آموزش حسابداری مقدماتی

[مژگان]

برای شروع حسابداری عملی دانستن مقداری تعاریف و اصطلاحات الزامی به نظر میرسه بخاطر همین سعی کردم تعاریف ابتدایی و اولیه رو به شکل زیر براتون ارائه بدم .

دفتر روزنامه : تمامي معاملات روزانه واحد تجاري به ترتيب تاريخ وقوع در اين دفتر به شكل خاصي كه بعداً خواهيم گفت ثبت ميشوند .


دفتر كل : معاملا ت ثبت شده در دفتر روزنامه به صورت حداقل هفته اي يك بار به دفتر كل منتقل ميشوند .


حساب : به منزله پرونده اي مفصل از تغييراتي است، كه در يك دارائي خاص يا يك بدهي خاص يا سرمايه صاحب مؤسسه، طي يك دوره زماني معمولاً يك سال رخ مي دهد و ابزار اصلي ثبت و خلاصه كردن اطلاعات مالي است.


حساب به شكل t : معمولا براي خلاصه كردن هر حساب از شكل t استفاده ميشود كه به سمت راست آن بدهكار و به سمت چپ آن بستانكار ميگويند .


عنوان حساب



بدهكار






بستانكار




























بدهكار : سمت راست هر حساب را بدهكار يا كيرنده انتفاع ميگويند .


بستانكار : سمت چپ هر حساب را بستانكار يا دهنده انتفاع ميگويند .


دارايي : شامل منابع اقتصادي واحد تجاري هستند كه انتظار ميرود درآينده منافعي براي مالكان آن واحد داشته باشد.


بدهي : حقوق مالي اشخاص غير از مالكان نسبت به دارائي هاي يك واحد اقتصادي را بدهي گويند.


سرمايه : حق يا ادعاي مالك يا مالكين نسبت به دارائي هاي يك واحد اقتصادي را، سرمايه گويند.


سال مالي : در حسابداري معمولاً يك سال شمسي را بعنوان سال مالي انتخاب ميكنند ولي گاهي از دوره هاي 3 ماهه، 6 ماهه و 9 ماهه نيز استفاده ميشود كه به آن دوره مالي ميگويند .


معادله حسابداري : دارائي = بدهي + سرمايه


ثبت : عبارت است از نگارش حسابداري يك رويداد مالي در حساب هاي مربوطه يه شكلي خاص .

[مژگان]

حسابداري بعنوان يك سيستم اطلاعاتي است كه داده هاي ورودي آن يعني اطلاعات و اسناد معاملات مالي است كه پس از پردازش به شكل صورتهاي مالي و گزارشات مختلف از سيتم خارج ميشوند



چرخه حسابداري :



اطلاعات مالي در يك سيستم حسابداري و بر اساس تعريف حسابداري براي رسيدن به نتيجه نهايي يعني گزارش دهي بايستس مراحل زير را طي كند .

ا ) شناسايي و ثبت معاملات و رويدادهاي مالي

2) نوشتن در دفتر روزنامه

3) انتقال مانده ها از دفتر روزنامه به دفتر كل

4) تهيه تراز ازمايشي

5) انجام ثبت هاي اصلاحي لازم

6) تهيه صورتهاي مالي

7) بستن حسابها در پايان سال و مجدداً گشايش حسابها درسال بعد

[مژگان]

حالا باتوجه به تعاریفی که گفته شد برای بهتر فهمیدن مطالب یک مثال ساده رو با هم شروع میکنیم . مثال ۱:
رويداد مالي زير در شرکت الف در ابتداي سال 13۸۴ انجام شده است .
محمد و حسن درفروردين ماه سال ۱۳۸۴ تصميم به تأسيس شرکت الف گرفتند . پس از ثبت شرکت محمد در ۱٥ فروردين یک حساب جاري در بانک ملی به نام خود و شریکش افتتاح مي كند و مبلغ ۵۰.۰۰۰.۰۰۰ ريال به عنوان سرمايه شرکت به آن حساب واريز مي نماید.
تجزيه و تحليل:
با تأسيس شرکت يك واحد اقتصادي كه به آقايان محمد و حسن تعلق دارد با شخصیت حسابداری مستقل از آنها ايجاد مي شود و با افتتاح حساب جاري و واریز ۵۰.۰۰۰.۰۰۰ ريال به اين حساب، شرکت صاحب یك قلم دارائي به نام نقد و بانك مي گردد که طرف مقابل آن حساب سرمایه است.
ثبت حسابداری آن به شکل زیر در دفتر روزنامه نوشته میشود :
تاریخ شرح مبلغ بدهکار مبلغ بستانکار ۱۵/۱/۸۴ بانک ۵۰.۰۰۰.۰۰۰
سرمایه ۵۰.۰۰۰.۰۰۰
بابت سرمایه گذاری اولیه محمد و حسن
* بر طبق اصول حسابداری شخصیت حسابداری شرکت بعنوان یک شخصیت حقوقی مستقل از شخصیت سرمایه گذاران و اداره کنندگان شرکت است که در این باره بعداْ مفصل بحث خواهیم کرد .

[مژگان]

فرض کنید که آقای محمد در تاریخ ۱۷ فروردین تعدای میز و صندلی اداری (اثاثه) به مبلغ ۲.۰۰۰.۰۰۰ ریال جهت شرکت خریداری نماید که وجه آنرا از طریق بانک پرداخت نموده است . تجزیه و تحلیل :
اثاثه نوعی دارایی به حساب می آید که اصطلاحاْ به آن دارایی ثابت می گویند بنابراین با توجه به تعریف دارایی چون خرید دارایی انجام پذیرفته است پس حساب اثاثه بعنوان یک دارایی افزایش یافته (بدهکار)و از آن طرف دیگر چون جهت خرید اثاثه از یک دارایی دیگر بنام بانک استفاده شده است بنابراین حساب بانک کاهش یافته است (بستانکار) .
ثبت حسابداری که بایستی در دفتر روزنامه انجام شود به شرح زیر است : تاریخ شرح مبلغ بدهکار مبلغ بستانکار
۱۷/۱/۸۴ اثاثه ۲.۰۰۰.۰۰۰ بانک ۲.۰۰۰.۰۰۰
بابت خرید اثاثه اداری توسط محمد

* دارایی ثابت (اموال ماشین آلات و تجهیزات) دارایی هایی هستند که خرید آنها جهت استفاده در شرکت بوده یعنی برای فروش نمی باشند و دارای عمر طولانی بوده و ضمناْ استهلاک پذیر هم هستند .

[مژگان]

بنظرم ميرسه براي ادامه مطالب بايستي با دو مفهوم جديد درآمد و هزينه آشنا بشيم كه به شكل زير تعريف ميشوند : درآمد : عبارت است از افزايش در سرمايه ( حقوق صاحبان سهام ) بجز موارد مرتبط با آورده صاحبان سرمايه مي باشد به عبارت ديگر درآمد شامل مبالغي است كه بابت انجام خدماتي كه باري ديگران انجام ميدهيم دريافت ميكنيم و يا طلبكار ميشويم.
هزينه : عبارت است از كاهش در سرمايه ( حقوق صاحبان سهام ) بجز موارد مرتبط با برداشت هاي صاحبان سرمايه مي باشد به عبارت ديگر هزينه شامل بهاي اشيا و خدماتي است كه براي بدست آوردت درآمد بايستي پرداخت شود. مانند هزينه آب و برق و تلفن هزينه اجاره و ...
به شكل ساده تر ميتوان گفت درآمد يك عامل مثبت و هزينه يك عامل منفي در بدست آوردن سود مي باشد .
حالا با توجه به مطالب بالا مثال قبل را با هم ادامه ميديم
فرض كنيم حسن در تاریخ ۳۰/۱/۸۴ مبلغ 1.000.000 ريال بابت اجاره فروردين ماه محل شركت بوسيله چك پرداخت نمايد .
تجزيه و تحليل :
بايد توجه داشت كه هزينه ماهيت بدهكار دارد در رويداد مالي بالا از يك طرف حساب هزينه اجاره افزايش پيدا كرده پس بدهكار ميشود و از طرف ديگر براي پرداخت هزينه مذكور يك دارايي كاهش پيدا كرده پس حساب بانك بستانكار ميشود .
ثبت حسابداري آن بصورت زير در دفتر روزنامه انجام ميشود :


تاریخ شرح مبلغ بدهکار مبلغ بستانکار ۳۰/۱/۸۴ هزینه اجاره ۱.۰۰۰.۰۰۰ بانک ۱.۰۰۰.۰۰۰
بابت پرداخت اجاره فروردین ماه دفتر شرکت توسط حسن
* مفهوم حقوق صاحبان سهام شامل سرمایه سهام عادی و سود انباشته و اندوخته ها می باشد که بعداْ در مورد آن مفصل بحث خواهیم کرد .

