بیماری های ژئوتکنیک ...

[Borna66]

گواتر (Goiter)


عامل بيماري: کمبود ید


واسط محیطی و راه ورود به بدن: آب آشامیدنی، غذا


افراد در معرض خطر یا محیط پرخطر: ساکنین مناطقی که آب آشامیدنی آنها- به دلیل مقدار کم ید در سنگ بستر- دارای مقادیر بسیار کم ید می باشد (پیش از افزایش منظم ید در نمک خوراکی).
دریا منبع بزرگ ید است. بطور کلی هر چه فاصله از دریا دورتر باشد، کمبود ید بیشتر است. فاکتور دیگری همچون توپوگرافی محل نیز ممکن است در دسترس پذیری ید نقش داشته باشد. (برای مثال مقدار بسیار پایین ید در بسیاری از مناطق کوهستانی باعث افزایش IDD می گردد.) در محیط دارای گواتروژن- جائیکه ید محبوس می شود- دسترسی به ید خیلی پایین است.

مکانیزم ایجاد بیماری: کمبود ید باعث فعالیت بیش از حد غده تیروئید می شود.

علائم بیماری: بزرگ شدن و رشد غیر طبیعی غده تیروئید

تاریخچه بیماری: در چین، یونان و مصر قدیم افراد دچار گواتر بودند و با جلبک دریایی غنی از ید درمان می شدند. تقریباً 30% مردم جهان در معرض خطر اختلال کمبود ید (IDD) هستند. بطوریکه حدود 6/1 بیلیون نفر در معرض خطر آن قرار دارند، 50 میلیون کودک مبتلا شده اند و هر سال نیز بیش از صد هزار نفر به این تعداد افزوده می گردد. IDD بویژه در مناطق حاره ای دیده می شود. گواتر هنوز در بسیاری از نقاط جهان بیماری مهمی محسوب می گردد.

فاکتورهای ژئوژنیک جهت کنترل بیماری: خصوصیات شیمیایی ید تأثیر مشخصی روی شیوع بیماری IDD دارد. مانند: گواتر بومی. گیاخاک های غنی از مواد آلی نیز نقش مهمی در گونه زایی و تحرک ژئوشیمیایی عنصر ید دارند. همچنین ید توسط گیاخاک جذب می شود، در نتیجه خاک های غنی از مواد آلی ید بسیاری دارند.

سلنیم: تنظیم کننده هورمون تیروئید

[Borna66]

بلک فوت (Black-foot)
عامل بيماري: غلظت بیش از حد مجاز آرسنیک (As) (سازمان بهداشت جهانی: مقدار استاندارد آرسنیک در آب آشامیدنی: 10 میکروگرم بر لیتر)

واسط محیطی و راه ورود به بدن: آب آشامیدنی


افراد در معرض خطر یا محیط پرخطر: استفاده طولانی مدت از آب های زیرزمینی حاوی آرسنیک زیاد (در موارد حاد میزان آرسنیک به چندین میلی گرم بر لیتر می رسد.)؛ محیط زمین شناسی این آبخوان ها: نواحی کانی سازی شده غنی از سولفید (بخصوص دارای شرایط هوازدگی) و ژئوترمال؛ همچنین آب های زیرزمینی بی هوازی و هوازی با pH بالا (بیشتر در آب و هوای خشک و نیمه خشک)

علائم بیماری: فرم شدیدی از بیماری عروقی محیطی است که در آن رگ های خونی اندام های پایینی به شدت آسیب می بینند و در نهایت منجر به قانقاریای پیشرفته می شوند

تاریخچه بیماری: مشکلات آرسنیک در بسیاری از نقاط جهان و به صورت منطقه ای در اطراف منبع آلودگی دیده می شود. (نقاط خاصی از آرژانتین، شیلی، مکزیک، بنگال غربی (هند)، بنگلادش، شمال چین، تایوان، ویتنام، مجارستان و قسمت هایی از غرب ایالات متحده)این بیماری و مسمومیت مزمن ناشی از آلودگی آرسنیک در آب چاه های تایوان، شیلی (1979-1959)، مکزیک و آرژانتین (1955) گزارش شده است.

عوامل ژئوژنیک تشدید کننده بیماری: کاهش سطح ایستابی در اثر پمپاژ بیش از اندازه، باعث اکسایش کانی های سولفور حاوی آرسنیک و آزاد شدن آن در آب های زیرزمینی می گردد.

