مژگان
01-11-2010, 06:12 PM
تقسیم بندی در دنیای مدرن به دو روش و یكی توسط ارنست كرچمر و دیگری توسط ویلیام شلدون پیشنهاد شده است. كرچمر بر اساس ارتباط بین خصوصیات جسمانی – روانی ، ایده تیپ سرشتی بدن را مطرح كرد و تیپ‌های سه‌گانه خود را به شرح زیر ارایه داد:
1- تیپ Asthenic لاغر، ضعیف، استخوانی
2- تیپ Athletic عضلانی، چهارشانه
3- تیپ Pyknic كوتاه، چاق با چربی زیاد
سیستم طبقه‌بندی كرچمر چندی بعد توسط روانشناس آمریكایی، ویلیام شلدون مورد اقتباس قرار گرفت و به شكل جدیدتری عرضه شد. شلدون عكس‌های گرفته شده از جلو، پهلو و پشت بدن از 4 هزار نفر را بررسی كرد و فیزیك بدن افراد را به سه دسته اساسی طبقه‌بندی كرد. شلدون، بر اساس سه لایه جنینی و نحوه تكامل ، تیپ‌های بدنی مورد نظر خود را نامگذاری كرده است. گفتنی است كه در دوره جنینی، لایه اندودرم به لوله گوارش تكامل می‌یابد، مزودرم به عروق خونی، قلب و عضلات تبدیل می‌شود و اكتودرم نیز سیستم عصبی را می‌سازد. این گروه بندی همانی است كه امروزه به كرات در علوم ورزشی خصوصا بدنسازی به كار می‌رود طراحی تمرین وبرنامه بدنسازی كاملا برای این سه تیپ بدنی تفاوت دارد.
1- تیپ بدنی اكتومورف (Ectomorph)
فیزیك بدنی یك فرد اكتومورف، دارای شانه‌ها و دور كمر باریك، صورت لاغر و پیشانی بلند و كشیده، قفسه سینه لاغر و باریك و دست و پاهای نحیف و لاغر است. اكتومورف‌ها چربی كمی‌در بدن دارند و افزایش وزن و توده عضلانی آنها به سختی صورت میگیرد، رشد اكتومورف‌ها در اطراف سیستم عصبی تمركز می‌یابد.
اكتومورف‌ها حساس، تیزهوش، درون‌گرا، جامعه‌گریز ، آرام، ساكت و شكننده، كمرو و در تعارض با محیط هستند. این افراد قوه تخیل بالایی دارند و در كارهای ظریف و دقیق موفق تر هستند. از نظر خصایص فیزیولوژیك، اكتومورف‌ها پوست سرد دارند، با وجود خشكی دهان و بزاق كم، تمایل كمی‌به آب دارند این افراد معمولا كم‌اشتها و میزان خوابشان معمولی است. آنها افرادی كم‌انرژی ولی منظم هستند كه با بیقراری كاری را شروع می‌كنند ولی در به پایان رساندن كارها دچار ضعف و كم توانی می‌شوند. آمادگی روانی بیشتری برای ابتلا به افسردگی، بدگمانی و اختلالات اضطرابی دارند و زودتر و بیشتر از سایرین ،دچار اندوهگینی، ناامیدی، ترس و نگرانی و گوشه‌گیری می‌شوند. به‌طوری كه طبع آنها یك طیف است كه یك سوی آن جنون و سوی دیگر آن نبوغ شاعرانه و صوفیانه و حساسیت‌های روحی است. زیادی وسواس و فكر و خیالات در اینگونه افراد شیوع بیشتری دارد. از آنها انتظار شجاعت و جسارت نداشته باشید!
2- تیپ بدنی مزومورف (Mesomorph)
مزومورف‌ها ساختار بدنی ورزیده دارند، و مستعد ترین افراد برای ورزش بدنسازی به شمار می‌روند دارای شانه‌های پهن، میان‌تنه باریك همراه با بازوها و مفاصل و زانوهای نیرومنداند و چربی اندك در بدنشان دیده می‌شود. تیپ بدنی آنها در اطراف ماهیچه‌ها و سیستم گردش خون تمركز می‌یابد. افراد این گروه می‌توانند بدون دشواری زیاد توده عضلانی‌شان را گسترش دهند.
