Borna66
04-03-2010, 12:53 PM
مورفولوژي شهري، شرايط اجتماعي و گروههاي فشار
در ساخت مورفولوژيک شهرها تفکرات اجتماعي، سياسي، اقتصادي، ديني و نظامي از عوامل مهمي است که تاکنون در جغرافياي شهري به آن توجه نشده است. در حالي که هر کدام از اين عوامل مورفولوژي ويژه‌اي را نشان مي‌دهد. آنچه در زير بدان اشاره مي‌شود نگاهي گذرا به مورفولوژي تاريخي شهرهاست با توجه به شرايط اجتماعي- اقتصادي مسلط:
در شهرهاي مصر قديم، گروه کاهنان بر شهرها مسلط بودند و مورفولوژي خاصي تبعيت مي‌کردند. در مقابل در شهرها اسپارت، گروه نظاميان، ساخت فيزيکي شهر را در اختيار خود گرفته بودند. در شهرهاي آتن، فيلسوفان و متفکران بر ديگر تصميم‌گيرندگان برتري داشتند و شهر از اين نظر، شکل خاصي داشت. در شهرهاي رومي، قانونگذاران و کارمندان و در ايتالياي دوره رنسانس، بازرگانان در مورفولوژي شهري و کيفيت زندگي مردم مؤثر بودند. در اروپا بعد از قرون وسطي، يک دوره انقلابهاي فرهنگي و اجتماعي به وقوع پيوست و کارکردهاي شهري تحت تأثير انقلابهاي ملي، انقلاب انسان‌گرايي، انقلاب کبير فرانسه و انقلاب صنعتي قرار گرفت. البته تاکنون در مباحث جغرافياي شهري به اين رويدادهاي اجتماعي و تفکر برانگيز توجهي نمي‌شد. در حالي که هر کدام از اين تحولات و انقلابها کارکردهاي جديدي را بر شهرهاي تحميل مي‌کند و کيفيت زندگي مردم شهرها و مورفولوژي شهري را بکلي دگرگون مي‌سازد. چنانکه انقلاب کبير فرانسه به ساخت فئودالي ملي و برتري کليسا در امور شهري پايان داد و بعد از اين تاريخ، فرهنگ شهري پيروز شد و شهر به صورت مرکز دولت ملي در آمد.
موارد مورد مطالعه در مورفولوژي شهري عبارتند از:
1. کارکردهاي هسته اصلي شهر در شکل‌گيري آن و تحليل بر جغرافياي تاريخي شهر.
2. تأثيرات کارکرد مناطق داخلي شهر و رابطه ميان کارکرد و فرم.
3. شناخت رده‌هاي مورفولوژيک شهر.
4. مناطق مورفولوژيک در داخل شهر.
5. سبک معماري در بخش قديم و جديد شهر.
6. فرهنگ و مورفولوژي شهر.
7. تأثيرات نيروهاي جاذبه و گريز از مرکز در رده‌هاي مورفولوژيک شهر.
8. تأثير عوامل طبيعي مثل مسير رود، دره‌ها، کوهستان، دشت، مسيرهاي آب قنات و اقليم در مورفولوژي شهر.
9. تأثيرات طرحها و برنامه‌ريزيهاي شهري در مورفولوژي شهر.
10. نقش تأسيسات عمومي مثل بيمارستانها، دانشگاهها، ورزشگاهها، زيارتگاهها و مساجد در مورفولوژي شهر.
11. منطقه مجتمع هاي بلند مرتبه و منطقه واحدهاي مسکوني ويلايي.
12. قيمت زمين و تأثيرات آن در مورفولوژي شهر.
13. صنايع و مورفولوژي شهر.
14. نقش پادگانها، ترمينالها، گورستانها، فرودگاهها و ميدانها در مورفولوژي شهري.
در مطالعه مورفولوژيک از شهرها، منطقه‌بندي مورفولوژيک شهر به اين شرح خواهد بود: منطقه تجاري، منطقه صنعتي. منطقه واحدهاي مسکوني، منطقه زيارتگاهي، منطقه گذران اوقات فراغت، منطقه ترمينالها و گورستانها و منطقه دانشگاهي شهر.
