مروري كوتا ه بر تاريخچه ي بانك ملي ايران

[مژگان]

فعالیت بانکداری نوین در ایران از حدود یک قرن پیش ( سال 1266 ) با ایجاد یک بانک انگلیسی به نام « بانک جدید شرق » آغاز گردید . یک سال پس از تاسیس بانک مذکور ، امتیاز دیگری جهت ایجاد « بانک شاهنشاهی ایران » به یک بارون انگلیسی داده شد تا ضمن استخراج و بهره برداری از معادن آهن ، سرب ، جیوه ، ذغال سنگ ، منگنز و نفت ، به فعالیت بانکداری نیز پرداخته و حق انحصاری نشر اسکناس و نگهداری حسابهای خزانه دولت ایران را داشته باشد . متعاقب فعالیت بانک شاهنشاهی به علت رقابتی که در آن هنگام بین دو کشور انگلیس و روسیه در ایران وجود داشت در سال 1269 امتیاز تاسیس انجمن ( بانک) استقراضی ایران به یکی از اتباع دولت روسیه اعطا شد.
قبل از تشکیل بانک شاهنشاهی ، در سال 1258 یکی از صرافان بزرگ و روشن بین به نام حاج محمد حسن امین دارالضرب ضمن اشاره به اهمیت بانک و تشریح نقش آن در پیشرفت امور صنعتی و اقتصادی کشورهای اروپایی ، پیشنهاد تاسیس یک بانک ایرانی با سرمایه مشترک ملت و دولت را ارائه نمود که متاسفانه این طرح جامه عمل نپوشید . بعد از استقرار مشروطیت بار دیگر فکر ایجاد یک بانک ملی ایرانی برای قطع نفوذ سیاسی و اقتصادی بانکهای خارجی در مردم قوت گرفت و در هنگام طرح دریافت یک وام خارجی از طرف دولت در مجلس ، نمایندگان ضمن مخالفت شدید با دریافت وام از دول بیگانه تشکیل یک بانک ایرانی را خواستار شدند . در پی تعهد جمعی از بازرگانان و صرافان جهت مشارکت در این امر خطیر ، اجازه تشکیل بانک صادر شد و در تاریخ نهم آذرماه 1285 اعلان تاسیس بانک ملی منتشر گردید . ولی این کوشش نیز عقیم ماند و تشکیل بانک ملی سالها به تعویق افتاد . بالاخره چند سال بعد (14اردیبهشت ماه 1306 ) با تصویب قانون « اجازه تاسیس بانک ملی ایران برای پیشرفت امر تجارت و فلاحت و زراعت و صناعت » توسط مجلس شورای ملی ، دولت وقت ملزم به تشکیل « بانک ملی ایران » گردید . پس از تصویب اساسنامه بانک در هفدهم شهریور همان سال افتتاح شد و و به عملیات بانکی مبادرت ورزید.
از سال 1309 انتشار اسکناس به بانک ملی ایران محول گردید و از ابتدای سال 1311 اولین اسکناسهای بانک ملی ایران انتشار یافت . از مرداد ماه 1317 علاوه بر عملیات بانکی وظایف زیر نیز به بانک ملی ایران واگذار گردید :
-حفظ ارزش پول و موازنه ارزی
- تنظیم اعتبارات کشور
- نظارت بر فعالیت سایر بانکها و در واقع انجام وظایف بانک مرکزی و رهبری و هدایت اقتصادی کشور
با برچیده شدن تدریجی شعب بانک شاهنشاهی ، تاسیس بانکهای دولتی ، خصوصی و مختلط توسعه یافت . به طوریکه در فاصله سالهای 1328 که اولین بانک خصوصی با سرمایه ایرانی ( بانک بازرگانی ایران ) تاسیس شد تا سال 1357 در حدود 36 بانک جدید بوجود آمد.
با شکوفایی انقلاب اسلامی ، در سال 1358 شورای انقلاب جمهوری اسلامی ایران بانکهای کشور را ملی اعلام نمود و متعاقب آن بانکهای کشور به صورت 6 بانک تجاری ، 3 بانک تخصصی و بانکهای استان در هم ادغام گردید .