انواع بورس

[مژگان]

بطور كلي در حال حاضر تالارهاي بورس به سه دسته تقسيم مي شوند:

1-بورس كالا:

بازار منظمي است كه در آن كالاهاي معيني مورد معامله قرار مي گيرد.مانندبورس طلاي نيويورك يا بورس پشم استراليا.

2-بورس اسعار:

در اين بازار پول كشورهاي مختلف (ارز)مورد معامله قرار مي گيرد. معاملات ارزي بر اساس نوسانات بهاي پولهاي مختلف در مقابل يكديگر صورت مي گيرد.

3-بورس اوراق بهادار:

در اين بازار اورق بهادار مورد معامله واقع مي شود.

روش برگزاري و تشكيل بورس اوراق بهادار

به سه طريق بورس هاي بهادارممكن است تشكيل شوند:

1-روش آزاد

از ويژگيهاي اين روش اين است كه افراد درتشكيل بورس آزادندخودشان مقررات مربوط به خريد وفروش را تنظيم نمايندودولت نيزدركارآنان مداخله نمي كند.اين روش درصورتي كه تشكيل دهندگان بورس از اخلاق قوي برخوردارنباشند ممكن است تقلب و خدعه و نيرنگ را در معاملات بورس رواج دهد. نظر باينكه اين روش در انگلستان پياده شده است،آنرا طريقه انگليسي تشكيل تالارهاي بورس نيز مي نامند. در بورس انگلستان كه پايگاه آن در لندن مي باشد، افرادي كه قصد عضويت دارند براحتي نمي توانند وارد تشكيلات بورس لندن شوندمگر اينكه مورد بررسي و تحقيق دقيق قرار گيرند. به همين دليل بورس لندن در رعايت امانت درمعاملات و پايداري در اصول خود مشهور است.

2-روش دولتي

از ويژگيهاي اين بورس اين است كه تحت اشراف دولت بواسطه نمايندگاني كه به منظور نظارت تعيين مي كند قرار مي گيرد (مانند بورس آلمان ).نمايندگان دولتي مراقب عمليات بورس بوده و در تعيين قيمت مداخله مي كنند.كما اينكه شروطي را براي انجام معاملات بورس تعيين مي كنند كه متعاملين موظف به رعايت آنها مي باشند.

با توجه به اينكه اين طريقه در قاره اروپا معمول است،به روش قاره اي معروف است.ايراد اين روش اين است كه بدليل مداخله دولت در وضع برخي قيود و شروط گاهي موجب اشكالاتي درامرمعاملات بورس مي گردد.

3-روش مختلط

از خصوصيات اين طريقه اين است كه كارگزاران بورس را دولت همانگونه كه در بورس اوراق بهاداردرفرانسه معمول است تعيين مي نمايد،لكن افراد در مبادرت به عمليات خريد وفروش مانند بورس انگلستان آزادند.در واقع دخالت دولت صرفا به منظور جلوگيري از تباني و تقلب و خدعه در امر بورس مي باشدو بگونه اي است كه در حركت معاملات بورس وقفه يا مانعي ايجاد نمي كند. بنظر مي رسد اين روش برتر ازدوروش ديگر است.

بورس اوراق بهادار تهران

بر طبق ماده 2قانون تاسيس بوري اوراق بهادار مصوب ارديبهشت ماه1345تشكيلات وارگان بورس عبارتند از:شوراي بورس،هيات پذيرش اوراق بهادار،سازمان كارگزان بورس و هيات داوري بورس.بكن با توجه به ماده 8قانون مذكور بورس بوسيله سازمان كارگزاران اداره مي شود.سازمان كارگزاران بورسي به وسيله هيات مديره بورس اداره مي شود كه مركب است از هفت نفر عضو كه براي مدت سه سال انتخاب مي شوند. براساس ماده 2اساسنامه سازمان كارگزاران بورس اوراق بهادار تهران موسسه اي است غير تجاري وغيرانتفاعي كه داراي شخصيت حقوقي بورده و براي مدت نامحدودي تاسيس مي گردد.

مركز اين سازمان نيز در تهران است. اهم وظايف سازمان كارگزاران بورس با توجه به ماده 10 قانون تاسيس بورس اوراق بهادار و ماده 4 اساسنامه سازمان مذكورعبارتند از:

-اداره امور بورس

-ايجاد تسهيلات جهت خريد و فروش انواع سهام،اوراق قرضه و ساير اوراق بهادار

-اعلام نرخهاي اوراق بهاداردر بورس تهران

مراقبت در حسن جريان اموروروابط بين كارگزاران و مشتريان

-تنظيم رواط كارگزاران با يكديگرو تسهيل مبادله اطلاعات بين آنان با توجه به لزوم حفظ اسرار مشتريان

-نظارت برميزان حق العمل دريافتي كارگزاران از مشتريان درازاي خدماتي كه براي آنان انجام مي دهندوتوصيه هاي لازم نسبت به روش هاي ارزيابي و محاسبه حق العمل مزبور و تجديد نظر در ميزان آن

محاسبه حق العمل مزبور و تجديد نظر در ميزان آن

-همانگونه كه ملاحظه مي شود كشور ايران روش دولتي بورس مورد پذيرش قرار گرفته است.

انواع اوراق بهادار:

الف)سهام شركتهاي سهامي،اوراق قابل معامله اي هستند كه هر يك از آنها نماينده تعدادي سهام است كه صاحب آن در شركت سهامي دارد(ماده 24لايحه اصلاح قسمتي از قانون تجارت مصوب24/12/247).اوراق سهام بايد متحدالشكل و چاپي وداراي شماره ترتيب بوده وحاوي نكات ذيل باشد.