مزومورف‌ها با خصوصیات فعالیت و پویایی، پرانرژی ، جسور و با شهامت بودن و عمل‌گرایی مشخص می‌شوند. اعتماد به نفس بالا دارند و افرادی با روحیه رقابتی هستند. نسبت به عقاید دیگران بی‌تفاوت‌اند، گستاخ و سلطه‌جو و اهل ریسك می‌باشند و به فعالیت‌های بدنی علاقه دارند تعریق زیاد و احساس عطش از مشخصه های بارز آنهاست.
3- تیپ بدنی اندومورف (Endomorph)
هیكل بدنی چاق فربه (خپل) دارند، ساختار بدنی‌شان به‌طور مشخص در اطراف دستگاه گوارش توسعه می‌یابد و شكم‌‌محور است. این افراد معمولا دارای دور كمر پهن و شانه‌های كم‌عرض هستند، چربی فراوان سرتاسر بدنشان را فرا میگیرد و امعا و احشای رشد یافته‌ای دارند. دستها و پاهای كوتاه دارند و عریض بودن از دید از پهلو و متابولیسم پایین از سایر مشخصات فیزیكی آنهاست .
اندومورف‌ها برونگرا ، راحت‌طلب و لذت‌گرا هستند . خوش‌مشرب،صلح‌جو، شوخ‌طبع و خونسرداند و كارها را پشت گوش می‌اندازند. عاشق خوراكی و غذا هستند و خواب سنگین و طولانی مدت دارند. افرادی معاشرتی و اجتماعی با رفتار دوستانه و مردم‌دار هستند كه این خصوصیات در شكل افراطی خود به افزایش استعداد ابتلا به بیماری مانیك – دپرسیو (شیدایی ـ افسردگی) می‌انجامد . اقتصادی هستند ومعمولا بیشترین طبقه بازاریان وكسبه از این گروه است به قولی از یك استاد پشت دخل نشینی شكم را گنده نمی‌كند شكم گنده ها بیشتر اهل پشت دخل نشینی هستند.
اگر بخواهم جمع بندی كنم تیپ های اندومورف و پیك نیك(Pyknic) متناظر با مزاج بلغمی‌و كافا دوشا و تیپ های مزومورف و اسلتیك (Athletic) متناظر با مزاج دموی و پیتا دوشا و تیپ‌های اكتومورف و آستنیك (Asthenic) متناظر با مزاج سوداوی و واتا دوشا می‌باشند. اما همانگونه كه ذكر كردم در طب سنتی ایران متغیرهای گوناگونی برای تعیین سرشت جسمی‌روانی و مزاج هر فرد بررسی می‌شود كه از وضعیت ظاهری فرد مانند ویژگی‌های پوست و مو و نمای اندام گرفته تا اوضاع داخلی مانند ویژگی‌های نبض و چگونگی واكنش پذیری بدن در برابر خوردنی‌ها تا حالات روانی و رفتاری را در بر میگیرد. در حالی كه آن‌چه توسط كرچمر و شلدون پیشنهاد شده است، تنها فرم بیرونی بدن را برای تقسیم‌بندی تیپ انسان بررسی می‌كند. ضمنا اكثر افراد مخلوطی از انواع مختلف بدنی هستند به همین دلیل امروزه به تیپ بدنی یك عدد سه رقمی( هركدام از ارقام از 1 تا 7 ) تخصیص می‌دهند و نسبت اكتومورفی تا اندومورفی را با هر كدام از این رقمها میسنجند.
