهداف مختلف اقتصادى، امنيتى، سياسى، ‌نظامى، ‌زيست محيطى و... با استفاده از تکنولوژى هاى پيشرفته و متدهاى نوين، ‌امرى اجتناب ناپذير تلقى مى شود. در همين راستا، ‌وجود صدها مرکز تحقيقاتى و آموزشى و همکارى هاى فيمابين در کشورهاى پيشرفته قابل توجه و تامل مى باشد. نگاه همه جانبه و فراگير به حوزه مطالعات دريايى امرى بديهى محسوب شده و ناگفته پيداست که انجام اين تحقيقات و مطالعات، ‌دستاورها و نتايج قابل توجهى در پى خواهد داشت. از جمله اين دستاوردها ميتوان به ارتقاى کمى و کيفى دانش فنى، متدها و فن آورى ها، ‌مدل سازى و ارائه الگوهاى تحقيقاتى، بهره مندى از مزاياى ذخاير آبى و زير آبى اشاره کرد که همگى آنها تاثيرات محسوس و غير محسوس در امور روزمره زندگى خواهند داشت. استفاده بهينه از منابع مهم دريايى، علاوه بر مزيت هاى اقتصادى، ‌از ديدگاه مسايل دفاعى و نظامى نيز حائز اهميت مى باشد .
درياها و اقيانوس هند يک راه ارتباطى مهم و استراتژيک براى کشور ما مى باشند. براى حفظ و حراست از هر کشور، شناسايى دقيق و علمى درياها تا حريم قانونى آن کشور ضرورى است. آن کشورى که شناخت کامل و علمى از بستر درياها و ويژگيهاى رسوبى، ‌ريخت شناسى، فيزيکى و شيميايى درياهاى خود داشته باشد، قطعاً در شرايط بحرانى،‌ علمى تر و اصولى تر عمل خواهد نمود. در کشورهاى پيشرفته لزوم شناسايى بستر درياها از ديرباز احساس شده است، اما در کشور ما با داشتن مرزهاى آبى وسيع در شمال و جنوب (بيش از 3000 کيلومتر بدون احتساب مرزهاى رودخانه اى) اطلاعات بسيار ناچيزى از بستر دريا وجود دارد.هم اکنون آنچه که براى ما ضرورى و مهم مى نمايد آنست که با توجه به واقعيات امر، ويژگيهاى پهنه هاى آبى در شمال و جنوب کشور را بر اساس مقتضيات و مصالح عمومى، منافع ملى و نيازهاى مقطعى و دراز مدت شناسايى و مطالعات زمين شناسى دريايى را جدى تلقى نماييم.آنگاه نتايج اين مطالعات مى تواند درامور غير نظامى (محيط زيست، شيلات، کشتيرانى، احداث سازه هاى دريايى و...) و راهبرد امنيتى ـ دفاعى کشور (احداث و صيانت از نيروگاه هاى اتمى، فعاليت هاى نظامى ـ دفاعى نيروهاى مسلح جمهورى اسلامى) مورد استفاده قرار گيرد.