[مژگان]

فرض كنيم موسسه تاسيس شده توسط محمد و حسن يك موسسه آموزشي است و در ازاي برگزاري كلاسهاي آموزشي مبالغي را دريافت مي كند .
مثال زير را با دو فرض شرح ميدهيم: فرض 1 :
طي فروردين ماه 1384 مبلغ 5.000.000 ريال از شركت كنندگان در دوره هاي آموزشي مختلف بر اساس فيشهاي واريزي بانك دريافت شده است .
تجزيه و تحليل :
با توجه به اينكه مبلغ مذكور به حساب بانك واريز شده است پس يك دارايي (حساب بانك)افزايش پيدا كرده (بدهكار) و درمقابل حساب درآمد كه ماهيتاً بستانكار است قرار دارد.
ثبت حسابداري آن در دفتر روزنامه به شكل زير انجام ميشود :

تاریخ شرح مبلغ بدهکار مبلغ بستانکار
۳۰/۱/۸۴ بانک ۵.۰۰۰.۰۰۰
درآمد ۵.۰۰۰.۰۰۰
بابت دریافت حق ثبت نام در کلاسهای آموزشی فروردين ماه
فرض 2 :
از مبلغ 5.000.000 ريال مبلغ 3.000.000 ريال به حساب بانك واريز شده و مابقي بعنوان طلب موسسه از شركت كنندگان در دوره هاي آموزشي قرار است حداكثر تا تاريخ 15/2/1384 به حساب بانك واريز گردد .
تجزيه و تحليل :
در اين حالت 2 حساب دارايي در مقابل حساب درآمد بدهكار ميشوند (حساب بانك و حساب بدهكاران)چون ازكل مبلغ مقداري به حساب بانك واريز شده و مقداري در طلب شركت از ديگران مانده است .
ثبت حسابداري آن در دفتر روزنامه به شكل زير انجام ميشود :
تاریخ شرح مبلغ بدهکار مبلغ بستانکار
۳۰/۱/۸۴ بانک ۳.۰۰۰.۰۰۰
بدهکاران ۲.۰۰۰.۰۰۰
درآمد ۵.۰۰۰.۰۰۰
بابت در يافت حق ثبت نام كلاسهاي آموزشي فروردين ماه
ضمناْ در تاريخ ۱۵/۲/۸۴ زماني كه مابقي طلب موسسه به حساب بانك واريز شد ثبت زير در دفتر روزنامه عمل ميشود :
تاریخ شرح مبلغ بدهکار مبلغ بستانکار
۱۵/۲/۸۴ بانک ۲.۰۰۰.۰۰۰
بدهكارن ۲.۰۰۰.۰۰۰
بابت دریافت تتمه حق ثبت نام در کلاسهای آموزشی فروردين ماه

[مژگان]

در اين يادداشت 3 رويداد مالي رو مثال زدم كه 2 موردش رو قبلاً نمونه داشتيم ولي يك موردش يعني شماره 2 كمي جديدتره بايد بگم كه من سعي كردم مثالها رو تا ميتونم ساده بيان كنم كه قابل فهم باشه ولي اگر باز هم نقطه ابهامي هست پيام بگذاريد سعي ميكنم جواب دقيقتري بدم.

1) آقاي علي از ابتداي فروردين ماه بعنوان حسابدار موسسه استخدام شده و در 15 ارديبهشت آقاي محمد چكي به مبلغ 1.000.00 ريال بعنوان حق الزحمه فروردين ماه به آقاي علي داد .
2) در تاريخ 1۶ ارديبهشت آقاي محمد چكي به مبلغ 500.000 ريال صادر نمود تا پس از نقد شدن جهت پرداخت هاي ضروري در صندوق موسسه نگهداري شود .
3) در تاريخ 1۶ ارديبهشت آقاي محمد مبلغ 250.000 ريال جهت پرداخت هزينه هاي آب و برق و تلفن بصورت نقد به آقاي علي داد.
توضيح :
رويدادهاي 1 و 3 مانند گذشته يك حساب هزينه بدهكار شده و در مقابل آنها حساب صندق يا بانك بدليل كاهش دارايي بستانكار شده اند اما در رويدا مالي 2 بايد دقت داشت كه يك حساب داريي (صندوق) افزايش پيدا كرده پس بدهكار شده و در مقابل آن حساب دارايي ديگري (بانك) كاهش پيدا كرده و بستانكار شده است.
ثبت 1 :
تاریخ شرح مبلغ بدهکار مبلغ بستانکار
15/2/84 هزينه حقوق 1.000.000
بانك 1.000.000
بابت پرداخت حقوق فروردين ماه حسابدار موسسه

ثبت 2 :
تاریخ شرح مبلغ بدهکار مبلغ بستانکار
16/2/84 صندوق 500.000
بانك 500.000
بابت شارژ صندوق موسسه

ثبت 3 :
تاریخ شرح مبلغ بدهکار مبلغ بستانکار
16/2/84 هزينه آب و برق و تلفن 250.000
صندوق 250.000
بابت پرداخت هزينه هاي آب و برق و تلفن بصورت نقد

[مژگان]

اين هم 2 مثال ديگه براي امروز كه تعدادي اصطلاحات جديد درشون هست سعي ميكنم از هر موضوع يك مثال ساده بزنم اميدوارم مورد استفاده قرار بگيره . 1) در تاريخ 20 ارديبهشت آقاي حسن تعدادي لوازم التحرير و كتب آموزشي به مبلغ 500.000 ريال خريداري نمود كه قرار شد وجه آنرا در پايان خرداد ماه به فروشنده پرداخت نمايد .

تاریخ شرح مبلغ بدهکار مبلغ بستانکار
20/2/84 ملزومات 500.000
بستانكاران 500.000
بابت خريد لوازم التحرير و كتاب آموزشي
2) در تاريخ 25 ارديبهشت موسسه الف وام يكساله بدون بهره اي به مبلغ 30.000.000 ريال دريافت كرد كه در ازاي آن سفته اي به همان مبلغ به سررسيد يكسال بعد صادر كرد و به وام دهنده تسليم نمود .
تاریخ شرح مبلغ بدهکار مبلغ بستانکار
25/2/84 بانك 30.000.000
اسناد پرداختني 30.000.000
بابت در يافت وام يكساله در ازاي تسليم يكبرگ سفته به سررسيد يكسال بعد
* ملزومات شامل لوازم مصرفي كم ارزشي هستند كه انتظار ميرود در طول يكسال مصرف شوند .
** بستانكارن به اشخاص حقيقي يا حقوقي كفته ميشه كه از واحد مالي طلبكار هستند به عبارت ديگر واحد مالي به آنها بدهكار است .
*** اسناد پرداختني شامل چك ، سفته كه داراي سررسيد معين ميباشند و در قبال طلب اشخاص به آنها تسليم ميشود .

[مژگان]

1) در تاريخ 28 ارديبهشت آقاي حسن مبلغ 1.500.000 ريال از حساب بانك براي استفاده شخصي برداشت نمود .
توضيح :
حساب برداشت جزو حسابهاي موقت است كه ماهيت بدهكار دارد
تاریخ شرح مبلغ بدهکار مبلغ بستانکار
28/2/84 برداشت 1.500.000
بانك 1.500.000
بابت برداشت از حساب بانك توسط حسن براي مصرف شخصي
2) در تاريخ 30 ارديبهشت آقايان محمد و حسن براي توسعه كار خود مبلغ 10.000.000 ريال ديگر بعنوان سرمايه گذاري مجدد به حساب بانك واريز كردند .
تاریخ شرح مبلغ بدهکار مبلغ بستانکار
30/2/84 بانك 10.000.000
سرمايه گذاري مجدد 10.000.000
بابت سرمايه گذاري مجدد آقايان محمد و حسن

* برداشت عبارت است از مبالغي كه صاحبان واحد مالي براي مصارف شخصي خود از واحد مالي برداشت ميكنند (با توجه داشت كه طبق تعاريف گذشته شخصيت حقوقي واحد مالي جداي از صاحبان آن است)
** حسابهاي موقت حسابهايي هستند كه در پايان سال مالي بسته ميشوند يعني مانده آنها صفر ميشود البته در آينده نزديك در اين باره بيشتر توضيح ميدهيم .

[مژگان]

دراين درس ميخواهيم مبحث جديدي رو شروع كنيم كه در اصل ادامه چرخه حسابداري است . تا به اينجا كليه مطالبي كه گفته شد مربوط به قسمت ثبت در تعريف حسابداري بود حالا ميخواهيم بپردازيم به قسمت طبقه بندي كه براي اين كار تو دفتر كل شروع ميكنيم به افتتاح حساب هاي لازم به شكل زير و گردش هر حساب را با توجه به ثبت هاي زده شده در دفتر روزنامه اگر بدهكار باشه در قسمت بدهكار و اگر بستانكار باشه در قسمت بستانكار به شكل زير مي نويسيم و در قسمت مانده ما به التفاوت مبالغ بدهكار و بستانكار رو مينويسيم اين كار رو طبق تعريف حسابداري كه قبلاً براتون گفتم طبقه بندي ميگن يعني انتقال اطلاعات مالي از دفتر روزنامه به دفتر كل
(ضمناً چون اين يادداشت طولاني ميشه براي اينكه خسته كننده نباشه اون رو طي دو يا سه يادداشت ميگذارم)
عنوان حساب : صندوق تاريخ شرح مبلغ بدهکار مبلغ بستانکار مانده


16/2/84 واريز به صندوق 500.000 500.000
16/2/84 هزينه آب و برق و تلفن ۲۵۰.۰۰۰ 250.000