1-نام شركت و شماره ثبت آن در دفتر ثبت شركت ها

2-مبلغ سرمايه ثبت شده و مقدار پرداخت شده آن

3-تعيين نوع سهام

4-مبلغ اسمي مهم ومقدارپرداخت شده آن به حروف وبه اعداد

5-تعداد سهامي كه هرورقه نماينده آن است

ب)اوراق قرضه ،نيز اوراق قابل معامله اي هستند كه هر ورقه معرف مبلغ وام است با بهره معين كه تمامي آن يا اجزاءآن در موعد يا مواعد معيني بايد مستردگردد. البته براي اوراق قرضه ممكن است علاوه بر بهره حقوق ديگري نيز شناخته شود.

اوراق قرضه داراي انواع مختلفي همچون اوراق قرضه معمولي (debenture )يا اوراق قرضه رهني(mortgage )و يا اوراق قرضه درآمدي(income bonds )مي باشد.

ج)اسناد خزانه ،اوراق بهادار بي نام و كوتاه مدتي هستندكه براي تامين احتياجات مالي خزانه داري كل در جريان سال مالي انتشار مي يابند. اين اوراق در هنگام فروش به مبلغي پايين تر از مبلغ اسمي خود بفروش مي رسند كه دارنده در سر رسيد همان مبلغ اسمي را دريافت مي كند.

د)اوراق مشاركت،كه اوراق بهادار با نام و بي نام مي باشند بمنظور مشاركت عمومي مردم را دراجراي طرحهاي عمراني انتفاعي دولت وطرحهاي سودآورتوليدي وخدماتي دولت وشركتهاي دولتي وشهرداري وموسسات وشركتهاي وابسته به دستگاههاي مذكور وهمچنين شركتهاي سهامي عام وخاص وشركتهاي توليدي صادر مي شود.

پذيريش اوراق بهادار در بورس

بمنظور پذيرش اوراق بهادار در بورس و قيد آن در جدول قيمتهاي رسمي اين اوراق بايد حائز شرايط معيني كه سازمان كارگزاران بورس تعيين مي نمايند باشند. مثلا براي پذيرش سهام شركت ها در بورس تهران مي بايستي شركت صادر كننده سهم در ايران به ثبت رسيده و داراي تابعيت ايراني باشد و در زمره شركت هاي سهامي عام باشد كه سرمايه پرداخت شده آن از يكصد ميليون كمتر نباشد. و نيز تعداد سهامداران آن از يكصد شخص اعم از حقيقي و حقوقي كمتر نباشد (به استثناي شركتهايي كه بيش از 50 درصد سهام آنها متعلق به دولت شركتها و موسسات دولتي و بانكها ميباشد).

منبع:روزنامه بازار کار

[مژگان]