بطورکلى از مهمترين کاربردهاى زمين شناسى دريايى به موارد زيرميتوان اشاره نمود:
کشف منابع غير زنده اقتصادى بستر و زير بستر درياها
شناسايى وضعيت زمين شناسى مهندسى بستر و زير بستر دريا به منظور:
انجام پروژههاى لوله گذارى و کابل کشى
انجام پروزه هاى حفارى تونل ها
انجام مطالعاتزمين شناسى مهندسى مربوط به سکوهاى نفتى
کشف مناطق ريسک پذير براى برنامهريزيهاى بلندمدت عمرانى و توسعه اى
انجام بررسى هاى باستان شناسى و کشف اشياگمشده و مدفون در بستر
تعيين محل هاى مناسب جهت دفع زباله هاى شهرى واتمى
زيربناى مسائل امنيتى و سياسى يک کشور مرهون دانش و آگاهى علمى آن کشور ميباشد. کشورى مانند ايران که از دو سو داراى مرز آبى است، مسائل امنيتى پيچيده تريخواهد داشت. ايجاد امنيت در مرزهاى آبى بسيار دشوارتر از مرزهاى خشکى است. بدونشناسايى دقيق بستر، زير بستر، شکل و تغييرات ساحل ، عمق دريا، منابع اقتصادى آبى وزير زمينى امکان تعيين رژيم حقوقى دريا، تعيين مرزهاى آبى، ايجاد امنيت در حريمحقوقى دريا و در نتيجه جلوگيرى از تجاوز ديگر کشورها امکان پذير نخواهد بود. کشورهايى که شناخت کمترى از ريخت شناسى و زمين شناسى بستر و زير بستر دارند بيشتردر معرض خطر تجاوز قرار مى گيرند. لذا لزوم مطالعات زمين شناسى دريايى در کشورايران در درياى خزر، درياى عمان و خليج فارس امرى انکار ناپذير است.
امروزه دراکثر کشورهاى پيشرفته ، مطالعات و تحقيقات دريايى به جهات عديده ، از جمله تنوعفرايندهاى زيستى وزمين شناسى ، وجود منابع اقتصادى و گذرگاههاى ارتباطى بين الملل ،ضرورى مى باشد . اين تحقيقات در مسير اهداف مختلف اقتصادى ، سياسى ، نظامى ، زيستمحيطى و... با استفاده از تکنولوژيهاى پيشرفته و متدهاى نوين ، در بهترين سطح و حتيدر زمينه ريزترين پديده ها صورت ميگيرد . در همين راستا ، وجود صدها مرکز تحقيقاتيو آموزشى و همکاريهاى فيمابين و نزديک در کشورهاى پيشرفته قابل توجه و تامل است .آنچه که در اين مراکز مهم و جالب است ، نگاه همه جانبه به حوزه مطالعات دريايى استطبيعى است که تحقيقاتى آن چنان وسيع و همه سونگر ، نياز به دانش فنى ، تجهيزات ،اعتبارات کافى و پيشتوانه اى هماهنگ دارد و پيداست از دستاوردها و نتايج اينپژوهشها به بهترين وجه بهره مند مى گردند. از جمله اين دستاوردها ، ارتقاى کمى وکيفى دانش فنى ، متد و فن آورى ها ، مدل سازى و ارائه الگوهاى تحقيقاتى ، بهره مندى از ذخاير آبى و زير آبى است که در زندگى بشر آثار محسوس و غير محسوس خواهند داشت .در کشور فرانسه با کمتراز 20% وسعت ايران ، يک موسسه تحقيقاتى دريايى با 7 کشتى اقيانوس پيما ، 2 زير دريايى ، 24 مرکز و ايستگاه ، 72 آزمايشگاه و سرويس تحقيقاتى جهت مطالعات دريائى و اقيانوس شناسى وجود دارد .در حاليکه کشور ما به رغم داشتن درياى خزر به وسعت 436000 کيلومتر مربع ، خليج فارس به وسعت 226000 کيلومتر مربعوهمچنين قسمتى از درياى عمان ، اطلاعات ما در خصوص بستر درياها ، رسوبات ، جريانهاى دريائى ، تغييرات مورفولوژيکى ، شيمى آبها ،زمين شناسى مهندسى سواحل و.. ناچيزاست .
با عنايت به مراتب فوق و با توجه به حساسيت اين بررسيها درتعيين قلمرو آبيکشور و اهميت نقش درياها و مناطق ساحلى کشور در توسعه پايدار ملى مى بايست گامهاى بزرگى در جهت مطالعات زمين شناسى دريايى برداشت .

[Borna66]

زمین شناسی دریایی
امروزه انجام مطالعات و تحقيقات زمين شناسي دريايي در جهت اهداف مختلف اقتصادي، امنيتي، سياسي، ‌نظامي، ‌زيست محيطي و... با استفاده از تكنولوژي هاي پيشرفته و متدهاي نوين، ‌امري اجتناب ناپذير تلقي مي شود. در همين راستا، ‌وجود صدها مركز تحقيقاتي و آموزشي و همكاري هاي فيمابين در كشورهاي پيشرفته قابل توجه و تامل مي باشد. نگاه همه جانبه و فراگير به حوزه مطالعات دريايي امري بديهي محسوب شده و ناگفته پيداست كه انجام اين تحقيقات و مطالعات، ‌دستاورها و نتايج قابل توجهي در پي خواهد داشت. از جمله اين دستاوردها ميتوان به ارتقاي كمي و كيفي دانش فني، متدها و فن آوري ها، ‌مدل سازي و ارائه الگوهاي تحقيقاتي، بهره مندي از مزاياي ذخاير آبي و زير آبي اشاره كرد كه همگي آنها تاثيرات محسوس و غير محسوس در امور روزمره زندگي خواهند داشت. استفاده بهينه از منابع مهم دريايي، علاوه بر مزيت هاي اقتصادي، ‌از ديدگاه مسايل دفاعي و نظامي نيز حائز اهميت مي باشد .
درياها و اقيانوس هند يك راه ارتباطي مهم و استراتژيك براي كشور ما مي باشند. براي حفظ و حراست از هر كشور، شناسايي دقيق و علمي درياها تا حريم قانوني آن كشور ضروري است. آن كشوري كه شناخت كامل و علمي از بستر درياها و ويژگيهاي رسوبي، ‌ريخت شناسي، فيزيكي و شيميايي درياهاي خود داشته باشد، قطعاً در شرايط بحراني،‌ علمي تر و اصولي تر عمل خواهد نمود. در كشورهاي پيشرفته لزوم شناسايي بستر درياها از ديرباز احساس شده است، اما در كشور ما با داشتن مرزهاي آبي وسيع در شمال و جنوب (بيش از 3000 کيلومتر بدون احتساب مرزهاي رودخانه اي) اطلاعات بسيار ناچيزي از بستر دريا وجود دارد.هم اكنون آنچه كه براي ما ضروري و مهم مي نمايد آنست كه با توجه به واقعيات امر، ويژگيهاي پهنه هاي آبي در شمال و جنوب كشور را بر اساس مقتضيات و مصالح عمومي، منافع ملي و نيازهاي مقطعي و دراز مدت شناسايي و مطالعات زمين شناسي دريايي را جدي تلقي نماييم.آنگاه نتايج اين مطالعات مي تواند درامور غير نظامي (محيط زيست، شيلات، کشتيراني، احداث سازه هاي دريايي و...) و راهبرد امنيتي ـ دفاعي كشور (احداث و صيانت از نيروگاه هاي اتمي، فعاليت هاي نظامي ـ دفاعي نيروهاي مسلح جمهوري اسلامي) مورد استفاده قرار گيرد