عنوان حساب : سرمايه تاريخ شرح مبلغ بدهکار مبلغ بستانکار مانده
15/1/84 سرمايه گذاري اوليه 50.000.000 50.000.000
30/2/84 سرمايه گذاري مجدد 10.000.000 60.000.000


عنوان حساب : بانك تاريخ شرح مبلغ بدهکار مبلغ بستانکار مانده 15/1/84 سرمايه گذاري اوليه 50.000.000 50.000.000
17/1/84 خريد اثاثه 2.000.000 48.000.000
30/1/84 هزينه اجاره 1.000.000 47.000.000
30/1/84 درآمد دوره آموزشي 3.000.000 50.000.000
15/2/84 حقوق حسابدار 1.000.000 49.000.000
16/2/84 واريز به صندوق 500.000 48.500.000
25/2/84 دريافت وام 30.000.000 78.500.000
28/2/84 برداشت حسن 1.500.000 77.000.000
30/2/84 سرمايه گذاري مجدد 10.000.000 87.000.000

[مژگان]

عنوان حساب : درآمد

تاريخ شرح مبلغ بدهکار مبلغ بستانکار مانده
30/1/84 درآمد دوره آموزشي 5.000.000 5.000.000

عنوان حساب : هزينه اجاره
تاريخ شرح مبلغ بدهکار مبلغ بستانکار مانده
30/1/84 هزينه اجاره 1.000.000 1.000.000
عنوان حساب : هزينه آب و برق و تلفن

تاريخ شرح مبلغ بدهکار مبلغ بستانکار مانده
16/2/84 هزينه آب و برق و تلفن 250.000 250.000
عنوان حساب : هزينه حقوق

تاريخ شرح مبلغ بدهکار مبلغ بستانکار مانده
15/2/84 حقوق حسابدار 1.000.000 1.000.000
عنوان حساب : برداشت
تاريخ شرح مبلغ بدهکار مبلغ بستانکار مانده
28/2/84 برداشت حسن 1.500.000 1.500.000

[مژگان]

عنوان حساب : ملزومات تاريخ شرح مبلغ بدهکار مبلغ بستانکار مانده
20/2/84 خريد ملزومات 500.000 500.000

عنوان حساب : اثاثه تاريخ شرح مبلغ بدهکار مبلغ بستانکار مانده
17/1/84 خريد اثاثه 2.000.000 2.000.000

عنوان حساب : اسناد پرداختني تاريخ شرح مبلغ بدهکار مبلغ بستانکار مانده
25/2/84 دريافت وام 30.000.000 30.000.000

عنوان حساب : بستانكاران تاريخ شرح مبلغ بدهکار مبلغ بستانکار مانده
20/2/84 خريد ملزومات 500.000 500.000

عنوان حساب : بدهكاران تاريخ شرح مبلغ بدهکار مبلغ بستانکار مانده
30/1/84 درآمد دوره آموزشي 3.000.000 3.000.000

[مژگان]

مانده گيري حسابها از مابه التفاوت جمع ستون بدهکار و ستون بستانکار یک حساب بدست می آید. برای مثـال مبـلغ 87.000.000 ریال مانــده حساب بانــک از محاسبـه مابه التفـاوت جمع ستون بدهکـار حساب بانك یعنی 93.000.000 ریال و جمع ستون بستانکارحساب بانك یعنی 6.000.000 ریال بـدست آمده است .
در اينجا بايد توجه داشت كه اگر جمع ستون بدهکار یک حساب بزرگتر از جمع ستون بستانکار همان حساب باشد آن حساب دارای یک مانـده بدهکـار است ماننـد حساب بانـک که دارای مانـده بدهکـار می باشد و بالعکس اگر جمع ستون بستانکار یک حساب بزرگتر از جمع ستون بدهکار همان حساب باشد آن حساب دارای یک مانده بستانکار است مانند حساب بستانكاران که دارای مانده بستانکار میباشد .
اصولاً شرکتها قبل ازتهیه صورتهای مالی نهایی برای راحت تر تهیه شدن این صورتها یک رویه اضافی را طی می کننـد . و اقدام به تهیـه تراز آزمایشـی می کننـد . که البتـه این تراز جـزء صورتـهای مالی اساسی شرکـت نیست فقط يك طبقه بندي مجدد حسابها است . این تراز فهرستی از عناوين تمامي حسابهای دفتر کل و مانده های آنها می باشـد . ابتدا حساب دارایی ها بعد حساب بدهیـها بعـد هم حسـاب سرمایه و در نهایت حساب درآمد و هزینه ها نوشته ميشوند .(به شكل زير)
اگر سیستم ثبت دو طرفه حسابداری به درستی اجرا گردد ، باید جمع ستون بدهكار و جمع ستون بستانکار تراز آزمایشی با هم برابر گردند که در این صورت تراز آزمايشي از طریق اثبات تساوی جمع بدهکارها و بستانکارها صحت عملیات مالی موسسه را تا حدودي نشان می دهد . تراز آزمایشی را در هر زمان میتوان تهیه کرد ولی معمول رویه این است که اصولا در پایان دوره مالی و قبل از تهيه صورتهاي مالي تهیه می كنند .
تراز آزمایشی مانده حسابهای موسسه خدماتی محمد و حسن بعنوان نونه به شكل زير ارائه ميشود .


موسسه خدماتی محمد و حسن

تراز آزمایشی


به تاریخ 31/2/84



شـرح حســاب


گردش حسابها


مانده حسابها


بدهکار


بستانکار





بدهکار


بستانکار
بانک
93.000.000
6.000.000
87.000.000


صندوق
500.000
250.000
250.000


بدهکاران
2.000.000


2.000.000


ملزومات
500.000


500.000


اثاثه
2.000.000


2.000.000


بستانکاران


500.000


500.000
اسناد پرداختنی


30.000.000


30.000.000
سرمایه


50.000.000


50.000.000
برداشت
1.500.000


1.500.000


سرمایه گذاری مجدد


10.000.000


10.000.000
درآمد خدمات


5.000.0000


5.000.000
هزینه اجاره
1.000.000


1.000.000


هزینه حقوق
1.000.000


1.000.000


هزینه آب و برق و تلفن
250.000


250.000


جمع حسابها
101.750.000
101.750.000
95.500.000
95.500.000


توضيح اينكه تراز آزمایشی فوق را چهار ستونی می گویند كه به شکل دو ستونی هم می توان آن را تهیه نمود که در حالت دو ستونی فقط ستونهاي مانده حسابها را دارا می باشد .

[مژگان]

در درس قبل از سيستم ثبت دو طرفه صحبت شد . بايد بگم كه حسابداري يك سيستم دوطرفه است يعني هر رويداد مالي داراي دو طرف حساب است و در مقابل هر مبلغ بدهكار يك مبلغ بستانكار وجود داره بنابر اين ميشه گفت هميشه جمع هر دو طرف بدهكار و بستانكار كليه حسابها (در دفتر روزنامه يا كل ) با هم مساوي است و اگر مساوي نباشه يك جاي كار ميلنگه .
با توجه به مطالب بالا انتخاب عنوان تراز آزمايشي براي مانده حسابهاي دفتر كل انتخاب خوبي است چرا كه اين تراز به اين منظور تهيه ميشه كه برابري بدهكار حسابها و بستانكار حسابها رو آزمايش كنه .
اگر جمع بدهكارها (مانده اقلام بدهكار) و جمع بستانكارها (مانده اقلام بستانكار) برابر نباشه ميشه نتيجه گرفت كه اشتباهاتي صورت گرفته است كه اصولا با محاسبه مابه التفاوت جمع بدهكارها و بستانكارها مي توان برخي از اشتباهات را پيدا كرد .
بنابراين اگر جمع بدهكارها و جمع بستانكارهاي تراز آزمايشي برابر نبودند مي توانيم براي راحتتر پيدا كردن موارد اختلاف يكي از روشهاي زير را امتحان كنيم .
1- ممكنه كه حسابي از تراز آزمايشي حذف شده باشه ، بنابراين انتقال تمامي حسابها و مانده هاي آنها را از دفتر روزنامه به دفتر كل رديابي كنيد .
2- ممكنه اختلاف از ثبت در دفتر روزنامه و يا نقل به دفتر كل صورت گرفته باشد .در اين صورت دفتر روزنامه را براي مقدار اختلاف جستجو كنيد . فرض كنيد جمع كل ستون بدهكار تراز آزمايشي موسسه خدماتي محمد و حسن برابر با 94.000.000 ريال و جمع كل ستون بستانكارهاي اين موسسه 95.500.000 ريال باشد حالا اين اختلاف ممكنه مربوط به اين باشه كه يه مبادله در دفتر روزنامه اشتباه ثبت شده باشه ، و يا به طور اشتباه به دفتر كل منتقل شده باشه پس بايد به دنبال يه مبلغ 1.500.000 ريالي بگرديد .
3- اختلاف بين جمع بدهكارها و جمع بستانكارها را بر عدد 2 تقسيم كنيد . در صورتي كه اختلاف قابل تقسيم باشد ، احتمالاً اختلاف ناشي از ثبت اشتباهي يك بدهكار در طرف بستانكار و يا بالعكس مي باشد . براي مثال فرض كنيد كه در يك مبادله 3.000.000 ريالي موسسه خدماتي فوق به جاي اينكه حساب بانك بدهكار شود اشتباهي بستانكار شده است در نتيجه جمع بستانكارها مبلغ 3.000.000 ريال بيشتر از ميزان واقعي و جمع بدهكارها مبلغ 3.000.000 ريال كمتر از ميزان واقعي خواهد بود . لذا بين جمع بدهكارها و بستانكارها در كل 6.000.000 ريال اختلاف پيش مي آيد .

