donya88
01-07-2010, 03:06 AM
انواع پول
پول بانکی (شامل وجوه و اعتبارات بانکی در بانکهای تجاری) پول نقد (شامل اسکناس و مسکوک) پول الکترونیک (شامل کارتهای اعتباری و نیز اعتبارت کدی)
واحد پول
واحد پول واحدی برای سنجش دادوستد کالا و خدمات است که در تسهیل انتقال کالا و خدمات نقشی اساسی دارد. به عبارت دیگر واحد پولی یک کشور، نام پول رایج در آن کشور است. برای نمونه واحد پول کشور ژاپن ین و واحد پول کشور ایران ریال است.
واحدهای قدیم پول ایران
واحد پول ایران در اواخر دوره قاجاریه تومان بود و کوچکترین واحد پول قدیم (تا آخر دوره قاجار) در ایران دینار بود. یک تومان معادل ده قران و برابر هزار دینار بود. سکه اسپانیایی رئال پس از ورود به ایران با نام ریال بر مبنای وزنش، مطابق ۵/۱۱۷ دينار گرفته شد اما از آغاز دوران رضاشاه پهلوی سکه‌های ريال بجای ۵/۱۱۷ دينار به مبلغ ۱۰۰ دينار (مطابق قران) کاهش داده شدند. بنابر این قران و ریالی که امروزه ما بکار می‌بریم مقداری با مفهوم آن در دوران قدیم متفاوت است.
پول در تعریف ابتدایی آن وسیله ،قطعه، شی، یا چیزیست که انسان‌ها برای تبادل خواسته ها،خدمات، کالاهای نیازها از آن استفاده می‌کنند.
عبارت‌است‌از آن چیزی که در داد و ستد و مبادله مورد قبول عموم افراد جامعه باشد و تعریف رایج آن به‌صورت مقابل می باشد:
M1=CU+DD
که در آن M حجم‌پول، CUاسکناس و مسکوکات در دست مردم و DD سپرده‌های دیداری (سپرده‌های جاری که با صدور چک برای افراد قابل برداشت می باشد) می‌باشند. تعریف دیگری که برای پول ذکر می‌شود، تعریف گسترده پول یا حجم نقدینگی می باشد و به‌صورت زیر تعریف می‌شود:
M2=CU+DD+T=M1+T
که در آن T سپرده‌هاي مدت دارو پس انداز (شبه پول ) می باشد. تعريف ديگرنيز براي پول وجود‌دارد، ابزاري است كه براي خريد كالاها و خدمات يا بازپرداخت بدهي‌ها به كار مي‌رود. معمولا سه وظیفه سنتی برای پول ذکر شده که عبارتند از : وسیله مبادله ، واحد شمارش یا سنجش و ذخیره‌ارزش یا ثروت
بانک مرکزی در کشورها وظیه‌انتشار اسکناس را به عهده دارد، این بانک از ذخایر ارزی (ذخایری از ارزهای معتبر دنیا مانند دلار و پوند)، ذخایر طلا، مطالبات از دولت و مطالبات ارز بانکهای تجاری بعنوان پشتوآن‌های برای انتشار اسکناس استفاده می کند. در مقابل ترازنامه بدهی بانک مرکزی، همان اسکناس و مسکوکات در دست مردم، ذخایر قانونی اضافی و احتیاطی بانکهای تجاری می باشند. بانک مرکزی بایستی به‌ازای دارایی‌های خود اسکناس منتشر کند ولي در برخی موارد مانند اعطای اعتبار و وام به بانک‌های‌تجاری به‌جای انتشار اسکناس و تحویل آن به بانک‌تجاری می‌تواند به‌صورت دفتری حساب آن بانک را بستانکار کند و به‌آن حق اعطای وام به وام گیرندگان خود را بدهد.