برجسته ترين خط ساحلى قديم مربوط به سال 1929

http://pnu-club.com/imported/2009/04/2329.jpg

__________________

[Borna66]

مطالعات :

1- رسوب شناسي دريا
2- ژئوفيزيك دريا
3- بررسي هاي شيمي و فيزيك دريا
4- منابع اقتصادي دريا
5- بازسازي محيط رسوبي قديمي
6- تعيين آب و هواي قديمي
7- ريخت شناسي بستر دريا و سواحل
8- مهندسي سواحل


اهداف و کاربرد ها :

- زمين شناسي و معدن:
- شناسايي وضعيت زمين شناسي بستر و زير بستر دريا به منظور تهيه نقشه ها و اطلاعات پايه از زمين شناسي درياها.
- كشف منابع غير زنده و معدني بستر و زير بستر درياها.
2- زيست محيطي و مهندسي سواحل و دريا
- مشاوره علمي درانجام پروژه هاي لوله گذاري و كابل كشي دريايي.
- انجام مطالعات زمين شناسي مهندسي مربوط به سكوهاي نفتي
- كشف مناطق ريسك پذيرومخاطرات رمين شناسي درياها از قبيل سونامي، تغييرات ناگهاني سطح آب درياهاو.. براي برنامه ريزيهاي بلندمدت عمراني و توسعه اي
- انجام بررسي هاي باستان شناسي و كشف اشيا گمشده و غرق شده، مين يابي در دريا تعيين محل هاي مناسب جهت دفن زباله هاي شهري و اتمي
- شناسايي آلودگي فلزات سنگين از قبيل سرب، ‌ روي،‌ كروم، نيكل،‌ واناديم،‌ كادميم
3- سياسي و امنيتي
- زيربناي مسائل امنيتي و سياسي يک کشور مرهون دانش و آگاهي علمي آن کشور مي باشد. کشوري مانند ايران که از دو سو داراي مرز آبي است، مسائل امنيتي پيچيده تري خواهد داشت. ايجاد امنيت در مرزهاي آبي بسيار دشوارتر ازمرزهاي خشکي است
- دامنه مطالعات و تحقيقات علمي بستر و زير بستر درياها يقيناً يكي از عوامل تاثير گذار در تعيين رژيم حقوقي منصفانه و مورد قبول كشورهاي همسايه مي باشد

محدوده فعالیت :

درياها وسواحل شمالي و جنوبي كشور از اولين ارتفاعات بخش خشكي تا حريم حقوقي دريا (منطقه سرزميني و سپس مناطق عميق) در برگيرنده درياي خزر، درياي عمان و خليج فارس
- درياچه هاي داخلي كشور
- پلاياها
- بخش ساحلي رودخانه هاي منتهي به دريا
- سدها

[Borna66]

بطوركلي از مهمترين كاربردهاي زمين شناسي دريايي به موارد زير ميتوان اشاره نمود:

1- كشف منابع غير زنده اقتصادي بستر و زير بستر درياها
2- شناسايي وضعيت زمين شناسي مهندسي بستر و زير بستر دريا به منظور:
- انجام پروژه هاي لوله گذاري و كابل كشي
- انجام پروزه هاي حفاري تونل ها
- انجام مطالعات زمين شناسي مهندسي مربوط به سكوهاي نفتي
- كشف مناطق ريسك پذير براي برنامه ريزيهاي بلندمدت عمراني و توسعه اي
3- انجام بررسي هاي باستان شناسي و كشف اشيا گمشده و مدفون در بستر
تعيين محل هاي مناسب جهت دفع زباله هاي شهري و اتمي
زيربناي مسائل امنيتي و سياسي يک کشور مرهون دانش و آگاهي علمي آن کشور مي باشد. کشوري مانند ايران که از دو سو داراي مرز آبي است، مسائل امنيتي پيچيده تري خواهد داشت. ايجاد امنيت در مرزهاي آبي بسيار دشوارتر از مرزهاي خشکي است. بدون شناسايي دقيق بستر، زير بستر، شکل و تغييرات ساحل ، عمق دريا، منابع اقتصادي آبي و زير زميني امکان تعيين رژيم حقوقي دريا، تعيين مرزهاي آبي، ايجاد امنيت در حريم حقوقي دريا و در نتيجه جلوگيري از تجاوز ديگر کشورها امکان پذير نخواهد بود. کشورهايي که شناخت کمتري از ريخت شناسي و زمين شناسي بستر و زير بستر دارند بيشتر در معرض خطر تجاوز قرار مي گيرند. لذا لزوم مطالعات زمين شناسي دريايي در کشور ايران در درياي خزر، درياي عمان و خليج فارس امري انکار ناپذير است.
امروزه در اكثر كشورهاي پيشرفته ، مطالعات و تحقيقات دريايي به جهات عديده ، از جمله تنوع فرايندهاي زيستي وزمين شناسي ، وجود منابع اقتصادي و گذرگاههاي ارتباطي بين الملل ، ضروري مي باشد . اين تحقيقات در مسير اهداف مختلف اقتصادي ، سياسي ، نظامي ، زيست محيطي و... با استفاده از تكنولوژيهاي پيشرفته و متدهاي نوين ، در بهترين سطح و حتي در زمينه ريزترين پديده ها صورت ميگيرد . در همين راستا ، وجود صدها مركز تحقيقاتي و آموزشي و همكاريهاي فيمابين و نزديك در كشورهاي پيشرفته قابل توجه و تامل است .آنچه كه در اين مراكز مهم و جالب است ، نگاه همه جانبه به حوزه مطالعات دريايي است طبيعي است كه تحقيقاتي آن چنان وسيع و همه سونگر ، نياز به دانش فني ، تجهيزات ، اعتبارات كافي و پيشتوانه اي هماهنگ دارد و پيداست از دستاوردها و نتايج اين پژوهشها به بهترين وجه بهره مند مي گردند. از جمله اين دستاوردها ، ارتقاي كمي و كيفي دانش فني ، متد و فن آوري ها ، مدل سازي و ارائه الگوهاي تحقيقاتي ، بهره مندي از ذخاير آبي و زير آبي است كه در زندگي بشر آثار محسوس و غير محسوس خواهند داشت .در كشور فرانسه با كمتراز 20% وسعت ايران ، يك موسسه تحقيقاتي دريايي با 7 كشتي اقيانوس پيما ، 2 زير دريايي ، 24 مركز و ايستگاه ، 72 آزمايشگاه و سرويس تحقيقاتي جهت مطالعات دريائي و اقيانوس شناسي وجود دارد .در حاليكه كشور ما به رغم داشتن درياي خزر به وسعت 436000 كيلومتر مربع ، خليج فارس به وسعت 226000 كيلومتر مربع وهمچنين قسمتي از درياي عمان ، اطلاعات ما در خصوص بستر درياها ، رسوبات ، جريان هاي دريائي ، تغييرات مورفولوژيكي ، شيمي آبها ،زمين شناسي مهندسي سواحل و.. ناچيز است .
با عنايت به مراتب فوق و با توجه به حساسيت اين بررسيها درتعيين قلمرو آبي كشور و اهميت نقش درياها و مناطق ساحلي كشور در توسعه پايدار ملي مي بايست گامهاي بزرگي در جهت مطالعات زمين شناسي دريايي برداشت . اهميت اين موضوع ،حساسيت بيش از پيش مسئولين امر را مي طلبد.
استان سيستان وبلوچستان كه يكي از استانهاي محروم كشور محسوب مي گردد با در برگرفتن بخش مهمي از درياي عمان، پتانسيل بسيار خوبي براي توسعه محسوب مي گردد. ناگفته پيداست كه توسعه شهرهاي ساحلي و مجاور دريا، بدون مطالعات زيربنايي زمين شناسي مهندسي در بخش ساحلي وكم عمق دريا وشناخت ويژگيهاي زسوبي ، فيزيكي وشيميايي دريا امري غيرممكن و غيراصولي است. براي انجام اين مطالعات، باامكانات محدود فعلي بررسي هاي جامع وكاملي نميتوان انجام داد. اولين ابزار مورد نيازدر اختيار داشتن شناور تحقيقاتي مناسب و مطابق با استانداردهاي روز دنيا است. هم اكنون سازمان زمين شناسي و معدني كشور، داراي يك شناور كوچك 15 متري با قابليت فعاليت در مناطق كم عمق درياي عمان و خليج فارس است كه براي مناطق عميق مناسب و مطمئن نمي باشد. حداقل اعتبار لازم براي ساخت يك شناور تحقيقاتي بزرگ و مناسب با شرايط فيزيكي درياي عمان، 100 ميليارد ريال مي باشد.
همچنين لازم است يك مركز تحقيقات زمين شناسي دريايي ساحلي در چابهار احداث گردد . هم اكنون يك زمين ساحلي به وسعت 7200 متر مربع در چابهار براي اين منظور دراختيار سازمان زمين شناسي قرار گرفته است كه براي احداث يك مركز تحقيقاتي مطابق با ساير مراكز دريايي دنيا مجهز به آزمايشگاههاي پيشرفته در مركز چابهار ، حداقل 10 ميليارد ريال اعتبار مورد نياز است.علاوه بر شناور و مركزتحقيقات ساحلي ، لازم است تجهيزات وامكانات ژئوفيزيك دريايي ، تجهيزات نمونه برداري مغزه ، رسوب ، آب و سايز تجهيزات ناوبري و الكترونيكي شناور تامين گردد. كه در اين راستا اعتباري بالغ بر 70 ميليارد ريال مورد نياز مي باشد. ضمن آنكه در خصوص جذب وآموزش نيروي متخصص بايد سرمايه گذاري نمود. لذا با اعتبار محدود امكان اين فعاليت ها ميسر نيست و حمايت بيش از پيش مسئولين امر را مي طلبد.
با توجه به نكات فوق الذكر مجموع اعتبار مورد نياز براي تحقق اهداف در استان سيستان و بلوچستان ، بالغ بر 200 ميليارد ريال است.
موارد فوق حداقل امكاناتي است كه مديريت نوپاي زمين شناسي دريايي در راستاي اهداف و وظايف خويش به آن نيازمند است و تامين آن تنها با مساعدت و حسن نظر ارگانهاي ذيربط در جهت فراهم نمودن اعتبارات لازم ميسر مي باشد.