[مژگان]

(http://pnu-club.com/post-30.aspx)
http://pnu-club.com/imported/2009/12/119.gif يك واحد تجاري چگونه مي تواند نتايج حاصل از رخدادهاي مالي را كه در طول يك سال مالي اتفاق افتاده را در اختيار ديگران قرار دهد . همانطور كه در درسهاي قبلي هم متوجه شديد راه حل اين كار صورتهاي مالي هستند .

صورتهاي مالي يك واحد تجاري شامل صورتهاي ذيل مي باشند كه آنها را به ترتيب در درسهاي متوالي براتون توضيح خواهیم داد .
۱ - صورتحساب سرمایه
۲ - صورتحساب سود و زیان
۳ - صورت وضعیت مالی (ترازنامه)




چيزي كه در تمام صورتهاي مالي فوق مشترك مي باشد سر فصلهاي اين صورتهاي مالي است اصولا در قسمت بالاي تمامي صورتهاي مالي ابتدا نام واحد تجاري مثل موسسه خدماتي محمد و حسن ، در سطر بعدي نام صورت مالي مثل صورت سود و زيان و در نهايت تاريخ يا دوره زمانيكه صورت مالي براي آن دوره تهيه شده قرارمي گيره . در اين ميان ترازنامه به تاريخ تهيه ميشه ( مثلا 29/12/83 ) ولي صورت سود و زيان ، صورت سرمایه به دوره مالي منتهی به ... تهيه ميشود ( مثلا براي دوره مالي منتهي به 29/12/83 )

*سال مالی چیست ؟
سال مالي مدت زمانيه كه يك چرخه حسابداري طول میکشه كه معمولاْ در كشورمان يك سال شمسي مي باشد که از اول فروردين شروع و تا پایان اسفند ادامه داره .

[مژگان]

(http://pnu-club.com/post-31.aspx)
http://pnu-club.com/imported/2009/12/119.gif صورت حساب سرمایه یکی از صورتهای مالي است و بيانگر خلاصه تغييراتي است كه در سرمايه يك واحد تجاري طي يك دوره مالي يا يكسال مالي روي مي دهد .
صورت حساب سرمايه با سرمايه اول دوره شروع شده در مرحله بعدي اگر مالكين شركت سرمايه گذاري مجدد در موسسه خود انجام داده باشند مبلغ اين سرمايه گذاري به سرمايه اول دوره اضافه ميشه همچنين اگر سود ويژه هم در طي همان دوره كسب كرده باشند مبلغ اين سود نيز به سرمايه اول دوره اضافه مي شود اما در ادامه اگر مالكين برداشتي از حساب شركت كرده باشند يا اينكه در طي دوره زيان ويژه داشته باشند ، اين دو مبلغ از سرمايه اول دوره كسر مي شود كه در نهايت به مبلغ سرمايه پايان دوره خواهيم رسيد .

پس به طور كلي تغييرات در سرمايه به دو صورت مي باشند :
1- تغييراتي كه باعث افزايش در سرمايه اند
2- تغييراتي كه باعث كاهش در سرمايه اند
همانطور كه متوجه شديد مبلغ سرمايه گذاري مجدد و سود ويژه باعث افزايش در سرمايه شده و مبلغ برداشت مالكين از حساب شركت و زيان ويژه باعث كاهش در حساب سرمايه مي شوند .

صورت سرمايه يك واحد خدماتي به طور كلي به صورت زير تهيه ميشود :


موسسه خدماتي ..................

صورت حساب سرمايه

براي دوره مالی منتهي به ۲۹/۱۲/××

سرمايه اول دوره ×××
اضافه ميشود :
سرمايه گذاري مجدد ×××
سود ويژه ××
×××
كسر ميشود :
برداشت ××
زيان ويژه ××
(××)
افزايش (كاهش) در سرمايه ×××
سرمايه پايان دوره ×××



نكته :
در طول يك سال مالي شركت يا سود دارد يا زيان ، اما من در صورت حساب سرمايه بالا هر دو مورد را اشاره كردم كه با توجه به اينكه شركت شما سود داشته يا زيان مي توانيد مبلغ موجود را در محل مناسب از صورت حساب سرمايه قرار داده و به اين ترتيب سرمايه پايان دوره را محاسبه نماييد .
حال با توجه به مطالب بالا صورت حساب سرمايه با توجه به اطلاعات مالي موسسه خدماتي محمد و حسن به شکل زیر ارائه میشود :

موسسه خدماتي محمد و حسن

صورت حساب سرمايه

براي دوره مالی منتهي به 31/02/84
سرمايه اول دوره 50.000.000 اضافه ميشود :
سرمايه گذاري مجدد 10.000.000
سود ويژه 2.062500
12.062.500
كسر ميشود :
برداشت 1.500.000
(1.500.000)
افزايش در سرمايه 10.562.500
سرمايه پايان دوره 60.562.500

[مژگان]

(http://pnu-club.com/post-32.aspx)
http://pnu-club.com/imported/2009/12/119.gif صورت حساب سود و زيان income statement
صورت حساب سود و زيان همانطور كه از نامش پيداست جهت تعيين سود يا زيان ويژه واحد مالي تهيه ميشه و شامل خلاصه اي از درآمدها و هزينه هاي براي يك دوره زماني معين مي باشد.
اين صورت حساب معمولا به دو طريق تهيه مي شود :
1- تك مرحله اي
2- دو مرحله اي
صورت حساب سود و زيان به روش تك مرحله اي :
در اين روش ابتدا كليه درآمد ها يكجا و در ادامه كليه هزينه ها در زير آنها آورده مي شود و در نهايت از تفاضل آنها به سود يا زيان قبل از كسر ماليات مي رسيم كه با كسر ماليات (در صورتي كه موسسه سود داشته باشد) به سود يا زيان بعد از كسر ماليات يا همان سود يا زيان ويژه خواهيم رسيد .
صورت حساب سود و زيان به روش دو مرحله اي :
در اين روش ابتدا درآمدهاي عملياتي آورده شده در ادامه هزينه هاي عملياتي ذكر مي گردد كه از تفاضل اين دو به سود يا زيان عملياتي مي رسيم در مرحله بعد درآمدهاي غير عملياتي و هزينه هاي غير عملياتي آورده مي شود كه از تفاضل اين مرحله و مرحله قبل به سود و زيان قبل از كسر ماليات مي رسيم كه با كسر ماليات به سود و زيان بعد از كسر ماليات يا همان سود و زيان ويژه خواهيم رسيد .
به صورت حساب سود و زيان صورت حساب درآمد يا صورت حساب عمليات نيز گفته ميشود . مهمترين بخش صورت حساب سود و زيان قسمت پاياني آن يعني سود يا زيان ويژه است كه نتيجه فعاليت يك واحد تجاري را نشان مي دهد كه آيا واحد تجاري در طول دوره مالي فعاليتش سود آور بوده است و يا خير.
به طور كلي صورت سود و زيان يك واحد خدماتي به روش تك مرحله اي به صورت زير مي باشد :

موسسه خدماتي ............
صورت حساب سود و زيان
براي سال مالي منتهي به 29/12/××

درآمد ها :
درآمد خدمات ××
كسر مشود هزينه ها :
هزينه اجاره ××
هزينه بيمه ××
هزينه حقوق ××
هزينه آب و برق و تلفن ××
جمه هزينه ها (××)
سود (زيان) قبل از كسر ماليات ××
ماليات (×)
سود (زيان) ويژه ××
حالا با توجه به مطالب ارائه شده در بالا و با توجه به مفروضات درسهاي قبلي صورت حساب سو و زيان براي موسسه خدماتي محمد و حسن يه شكل زير تهيه ميشود :

موسسه خدماتي محمد و حسن
صورت حساب سود و زيان
براي دوره مالي منتهي به 31/2/84

درآمد :
درآمد خدمات آموزشي 5.000.000
كسر ميشود هزينه ها :
هزينه اجاره 1.000.000
هزينه حقوق 1.000.000
هزينه آب و برق و تلفن 250.000
جمع هزينه ها 2.250.000
سود و (زيان) قبل از كسر ماليات 2.750.000
ماليات به ماخذ 25% (687.500)
سود (زيان) ويژه 2.062.500 * سود(زيان) ويژه :چنانچه درآمد هاي يك واحد مالي نسبت به هزينه هاي آن بيشتر باشد آن واحد مالي داراي سود بوده و اگر هزينه ها نسبت به درآمد ها بيشتر باشند واحد مالي داراي زيان است .
** درآمد هاي عملياتي و هزينه هاي عملياتي به مواردي گفته ميشود كه مستقيماً مربوط به عمليات جاري و اصلي شركت است و در غير اينصورت از اصطلاح درآمد و هزينه غير عملياتي استفاده ميشود . بطور مثال در موسسه خدماتي محمد و حسن درآمد آموزشي جزو درآمد هاي عملياتي بوده و اگر همين موسسه با فروش يكدستگاه خودرو منافعي به دست بياورد چون جزو عمليات جاري آن نبوده بنابر اين درآمد آن غير عملياتي محسوب ميشود .
*** مآخذ 25% طبق قانون مالياتهاي مستقيم محاسبه شده است .