مدلی براي مکانیسم خلق پول
در اینجا به مفهوم ضریب فزاينده می پردازیم، وقتی بانک مرکزی با افزایش پايه پولی (انتشار اسکناس) مثلا 1ریال منتشر می کند این پول دردست مردم قرار می گیرد بخشی از اسکناس به‌صورت سپرده نزد بانک‌های‌تجاری نگهداری می شود، سپس بانک‌ها بخشی از این سپرده را به‌صورت ذخایر قانونی و اضافی نزد بانک مرکزی نگهداری می کنند و بخشی دیگر را با اعطای وام به وام‌گیرندگان به‌صورت سپرده‌های‌دیداری اعطاء می‌شود این روند همین‌طور ادامه پیدا می‌کند و در واقع پول اعتباری به‌وجود می‌آید. و فرآیند تکاثری خلق پول توسط بانکهای تجاری نیز همین موضوع است. در زیر به بیان ریاضی این موضوع می‌پردازیم:
CU=cd.DD
این رابطه بیان‌کننده آن‌است که کل اسکناس و مسکوکات نگهداری شده توسط مردم برابراست با نسبت اسکناس به سپرده( cd ) ضربدر كل سپرده‌های دیداری:
RR= rr. DD
این رابطه نیز نشان دهنده‌آن است که کل ذخایر قانونی بانک‌ها نزد بانک مرکزی RR، برابربا نرخ ذخیره قانونی ضربدر کل سپرده‌های دیداری نزد بانکهای تجاری:
ER= er. DD
این رابطه نیز نشان دهنده کل ذخايراضافی بانک‌ها( ER) برابر با نرخ ذخیره‌اضافی ضربدر وکل سپرده‌های‌دیداری مردم نزد بانکهای تجاری حال به‌بررسی محاسبه پایه‌پولی از جهت مصارف می‌پردازیم. ) CU+RR+ER = همانطور که می دانیم چون و صورت کسر بزرگ‌تر از یک خواهد بود پس همواره بیش از پایه‌پولی عرضه‌پول وجود خواهد داشت که مازاد عرضه‌پولی بر اثر اعطای وام بانک‌های‌تجاری و ایجاد پول‌اعتباری به‌وجود می آید.
بررسی عوامل موثر بر حجم‌پول
با توجه به رابطه بالا می توان عوامل که سبب تغییر حجم‌پول می شود را به‌طور خلاصه به‌صورت زير برشمرد: 1- تغییر پایه پولی، 2- تغيير نسبت اسكناس به سپرده cd 3- تغيير نرخ ذخيره قانوني، rr 4- تغيير نرخ ذخيره‌اضافي، er واضح است كه هر عاملي كه سبب افزايش پايه‌پولي شود، عرضه‌پول را نيز افزايش مي‌دهد. مقدار تغيير در عرضه‌پول نيز با ضرب كردن ضريب فزاينده خلق پول در تغيير پايه‌پولي به‌دست مي‌آيد. ابتدا به بررسي اثر تغيير در ذخاير‌ارزي روي حجم‌پول مي‌پردازيم: فرض شود ذخاير‌ارزي افزايش يابد و مازاد تراز‌پرداخت‌ها داشته باشيم، اين مازاد ذخاير‌ارزي بانك‌مركزي را مجبور مي‌كند كه با انتشار اسكناس و يا از طريق بستانكار كردن حساب بانك‌هاي‌تجاري و افزايش ذخاير‌اضافي سبب افزايش پايه‌پولي و عرضه‌پول ميشود. افزايش ذخاير طلا نيز مانند ذخاير‌ارزي است كه وقتي در حساب بستانكار بانك‌مركزي افزايش يافت، اين بانك بايستي با انتشار اسكناس يا ايجاد اعتبار براي بانك‌هاي تجاري آن‌را متوازن‌كند. افزايش مطالبات بانك‌مركزي از دولت به دو روش،تامين مستقيم بودجه دولت و خريد اوراق‌قرضه دولتي توسط بانك‌مركزي در بازار سبب افزايش پايه‌پولي (به‌دليل افزايش دارايي‌هاي بانك‌مركزي) ميشود و بانك‌مركزي از طريق انتشار اسكناس يا ايجاد اعتبار در نزد بانك‌هاي تجاري ترازنامه خود را متوازن مي‌كند. البته گاهي اوقات بانك‌مركزي براي خنثي‌كردن اثر تراز‌پرداخت‌ها بر عرضه‌پول اقدام به خريد و فروش اوراق‌قرضه دولتي مي‌كند كه به‌آن خنثي‌سازي يا عقيم‌سازي مي‌گوييم. مطلبات بانك‌مركزي از بانك‌هاي تجاري نيز سبب افزايش پايه‌پولي ميشود. چنانچه بانك‌مركزي اعتبارات و وام به بانك‌هاي‌تجاري اعطا‌كند حساب اين بانك‌ها نزد بانك‌مركزي بستانكار ميشود و بانك‌مركزي ذخاير‌اضافي اين بانك را در حساب بدهي خود افزايش داده و قدرت وام‌دهي آن‌ها را بالا مي‌برد و در واقع ذخاير‌اضافي بانك‌ها نزد بانك‌مركزي به‌تدريج به ذخاير‌قانوني تبديل ميشود.