[Borna66]

اقيانوس‌ها و درياها بيش از 360 ميليون كيلومتر مربع يعني حدود 71 درصد سطح زمين را پوشانده‌اند. بنابراين اهميت آن‌ها به عنوان مهمترين تشكيل دهنده هيدروسفر در زندگي بشر غير قابل انكار است. زندگي انسان به طور مستقيم يا غير مستقيم وابسته به دريا و اقيانوس مي باشد و اصولا بر اساس شواهد زمين‌شناسي، پيدايش اولين اشكال حيات يا كمپلكس‌هاي ارگانيك كه به صورت بقاياي فسيلي در اسليت‌ها و شيست‌هاي كربن‌دار آركئن به جا مانده‌اند و به عنوان شكلي از حيات تلقي شده اند، در رابطه با واكنش بين هيدروسفر و اتمسفر بوده است. سن كهن‌ترين سنگهاي رسوبي داراي تركيبات كربن دار به حدود 7/3 ميليارد سال قبل باز مي گردد كه بنظــــر مي رسد مربوط به ساختمان جلبك‌هاي اوليه باشد. حدود 8/1 الي 2 ميليارد سال قبل، گسترش فرايند فتوسنتز و در نتيجه توسعه گياهان سبز موجب تحول عمده در تشكيل حيات و تنوع زيستي گرديد. بالاخره اولين موجودات با ساختمان پيچيده و عالي‌تر مانند ماهي‌هاي زرّه‌دار در درياها و اقيانوس‌هاي كهن زاده شده‌اند و به حيات خويش ادامه داده‌اند. طي دوران‌هاي زمين‌شناسي ديرينه زيستي، ميانه زيستي تا نوزيستي و عهد حاضر، حيات موجودات همواره وابسته به آب و در مرحله اول وجود و بقاي اقيانوس‌ها بوده است و اهميّت آب به حدي است كه خداوند متعال در كتاب آسماني ما مستقيما به آن اشاره فرموده است.


http://pnu-club.com/imported/2009/04/2330.jpg


http://pnu-club.com/imported/2009/04/265.gif بهره گيري از اقيانوس‌ها تنها محدود به فرايندهاي زيستي نمي باشد بلكه تحولات و وقايع زمين‌شناسي طي دوران‌ها و ادوار زمين‌شناسي همواره به گسترش حوضه‌هاي اقيانوسي يا از ميان رفتن آنها(مانند اقيانوس كهن تتيس) و ظهور جزاير، خشكي‌ها و قاره‌ها در نتيجه فرايندهاي زمين‌ساختي و كوهزايي وابسته بوده است. اين تحولات زمين‌شناسي در قالب تكتونيك صفحه‌اي توجيه كننده ظهور خشكي‌ها و قاره‌ها به عنوان بستري مناسب براي زندگي زيست‌مندان خشكي بوده است.