[Borna66]

فلورسیز دندانی (Dental Fluorosis)


عامل بيماري: فزونی غلظت یا مصرف بیش از حد فلوراید به مدت طولانی (حد مجاز: 5/1 میلی گرم در هر لیتر آب) (فلوراید: از ترکیبات غیرآلی فلوئور)

واسط محیطی و راه ورود به بدن: فلوراید می تواند از طریق هوا، آب یا غذا وارد بدن شده ولی منبع اصلی آن آب آشامیدنی است.

افراد در معرض خطر یا محیط پرخطر: استفاده از آب شرب بدون دستورالعمل مناسب منجر به فلورسیز حاد می شود.

مکانیزم ایجاد بیماری: آهکی شدن غیرعادی سلول های سازنده مینا

علائم بیماری: مینای فلورسی سمی، اغلب دارای لکه و حفرات قهوه ای می باشد. در حالت شدیدتر، مینای فلورسی شکننده و در معرض فرسودگی و شکستگی است.

تاریخچه بیماری: گزارشات تفصیلی بیماری بعد از فوران های (1693، 1766 و 1845) آتشفشان هلکای ایسلند و آنالیز فلوراید در انفجارهای آتشفشانی (1947، 1970 و 1980) هلکامقادیر زیادی فلوراید در اثر این آتشفشانی ها ایجاد گردید.بیش از 100 میلیون نفر در جهان مبتلا به فلوروسیز می باشند.گزارش بیماری فلورسیز در بسیاری از مناطق حاره ای جهان: حدود 25 میلیون نفر در هند، بیش از 2 میلیون نفر در مناطق خشک سریلانکا، چین، Rift Valley آفریقای شرقی .مقدار فلوراید آب های زیرزمینی در اروپای مرکزی (هلند، مولدوا، اوکراین، مجارستان و اسلواکی) بیشتر از حد استاندارد بوده که همراه با معدنکاری فلورایت و فسفات و همچنین آلودگی صنعتی است.

فاکتورهای ژئوژنیک جهت کنترل بیماری: هیچ درمان مؤثری برای این بیماری وجود ندارد.افزایش کیفیت آب از طریق تصفیه آب و کاهش میزان فلوراید در آب های زیرزمینی اروپای مرکزی بر اساس مواد زمین شناسی موجود در منطقه مانند زئولیت (هدف پروژه اخیر BGS)مولیبدن و سلنیم: کاهش تأثیرات افزایش فلوراید و پیشگیری از بروز بیماریآلومینیوم: کاهش جذب فلوئور موجود در غذا

[Borna66]

ابیماری قلبی-عروقی یسکمیکIschemic Heart Disease

عامل بيماري: آب های سبک: کمبود کلسیم و منیزیم در آب های طبیعی

واسط محیطی و راه ورود به بدن: آب آشامیدنی

افراد در معرض خطر یا محیط پرخطر: بر اساس مطالعات آمار مرگ و میر ناشی از سکته های قلبی با اسیدی بودن آب رودخانه ها مرتبط می باشد.

مکانیزم ایجاد بیماری: تصلب شرائین، انسداد شریان اکلیلی قلب- در اثر لخته شدن خون- یا در موارد کمتر باریک شدن شریان های کوچکتر قلب ناشی از نارسایی و کاهش جریان خون در عضلات قلب

علائم بیماری: اختلال در عملکرد قلب و حملات قلبی

تاریخچه بیماری: به نظر می رسد این ارتباط در کشورهای مناطق معتدل و حاره ای وجود دارد.رابطه معکوس بین بیماری قلبی- عروقی و سختی آب در ارتباط با زمین شناسی برای اولین بار در 1956 از ایالات متحده و در 1957 از ژاپن گزارش شده بود. در کانادا، بریتانیا و
سوئد نیز مطالعات متعدد دیگری راجع به سختی آب در ارتباط با بیماری های قلبی- عروقی و ایسکمیک انجام گردیده است.

عوامل ژئوژنیک تشدید کننده بیماری: مرگ ناشی از بیماری قلبی- عروقی ایسکمیک (مربوط به تصلب شرائین قلب) در افرادی که به مدت طولانی در معرض آرسنیک قرار می گیرند، بیشتر است.