Bourse کلمه ای فرانسوی است که معنای آن در زبان فرانسه "کیف پول " می باشد بورس یک نهاد سازمان یافته‌ای است که از جمله نهادهای عمده و اساسی در بازار سرمایه محسوب می‌شود و در کنار سایر موسسات و سازمانها ، وظایف چندگانه‌ای را برعهده دارد .
کارکردهای اساسی بورس مدیریت انتقال ریسک و توزیع آن، شفافیت اطلاعات، کشف قیمت، ایجاد بازار رقابتی و همچنین یکی از کارکردهای مهم آن جمع آوری سرمایه‌ها و پس اندازهای کوچک برای تامین سرمایه مورد نیاز فعالیتهای اقتصادی است .
تاریخچه تاسیس اولین بورس به اواخر قرن چهارده و اوایل قرن پانزده در کشور هلند بر می‌گردد. اما بورس به صورت مدون از دو قرن پیش شروع به فعالیت کرده است در حال حاضر با پیشرفت تکنولوژی و استفاده از ابزارهای الکترونیکی بیشتر معاملات در بورس از طریق رایانه صورت می‌گیرد .
بورس زیر نظر نهاد واحد نظارتی که معمولا سیاست‌های آن توسط بالاترین مراجع ذیربط دولتی درهر کشوراعمال می‌گردد که با حضور و مشارکت فعال بخش خصوصی ایجاد می‌شود و اتاق پایاپای که تضمین و تسویه قراردادها را بر عهده دارد از جمله مهم‌ترین بخش‌های آن محسوب می‌شود. فعالیت می‌کند علاوه برآن واحد نظارت داخلی (در داخل بورس) هیات بازرسین و داوری ارکان اصلی ساختار بورس را تشکیل می‌دهند.
● بورس کالا چیست؟
بورس کالا (Commodity Exchange) یک بازار متشکل و سازمان یافته‌ای است که بطور منظم کالای معینی با ساز و کاری خاص مورد معامله قرار می‌گیرند . امروزه طبقه‌بندی‌های متعددی برای یک بورس کالایی وجود دارد. اما گسترش بازارهای بخش مالی و حقیقی اقتصاد سبب شده چندین نوع از بررسیها در قالب یک تشکل متمرکز قرار داشته باشند. عموما بورس‌های کالایی را در مقابل بورس‌های اوراق بهادار تعریف می‌کنند. به عبارتی هر آن چیزی که در زمینه ۱- فلزات و مواد معدنی ( کانی ها ) ۲- انرژی و ۳- محصولات کشاورزی مورد مبادله قرار می‌گیرد در زمره بورس کالایی می‌گنجد . مهمترین مامویت بورس کالایی بر اساس گزارشات آنکتاد کمک به ساماندهی و اصلاح ساختار بازار محصولات بخش کشاورزی از طریق شفافیت اطلاعات، کشف قیمت، توزیع ریسک و سیالیت در معاملات و همچنین تامین منابع مالی مورد نیاز فعالان بخش کشاورزی از طریق توسعه بازار سرمایه است که اولی در کشورهای درحال توسعه و دومی در کشورهای پیشرفته و صنعتی ملاک عمل قرار می‌گیرد.
● بازار بورس چیست؟
بازار بورس مکانی است که درآن سهام شرکتهای گوناگون تولیدی خدماتی و سرمایه گذاری داد و ستد می شود. مردم به بازاربورس بازارسهام هم می گویند. اما نام رسمی و قانونی آن "بورس اوراق بهادار" می باشد." که منظوراز اوراق بهادارهمان برگه های سهام شرکتهاست. به مکانی که در آن عمل داد و ستد انجام می گیرد "تالار معاملات بورس "گفته می شود.اصلی ترین تالارمعاملات بورس کشوردر تهران - خیابان حافظ - تقاطع جمهوری واقع است. ورودعموم مردم درآن آزاد است.
برای آشنایی با نحوه داد وستد سهام دربورس می توان با مراجعه به تالارهای معاملات بورس به طورعملی آشنا شد وسپس با مراجعه به کارگزاری های مختلف بورس که درمکانهای مختلف شهرها پراکنده هستند فرم درخواست خرید سهم شرکت مورد نظررا تکمیل و در پایان سال مالی و پس ازبرگزاری مجمع عمومی عادی متناسب با حجم سهامی که خریداری شده از سود مناسب و قطعی که معمولا دو برابر سود بانک هاست برخوردار شد.(حدود ۴۰ درصد در سال)
درشهرستانهای دورافتاده کشورنیزعلاقمندان می توانند ازطریق شعب مرکزی بانک ملی جهت خرید سهام شرکت های پذیرفته شده دربورس اوراق بهاداراقدام نمایند.
البته برای خرید سهام از روش خرید و فروش الکترونیکی هم میتوان استفاده نمود. برای این منظورباید اول به یکی ازشعب بانک توسعه صادرات درسراسر کشورمراجعه نموده و حساب بانکی افتتاح کنید و فرم درخواست خدمات خرید و فروش الکترونیکی سهام را تکمیل نموده و کلمه عبور password دریافت کنید. بعد ازطریق اینترنت به سایت بانک توسعه صادرات ایران وارد شوید و به نشانیEDBI.ir (http://www.edbi.ir) وارد شوید.
سپس فرم مخصوص خرید و فروش سهام و همچنین فرم وکالتنامه برداشت از حساب را تکمیل نمایید.
البته برای استفاده ازاین خدمات باید پست الکترونیکی (Email) داشته باشیم. فرم تکمیل شده در ساعات اداری فورا دردستورکار قرارمی گیرد و درساعات غیر اداری درابتدای صبح روزبعد در دستور کار قرار خواهد گرفت.