نتیجه :
استعداد و توانائی های فیزیكی و بدنی خود را بشناسید و مطابق با آن انتظار داشته باشید كسانی كه خاصیت مزومورف بیشتری دارند، برای ورزش هایی مثل وزنه برداری و بدنسازی مناسب هستند، در صورتی كه ورزش هایی مثل دوندگی استقامت احتیاج به هیكل اكتومورف دارد. باوجودی كه نوع فیزیك بدنی حرف آخر را نمی‌زند ولی انتخاب صحیح براساس نوع فیزیك بدنی یكی از عوامل بسیار موثر در میزان موفقیت است در حقیقت تاثیر تمرین به ژن ها ۷۵ به ۲۵ است .
به طور مثال ورزشكاران آفریقایی همیشه در صدر اخبار مربوط به رشته دو و میدانی قرار دارند و البته در این میان كنیایی ها ، ۴۰ درصد رتبه‌های اول دوهای استقامت را به خود اختصاص داده اند.
این دونده های كنیایی پاهای باریك و عضله پشت پای كشیده ای دارند (یك خاصیت ژنتیك) كه یك آناتومی‌كاملا مناسب برای دوندگی است. اهالی كنیا در ارتفاع ۲ هزار فوتی زندگی می‌كنند كه باعث می‌شود تا میزان گلبول های قرمز خونشان، علاوه بر ظرفیت قلبی - عروقیشان بالا برود، هردو این فاكتورها برای دویدن در مسیرهای طولانی ضروری هستند.
یا شاید تصوركنیدهیچ تناسب خاصی برای ورزش تیراندازی احتیاج نباشد ولی یك تیرانداز كامل، تناسب قلبی - عروقی بسیار خوب و ضربان قلب پایین دارد كه حتی در لحظات شلیك پایین تر هم می‌آید. آنها می‌توانند ندانسته ضربان قلب خود را تا ۲۰ ضربه در دقیقه پایین آورده و درست بین ضربان ها شلیك كنند. البته تیراندازی با تفنگ پیستونی به بالاتنه عضلانی هم احتیاج دارد.
حقیقت این است كه تنوع ژنتیك بسیار بیشتر از تنوع رشته های مسابقه است وحالا با تمام این تفاسیر، شما چه نوع بدنی دارید؟ هیچ وقت ورزشكار مطرحی را دیده اید كه فكر كنید شما هم می‌توانید درست مثل او باشید؟
1- تیپ Asthenic لاغر، ضعیف، استخوانی
2- تیپ Athletic عضلانی، چهارشانه
3- تیپ Pyknic كوتاه، چاق با چربی زیاد
سیستم طبقه‌بندی كرچمر چندی بعد توسط روانشناس آمریكایی، ویلیام شلدون مورد اقتباس قرار گرفت و به شكل جدیدتری عرضه شد. شلدون عكس‌های گرفته شده از جلو، پهلو و پشت بدن از 4 هزار نفر را بررسی كرد و فیزیك بدن افراد را به سه دسته اساسی طبقه‌بندی كرد. شلدون، بر اساس سه لایه جنینی و نحوه تكامل ، تیپ‌های بدنی مورد نظر خود را نامگذاری كرده است. گفتنی است كه در دوره جنینی، لایه اندودرم به لوله گوارش تكامل می‌یابد، مزودرم به عروق خونی، قلب و عضلات تبدیل می‌شود و اكتودرم نیز سیستم عصبی را می‌سازد. این گروه بندی همانی است كه امروزه به كرات در علوم ورزشی خصوصا بدنسازی به كار می‌رود طراحی تمرین وبرنامه بدنسازی كاملا برای این سه تیپ بدنی تفاوت دارد.
1- تیپ بدنی اكتومورف (Ectomorph)
فیزیك بدنی یك فرد اكتومورف، دارای شانه‌ها و دور كمر باریك، صورت لاغر و پیشانی بلند و كشیده، قفسه سینه لاغر و باریك و دست و پاهای نحیف و لاغر است. اكتومورف‌ها چربی كمی‌در بدن دارند و افزایش وزن و توده عضلانی آنها به سختی صورت میگیرد، رشد اكتومورف‌ها در اطراف سیستم عصبی تمركز می‌یابد.