چرخه فرسايشي خشكي‌ها و حمل رسوبات به دريا و فرايند رسوب‌گذاري از جمله پديده‌هاي مهم زمين‌شناسي است كه به طور مستمر در زمين صورت مي گيرد. هوازدگي، فرسايـش، رسوب‌گذاري و بالاخره دياژنز يا سخت‌شدگي رسوبات منجر به تشكيل انواع سنگ‌هاي رسوبي و همچنين تشكيل برخي كانسارها و ذخائر معدني در بستر درياها و اقيانوس‌هــــا مي‌گردد. اين رسوبات مجددا در چرخه‌اي نو با انباشتگي و چين‌خوردگي از آب خارج شده و تشكيل سرزميني جديد مي‌دهند و بدين ترتيب اين تحولات چرخه‌اي همواره پويا باقي مي‌مانند. از كل آب‌هاي هيدروسفر حدود 97 درصد مربوط به وزن آب‌هاي موجود در درياها و اقيانوس‌ها است و چرخش آب در هيدروسفر موجب تغييرات ژئوشيميايي از جمله هوازدگي و حمل مواد جامد و محلول مي گردد. ذرّات رسوبي كه از سطح خشكي‌ها وارد محيط رسوبــي مي گردند داراي تنوّع بسيار مي باشند ولي در اين ميان تركيبات سيليكاته مانند ذرات تخريبي سيليسي و رس‌ها اهميت زيادي داشته و همراه با كانيهاي سنگين و عناصر فلزي در محيط رسوبي انباشته مي‌شوند. تجزيه و تخريب شيميايي اين رسوبات موجب آزادي پاره‌اي از عناصر شيميايي در محيط رسوبي مي‌گردد. بنابراين مطالعه رسوبات بستر و آب درياها و بررسي عناصر و كاني‌هاي سنگين و ذخائر معدني سواحل از جمله اهداف مهم در بررسي‌هاي زمين‌شناسي دريايي است كه به طور غير مستقيم مي تواند مورد استفاده ديگر علوم، از جمله بررسي مناطق و تعيين محدوده‌هاي مناسب براي پرورش ميگو و ديگر موجودات آبزي قرار گيرد.
__________________

[Borna66]

مطالعه عناصر فلزي كه به طور طبيعي طي چرخه هوازدگي، فرسايش، حمل و نقل توسط طبيعت يا به طور غيرطبيعي به واسطه فعاليت‌هاي صنعتي و پس‌آب‌هاي كارخانه‌ها وارد رودخانه‌ها و سپس دريا و اقيانوس مي گردد مقوله‌اي مهم بوده و با مطالعات ژئوشيميايي اين عناصر مي‌توان حجم ورود و ميزان تمركز آنها در ته نشست‌هاي ساحلي و بستر درياها را تخمين زد. اگر ميزان تمركز پاره‌اي از اين عناصر فلزي از حد مجاز تجاوز نمايد مي‌تواند موجب آلودگي سواحل و بستر درياها شده و تاثير مستقيم در زندگي زيست‌مندان دريايي و خشكي بر جاي گذارد.
نياز روز افزون بشر و استفاده از دريا و اقيانوس به عنوان يك راه ارتباطي مهم و اقتصادي در كشتيراني و همچنين ايجاد سازه‌هاي دريايي مانند توسعه بنادر، اسكله ها، ايجاد پناهگاه‌هاي صيادي، نصب سكوهاي استخراج نفت و گاز، گذر خطوط انتقال نيرو و انرژي(نفت ، گاز ،الكتريسيته)، آب و غيره در سال‌هاي اخير ابعاد گسترده‌اي يافته است. انجام اين مهم و توسعه صنعتي و سرمايه گذاري‌هاي سنگين اقتصادي بدون بررسي و مطالعات زيربنائي مانند مطالعه زمين‌شناسي مهندسي سواحل و مطالعه زير ساخت هاي محدوده هاي ساحلي و بستر درياها با خطر روبرو خواهد بود. مطالعات زمين‌شناسي مهندسي، بررسي ساختارهاي تكتونيكي سواحل و مناطق دريائي، تعيين نقش فرسايش سواحل و تغييرات سطح درياها به عنوان مطالعات زيربنائي مهم محسوب مي‌شوند. هر گونه تغيير در وضعيت طبيعي سواحل و بنادر نيز بازتاب مهمي بر آكوسيستم‌هاي مناطق دريائي خواهد داشت. بنابراين انجام هر گونه پروژه عمراني يا صنعتي منوط به بررسي اين مطالعات زيربنائي خواهد بود.

http://pnu-club.com/imported/2009/04/307.gif


http://pnu-club.com/imported/2009/04/265.gif اهميت اقيانوس‌ها بنحوي است كه امروزه آنرا به عنوان يك سيّاره در نظر گرفته‌انــد و بررسي هاي اقيانوس‌شناسي از جمله زمين‌شناسي دريايي ابعاد گسترده جهاني يافته است. مطالعات هيدروديناميكي،مطالعات ژئوفيزيكي و لرزه‌نگاري، حفاري‌هاي زيردريايي به منظور شناخت ساختمان پوسته اقيانوسي و مطالعه ذخائر معدني آن مانند انباشته‌ها و نودول‌هاي منگنز، سولفورهاي فلزي، بررسي ذخائر هيدروكربوري و غيره بخشي از اين مطالعات محسوب مي‌شوند.