● بازاربورس چه منافعی برای جامعه دارد ؟
کنترل نقدینگی درجامعه بازاربورس یک فرصت سرمایه گذاری مطلوب برای سرمایه گذاران با سرمایه های اندک ایجاد می کند و زمینه توزیع عادلانه ثروت را مهیا می کند.
مزیت های کلان آن برای جامعه عبارتند از:
▪ رشد تولید نا خالص ملی و مهار تورم
▪ استفاده از پس اندازهای خرد وکوچک مردم
▪ هدایت سرمایه های سرگردان
▪ کمک به رشد صنعتی شدن کشور
● وظیفه کارگزاریها چیست ؟
از دیگرسوالات و پرسشهایی که مردم معمولی جامعه از فعالان بازارمی پرسند این است که چرا باید به کارگزاریها مراجعه کنیم ؟
آیا میتوانیم خودمان مستقیما به تالاربورس برویم و سهام خریداری کنیم ؟
کارگزاریها وکیل و نماینده تام الاختیاربرای خرید و فروش سهام هستند و بدون واسطه آنها هیچ کس نمی تواند درتالار بورس خرید و فروش کند.حضورمردم درتالاربورس الزامی نیست بلکه آنها جهت مشاهده تابلوی قیمت های تالار بورس و مشورت کردن با سایرسهامداران و دلگرمی دادن به یکدیگردرهنگام افت قیمت ها در تالارمعاملات بورس حضورمی یابند.اما حضوردر دفتر کارگزاری الزامی است و باید شخصا با به همراه داشتن شناسنامه و یک برگه فتوکپی شناسنامه و کارت ملی جهت خرید سهام شرکت دلخواه خود به کارگزاری مورد نظرمراجعه نموده و فرم مخصوص دستورخرید سهام را تکمیل نمود تا کد عملیاتی صادر شود و درمراجعات بعدی با ارایه کد کارهایمان سریع ترانجام شود.
● سهم چیست ؟
هرشرکت سهامی به قسمت هایی مساوی تقسیم می شود که به هر یک ازاین قسمت ها یک سهم گفته می شود ومعمولا قیمت اسمی سهم در ایران ۱۰۰۰ ریال است. اگربخواهیم سهام را براساس حقوق دارنده سهم طبقه بندی کنیم دو نوع سهم داریم:
▪ سهام عادی
▪ سهام ممتاز
سهامداران عادی که درواقع مالکان اصلی شرکت هستند دارای حقوق و مزایایی می باشند که عبارتند از :
۱) حق دریافت سود سهام(EPS)
۲) حق رای دادن درمجامع عمومی عادی و فوق العاده
۳) حق تقدم درخرید سهام جد ید
۴) حق باقیمانده دارایی پس ازانحلال شرکت
۵) حق اطلاع ازفعالیت های شرکت
دارندگان سهام ممتازعلاوه برمزایای فوق الذکردرهنگام انحلال شرکت نسبت به دارندگان سهام عادی در دریافت ارزش اسمی سهام خود اولویت دارند.
● چه سهمی بخریم ؟
باید سهام مورد نظررا پس ازمشورت با افراد مورد اعتماد و با مطالعه و تحلیل انتخاب کرد. سرمایه گذاران در بازارسهام علاقمندند به یکی از سه شکل زیر سرمایه گذاری کنند:
۱) سرمایه گذاری کوتاه مدت یعنی سهام خاصی را می خرند و پس از ۳ الی ۴ ماه می فروشند.
۲) سرمایه گذاری میان مدت که سهام خود را به مدت یکسال نگه می دارند و بعد تصمیم می گیرند که کدام را بفروشند و کدام را نگه دارند.
۳) سرمایه گذاران بلند مدت که بیش ازیکسال سهام خود را نگه می دارند.
البته گروهی هم هستند که هرهفته سهام قبلی را می فروشند وسهام جدیدی می خرند که اصطلاحا به نوسان گیرمشهورند.
تصورنکنید لزوما نوسان گیرها بیش ازدیگران سود می برند.کسانی هستند که بلند مدت سرمایه گذاری می کنند و ازسرمایه گذاری خود کاملا راضی هستند. برای سرمایه گذاری بهتراست هرچند ماه یک بار با اشخاص واجد الصلاحیت همچون کارگزاران بورس و یا شرکتهای مورد اعتماد مشورت کرد که آیا سهام شرکتی را که خریداری نموده اید نگهدارید یا بفروشید.
هم اکنون در بازاربورس تهران و شهرستانها سهام حدود ۴۰۰ شرکت مختلف تولیدی - خدماتی - سرمایه گذاری داد و ستد می شود که درزمینه های مختلف فعالیت می کنند و این زمینه های اقتصادی عبارتند از:
▪ کشاورزی / دامپروری وخدمات وابسته
▪ استخراج ذغالسنگ
▪ استخراج کانی های فلزی
▪ فرآورده های غذایی
▪ صنایع قند
▪ صنایع چرم
▪ صنایع چوب
● شرکت های تولیدی
شرکتهایی هستند که کالای خاصی را تولید می کنند مثلا شرکت سیمان تهران/سیمان تولید می کند یا شرکت دارویی فارابی دارو تولید می کند.
● شرکت های خدماتی
شرکتهایی هستند که در زمینه خدمات رسانی فعالیت می کنند مثل:
▪ بانک اقتصاد نوین
▪ بانک کارآفرین
▪ شرکت حمل و نقل توکا
● شرکت های سرمایه گذاری
شرکتهایی هستند که فعالیت عمده آنها درزمینه دارایی مالی است ودرصدی ازسهام شرکتهای دیگر را درسبد سهام خود دارند و صرفا دریک زمینه فعالیت نمی کنند.