اكتومورف‌ها حساس، تیزهوش، درون‌گرا، جامعه‌گریز ، آرام، ساكت و شكننده، كمرو و در تعارض با محیط هستند. این افراد قوه تخیل بالایی دارند و در كارهای ظریف و دقیق موفق تر هستند. از نظر خصایص فیزیولوژیك، اكتومورف‌ها پوست سرد دارند، با وجود خشكی دهان و بزاق كم، تمایل كمی‌به آب دارند این افراد معمولا كم‌اشتها و میزان خوابشان معمولی است. آنها افرادی كم‌انرژی ولی منظم هستند كه با بیقراری كاری را شروع می‌كنند ولی در به پایان رساندن كارها دچار ضعف و كم توانی می‌شوند. آمادگی روانی بیشتری برای ابتلا به افسردگی، بدگمانی و اختلالات اضطرابی دارند و زودتر و بیشتر از سایرین ،دچار اندوهگینی، ناامیدی، ترس و نگرانی و گوشه‌گیری می‌شوند. به‌طوری كه طبع آنها یك طیف است كه یك سوی آن جنون و سوی دیگر آن نبوغ شاعرانه و صوفیانه و حساسیت‌های روحی است. زیادی وسواس و فكر و خیالات در اینگونه افراد شیوع بیشتری دارد. از آنها انتظار شجاعت و جسارت نداشته باشید!
2- تیپ بدنی مزومورف (Mesomorph)
مزومورف‌ها ساختار بدنی ورزیده دارند، و مستعد ترین افراد برای ورزش بدنسازی به شمار می‌روند دارای شانه‌های پهن، میان‌تنه باریك همراه با بازوها و مفاصل و زانوهای نیرومنداند و چربی اندك در بدنشان دیده می‌شود. تیپ بدنی آنها در اطراف ماهیچه‌ها و سیستم گردش خون تمركز می‌یابد. افراد این گروه می‌توانند بدون دشواری زیاد توده عضلانی‌شان را گسترش دهند.
مزومورف‌ها با خصوصیات فعالیت و پویایی، پرانرژی ، جسور و با شهامت بودن و عمل‌گرایی مشخص می‌شوند. اعتماد به نفس بالا دارند و افرادی با روحیه رقابتی هستند. نسبت به عقاید دیگران بی‌تفاوت‌اند، گستاخ و سلطه‌جو و اهل ریسك می‌باشند و به فعالیت‌های بدنی علاقه دارند تعریق زیاد و احساس عطش از مشخصه های بارز آنهاست.
3- تیپ بدنی اندومورف (Endomorph)
هیكل بدنی چاق فربه (خپل) دارند، ساختار بدنی‌شان به‌طور مشخص در اطراف دستگاه گوارش توسعه می‌یابد و شكم‌‌محور است. این افراد معمولا دارای دور كمر پهن و شانه‌های كم‌عرض هستند، چربی فراوان سرتاسر بدنشان را فرا میگیرد و امعا و احشای رشد یافته‌ای دارند. دستها و پاهای كوتاه دارند و عریض بودن از دید از پهلو و متابولیسم پایین از سایر مشخصات فیزیكی آنهاست .
اندومورف‌ها برونگرا ، راحت‌طلب و لذت‌گرا هستند . خوش‌مشرب،صلح‌جو، شوخ‌طبع و خونسرداند و كارها را پشت گوش می‌اندازند. عاشق خوراكی و غذا هستند و خواب سنگین و طولانی مدت دارند. افرادی معاشرتی و اجتماعی با رفتار دوستانه و مردم‌دار هستند كه این خصوصیات در شكل افراطی خود به افزایش استعداد ابتلا به بیماری مانیك – دپرسیو (شیدایی ـ افسردگی) می‌انجامد . اقتصادی هستند ومعمولا بیشترین طبقه بازاریان وكسبه از این گروه است به قولی از یك استاد پشت دخل نشینی شكم را گنده نمی‌كند شكم گنده ها بیشتر اهل پشت دخل نشینی هستند.