[مژگان]

(http://pnu-club.com/post-33.aspx)
http://pnu-club.com/imported/2009/12/119.gif ترازنامه كه گاهي اوقات به آن صورت وضعيت مالي نيز گفته مي شود عبارت است از فهرستي از تمام داراييها ، بدهيها و سرمايه يك واحد تجاري در يك تاريخ زماني معين كه معمولاً پايان دوره مالي مي باشد .
به طور كلي ترازنامه بر اساس معادله حسابداري يعني سرمايه + بدهيها = داراييها شكل گرفته است و همانطور كه از نامش (ترازنامه) پيداست هر دو طرف آن بايد برابر باشد و به دو طريق تهيه مي شود :
1- شكل حساب تي (T)
2- شكل گزارشي
چون معمولاً ترازنامه به شكل تي تهيه ميشود لذا در اين درس فقط شكل تي آن را توضيح ميدهيم .
در ترازنامه به شكل تي تمام داراييها اعم از جاري و ثابت در سمت راست ترازنامه و تمام بدهيها اعم از جاري و بلندمدت و حساب سرمايه در سمت چپ ترازنامه آورده مي شوند .
ترازنامه با توجه به اطلاعات موسسه خدماتي محمد و حسن به شكل تي به صورت زير مي باشد :


موسسه خدماتي محمد و حسن

ترازنامه

به تاريخ 31/2/84





داراييهاي جاري:
صندوق 250.000
بانك 86.312.500
بدهكاران 2.000.000
ملزومات 500.000
جمع داراييهاي جاري 89.062.500
داراييهاي ثابت :
اثاثه 2.000.000
جمع داراييهاي ثابت 2.000.000






جمع داراييها 91.062.500


بدهيهاي جاري :
بستانكاران 500.000
جمع بدهيهاي جاري 500.000
بد هيهاي بلند مدت :
اسناد پرداختني 30.000.000
جمع بد هيهاي بلند مدت 30.000.000
جمع بد هيها 30.500.000
سرمايه :
سرمايه اول دوره 50.000.000
اضافه ميشود :
سرمايه گذاري مجدد 10.000.000
سود ويژه 2.062.500
كسر ميشود :
برداشت (1.500.000)
سرمايه پايان دوره 60.562.500

جمع بدهيها و سرمايه 91.062.500

[مژگان]

(http://pnu-club.com/post-37.aspx)
http://pnu-club.com/imported/2009/12/119.gif در اينجا بهتر ديدم قبل از شروع مبحث جديد حسابداري واحد هاي بازرگاني و تجاري ، در رابطه با ماهيت حسابها و همچنين حسابهاي موقت و دائم يك توضيح مختصري بدم .
در حسابداري هر حساب داراي يك ماهيت است يعني حسابها ماهيتاً يا بدهكار هستند و يا بستانكار . حالا دونستن اين ماهيت به چه درد ميخوره انشاءالله در زماني كه حسابداري رو مقداري وارد بشيد بيشتر به اهميت اون پي خواهيد برد و متوجه خواهيد شد كه ماهيت حسابها از بحث دو طرفه بودن حسابداري نشات گرفته و كنترل بعضي از حسابها با دونستن ماهيت اون حساب انجام ميشه .
در ارتباط با حسابهاي موقت و دائم هم قبلاً يك توضيح مختصر دادم كه حسابها در يك دسته بندي كلي به دو نوع حسابهاي موقت و حسابهاي دائم تقسيم ميشوند .
1 - حسابهاي موقت :
حسابهايي هستند كه مربوط به عمليات حسابداري در يك سال مالي هستند و در پايان سال با يك حساب واسطه بسته شده (صفر ميشوند) و در نهايت نتيجه عمليات آنها به حسابهاي دائم منتقل ميشن و باز در ابتداي سال بعد مجدداً افتتاح ميشوند ضمناً به اين نوع حسابها ، حسابهاي سود و زياني هم ميگن مانند حسابهاي درآمد و هزينه .
2 - حسابهاي دائم :
حسابهايي هستند كه از ابتداي تاسيس يك واحد تجاري افتتاح شده و عمليات حسابداري سالهاي مختلف در آنها انجام شده و مانده آنها از يك سال به سال مالي بعد منتقل ميشوند ضمناً به اين نوع حسابها ، حسابهاي ترازنامه اي هم ميگن مثل داراييها ، بدهيها و حساب سرمايه .






داراييها


بدهيها


سرمايه


درآمد و فروش


هزينه و خريد


دائم


دائم


دائم


موقت


موقت
افزايش
كاهش
افزايش
كاهش
افزايش
كاهش
افزايش
كاهش
افزايش
كاهش
بدهكار
بستانكار
بستانكار
بدهكار
بستانكار
بدهكار
بستانكار
بدهكار
بدهكار
بستانكار

[مژگان]

http://pnu-club.com/imported/2009/12/119.gif در پست قبلي در مورد حسابهاي موقت و دائم توضيحات مختصري دادم و در اين درس ثبتهاي لازم براي بستن حسابها رو خدمتتون ارائه میکنم به طوري كه در پايان متوجه خواهيد شد كه تمام حسابهاي موقت بسته شده و تنها حسابهاي دايمي باقي مي مانند البته با فرض اينكه تاريخ 30/2/1384 پايان سال مالي ما باشد .
توضيح اينكه بستن حسابها يك اصطلاح است و به اين معني است كه حسابهاي موقتي كه مانده آنها بدهكار است بستانكار ميشوند و حسابهاي موقتي كه مانده آنها بستانكار است ، بدهكار شده و در نهايت مانده آنها صفر ميشود .
1- بستن حساب برداشت :
مانده بدهكار حساب برداشت مستقيماً به حساب سرمايه بسته مي شود بطوري كه حساب برداشت به ميزان مبلغ مانده اش بستانكار شده و در مقابل حساب سرمايه به همان ميزان بدهكار مي گردد .

تاريخ شرح مبلغ بدهکار مبلغ بستانکار
30/2/84 حساب سرمايه 1500.000
حساب برداشت 1500.000
بابت بستن حساب برداشت
2- بستن حساب سرمايه گذاري مجدد :
مانده بستانكار حساب سرمايه گذاري مجدد مستقيماً به حساب سرمايه بسته مي شود بطوري كه حساب سرمايه گذاري مجدد به ميزان مبلغ مانده اش بدهكار شده و در مقابل حساب سرمايه به همان ميزان بستانكار مي گردد .

تاريخ شرح مبلغ بدهکار مبلغ بستانکار
30/2/84 حساب سرمايه گذاري10.000.000
حساب سرمايه 10.000.000
بابت بستن حساب سرمايه گذاري مجدد

[مژگان]

(http://pnu-club.com/post-39.aspx)
http://pnu-club.com/imported/2009/12/119.gif نكته :
براي بستن حسابهاي درآمد و هزينه از يك حساب واسطه بنام حساب عملكرد كه خود يك حساب موقت است استفاده مي شود به اينصورت كه ابتدا تمامي حسابهاي درآمد و هزينه به حساب عملكرد بسته شده و در نهايت مانده حساب عملكرد به حساب سود و زيان بسته مي شود .
3- بستن حساب درآمد خدمات :
براي اين كار حساب درآمد خدمات به ميزان مبلغ مانده اش بدهكار شده و در مقابل حساب عملكرد به همان ميزان بستانكار مي گردد .

تاريخ شرح مبلغ بدهکار مبلغ بستانکار
30/2/84 حساب درآمد خدمات 5.000.000
حساب عملكرد 5.000.000
بابت بستن حساب درآمد خدمات
4- بستن حسابهاي هزينه :
براي بستن اين حسابها ، مبالغ مانده حسابهاي هزينه بستانكار شده و در مقابل حساب عملكرد به ميزان جمع آنها بدهكار مي گردد .

تاريخ شرح مبلغ بدهکار مبلغ بستانکار
30/2/84 حساب عملكرد 1.000.000
حساب هزينه حقوق 1.000.000
حساب هزينه اجاره 1.000.000
حساب هزينه آب و برق 250.000
بابت بستن حسابهاي هزينه
5- بستن حساب عملكرد :
براي اين كار ابتدا مانده حساب عملكرد را بدست مي آوريم ، در صورت بدهكار بودن آنرا بستانكار ميكنيم و حساب سود و زيان را بستانكار مينماييم و چنانچه بستانكار باشد آنرا بدهكار نموده و حساب سود و زيان را بستانكار مينماييم .


تاريخ شرح مبلغ بدهکار مبلغ بستانکار
30/2/84 حساب عملكرد 2.750.000
حساب سود و زيان 2.750.000
بابت بستن حساب عملكرد
پس از انجام ثبتهاي فوق مانده همه حسابهاي موقت صفر شده و اين حسابها در دفاتر سال مالي منتهي به 30/2/84 بسته ميشوند ضمناً بايد توجه داشت كه مانده حساب عملكرد كه به سود و زيان بسته ميشود همان مانده سود قبل از كسر ماليات است .