فاکتورهای ژئوژنیک جهت کنترل بیماری: فاکتورهای- موجود در آب های سخت- کاهش دهنده نرخ بیماری: کلسیم و منیزیم حاصل از تجزیه آلومینوسیلیکات های آهک، دولومیت، منیزیت، ژیپس و دیگر کانی ها.

[Borna66]

بیماری کاشین بک (KBD: Kaschin-Beck Disease)


عامل بيماري: غلظت کم سلنیم در سنگ بستر، خاک و آب های طبیعی (در محیط های اسیدی) و در نتیجه، کمبود سلنیم (دوز روزانه: کمتر از 04/0 میلی گرم)

افراد در معرض خطر یا محیط پرخطر: این بیماری همیشه در مناطقی که سلنیم کمی دارند، مشاهده می شود و بر کودکان تأثیر زیادی دارد .

علائم بیماری: نشانه های اولیه: تورم و درد مفاصل و احساس ناخوشی

تاریخچه بیماری: اسکلت های یافت شده نشان می دهد که این بیماری به قرن 16 برمی گردد. KBD را اولین بار یک محقق روسی به نام Kashin معرفی کرد. مقامات روسی از ناهنجاری های اسکلتی در روستاهای قزاق (واقع در شرق دریاچه بایکال) وحشت زده شدند و جمعیت بسیاری را به نقاط دیگر در امتداد رودخانه منتقل کردند. KBD عمدتاً به محدوده جنوب غربی- شمال شرقی چین محدود بود ولی بعدها مشخص شد که در چین نسبتاً شایع بوده است. مطالعه این بیماری از 40 سال پیش آغاز شده است. این بیماری میان کشاورزان و دامداران رایج است، اگرچه گاهی مواردی هم در خانواده هایی که غذایشان را از نواحی بومی تأمین می کنند، دیده می شود. تعداد دقیق افراد بیمار مشخص نشده است، ولی ارزیابی ها حدود 1 میلیون از هر سه میلیون نفر را در چین نشان می دهد.کشورهای اسکاندیناوی نیز به علت شرایط زمین شناسی سلنیم کمی دارند.

عوامل ژئوژنیک تشدید کننده بیماری: باران های اسیدی و اسید سازی: قابلیت انحلال کمتر سلنیم در محیط های اسیدی (کمبود سلنیم در موجودات زنده)بکار بردن حاصلخیز کننده های غنی از گوگرد باعث کاهش ظرفیت گیاهان برای جذب سلنیم از خاک می گردد که اثرات نامطلوبی بر انسان دارد.

فاکتورهای ژئوژنیک جهت کنترل بیماری: استفاده از سلنیم در دهه 70 برای جلوگیری و درمان این بیماری، موفقیت بزرگی محسوب می شد.سیستم بافر کربناته خاک جهت خنثی سازی باران اسیدی

[Borna66]

کراتوسیز (Keratosis)

عامل بيماري: غلظت بیش از حد مجاز آرسنیک (As) واسط محیطی و راه ورود به بدن: آب آشامیدنی
افراد در معرض خطر یا محیط پرخطر: استفاده طولانی مدت از آب های زیرزمینی حاوی آرسنیک زیاد (در موارد حاد میزان آرسنیک به چندین میلی گرم بر لیتر می رسد.)؛ محیط زمین شناسی این آبخوان ها: نواحی کانی سازی شده غنی از سولفید (بخصوص دارای شرایط هوازدگی) و ژئوترمال؛ همچنین آب های زیرزمینی بی هوازی و هوازی با pH بالا (بیشتر در آب و هوای خشک و نیمه خشک)
علائم بیماری: رویش شاخی پوست، مرگ زود هنگام


تاریخچه بیماری: مشکلات آرسنیک در بسیاری از نقاط جهان و به صورت منطقه ای در اطراف منبع آلودگی دیده می شود. (نقاط خاصی از آرژانتین، شیلی، مکزیک، بنگال غربی (هند)، بنگلادش، شمال چین، تایوان، ویتنام، مجارستان و قسمت هایی از غرب ایالات متحده)بزرگ ترین مسمومیت جهانی آرسنیک و شدیدترین مورد آلودگی آب های زیرزمینی در اثر آرسنیک در بنگال غربی (هند) و بنگلادش رخ داده است.