پول بانکی (شامل وجوه و اعتبارات بانکی در بانکهای تجاری) پول نقد (شامل اسکناس و مسکوک) پول الکترونیک (شامل کارتهای اعتباری و نیز اعتبارت کدی)
واحد پول
واحد پول واحدی برای سنجش دادوستد کالا و خدمات است که در تسهیل انتقال کالا و خدمات نقشی اساسی دارد. به عبارت دیگر واحد پولی یک کشور، نام پول رایج در آن کشور است. برای نمونه واحد پول کشور ژاپن ین و واحد پول کشور ایران ریال است.
واحدهای قدیم پول ایران
واحد پول ایران در اواخر دوره قاجاریه تومان بود و کوچکترین واحد پول قدیم (تا آخر دوره قاجار) در ایران دینار بود. یک تومان معادل ده قران و برابر هزار دینار بود. سکه اسپانیایی رئال پس از ورود به ایران با نام ریال بر مبنای وزنش، مطابق ۵/۱۱۷ دينار گرفته شد اما از آغاز دوران رضاشاه پهلوی سکه‌های ريال بجای ۵/۱۱۷ دينار به مبلغ ۱۰۰ دينار (مطابق قران) کاهش داده شدند. بنابر این قران و ریالی که امروزه ما بکار می‌بریم مقداری با مفهوم آن در دوران قدیم متفاوت است.
پول در تعریف ابتدایی آن وسیله ،قطعه، شی، یا چیزیست که انسان‌ها برای تبادل خواسته ها،خدمات، کالاهای نیازها از آن استفاده می‌کنند.
عبارت‌است‌از آن چیزی که در داد و ستد و مبادله مورد قبول عموم افراد جامعه باشد و تعریف رایج آن به‌صورت مقابل می باشد:
M1=CU+DD
که در آن M حجم‌پول، CUاسکناس و مسکوکات در دست مردم و DD سپرده‌های دیداری (سپرده‌های جاری که با صدور چک برای افراد قابل برداشت می باشد) می‌باشند. تعریف دیگری که برای پول ذکر می‌شود، تعریف گسترده پول یا حجم نقدینگی می باشد و به‌صورت زیر تعریف می‌شود:
M2=CU+DD+T=M1+T
که در آن T سپرده‌هاي مدت دارو پس انداز (شبه پول ) می باشد. تعريف ديگرنيز براي پول وجود‌دارد، ابزاري است كه براي خريد كالاها و خدمات يا بازپرداخت بدهي‌ها به كار مي‌رود. معمولا سه وظیفه سنتی برای پول ذکر شده که عبارتند از : وسیله مبادله ، واحد شمارش یا سنجش و ذخیره‌ارزش یا ثروت
بانک مرکزی در کشورها وظیه‌انتشار اسکناس را به عهده دارد، این بانک از ذخایر ارزی (ذخایری از ارزهای معتبر دنیا مانند دلار و پوند)، ذخایر طلا، مطالبات از دولت و مطالبات ارز بانکهای تجاری بعنوان پشتوآن‌های برای انتشار اسکناس استفاده می کند. در مقابل ترازنامه بدهی بانک مرکزی، همان اسکناس و مسکوکات در دست مردم، ذخایر قانونی اضافی و احتیاطی بانکهای تجاری می باشند. بانک مرکزی بایستی به‌ازای دارایی‌های خود اسکناس منتشر کند ولي در برخی موارد مانند اعطای اعتبار و وام به بانک‌های‌تجاری به‌جای انتشار اسکناس و تحویل آن به بانک‌تجاری می‌تواند به‌صورت دفتری حساب آن بانک را بستانکار کند و به‌آن حق اعطای وام به وام گیرندگان خود را بدهد.