[مژگان]

(http://pnu-club.com/post-40.aspx)
http://pnu-club.com/imported/2009/12/119.gif قبل ازشروع مبحث جديد در رابطه با حسابداري واحد هاي بازرگاني و تجاري لازم ديدم كه مطالب زير را خدمتتون عرض كنم و پس از اون به حسابداري عملي واحد هاي تجاري و بازرگاني بپردازيم .
واحدهاي اقتصادي از نظر نوع فعاليت به سه دسته تقسيم مي شوند:
۱- واحدهاي خدماتي: واحدهايي هستند كه خدماتي را به مشتريان ارائه مي كنند و معمولاً در قبال ارائه خدمات حق الزحمه دريافت مي كنند .
۲- واحدهاي بازرگاني: به خريد و فروش مواد خام، فرآورده ها و كالاهاي ساخته شده اشتغال دارند .
۳- واحدهاي توليدي: با استفاده از عوامل توليد (نيروي انساني ، مواد اوليه ، ماشين آلات و ... ) به ساخت كالاهاي اقتصادي مي پردازند . مثل شركت هاي توليد مواد غذايي .
در درسهاي قبل تمام مطالبي كه گفته شد يك چرخه كامل از حسابداري عملي براي دسته اول يعني واحد هاي خدماتي بود . اما در فعاليت بعضي از شركت ها خريد و فروش كالا هم هست كه عمليات حسابداري آنها با موسسات خدماتي مقداري تفاوت داره چون در موسسات خدماتي عملاً كالايي خريد و فروش نميشه لذا از اينجا به بعد سعي ميكنيم نحوه انجام عمليات حسابداري در شركت هاي بازرگاني و تفاوت هاي حسابداري آنها رو با موسسات خدماتي شرح بديم و اگر لازم شد مثالهايي رو هم بزنيم.

[مژگان]

http://pnu-club.com/imported/2009/12/119.gif معمولاً خريد و فروش كالا فعاليت اصلي واحد هاي تجاري و بازرگاني محسوب ميشود يعني اين شركتها كالا يا كالاهايي رو به قصد فروش خريداري ميكنند و اين تفاوت عمده اي است كه در حسابداري شركت هاي تجاري با شركتهاي خدماتي وجود دارد چون در شركتهاي خدماتي كالايي براي فروش خريداري نميشود به همين خاطر حسابي تحت عنوان حساب موجودي كالا در دفتر كل براي كنترل عمليات خريد و فروش افتتاح ميشود .

سیستمهای نگهداری و کنترل موجودی کالا شامل :
1- سیستم ادواری
2- سیستم دایمی
سیستم ادواری موجودی کالا :
این سیستم در آن گروه از واحدهای تجاری مورد استفاده قرار می گیرند که کالاهای نسبتا ارزان قیمت می فروشند در چنین شرکتهایی هزینه نگهداری سوابق موجودی کالا بیشتر از منافع آن می باشد به همین خاطر این شرکتها در هر سال حداقل یکبار مبادرت به شمارش فیزیکی موجودی کالا مینمایند تا مقادیر موجودی کالا را مشخص کنند از این مقادیر موجودی کالا در تهیه صورتهای مالی استفاده می شود .
واحدهایی نظیر رستورانها و فروشگاههای زنجیره ای کوچک نیز از این سیستم استفاده می کنند .
سیستم دایمی موجودی کالا :
واحدهای تجاری که از این سیستم استفاده می کنند یک سابقه مستمر از موجودی کالا را در اختیار دارند .اصولا این سیستم در مواردی که کالاهای گرانقیمت همچون اتومبیل و جواهرات یا اثاثیه دارند بهترین روش برای نگهداری موجودی کالا میباشد .
اگر چه استفاده از این سیستم پر هزینه می باشد ولی این هزینه را می توان با زیان ناشی از کسری یا سرقت کالا های گرانقیمت که ممکن است در سیستم ادواری اتفاق افتد مقایسه و به راحتی توجیه کرد .
نکته قابل ذکر در این سیستم این است که واحدهای تجاری هرچند که از این سیستم استفاده می کنند ولی سالانه باید یکبار موجودی کالای خود را شمارش کنند (انبار گرداني) . شمارش فیزیکی موجودی کالا باعث حصول اطمینان از برابری موجودی فیزیکی پایان دوره با موجودی کالای دفاتر و سوابق حسابداری می شود .
به طور کلی می توان دو سیستم فوق الذکر را به صورت زیر با یکدیگر مقایسه نمود :
سیستم ادواری :
1- نیازی به نگهداری سوابق موجودی کالا نیست .
2- موجودی کالا حداقل یکبار در سال شمارش می شود .
3- برای کالاهای ارزان قیمت مورد استفاده قرار می گیرد .
سیستم دایمی :
1- سوابق مستمر خرید و فروش کالا را نگهداری می کند .
2- موجودی کالا باید یکبار در سال شمارش شود .
3- برای هر نوع کالایی می تواند استفاده شود .

[مژگان]

http://pnu-club.com/imported/2009/12/119.gif
در درس قبلي درباره سيستم هاي موجودي كالا صحبت شد از اين درس به بعد مي خواهيم مثالهايي از سيستم موجودي كالا در فعاليت يك شركت بازرگاني كه به خريد و فروش كالا مبادرت ميكنه را براتون شرح بديم .
ابتدا خريد و فروش كالا را در سيستم دائمي نگهداري موجودي كالا مطرح مي كنيم و در درسهاي آتي همين فعاليتها را در سيستم ادواري نيز شرح خواهيم داد .
اصولا در واحدهاي بازرگاني وجه نقد يا نقدينگي از اهميت خاصي برخوردار است چرا كه نقطه عطف در خريد و فروش كالا مي باشه يا در حقيقت چرخه فعاليت يك واحد بازرگاني با وجه نقد شروع مي شه .
اكنون فرض كنيد كه شركت سعيد و آرش به خريد و فروش كامپيوتر اشتغال دارند و اين شركت كامپيوترهايي را كه به قصد فروش خريداري مي كند
در سيستم دائمي نگهداري موجودي كالا در هنگام خريد ، كالاي خريداري شده در بدهكار حسابي به نام موجودي كالا ثبت مي شود و كل عمليات خريد و فروش بر روي همين حساب انجام ميشود .
مثال :
شركت سعيد و آرش در تاريخ 1/1/84 تعداد 10 دستگاه كامپيوتر به مبلغ هر واحد 5.000.000 ريال خريداري مي نمايد با فرض اينكه سيستم موجودي كالا در اين شركت دائمي باشد ثبت خريد به شكل زير در دفتر روزنامه انجام ميشود :
فرض اول : شركت كامپيوترهاي فوق را به صورت نقدي خريداري نمايد .


تاريخ شرح مبلغ بدهکار مبلغ بستانکار
1/1/84 موجودي كالا 50.000.000
بانك 50.000.000
بابت خريد كالا به صورت نقدي
فرض دوم : شركت سعيد و آرش خريد كالاي خود را به صورت نسيه انجام داده باشد .

تاريخ شرح مبلغ بدهکار مبلغ بستانکار
1/1/84 موجودي كالا 50.000.000
حسابهاي پرداختني 50.000.000
بابت خريد كالا به صورت نسيه

[مژگان]

http://pnu-club.com/imported/2009/12/119.gif ممکن است در زمان خرید از فروشنده تخفيف گرفته شود در این حالت عملیات حسابداری تخفیفات کالا به شرح زیر عمل میشود :
در خريد كالا دو نوع تخفيف وجود دارد :
1 - تخفيف تجاري
2 - تخفيف نقدي خريد
1 - تخفيف تجاري ( تخفيف كمّيت )
اين نوع تخفيف معمولاً مربوط به حجم خريد زیاد مي باشد به اينصورت كه هر چه كالاي بيشتري خريداري شود در زمان خرید در صورتی که خریدار وجه کالا را نقدا در همان زمان پرداخت نماید به خريدار درصدي تخفيف داده خواهد شد و اين باعث مي شود كه بهاي تمام شده هر واحد كالاي خريداري شده پايين تر شود . با توجه به مطالب بالا در حسابداری حسابي براي تخفيفات تجاري و همچنين ثبت حسابداري براي اين نوع از تخفيفات وجود ندارد به عبارت دیگر تخفیفات تجاری در دفاتر ثبت نمیشوند و ثبت خرید ها در دفاتر حسابداري بر اساس قيمت خالص خريد (قیمت خرید پس از کسر تخفيف تجاری خريد) انجام مي شود .
به عنوان مثال اگر شرکت سعيد و آرش 5 دستگاه كامپيوتر خريداري مي كردند هيچ تخفيف تجاري به آنها تعلق نمي گرفت و بهاي تمام شده هر دستگاه 5.000.000 ريال تمام مي شد ولی با توافق فروشنده اگر اين موسسه 10 دستگاه خريداري نمايد 10 درصد تخفيف تجاري به آن تعلق مي گيرد كه در اينصورت بهاي تمام شده هر واحد 4.500.000 ريال تمام خواهد شد .
بنابراين خريد 10 دستگاه كامپيوتر را شرکت سعيد و آرش به صورت زير ثبت می كند :
فرض اول : اين شرکت كامپيوترهاي فوق را به صورت نقدي خريداري كند .