در ساخت مورفولوژيک شهرها تفکرات اجتماعي، سياسي، اقتصادي، ديني و نظامي از عوامل مهمي است که تاکنون در جغرافياي شهري به آن توجه نشده است. در حالي که هر کدام از اين عوامل مورفولوژي ويژه‌اي را نشان مي‌دهد. آنچه در زير بدان اشاره مي‌شود نگاهي گذرا به مورفولوژي تاريخي شهرهاست با توجه به شرايط اجتماعي- اقتصادي مسلط:
در شهرهاي مصر قديم، گروه کاهنان بر شهرها مسلط بودند و مورفولوژي خاصي تبعيت مي‌کردند. در مقابل در شهرها اسپارت، گروه نظاميان، ساخت فيزيکي شهر را در اختيار خود گرفته بودند. در شهرهاي آتن، فيلسوفان و متفکران بر ديگر تصميم‌گيرندگان برتري داشتند و شهر از اين نظر، شکل خاصي داشت. در شهرهاي رومي، قانونگذاران و کارمندان و در ايتالياي دوره رنسانس، بازرگانان در مورفولوژي شهري و کيفيت زندگي مردم مؤثر بودند. در اروپا بعد از قرون وسطي، يک دوره انقلابهاي فرهنگي و اجتماعي به وقوع پيوست و کارکردهاي شهري تحت تأثير انقلابهاي ملي، انقلاب انسان‌گرايي، انقلاب کبير فرانسه و انقلاب صنعتي قرار گرفت. البته تاکنون در مباحث جغرافياي شهري به اين رويدادهاي اجتماعي و تفکر برانگيز توجهي نمي‌شد. در حالي که هر کدام از اين تحولات و انقلابها کارکردهاي جديدي را بر شهرهاي تحميل مي‌کند و کيفيت زندگي مردم شهرها و مورفولوژي شهري را بکلي دگرگون مي‌سازد. چنانکه انقلاب کبير فرانسه به ساخت فئودالي ملي و برتري کليسا در امور شهري پايان داد و بعد از اين تاريخ، فرهنگ شهري پيروز شد و شهر به صورت مرکز دولت ملي در آمد.
موارد مورد مطالعه در مورفولوژي شهري عبارتند از:
1. کارکردهاي هسته اصلي شهر در شکل‌گيري آن و تحليل بر جغرافياي تاريخي شهر.
2. تأثيرات کارکرد مناطق داخلي شهر و رابطه ميان کارکرد و فرم.
3. شناخت رده‌هاي مورفولوژيک شهر.
4. مناطق مورفولوژيک در داخل شهر.
5. سبک معماري در بخش قديم و جديد شهر.
6. فرهنگ و مورفولوژي شهر.
7. تأثيرات نيروهاي جاذبه و گريز از مرکز در رده‌هاي مورفولوژيک شهر.
8. تأثير عوامل طبيعي مثل مسير رود، دره‌ها، کوهستان، دشت، مسيرهاي آب قنات و اقليم در مورفولوژي شهر.
9. تأثيرات طرحها و برنامه‌ريزيهاي شهري در مورفولوژي شهر.
10. نقش تأسيسات عمومي مثل بيمارستانها، دانشگاهها، ورزشگاهها، زيارتگاهها و مساجد در مورفولوژي شهر.
11. منطقه مجتمع هاي بلند مرتبه و منطقه واحدهاي مسکوني ويلايي.
12. قيمت زمين و تأثيرات آن در مورفولوژي شهر.
13. صنايع و مورفولوژي شهر.
14. نقش پادگانها، ترمينالها، گورستانها، فرودگاهها و ميدانها در مورفولوژي شهري.
در مطالعه مورفولوژيک از شهرها، منطقه‌بندي مورفولوژيک شهر به اين شرح خواهد بود: منطقه تجاري، منطقه صنعتي. منطقه واحدهاي مسکوني، منطقه زيارتگاهي، منطقه گذران اوقات فراغت، منطقه ترمينالها و گورستانها و منطقه دانشگاهي شهر.