با عنايت به توضيحات فوق و با توجه به اهميّت درياها و مناطق ساحلي كشور در توسعه پايدار ملّي مي‌بايد گام‌هاي بزرگي در جهت مطالعه و شناخت سواحل و پهنه‌هاي آبي ايران برداشته شود. البته تا رسيدن به اهداف نهائي راه درازي در پيش است. بنابراين لازم است با نگرش ويژه به مطالعات زمين‌شناسي دريايي و همكاري گروه‌هاي مطالعاتي و تحقيقاتي ارگان‌هاي مختلف كشور مانند گروه‌هاي رسوب‌شناسي و زمين‌شناسي دريايي، ژئوشيمي ژئوفيزيك ،اكتشاف، زمين‌شناسي مهندسي سواحل، ژئومورفولوژي، شيمي دريا، فيزيك دريا و تحقيقات آزمايشگاهي بررسي‌هاي سيستماتيك زير را محقق سازيم:

- تهيه نقشه هاي زمين شناسي و معدني سواحل ايران
- مطالعات زمين‌شناسي مهندسي و ژئوتكنيك
- بررسي ساختارهاي تكتونيكي سواحل و مناطق دريايي ايران
-مطالعات زمين‌ريخت‌شناسي(ژئومورفو� �� �ژيكي) و بررسي نقش فرسايش سواحل و تغييرات سطح درياها
- بررسي‌هاي شيميايي و ژئوشيميايي درياها
- بررسي‌هاي ژئوفيزيك دريايي

[Borna66]

بررسي‌هاي زمين‌شناسي دريايي(زمين دريايي)

هدف اصلي و كلان آن بررسي هاي ژئوفيزيكي، ژئوشيميايي و ژئوديناميكي درياها مي باشد و اهداف خرد آن شامل:
- حوضه بندي نواحي ساحلي و پهنه هاي آبي تا رژيم حقوقي كشور
- بررسي و مطالعه عوامل تأثير گذار و تأثير پذير
- رسوب شناسي رسوبات نرم و منفصل
- بررسي و مطالعه عوامل اقليمي و هواشناسي
- بررسي و مطالعه فيزيوگرافي منطقه
- بررسي و مطالعه عوامل مرتبط با شبكه هيدرولوژي و تأثير هيدروليك رودخانه‌ها در مصب و مناطق ورودي به دريا
- بررسي و مطالعه كمّي و كيفي سفره هاي آب زيرزميني در مناطق ساحلي و تعيين حّد تداخل آب شور و شيرين
- بررسي و مطالعه جريانات، امواج و تأثير آنها بر محيط هاي ساحلي
- تعيين خط ساحلي(Coastal line) و محدوده ساحل(Beach Zone) و حد هجوم و پسروي آب دريا و ترسيم خط اطمينان(Coastal safe line) در ساحل
- بررسي ژئومورفولوژي سواحل
- بررسي و مطالعه كف دريا(Bathymetry)
- بررسي و تعيين ضخامت رسوبات
- بررسي ژئوشيمي رسوبات نرم
- بررسي و مطالعه سواحل از ديدگاه مديريت و ساماندهي
- تعيين و بررسي مراحل رشد و تكامل ساحل
- تعيين خاستگاه رسوب
- مطالعه رژيم هاي فيزيكي حاكم در سواحل و مصب ها
- بررسي و اندازه گيري پارامترهاي فيزيكي و شيميايي آب دريا
- بررسي لايه هاي حرارتي آب
- تعيين پارامترهاي مختلف شيميايي و فيزيكي در ستون و اعماق مختلف آب
- بررسي شيمي و ژئوشيمي دريا

http://pnu-club.com/imported/2009/04/308.gif

http://pnu-club.com/imported/2009/04/265.gif پي جويي و پتانسيل يابي منابع معدني و مصالح مناسب در سواحل:

رسوبات بستر ساحل حد واسط خط ساحلي و فلات قاره جايگاه مناسبي براي رسوب گذاري و تمركز مواد معدني حمل شده توسط رودخانه‌ها به دريا و نقل و انتقال توسط جريانات و امواج ساحلي به نقاط دورتر از مصب رودخانه هاست. كنترل زون‌هاي گسترش و تمركز مواد حمل شده اساس فعاليت پتانسيل‌يابي را تشكيل مي‌دهد. بسياري از مواد معدني تحت تأثير پديده‌هاي جزر و مد، حركت امواج و حركت آب‌هاي ساحلي در فاصله‌اي نه چندان دور از خط ساحل بصورت نوارهايي جايگاه ويژه تمركز ماسه هاي كروم دار، تيتان‌دار بصورت ايلمنيت و روتيل، زيركونيم، طلا، كاسيتريت و غيره هستند كه مي‌بايد مورد بررسي‌هاي ژئوشيميايي قرار گيرند. همچنين گسترش و توسعه استانهاي ساحلي كشور با احداث اسكله‌ها، موج شكن‌ها و ديگر سازه‌هاي دريايي همراه مي‌باشد كه در اين راستا به جز اهميت نقش طراحي و رعايت اصول مهندسي اين نوع سازه ها، آنچه كه داراي اهميت حياتي مي باشد استفاده از مواد و مصالح مناسب براي اين نوع سازه ها مي باشد. در زمينه تعيين پراكندگي و گسترش مواد و مصالح مناسب براي احداث موج شكن‌ها، اسكله‌ها و ديگر سازه‌هاي دريايي مي‌بايد شناخت عمومي و درج موقعيت اين نوع مصالح در نقشه‌ها مشخص گردد و پس از تشخيص بهترين و مناسب‌ترين موقعيت‌ها، پارامترهاي ديگر اقتصادي مانند ميزان ذخيره، سهولت دست‌يابي، كاربري و ... در نظر گرفته شود. در اين مرحله با توجه به چگونگي ذخيره و ميزان گسترش آن، برداشت‌هاي در حد مقياس 1:50000 نيز قابل اجرا مي باشد. همچنين مطالعه پتروگرافي، انجام آزمايش‌هاي مقاومت در برابر خرد شــدن، اندازه گيري چگالي حداكثر جذب آب، مقاومت در برابر سايش، استحكام در برابر عوامل جوي، ذرات و قطعات نرم و خرد شونده و ديگر آزمايش‌هاي لازم صورت خواهد پذيرفت.