اگر بخواهم جمع بندی كنم تیپ های اندومورف و پیك نیك(Pyknic) متناظر با مزاج بلغمی‌و كافا دوشا و تیپ های مزومورف و اسلتیك (Athletic) متناظر با مزاج دموی و پیتا دوشا و تیپ‌های اكتومورف و آستنیك (Asthenic) متناظر با مزاج سوداوی و واتا دوشا می‌باشند. اما همانگونه كه ذكر كردم در طب سنتی ایران متغیرهای گوناگونی برای تعیین سرشت جسمی‌روانی و مزاج هر فرد بررسی می‌شود كه از وضعیت ظاهری فرد مانند ویژگی‌های پوست و مو و نمای اندام گرفته تا اوضاع داخلی مانند ویژگی‌های نبض و چگونگی واكنش پذیری بدن در برابر خوردنی‌ها تا حالات روانی و رفتاری را در بر میگیرد. در حالی كه آن‌چه توسط كرچمر و شلدون پیشنهاد شده است، تنها فرم بیرونی بدن را برای تقسیم‌بندی تیپ انسان بررسی می‌كند. ضمنا اكثر افراد مخلوطی از انواع مختلف بدنی هستند به همین دلیل امروزه به تیپ بدنی یك عدد سه رقمی( هركدام از ارقام از 1 تا 7 ) تخصیص می‌دهند و نسبت اكتومورفی تا اندومورفی را با هر كدام از این رقمها میسنجند.
نتیجه :
استعداد و توانائی های فیزیكی و بدنی خود را بشناسید و مطابق با آن انتظار داشته باشید كسانی كه خاصیت مزومورف بیشتری دارند، برای ورزش هایی مثل وزنه برداری و بدنسازی مناسب هستند، در صورتی كه ورزش هایی مثل دوندگی استقامت احتیاج به هیكل اكتومورف دارد. باوجودی كه نوع فیزیك بدنی حرف آخر را نمی‌زند ولی انتخاب صحیح براساس نوع فیزیك بدنی یكی از عوامل بسیار موثر در میزان موفقیت است در حقیقت تاثیر تمرین به ژن ها ۷۵ به ۲۵ است .
به طور مثال ورزشكاران آفریقایی همیشه در صدر اخبار مربوط به رشته دو و میدانی قرار دارند و البته در این میان كنیایی ها ، ۴۰ درصد رتبه‌های اول دوهای استقامت را به خود اختصاص داده اند.
این دونده های كنیایی پاهای باریك و عضله پشت پای كشیده ای دارند (یك خاصیت ژنتیك) كه یك آناتومی‌كاملا مناسب برای دوندگی است. اهالی كنیا در ارتفاع ۲ هزار فوتی زندگی می‌كنند كه باعث می‌شود تا میزان گلبول های قرمز خونشان، علاوه بر ظرفیت قلبی - عروقیشان بالا برود، هردو این فاكتورها برای دویدن در مسیرهای طولانی ضروری هستند.
یا شاید تصوركنیدهیچ تناسب خاصی برای ورزش تیراندازی احتیاج نباشد ولی یك تیرانداز كامل، تناسب قلبی - عروقی بسیار خوب و ضربان قلب پایین دارد كه حتی در لحظات شلیك پایین تر هم می‌آید. آنها می‌توانند ندانسته ضربان قلب خود را تا ۲۰ ضربه در دقیقه پایین آورده و درست بین ضربان ها شلیك كنند. البته تیراندازی با تفنگ پیستونی به بالاتنه عضلانی هم احتیاج دارد.
حقیقت این است كه تنوع ژنتیك بسیار بیشتر از تنوع رشته های مسابقه است وحالا با تمام این تفاسیر، شما چه نوع بدنی دارید؟ هیچ وقت ورزشكار مطرحی را دیده اید كه فكر كنید شما هم می‌توانید درست مثل او باشید؟