[مژگان]

چکیده:
خصوصی سازی و واگذاری شرکت هایی که تحت مالکیت دولت قرار دارند به بخش خصوصی یکی از مسایل با اهمیت و روز اقتصاد ایران می باشد، فرآیند خصوصی سازی در ایران برای اولین بار در برنامه اول توسعه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی مورد توجه قرار گرفت و هدف از واگذاری فعالیت های اقتصادی دولت عبارت از ارتقای کارایی و فعالیت، کاهش حجم تصدی گری دولت در فعالیت های اقتصادی و خدماتی وغیر ضروری، ایجاد تعادل واستفاده بهینه از امکانات کشور می باشد.بدین منظور در این تحقیق به بررسی شرایط و چگونگی پذیرش، و مزایا و نتایج پیوستن شرکت های دولتی به بورس اوراق بهادار وتاثیرات اقتصادی آن خواهیم پرداخت.
مقدمه
بورس به عنوان یک بازار سرمایه ای مطمئن می تواند نقش قابل توجه و کارآمدی در خصوصی سازی کارخانه ها و شرکت های دولتی بازی کند، و در خیلی از موارد مکانیزم عرضه سهام دولتی در بورس می تواند سالمتر از روش های مزایده و مذاکره باشد.
وظیفه تجهیز منابع پس انداز بسوی سرمایه گذاری مورد نیاز نیز، توسط بازار پول و بازار سرمایه انجام می شود. البته در نخستین مراحل توسعه، بازار پول نقش اساسی را در تجهیز منابع پس انداز به عهده دارد، اما به تدریج که اقتصاد توسعه می یابد بازار سرمایه، بخش فزاینده ای از پس اندازها را بسوی سرمایه گذاری هدایت می کند. با نگاهی به تجربه کشورهای توسعه بخش مالی و اجزای آن، از جمله بازار سرمایه در این کشورها، به گونه ای بوده است که همواره بخش چشم گیری از منابع مالی مورد نیاز بنگاه های تولیدی و اقتصادی، از طریق بازار سرمایه و بورس اوراق بهادار به عنوان مهمترین نهاد بازار سرمایه تأمین شده است. بورس اوراق بهادار به معنی یک بازار متشکل و رسمی سرمایه است که در آن خرید و فروش سهام شرکت ها یا اوراق قرضه دولتی یا مؤسسات معتبر خصوصی، تحت ضوابط و قوانین و مقررات خاصی انجام می شود. مشخصه مهم بورس اوراق بهادار، حمایت قانون از صاحبان پس اندازها و سرمایه های راکد و الزامات قانونی برای متقاضیان سرمایه است.
شرکت های دولتی با پیوستن به سازمان بورس اوراق بهادار و واگذاری سهام خود به بخش خصوصی (عموم مردم) به اهدافی نظیر، بازدهی تولید، افزایش کمیت و تنوع کالا و خدمات، توسعه بازار سرمایه، گسترده شدن مالکیت سهام دست می یابند.
جلب سرمایه های پراکنده و پس اندازهای کوچک مردم به وسیله بازار معاملات اوراق بهادار ساز و کاری است که از طریق آن می توان سرمایه هایی عظیم فراهم آورد. چنین شیوه ای موجب می شود سرمایه های اندک جذب سرمایه های مولد شده و به رونق اقتصادی منطقه و کشور کمک کنند. در حالی که در نبود این گونه امکانات جهت سرمایه های کوچک، سرمایه ها به فعالیت های غیرمولد و دلال بازی هدایت می شوند، که موجب ایجاد تورم و دیگر مشکلات اقتصادی نظیر عدم اشتغال، پایین آمدن تولید ناخالص ملی و غیره خواهد شد.
شرایط پذیرش سهام شرکتها در بورس
1- شرکت باید در ایران ثبت شده و دارای تابعیت ایرانی باشد.
2- شرکت باید سهامی عام باشد.
3- شرکت باید به تشخیص هیأت پذیرش دارای مدیریت مطلوب بوده و فعالیت آن از نظر اقتصادی مفید باشد.
4- حداکثر سهام سهامداران خارجی طبق قوانین موجود کشور.
5- تعداد سهامداران شرکت از یک هزار نفر کمتر نباشد.
6- سرمایه پرداخت شده شرکت از 3 هزار میلیون ریال کمتر نباشد.
7- نسبت حقوق صاحبان سهام شرکت به کل دارایی ها به تشخیص هیأت پذیرش از حدمطلوب برخوردار باشد و حداقل از 30 درصد کمتر نباشد.
8- شرکت باید دارای سیستم حسابداری مطلوب بوده و دفاتر و حساب های شرکت باید بر اساس اصول و موازین حسابداری نگهداری شود.
9- شرکت باید در سه دوره مالی متوالی گذشته سودآور بوده و امکان سودآوری آن در آینده وجود داشته باشد.
10- شرکت باید دارای سهام با نام بوده و 100 درصد بهای اسمی آن پرداخت شده باشد و هیچگونه امتیازی از نظر تعداد آراء برای تعدادی از سهام شرکت قائل نباشد.
11- اساسنامه شرکت باید طوری تنظیم شده باشد که به تشخیص هیأت پذیرش، حقوق سهامداران جزء در آن محفوظ باشد.
12- حداقل 3 سال از تاریخ بهره برداری شرکت گذشته باشد.
13- شرکت متقاضی پذیرش باید گزارشات حسابرسی 3 سال قبل از تقاضای پذیرش را ارائه نماید
سهام هیچیک از صاحبان سهام از 15 درصد جمع سهام شرکت تجاوز ننماید و دارندگان بیش از 15 درصد جمع سهام شرکت تجاوز ننماید و دارندگان بیش از 15 درصد سهام تعهد نمایند که ظرف مدت یکسال از تاریخ پذیرش سهام شرکت در بورس مازاد سهام خود را از طریق بورس عرضه و به فروش برسانند. سازمان بورس پس از دریافت مدارک لازم، وضع شرکت را از نظر مالی و تجاری و انطباق اساسنامه شرکت با شرایط مورد نظر بورس بررسی می نماید، سپس گزارش جامعی تهیه و نسخه ای از آن را برای مطالعه نزد هر یک از اعضای هیأت پذیرش و ناظر شورای بورس، جهت بررسی و اظهار نظر ارسال می دارد.