تاريخ شرح مبلغ بدهکار مبلغ بستانکار
1/1/84 حساب موجودي كالا 45.000.000
حساب پرداختني 45.000.000
بابت خريد كالا به صورت نسيه

فرض دوم : اين شرکت كامپيوترهاي فوق را به صورت نسيه خريداري كند .
تاريخ شرح مبلغ بدهکار مبلغ بستانکار
1/1/84 حساب موجودي كالا 45.000.000
حساب بانك 45.000.000
بابت خريد كالا به صورت نقدي

[مژگان]

(http://pnu-club.com/post-50.aspx)
http://pnu-club.com/imported/2009/12/119.gif 2 – تخفيف نقدي : Cash Discounts
اين نوع تخفيف در فروشهاي نسيه است و ربطي به حجم خريد ندارد فقط براي تشويق خريدار نسبت به تسويه زودتر بدهي خود يك شرط قرار ميدهند كه چنانچه خريدار زودتر از موعد نسبت به تسويه بدهي خود اقدام نمايد مبلغي به عنوان تخفيف از بدهي وي كسر گردد .
تخفيفات نقدي بر خلاف تخفيفات تجاري در دفاتر ثبت ميشوند و در اينجا سعي ميكنم با يك مثال مطلب را روشن نمايم.
مثال :
شرکت سعيد و آرش در تاريه 15/1/84 تعداد 5 دستگاه كامپيوتر به بهاي هر دستگاه 5.000.000 ريال را به طور نسيه 60 روزه خريدار كردند و با توافق فروشنده اگر اين شركت بدهي خود را 20روزه تسويه نمايد 10درصد به او تخفيف تعلق خواهد گرفت .
توضيح اينكه : اصطلاحاً اين تخفيف به صورت (ن / 60 – 10 / 20 ) نوشته ميشود و به صورت (نسيه 60 روزه 10درصد 20روزه ) خوانده ميشود .
طريقه ثبت رويداد بالا به صورت زير مي باشد :



تاريخ


شرح


بدهكار


بستانكار
15/1/84
موجودي كالا
حسابهاي پرداختني
بابت خريد كالا به طور (ن/60-10/20)

25.000.000

25.000.000


فرض الف) شركت سعيد و آرش ميتواند در موعد مقرر بدهي خود را پرداخت نمايد و از تخفيف استفاده نمايد :




تاريخ


شرح


بدهكار


بستانكار
4/2/84
حسابهاي پرداختني
تخفيف نقدي خريد
بانك
بابت تسويه بدهي واستفاده ازتخفيف

25.000.000

2.500.000
22.500.000


فرض ب) شركت سعيد و آرش نميتواند در موعد مقرر بدهي خود را پرداخت نمايد :




تاريخ


شرح


بدهكار


بستانكار
15/3/84
حسابهاي پرداختني
بانك
بابت تسويه بدهي خريد 5 كامپيوتر

25.000.000

25.000.000

[مژگان]

(http://pnu-club.com/post-51.aspx)
http://pnu-club.com/imported/2009/12/119.gif
برگشت از خرید و تخفیفات
در مواردي ممكن است خريدار پس از خريد كالا متوجه شود كه كالاي خريداري شده مطابق با كالاي درخواستي او نبوده يا اينكه كالا دريافت شده معيوب است در اين حالت دو راه وجود دارد يا كالا به فروشنده برگشت داده ميشود يا اينكه خريدار با فروشنده به توافق ميرسد كه كالاي معيوب را با تخفيف خريداري نمايد كه ثبت عمليات حسابداري آن به شرح زير است .

مثال :
در تاريخ 17/1/84 شركت سعيد و آرش پس از خريد 5 عدد كامپيوتر(در درس قبل) متوجه شد كه يك عدد از آنها داراي عيب است لذا با فروشنده به توافق رسيد كه كالاي مذكور را برگشت دهد لذا ثبت حسابداري زير را در حسابهاي خود انجام ميدهد :




تاريخ


شرح


بدهكار


بستانكار
17/1/84
حسابهاي پرداختني
موجودي كالا
بابت برگشت يك دستگاه كامپيوتر معيوب به فروشنده
5.000.000



5.000.000

[مژگان]

http://pnu-club.com/imported/2009/12/119.gif بنام خدا
در مطالب درسهاي قبل تمامي مثالها و ثبت هاي انجام شده مربوط به خريدار بود . در رابطه با نوع ثبت هايي كه فروشنده بايستي انجام دهد باز همين مسائل يعني فروش ، برگشت از فروش و تخفيف نقدي فروش ممكن است اتفاق بيفتد در اين حالت فروشنده عمليات زير را در مراحل مختلف انجام ميدهد.
مثال فروش كالا :
در تاريخ 1/3/84 شركت مجيد تعداد 7 دستگاه موتور سيكلت را به مبلغ هر عدد 3.000.000 ريال به صورت نقد به فروش رساند با فرض اينكه قيمت خريد آنها از قرار هر عدد 2.500.000 ريال بوده است .




تاريخ


شرح


بدهكار


بستانكار
1/3/84
بانك
فروش
بابت فروش 7دستگاه موتور

21.000.000

21.000.000






تاريخ


شرح


بدهكار


بستانكار
1/3/84
قيمت تمام شده كالاي فروش رفته
موجودي كالا
بابت فروش 7دستگاه موتور

17.500.000

17.500.000



توضيح :
همانطوريكه ملاحظه ميكنيد در هنگام فروش 2 ثبت حسابداري در دفاتر ثبت ميشود كه ثبت اول به قيمت فروش است (21.000.000=3.000.000×7) و ثبت دوم به قيمت تمام شده است (17.500.000=2.500.000×7) و مابه التفاوت آنها كه در آينده مجدداً در صورتهاي مالي نشان داده خواهد شد سود است (3.500.000=17.500.000-21.000.000).
ضمناً توجه داشته باشيم كه موتور ها را به صورت نقد فروخته است و چنانچه بصورت نسيه فروخته بود بجاي حساب بانك حسابهاي دريافتني بدهكار ميشد.

[مژگان]

در اين سيستم براي خريد و فروش كالا از همان حسابهاي خريد و فروش استفاده ميشود و در پايان سال از طريق انبارگرداني به تعداد موجودي كالا خواهيم رسيد .
مثال 1:
شركت محمد و حسن در تاريخ 10/5/84 تعداد 10 دستگاه كامپيوتر را به مبلغ هر عدد 5.000.000 ریال براي فروش خريداري كرد و هزينه حمل آنها را به مبلغ 200.000 ريال پرداخت نمود .



تاريخ


شرح


بدهكار


بستانكار
10/5/84





خريد
بانك
بابت خريد 10 دستگاه كامپيوتر
50.000.000











50.000.000








تاريخ


شرح


بدهكار


بستانكار
10/5/84
هزينه حمل
صندوق
بابت هزينه حمل كالاي خريداري شده

200.000



200.000

توضيح اينكه اگر كالا بطور نسيه خريداري ميشد حسابهاي پرداختني بستانكار ميشدند.
مثال 2:
فرض الف) اگر در تاريخ 12/5/84 تعداد 2 عدد از كامپيوتر ها بدليل معيوب بودن به فروشنده برگشت دهد ثبت حسابداري زير در حسابهاي شركت محمد و حسن زده ميشود :







تاريخ


شرح


بدهكار


بستانكار
12/5/84
بانك
برگشت از فروش و تخفيفات
بابت برگشت 2دستگاه كامپيوتر به فروشنده

10.000.000




10.000.000


فرض ب) چنانچه شركت محمد و حسن بجاي برگشت كامپيوترها ، با فروشنده به توافق برسد كه از هر كامپیوتر مبلغ 1.000.000 ريال بعنوان تخفيف كسر گردد ثبتي به شرح زير زده ميشود :




تاريخ


شرح


بدهكار


بستانكار
12/5/84





بانك
برگشت از فروش و تخفيفات
بابت برگشت 2دستگاه كامپيوتر به فروشنده
2.000.000











2.000.000

[مژگان]

برخلاف سيستم دائمي كه حسابداري فروش كالا از دو ثبت تشكيل ميشد در سيستم ادواري براي فروش فقط يك ثبت (آرتيكل) زده ميشود.
مثال 1 :
شركت محمد و حسن در تاريخ 15/5/1384 تعداد 3 عدد از كامپيوتر هاي خريداري شده در درس قبل را به مبلغ هر عدد 5.500.000 ريال بطور نسيه به فروش رساند.



تاريخ


شرح


بدهكار


بستانكار
15/5/84
حسابهاي دريافتني(بدهكاران)
فروش
بابت فروش 3 دستگاه كامپيوتر

16.500.000

16.500.000




مثال 2 :
فرض كنيم فروش نسيه فوق با شرط (ن - 60 / 10% - 20) باشد و خريدار قبل از اتمام مدت شرط نسيه يعني در تاريخ 5/6/1384 نسبت به تسويه مبلغ مذكور اقدام نمايد ثبت حسابداري زير در دفاتر شركت محمد و حسن انجام خواهد شد.