عوامل ژئوژنیک تشدید کننده بیماری: کاهش سطح ایستابی در اثر پمپاژ بیش از اندازه، باعث اکسایش کانی های سولفور حاوی آرسنیک و آزاد شدن آن در آب های زیرزمینی می گردد.

[Borna66]

فلورسیز استخوانی (Skeletal Fluorosis)

عامل بيماري: فزونی غلظت یا مصرف بیش از حد فلوراید به مدت طولانی (حد مجاز: 5/1 میلی گرم در هر لیتر آب) (فلوراید: از ترکیبات غیرآلی فلوئور)

واسط محیطی و راه ورود به بدن: فلوراید می تواند از طریق هوا، آب یا غذا وارد بدن شده ولی منبع اصلی آن آب آشامیدنی است.

افراد در معرض خطر یا محیط پرخطر: استفاده از آب شرب بدون دستورالعمل مناسب منجر به فلورسیز حاد می شود.

مکانیزم ایجاد بیماری: فلوراید سمی رشد و جذب دوباره بافت استخوان را تغییر می دهد.

علائم بیماری: بیماری مزمن استخوان ها (ضخیم شدن استخوان ها ) و مفاصل که منجر به عدم حرکت مفاصل می شود.

تاریخچه بیماری: گزارشات تفصیلی بیماری بعد از فوران های (1693، 1766 و 1845) آتشفشان هلکای ایسلند و آنالیز فلوراید در انفجارهای آتشفشانی (1947، 1970 و 1980) هلکا؛ مقادیر زیادی فلوراید در اثر این آتشفشانی ها ایجاد گردید.بیش از 100 میلیون نفر در جهان مبتلا به فلوروسیز می باشند. گزارش بیماری فلورسیز در بسیاری از مناطق حاره ای جهان: حدود 25 میلیون نفر در هند، بیش از 2 میلیون نفر در مناطق خشک سریلانکا، چین، Rift Valley آفریقای شرقیمقدار فلوراید آب های زیرزمینی در اروپای مرکزی (هلند، مولدوا، اوکراین، مجارستان و اسلواکی) بیشتر از حد استاندارد بوده که همراه با معدنکاری فلورایت و فسفات و همچنین آلودگی صنعتی است.این بیماری معمولاً افراد مسن را تحت تأثیر قرار می دهد، ولی تعدادی بیمار فلج نیز در میان کودکان مشاهده شده است.


فاکتورهای ژئوژنیک جهت کنترل بیماری: هیچ درمان مؤثری برای این بیماری وجود ندارد.افزایش کیفیت آب از طریق تصفیه آب و کاهش میزان فلوراید در آب های زیرزمینی اروپای مرکزی بر اساس مواد زمین شناسی موجود در منطقه مانند زئولیت (هدف پروژه اخیر BGS)مولیبدن و سلنیم: کاهش تأثیرات افزایش فلوراید و پیشگیری از بروز بیماریآلومینیوم: کاهش جذب فلوئور موجود در غذا

[Borna66]

بیماری آزبستوسیز (Asbestosis Disease)

عامل بيماري: آزبست (پنبه نسوز، پنبه کوهی، آسبست، آمیانت)(گروهی از کانی های سیلیکات فیبری شکل با خواص مختلف)

واسط محیطی و راه ورود به بدن: استنشاق فیبرهای قابل تنفس آزبست

افراد در معرض خطر یا محیط پرخطر: افرادی که در معرض مقادیر زیاد مواد معدنی حاوی رشته های پنبه نسوز (آزبست) هستند.

علائم بیماری: ناهنجاری های ریوی (مانند زخم یا ضخیم شدن شش)

تاریخچه بیماری: در دهه 80 تشخیص داده شد که ایجاد فیبرهای قابل تنفس آزبست می تواند باعث مشکلات شدیدی همچون آزبستوسیز شود. اخیراً مشخص شده که مقدار کمی آزبست همراه با ذخایر تجاری هیدرات سیلیس- کانی میکاداری که برای عایق بندی، بسته بندی و کاربردهای دیگر استفاده می شود- باعث مشکلاتی برای سلامتی در جامعه معدنی لیبی، مونتانا و ایالات متحده گردیده است. ناهنجاری های ریوی حدوداً در 18 درصد افراد بالغ آزمایش شده، وجود داشت.