تصمیمات هیأت پذیرش را رئیس هیأت به ناظر شورای بورس و هیأت مدیره بورس اطلاع می دهد. این تصمیم تا ده روز از تاریخ اعلام به ناظر شورای بورس و هیأت مدیره بورس، قابل تجدید نظر است. پس از ده روز چنانچه اعتراض علیه تصمیم ارائه نگردد، مراتب به شرکت متقاضی و دبیر کل سازمان برای درج در فهرست نرخ ها، و اطلاع کارگزار اعلام می گردد
چگونگی پذیرش سهام شرکتها در بورس
به طور کلی شرکتهایی که متقاضی پذیرش سهام خود در فهرست نرخهای بورس می باشند به دو دسته زیر تقسیم می شوند:
شرکتهای واجد شرایط پذیرش
تقاضای این دسته از شرکتها، پس از معرفی شرکت توسط یکی از کارگزاران مشخص حقیقی یا حقوقی، به همراه سایر مدارک مورد نیاز، مندرج در جزوه راهنمای شرکتهای سهامی برای پذیرش سهام آنها در بورس، به دبیرخانه سازمان بورس تحویل و پس از انجام تجزیه و تحلیل های مربوط، به منظور طرح در هیأت پذیرش اوراق بهادار جهت اتخاذ تصمیم، به هیأت مزبور تقدیم خواهد شد.
شرکتهای فاقد شرایط پذیرش
بورس به منظور بافت مالی وساختاراقتصادی شرکتها، همواره آمادگی دارد تا نظرات مشورتی خود را در جهت انطباق وضعیت شرکتها، با آنچه که سازمان به عنوان استاندارد تهیه نموده است به منظور پذیرش سهام این دسته از شرکتها، در اختیارآنان قرار دهد. به عبارت دیگر شرکتهایی که دارای شرایط پذیرش در بورس نمی باشند می توانند وضعیت خود را با شرایط مزبور تطبیق داده و بعد تقاضای پذیرش نمایند و چنانچه احتیاج به اصلاح ساختار مالی خود داشته باشند بورس همکاری لازم را به عمل خواهد آورد و نظرات کارشناسی لازم را ارائه خواهد داد. به طور کلی بورس اوراق بهادار بازاری است برای انجام معاملات اوراق بهادار (سهام مؤسسات تولیدی و سایر اوراق بهاداری که از طرف دولت و نیز بخش خصوصی انتشار می یابد).
مزایای پذیرش سهام شرکت ها در بورس
پذیرش شرکتها در بورس، عمدتاً مزایای زیر را برای آنها در بر خواهد داشت:
· برخورداری از معافیتهای مالیاتی مقرر در ماده 143 قانون مالیات های مستقیم.
· برخورداری از یک منبع ارزان قیمت و سریع تأمین سرمایه به هنگام نیاز به افزایش سرمایه.
· ایجاد نقدینگی مناسب برای دارایی های غیرنقد صاحبان شرکت و سهام شرکت.
· ایجاد امکان تقدیم دارایی های غیرنقد سهامداران شرکت با توجه به عرضه و تقاضای بازار برای سهام شرکتها در بورس.
· برخورداری از ابزاری مفید جهت ارزیابی عملکرد مدیران شرکت.
· استفاده از معیاری مناسب جهت مقایسه شرکت با سایر شرکتها در صنعت مشابه و نیز در مقایسه با وضعیت کل صنایع، در بین شرکتهای پذیرفته شده در بورس.
· اصلاح ساختار مالی و اقتصادی شرکت، در نتیجه انطباق شرایط آن با استانداردهای مورد قبول.
· برخورداری از نوعی پرستیژ و اعتبار.
· قرارگرفتن در جوار سایر حلقه ها، در زنجیره کلی توسعه مالی و اقتصادی کشور.
· با پذیرش سهام شرکت ها در بورس مشارکت عام مردم در فعالیت های تولیدی تحقق یافته و با گسترش مالکیت شرکت های مزبور، مدیریت از مالکیت جدا شده و حاکمیت سرمایه از بین می رود.
· با نظارت و کنترلی که بورس به طور مستقیم یا غیر مستقیم از طریق مؤسسات حسابرسی معتمد بورس بر عملکرد شرکت ها دارد از حساب سازی ها و تضییع حقوق سهامداران جزء جلوگیری می شود و با توجه به اینکه موقع پذیرش سهام شرکت ها توسط هیأت پذیرش، رسیدگی های لازم به لحاظ حصول اصمینان از تداوم تولید و استحکام مالی، اعتباری و تجاری شرکت به عمل می آید، لذا شرکت ها برای پذیرش سهام خود در بورس دست به اصلاح ساختار مالی خود می زنند و خریداران سهام می توانند با خیال راحت سهام این قبیل شرکت ها را از طریق بورس خریداری نمایند.
· به طوریکه در بالا اشاره شد شرکتهایی که در بورس پذیرفته می شوند از ساختار مالی مناسبی برخوردارند و مردم در شرایط رقابت سالم تولیدات و خدمات این قبیل شرکت ها را بر شرکتهایی که در بورس پذیرفته نشده اند ترجیح می دهند.
· با پذیرش سهام شرکتها در بورس، رقابت در بهره وری آنها ایجاد و کارآیی شرکتها افزایش می یابد زیرا قیمتهای سهام شرکتها در بورس ارتباط مستقیم با عملکرد و بازده سهام آنها دارد و همین امر موجبات بهبود کیفی و کمی تولیدات را فراهم می آورد.
· با گسترش مالکیت شرکتها، از اجحاف و تبذیر جلوگیری شده و چون سهامداران، مصرف کننده تولیدات خود نیز می باشند، سعی در حذف هزینه های زاید، کاهش ضایعات و پایین آوردن قیمت تمام شده نموده و نتیجتاً باعث کاهش قیمتهای فروش می گردند.
با سهامدار شدن کارگران در واحدهای تولیدی از طریق حفظ و حراست دارایی های واحدهای مزبور و افزایش تولیدات آنها، بازده سرمایه گذاری افزایش می یابد و با توجه به اینکه نقل و انتقال سهام شرکتهای پذیرفته شده با سهولت انجام می گیرد و این سهام دارای نقدینگی بالقوه بوده و قیمت واقعی آنها در بورس تعیین می شود لذا سهامداران جزء با رغبت زیادی پس اندازهای خود را به خرید سهام اختصاص می دهند که باعث رونق بازار بورس و نتیجتاً باعث رشد و رونق اقتصادی می گردد.