تاريخ


شرح


بدهكار


بستانكار
5/6/84
بانك
تخفيف نقدي فروش
حسابهاي دريافتني
بابت فروش 3 دستگاه كامپيوتر

14.850.000
1.650.000


16.500.000

[مژگان]

تا اينجا درباره سيستم هاي ادواري و دائمي موجودي كالا صحبت شد و مثالهايي درباره نحوه ثبت خريد و فروش در هر سيستم نيز زده شد ولي نكته اي كه بايستي به آن توجه كرد اين است كه شركتهايي كه در طول سال نسبت به خريد و فروش كالا اقدام مي كنند در پايان سال چه مبلغي را بايد در صورتهاي مالي خود بعنوان موجودي كالاي پايان دوره نشان دهند.
در روش دائمي، قيمت تمام شده موجودي كالاي پايان دوره همان مانده حساب موجودي كالاست ولي در روش ادواري قيمت تمام شده موجودي كالاي پايان دوره از طريق انبارگرداني و تعيين تعداد موجودي كالاي پايان دوره با روشهايي كه توضيح خواهم داد بدست مي آيد البته شركت ها بدون توجه به استفاده از سيستم ادواري و يا دائمي معمولاً در پايان سال براي اطمينان از صحت مانده هاي موجودي كالاي خود اقدام به انبارگرداني مينمايند يعني از طريق شمارش عيني موجودي هاي خود و مطابقت آنها با كارت هاي انبار هر كالا به صحت يا سقم آنها پي ميبرند.
سيستم هاي اندازه گيري موجودي كالا:
1 – روش اولين صادره از اولين وارده (فایفو) first in first out
2 – روش اولين صادره از آخرين وارده (لایفو) last in first out
3 – روش ميانگين موزون
4 – روش شناسايي ويژه

[مژگان]

(http://pnu-club.com/post-60.aspx)
http://pnu-club.com/imported/2009/12/119.gif الف)روش اولين صادره از اولين وارده : FIRST IN FIRST OUT
در اين روش كه روش فايفو معروف است ، فرض براين است که کالاي خريداري شده به ترتيب ورود به انبار, از انبار خارج مي گردد يعني كالاهايي كه ابتدا خريداري ميشوند ابتدا مصرف يا به فروش ميرسند پس کالايي که در پايان دوره در انبار باقيمانده, مربوط به خريدهاي آخر است و قيمت خريد آنها را به عنوان ارزش موجودي کالاي پايان دوره در نظر مي گيريم .
براي روشن شدن موضوع با هم مثال زير را بررسي مي کنيم :
مثال)فرض کنيد در يک شرکت بازرگاني موجودي پايان دوره يک قلم از کالاهاي شرکت در پايان سال مالي 83 تعداد 500 عدد باشد و اطلاعات زير در مورد آن كالا در دست است :
تعداد نرخ (ريال)
------------ -----------
موجودي کالاي اول دوره 200 300
خريد اول 250 320
خريد دوم 300 330
خريد سوم 250 350
قيمت موجودي کالاي پايان دوره با استفاده از روش فايفو به صورت زير محاسبه مي شود :
با توجه به اينكه کالاي باقيمانده در پايان دوره جزو آخرين خريد هاست پس تعداد 500 عدد کالاي باقيمانده را به ترتيب از آخرين خريد ها قيمت گذاري مي کنيم . و به صورت زير محاسبه مينماييم :
بهاي خريد سوم 87500=350*250
تعداد باقيمانده موجودي پايان دوره 250=250-500
بهاي باقيمانده از خريد دوم 82500=330*250
بهاي تمام شده موجودي پايان دوره 170.000=82.500+87.500
به عبارت ديگر از خريدهاي انجام شده در طي سال و موجودي کالاي ابتداي سال تنها 250 عدد کالا از خريد سوم و 250 عدد از خريد دوم باقيمانده و بقيه کالاهاي خريداري شده و موجودي کالاي ابتداي دوره فروخته شده و يا از انبار خارج شده است .

[مژگان]

(http://pnu-club.com/post-61.aspx)
http://pnu-club.com/imported/2009/12/119.gif ب)روش اولین صادره از آخرین وارده : LAST IN FIRST OUT

دراين روش كه به روش لایفو معروف است فرض بر این است که آخرین کالای خریداری شده زودتر از انبار خارج می شود و آنچه در پایان دوره باقی می ماند از بین کالاهای اول دوره است . اگر مثال قبل را دوباره تکرار کنیم قیمت 500 عدد موجودی کالای شرکت بازرگانی در پایان دوره با توجه به اطلاعات قبل به صورت زیر محاسبه می شود :
تعداد نرخ
--------- -----------
موجودی کالای اول سال 200 300
خرید اول 250 320
خرید دوم 300 330
خرید سوم 250 350
قیمت تعداد 200 عدد از کل کالای باقیمانده 60.000 = 200*300
قیمت تعداد 250 عدد از کل کالای باقیمانده 80.000 = 250*320
قیمت تعداد 50 عدد از کل کالای باقیمانده 16.500 = 50*330
----------
قیمت 500 عدد کالای باقیمانده در پایان دوره 156.500
به عبارت دیگر از کل موجودی کالای ابتدای سال و خرید های انجام شده در طی سال تعداد 200 عدد از موجودی کالای اول سال و 250 از خرید اول و 50 عدد از خرید دوم باقیمانده و بقیه فروخته شده است و با ضرب این تعداد کالای باقیمانده در نرخهای خرید مربوط به هرکدام قیمت کالای باقیمانده در آخر سال بدست می آید .

[مژگان]

ج) روش شناسایی ویژه:
این روش برای تعیین قیمت تمام شده آخر دوره کالاهایی به کار می رود که بهای تمام شده هر واحد آن را بتوان به تنهایی بدست آورد. مثلآ اگر یک نمایشگاه اتومبیل را در نظر بگیرید ، در پایان سال می توانیم به آسانی مشخص کنیم اتومبیل های باقیمانده به چه قیمتی خریداری شده اند .
نکته مهم این است که از این روش عمدتآ در موسساتی که تعداد کالاهای آنها محدود و کاملآ متمایز از یکدیگرند استفاده می شود . برای درک بهتر این موضوع مثال زیر را با هم بررسی می کنیم :
مثال ) در موسسه تجاری امیدان موجودی کالاهای پایان دوره به شرح زیر است :
تعداد کالای پايان دوره (واحد) قیمت هر واحد(ریال)
------------------------------ ---------------------
خرید25/1/83 50 2.000
خرید20/4/83 40 2.200
خرید15/8/83 62 2.500
مطلوبست : محاسبه قیمت تمام شده کالای پایان دوره
100.000 = 2.000 * 50
88.000 = 2.200 * 40
155.000 = 2.500 * 62
--------------
343.000 ريال قيمت تمام شده موجودي كالاي پايان دوره
به عبارت دیگر تعداد کالای باقیمانده از هر نوع را در قیمت واحد آن ضرب می کنیم تا قیمت کل آن نوع کالا بدست آید و در آخر مجموع قیمت تمام کالاهای باقیمانده د ر پايان دوره را محاسبه می کنیم

[مژگان]

د) روش میانگین موزون:
در روشهای پیشین چنین فرض شده بود که کالاهای خریداری شده به صورت مجزا از هم قابل شناسایی و خروج از انبار بوده اند ِ حال اگر فرض کنیم در هر بار خروج مخلوطی از خریدهای اول و آخر دوره از انبار خارج می شود ِ آنچه در انبار باقیمانده است مخلوطی از تمام خریدهای انجام شده (تمام کالاهای ورودی به انبار) می باشد ِ به این روش میانگین موزون می گویند .
برای درک بهتر موضوع مثال زیر را باهم بررسی می کنیم .
مثال)فرض کنید اطلاعات موجودی کالای شرکت تجاری مجیدی و شرکاء به شرح زیر در دست است :
تعداد کالا(واحد) قیمت هر واحد (ریال)
------------------ -----------------------
موجودی کالای اول سال ۲۰۰ ۳۰۰
خرید اول ۲۵۰ ۳۲۰
خرید دوم ۳۰۰ ۳۳۰
خرید سوم ۲۵۰ ۳۵۰
----------
جمع ۱۰۰۰

مطلوبست محاسبه قیمت ۵۰۰ عدد کالای باقیمنده در پایان دوره

کل کالاهای انبار ۳۲۶۵۰۰=(۳۵۰*۲۵۰)+(۳۳۰*۳۰۰)+(۳۲ ۰*۲۵۰)+(۳۰۰*۲۰۰)

نرخ میانگین ۳۲۶/۵=۳۲۶۵۰۰:۱۰۰۰

قیمت ۵۰۰ عدد کالای باقیمانده درآخر دوره ۱۶۳۲۵۰ = ۳۲۶/۵*۵۰۰

به عبارت دیگر ابتدا کل مبلغ کالای انبار را جمع می کنیم وبر کل تعداد کالای انبار تقسیم می کنیم تا نرخ میانگین بدست آید سپس آن را در تعداد کالای باقیمانده در پایان دوره ضرب می کنیم و قیمت تمام شده کالاهای موجود در پایان سال را محاسبه می کنیم .