[Borna66]

بیماری کشان (Keshan Disease)

عامل بيماري: غلظت کم سلنیم در سنگ بستر، خاک و آب های طبیعی (در محیط های اسیدی) و در نتیجه، کمبود سلنیم (دوز روزانه: کمتر از 04/0 میلی گرم)

افراد در معرض خطر یا محیط پرخطر: این بیماری همیشه در مناطقی که سلنیم کمی دارند، مشاهده می شود.

علائم بیماری: بیماری مربوط به عضلات قلب، آسیب های فیزیولوژیکی شدید و ناراحتی های قلبی در جوانان که در نهایت به مرگ منجر می گردد.

تاریخچه بیماری: بیماری کشان اولین بار در شمال شرق چین ثبت شده است. زمستان 1935، این بیماری در Keshan شایع و بعدها بیماری Keshan نامیده شد. سپس ناحیه وسیعی از جنوب غرب تا شمال شرق چین را فرا گرفت. طی دهه 50 تلاش های زیادی در سوئد جهت کنترل اختلالات عضلات قلب (mulberry heart disease) در خوک ها صورت گرفت. در دهه 60، دانشمندان منشاء این بیماری را زمین شناسی دانستند و در دهه 70 راه درمان احتمالی آن را یافتند.کشورهای اسکاندیناوی نیز به علت شرایط زمین شناسی سلنیم کمی دارند.

عوامل ژئوژنیک تشدید کننده بیماری: باران های اسیدی و اسید سازی: قابلیت انحلال کمتر سلنیم در محیط های اسیدی (کمبود سلنیم در موجودات زنده)بکار بردن حاصلخیز کننده های غنی از گوگرد باعث کاهش ظرفیت گیاهان برای جذب سلنیم از خاک می گردد که اثرات نامطلوبی بر انسان دارد.

فاکتورهای ژئوژنیک جهت کنترل بیماری: استفاده از سلنیم در دهه 70 برای جلوگیری و درمان این بیماری، موفقیت بزرگی محسوب می شد.

سیستم بافر کربناته خاک جهت خنثی سازی باران اسیدی

[Borna66]

کرتنیسم (Cretinism)


عامل بيماري: کمبود ید (I)

افراد در معرض خطر یا محیط پرخطر: ساکنین مناطقی که آب آشامیدنی آنها- به دلیل مقدار کم ید در سنگ بستر- دارای مقادیر بسیار کم ید می باشد (پیش از افزایش منظم ید در نمک خوراکی).دریا منبع بزرگ ید است. بطور کلی هر چه فاصله از دریا دورتر باشد، کمبود ید بیشتر است.فاکتور دیگری همچون توپوگرافی محل نیز ممکن است در دسترس پذیری ید نقش داشته باشد. (برای مثال مقدار بسیار پایین ید در بسیاری از مناطق کوهستانی باعث افزایش IDD می گردد.)محیط دارای گواتروژن- جائیکه ید محبوس می شود- دسترسی به ید خیلی پایین است.

مکانیزم ایجاد بیماری: کمبود هورمون تیروئید در مدت رشد جنین

علائم بیماری: بیماری قلبی عروقی، آسیب های مغزی، عقب ماندگی ذهنی و جسمی (کوتاهی قد) و کر و لالی، تحلیل استخوان ها و کاهش متابولیسم پایه در کودکی

تاریخچه بیماری: این بیماری میکزدمای مادرزادی یا دیسپلازی کرتینوئید هم نامیده می شود.
تقریباً 30% مردم جهان در معرض خطر اختلال کمبود ید (IDD) هستند. بطوریکه حدود 6/1 بیلیون نفر در معرض خطر آن قرار دارند، 50 میلیون کودک مبتلا شده اند و هر سال نیز بیش از صد هزار نفر به این تعداد افزوده می گردد. IDD بویژه در مناطق حاره ای دیده می شود. چینی ها 40 درصد از بیماران کرتن را در جهان شامل می شوند.
فاکتورهای ژئوژنیک جهت کنترل بیماری: خصوصیات شیمیایی ید تأثیر مشخصی روی شیوع بیماری IDD دارد.گیاخاک های غنی از مواد آلی نیز نقش مهمی در گونه زایی و تحرک ژئوشیمیایی عنصر ید دارند. همچنین ید توسط گیاخاک جذب می شود، در نتیجه خاک های غنی از مواد آلی ید بسیاری دارند.