دلیل اصلی اینکه شرکت های ایرانی برای پذیرش در بورس از خود علاقه بسیار نشان می دهند، امتیازات فوق العاده ای به شرح زیر است:
· معافیت های مالیاتی(ماده 143 قانون مالیات های مستقیم)
الف- معافیت از پرداخت مالیات سود شرکت (سایر شرکت ها باید 10درصد از کل سود خود را یک جا به عنوان مالیات شرکت بپردازند).رقم این معافیت ها برای شرکت های بزرگ بورس سالانه بیش از چند میلیارد تومان است.
ب- معافیت 15درصد سود قابل تقسیم به سهامداران زیر 5 درصد.
پ- مالیات نیم درصدی نقل و انتقال سهام شرکت ها در بورس، حال آنکه شرکت های خارج از بورس، ضمن وصول حداقل 5 تا 15 درصد مالیات علی الحساب روی مبلغ نسبی سهام مورد معامله، ممیز مالیاتی باید به موضوع رسیدگی کند و مالیات معامله را براساس ارزش، روز انتقال (که تا حدود زیادی بستگی به نظر ممیز دارد) تعیین نموده بقیه مالیات را مطالبه نماید.
ت- معافیت 50درصد از مالیات ارث نسبت به قیمت روز سهام متوفی در شرکت های پذیرفته شده در بورس (با قیمت مبنای مشخص تابلوی بورس).
· اعتبار بانکی
طبق مقررات موجود، به شرکت های پذیرفته شده در بورس حتی اگر از شرکت های خارج از بورس به مراتب کوچکتر باشند و کارگران کمتری داشته باشند و نقششان در اقتصاد ملی خیلی کوچکتر باشد، چندین برابر سایر شرکت ها اعتبار بانکی اختصاص می یابد.
· امکان فروش سهام با کمترین هزینه و تنش
فروش سهام در بورس فقط 5/0 درصد مالیات ثابت و 75/0 درصد هزینه کارمزد کارگزار و سازمان بورس را دارد (جمعاً 25/1 درصد از مبلغ معین) از طرف دیگر حضور در بورس امکان فروش بی دغدغه سهام را فراهم می سازد چون در بورس مشتری آسانتر پیدا می شود.
· سایر امکانات
به دلیل مشکلات موجود در راه پذیرفته شدن در بورس، شرکتها به صرف پذیرش به شخصیت اجتماعی و امتیازات نامرئی بخصوص از جنبه های مختلف (مثلاً اعتبار اجتماعی) دست پیدا می کنند که چنانچه با حسن نیت از آن استفاده کنند روز به روز بر سوددهی آنها افزوده می شود.
نتایج تغییر شرکتها از سهامی خاص به سهامی عام به شرح ذیل می باشد:
1- به منظور مشارکت گسترده تر در واحدها و انتفاع از مزایای سرمایه گذاری در شرکتها، افراد به پس انداز هر چه بیشتر و مصرف هر چه کمتر تشویق خواهند شد و پس انداز آنها چنانکه گفته شد، به فعالیتهای سازنده و مفید اقتصادی جذب خواهد گردید و این امر از هر نظر در جهت سیا ست های ضد تورمی دولت می باشد.
2 -مالکیت از مدیریت جدا شده و کلیه سوء استفاده های ناشی از آن از بین خواهد رفت. ضمناً با کاهش قیمت تمام شده تولیدات، بازدهی شرکتها بالا خواهد رفت.
3- کارکنان واحدهای تولیدی به دلیل ذینفع بودن در منافع حاصل از فعالیت واحدها، در کاهش هزینه های تولید، نگهداری ماشین آلات، افزایش کمی و ارتقای سطح کیفی محصولات، که از جمیع مشکلات عمده امروز صنعت کشور است خواهند کوشید و از آنجایی که خود سهامداران، مصرف کنندگان کالاهای تولید شده نیز می باشند، افزایش قیمت کالاها تحت کنترل بیشتری درخواهد آمد.
4- توزیع درآمد بین عده بیشتری از مردم و مشارکت افراد در اداره امور واحدهای تولیدی، بین اهداف دولت و مردم منافع مشترک بیشتری ایجاد نموده و موجبات استحکام هر چه بیشتر ارکان اقتصادی- اجتماعی جامعه را فراهم خواهد نمود.
شرکتهای پذیرفته شده در بورس از چهار روش زیر برای افزایش سرمایه اجرای طرحهای توسعه خویش استفاده می کنند:
1- مطالبات حال شده سهامداران فعلی شرکت2- آورده نقدی3- اندوخته ها و سود تقسیم نشده سالهای قبل 3- صرف سهام
افزایش سرمایه از طریق مطالبات حال شده سهامداران
تعدادی از شرکتهای پذیرفته شده در بورس به جای پرداخت بدهی به طلبکاران خود اقدام به افزایش سرمایه از طریق مطالبات می نماید، تا بدین طریق اولاً جوابگوی بدهی خود باشند ثانیاً این شیوه افزایش سرمایه باعث خواهد شد تا سرمایه ای از شرکت خارج نشود.
در این روش، در اغلب موارد شرکت به جای تقسیم سود نقدی سهام سهامداران- طلب سهامداران از شرکت- با کسب موافقت از ایشان و تصویب مجمع، اقدام به افزایش سرمایه می کند و به نسبت طلب سهامداران به آنها سهام جایزه تعلق می گیرد.
افزایش سرمایه از طریق آورده نقدی
برخی از شرکتهای پذیرفته شده در بورس به منظور انجام پروژه های سرمایه گذاری و اجرای طرحهای توسعه، اقدام به افزایش سرمایه از طریق آورده نقدی سهامدارن می کنند. درصد استفاده این روش افزایش سرمایه، نسبت به روش های دیگر بالاست. مزیت این روش دادن نقش فعالتر به سهامداران در تداوم فعالیت های شرکت و ایجاد احساس مسئولیت در آنها نسبت به برنامه های آینده از منظر ابعاد خرد و کلان فعالیت شرکت می باشد. در افزایش سرمایه از این روش،شرکت به اندازه سرمایه پیش بینی شده، اقدام به انتشار سهام عادی می کند، که سهامداران فعلی شرکت در استفاده از آن حق تقدم دارند. استفاده از این روش معمولاً به کاهش قیمت سهام شرکت در بازار بورس منجر می شود بدین لحاظ بعضی از سهامداران نسبت به استفاده از این روش افزایش سرمایه خوش بین نیستند.