[Borna66]

بررسي مسائل ژئوتكنيكي و زمين شناسي مهندسي نواحل ساحلي:
نوار ساحلي كشور همواره در معرض فرآيندهاي حاصل از عمل متقابل بين خط ساحلي و حركات آب دريا، عوامل زمين‌شناسي و زمين‌ساختي، پديده هاي فرسايشي و پيشروي و پسروي مي‌باشد.

به منظور احداث تأسيسات ساحلي و اخذ اطلاعاتي پيرامون مناطق تكتونيـره، زلزله خيز و غيره احتياج به انجام آزمايشات صحرايي از قبيل حفر گمانه ها و آزمايشات Spt و تعيين نفوذ پذيري مناطق و انجام آزمايشاتي مانند انجام آزمايش‌هاي برش و تحكيم و تك محوري و آزمايشات فيزيكي از قبيل تعيين PH خاك مناطق، تعيين درصد رطوبت، آزمايش‌هاي دانه بندي واتربرگ مي‌باشد و مي توان به خواص مكانيكي و فيزيكي از قبيل مقاومت برش و تنش خاك، حدود رواني و پلاستيك و انقباض خاك، نفوذ پذيري، درصد تحكيم و تراكم خاك پي برد. بعنوان مثال اگر طرح‌هاي عمراني شامل احداث موج شكن، اسكله، جاده، پل فرودگاه‌هاي محلي، كارخانه‌هاي سنگين و به طور كلي توسعه شهري در اين مناطق مدنظر باشد مي بايد قبل از اقدام به طراحي و ساخت، شناخت دقيق و كافي از مسائل ژئوتكينكي بدست آورد.

همچنين لازم است اطلاعاتي در رابطه با نشست كلي منطقه با توجه به بارگذاري‌هاي احتمالي يا تعيين ميزان شوري آب دريا و مسئله خورندگي و تأثير آن روي سازه‌هاي فلزي يا تشخيص مناطق سيلابي با توجه به سيلاب‌هاي فصلي كه همه ساله در اين مناطق بوقوع مي پيوندد، بدست آورد.

http://pnu-club.com/imported/2009/04/309.gif

http://pnu-club.com/imported/2009/04/265.gif بررسي‌هاي زيست محيطي نوار ساحلي و پهنه‌هاي آب در خصوص آلودگي‌ها:

آلودگي پهنه هاي آبي و نوار ساحلي متأثر از عوامل طبيعي و عوامل مصنوعي مي‌باشد. عوامل طبيعي همان عناصر سنگين موجود در رسوبات و آبها مي‌باشند كه در اثر انحلال سنگ‌ها ايجاد شده و در چرخه آب‌هاي سطحي يا زيرزميني وارد پهنه هاي آبي مي گردند. ولي عمده ترين منابع آلوده كننده محيط هاي آبي، عوامل مصنوعي مي باشند. اين عوامل شامل زباله هاي صنعتي، نفتي، خانگي، كشاورزي و ... هستند. درگيري‌هاي منطقه‌اي و غرق‌شدن نفت‌كش‌ها در سال‌هاي اخير سبب آلودگي‌هاي وسيعي در پهنه‌هاي آبي شده است. اين مسئله بويژه در آلودگي سواحل و آبهاي درياي عمان و خليج فارس بسيار موثر شناخته شده است. به طور كلي با بررسي و مطالعات آلودگي آب درياها مي‌توان به اهداف زير نائل گرديد:

1) تعيين محدوده و دامنه آلودگي آب‌ها و رسوبات
2) تعيين نوع آلاينده‌ها
3) تعيين منشاء آلاينده‌ها
4) تعيين رابطه آلاينده‌ها با بيماري‌ها
5) ارائه راه حل‌هاي مناسب جهت جلوگيري از انتشار آلاينده‌ها و نحوه پاكسازي آنها
6) ارائه الگوي مناسب جهت بازيافت مواد آلاينده و مطالعه اقتصادي آن

[Borna66]

http://pnu-club.com/imported/2009/04/310.gif

[Borna66]

http://pnu-club.com/imported/2009/04/311.gif