مدلی براي مکانیسم خلق پول
در اینجا به مفهوم ضریب فزاينده می پردازیم، وقتی بانک مرکزی با افزایش پايه پولی (انتشار اسکناس) مثلا 1ریال منتشر می کند این پول دردست مردم قرار می گیرد بخشی از اسکناس به‌صورت سپرده نزد بانک‌های‌تجاری نگهداری می شود، سپس بانک‌ها بخشی از این سپرده را به‌صورت ذخایر قانونی و اضافی نزد بانک مرکزی نگهداری می کنند و بخشی دیگر را با اعطای وام به وام‌گیرندگان به‌صورت سپرده‌های‌دیداری اعطاء می‌شود این روند همین‌طور ادامه پیدا می‌کند و در واقع پول اعتباری به‌وجود می‌آید. و فرآیند تکاثری خلق پول توسط بانکهای تجاری نیز همین موضوع است. در زیر به بیان ریاضی این موضوع می‌پردازیم:
CU=cd.DD
این رابطه بیان‌کننده آن‌است که کل اسکناس و مسکوکات نگهداری شده توسط مردم برابراست با نسبت اسکناس به سپرده( cd ) ضربدر كل سپرده‌های دیداری:
RR= rr. DD
این رابطه نیز نشان دهنده‌آن است که کل ذخایر قانونی بانک‌ها نزد بانک مرکزی RR، برابربا نرخ ذخیره قانونی ضربدر کل سپرده‌های دیداری نزد بانکهای تجاری:
ER= er. DD
این رابطه نیز نشان دهنده کل ذخايراضافی بانک‌ها( ER) برابر با نرخ ذخیره‌اضافی ضربدر وکل سپرده‌های‌دیداری مردم نزد بانکهای تجاری حال به‌بررسی محاسبه پایه‌پولی از جهت مصارف می‌پردازیم. ) CU+RR+ER = همانطور که می دانیم چون و صورت کسر بزرگ‌تر از یک خواهد بود پس همواره بیش از پایه‌پولی عرضه‌پول وجود خواهد داشت که مازاد عرضه‌پولی بر اثر اعطای وام بانک‌های‌تجاری و ایجاد پول‌اعتباری به‌وجود می آید.
بررسی عوامل موثر بر حجم‌پول
با توجه به رابطه بالا می توان عوامل که سبب تغییر حجم‌پول می شود را به‌طور خلاصه به‌صورت زير برشمرد: 1- تغییر پایه پولی، 2- تغيير نسبت اسكناس به سپرده cd 3- تغيير نرخ ذخيره قانوني، rr 4- تغيير نرخ ذخيره‌اضافي، er واضح است كه هر عاملي كه سبب افزايش پايه‌پولي شود، عرضه‌پول را نيز افزايش مي‌دهد. مقدار تغيير در عرضه‌پول نيز با ضرب كردن ضريب فزاينده خلق پول در تغيير پايه‌پولي به‌دست مي‌آيد. ابتدا به بررسي اثر تغيير در ذخاير‌ارزي روي حجم‌پول مي‌پردازيم: فرض شود ذخاير‌ارزي افزايش يابد و مازاد تراز‌پرداخت‌ها داشته باشيم، اين مازاد ذخاير‌ارزي بانك‌مركزي را مجبور مي‌كند كه با انتشار اسكناس و يا از طريق بستانكار كردن حساب بانك‌هاي‌تجاري و افزايش ذخاير‌اضافي سبب افزايش پايه‌پولي و عرضه‌پول ميشود. افزايش ذخاير طلا نيز مانند ذخاير‌ارزي است كه وقتي در حساب بستانكار بانك‌مركزي افزايش يافت، اين بانك بايستي با انتشار اسكناس يا ايجاد اعتبار براي بانك‌هاي تجاري آن‌را متوازن‌كند. افزايش مطالبات بانك‌مركزي از دولت به دو روش،تامين مستقيم بودجه دولت و خريد اوراق‌قرضه دولتي توسط بانك‌مركزي در بازار سبب افزايش پايه‌پولي (به‌دليل افزايش دارايي‌هاي بانك‌مركزي) ميشود و بانك‌مركزي از طريق انتشار اسكناس يا ايجاد اعتبار در نزد بانك‌هاي تجاري ترازنامه خود را متوازن مي‌كند. البته گاهي اوقات بانك‌مركزي براي خنثي‌كردن اثر تراز‌پرداخت‌ها بر عرضه‌پول اقدام به خريد و فروش اوراق‌قرضه دولتي مي‌كند كه به‌آن خنثي‌سازي يا عقيم‌سازي مي‌گوييم. مطلبات بانك‌مركزي از بانك‌هاي تجاري نيز سبب افزايش پايه‌پولي ميشود. چنانچه بانك‌مركزي اعتبارات و وام به بانك‌هاي‌تجاري اعطا‌كند حساب اين بانك‌ها نزد بانك‌مركزي بستانكار ميشود و بانك‌مركزي ذخاير‌اضافي اين بانك را در حساب بدهي خود افزايش داده و قدرت وام‌دهي آن‌ها را بالا مي‌برد و در واقع ذخاير‌اضافي بانك‌ها نزد بانك‌مركزي به‌تدريج به ذخاير‌قانوني تبديل ميشود.