افزایش سرمایه از طریق اندوخته ها و سود انباشته
شرکت های پذیرفته شده در بورس در برخی موارد به منظور تأمین منابع مالی مورد نیاز خود به جای تقسیم سود سالانه اقدام به اختصاص آن به افزایش سرمایه می کنند و بدین طریق بخشی از منابع حاصله از فعالیتهای سالانه را به مصرف توسعه فعالیتهای خود می رسانند. در این روش، افزایش سرمایه به صورت سهام جایزه به سهامداران فعلی شرکت، بدون دریافت هرگونه مبلغی پرداخت می شود.بنگاههای اقتصادی برای افزایش قدرت مانور و اتکا به منابع داخلی برای تأمین نیازهای مالی، بخشی از سود سالانه را به صورت اندوخته طرح و توسعه و سود انباشته- تقسیم نشده - نگهداری می کنند.
افزایش سرمایه از طریق صرف سهام
در این روش به جای انتشار سهام عادی با ارزش اسمی، پذیره نویسی سهام جدید ناشی از افزایش سرمایه به قیمت بازار انجام می گیرد. منظور از صرف سهام، اضافه ارزش سهام- مابه التفاوت ارزش بازاری و اسمی سهام- می باشد.شرکتها در خصوص صرف سهام با سه گزینه زیر مواجه هستند:
( الف) انتقال اضافه ارزش سهام- صرف سهام- به اندوخته های شرکت( ب) تقسیم نقدی اضافه ارزش سهام به سهامداران قبلی( ج) دادن سهام جدید- جایزه- به سهامداران قبلی
بنگاهها و واحدهای اقتصادی در روش افزایش سرمایه از طریق صرف سهام ارز از دو راهکار زیر فروش سهام جدید با حفظ حق تقدم خریداران سهامداران می توانند استفاده کنند:
1- فروش سهام جدید با حفظ حق تقدم خریداران سهامداران قبلی2- افزایش سهام جدید و سلب حق تقدم خرید از سهامداران قبلی
نتایج اقتصادی،اجتماعی،فرهنگی عرضه سهام شرکت های دولتی از طریق بورس اوراق بهادار برای کشور
بورس اوراق بهادار یکی از بخش های اصلی بازار متشکل سرمایه است. نقش آن جذب و هدایت پس اندازها و نقدینگی سرگردان و پراکنده جامعه به مسیرهای بهینه است، به گونه ای که با تخصیص بهینه منابع مالی کمیاب، بخش عمده ای از سرمایه ها جذب سودآورترین فعالیت ها و پروژه ها شود. بورس اوراق بهادار که در بیشتر کشورهای اروپایی حتی پیشینه ای 300 ساله دارد، ابزار مالی کارآمدی برای ایجاد صنعت و خدمات جدید به شمار می رود. توجه به بورس و راه اندازی آن، به دلیل نقش بسیار مهم بازار متشکل سرمایه در ساختار اقتصادی محسوب می شود. در شرایط فعلی اقتصاد کشورمان، که دولت سیاست فروش و واگذاری سهام برخی از شرکت ها و واحدهای تحت پوشش به مردم را در پیش گرفته است، بورس اوراق بهادار می تواند ابزاری مؤثر در اجرای این سیاست باشد. در عین حال این نهاد آثار مثبت و مزایای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی گوناگون در جامعه باقی می گذارد که برخی از آنها به شرح زیر است:
1- تجهیز پس انداز مردم و مشارکت مستقیم آنها در فعالیت های اقتصادی
2- تأمین مالی و فراهم کردن سرمایه مورد نیاز شرکت ها و واحدهای تولیدی
3- کنترل نقدینگی و در نتیجه ایجاد آثار ضد تورمی
4- سالم تر کردن اداره واحدهای تولیدی از طریق گسترش مالکیت خصوصی
5- نظارت و کنترل نحوه فعالیت شرکت های دولتی
6- سالم سازی فعالیت های مختلف اقتصادی از طریق ایجاد تعادل در شرایط عرضه و تقاضا و به عبارتی بازاری کردن فعالیت های اقتصادی
7- کمک به افزایش آهنگ رشد پس انداز و سرمایه گذاری در کشور
8- بهبود و سالم سازی هر چه بیشتر بافت مالی و ترازنامه های شرکت های تولیدی
عملکرد بورس اوراق بهادار در چند سالی که از فعالیت آن می گذرد
کمک به تشکیل سرمایه
عده ای را عقیده بر این است که آنچه در بورس اوراق بهادار می گذرد، چیزی نیست جز تغییر مالکیت واحدهای تولیدی، بنابراین چنین شیوه ای را قادر به کمک به تشکیل سرمایه نمی دانند و آن را عملاً راهی برای جذب نقدینگی مازاد در طول سالهای جنگ تحمیلی به اقتصاد کشور تزریق گردید می دانند. البته در این رابطه باید یادآور شد که آنچه در حال حاضر اتفاق می افتد در ظاهر به نظر یک تغییر مالکیت می آید ولی در باطن چنین نیست زیرا عملاً واحدهای تولیدی با عرضه سهام خود و یا انتشار سهام جدید بخشی از نقدینگی مورد نیاز طرحهای توسعه خود را نیز تأمین می کنند.
گسترش مبانی مالکیت و مشارکت مردمی
پاره ای از مطالب منتشره چنین تصوری را به وجود آورده است که خریداران و فروشندگان سهام را عده ای خاص و محدود تشکیل می دهند در صورتی که در عمل چنین نمی باشد زیرا بر اساس آمار موجود تنها در طول شش ماهه اول سال جاری تعداد 6696 نفر از طریق بورس اوراق بهادار مالک سهام شرکتهایی که در گذشته دولتی بوده اند و بالطبع تعداد بسیار کمی سهامدار داشته اند شده اند به عبارتی اصل مالکیت فردی تبدیل به مالکیت مردمی گردیده است.
افزایش سرمایه گذاری در تکنولوژی های جدید و اصلاح مدیریت واحدهای تولیدی
ساختار تولیدی صنایع کشور به صورتی است که شدیداً از فاصله تکنولوژی نه تنها با کشورهای پیشرفته صنعتی بلکه با سایر کشورهای در حال رشد در رنج هستند، بنابراین مکانیسم بورس و امکان جذب نقدینگی مورد نیاز از این طریق باعث گردیده تا شرکت ها به فکر اصلاح خطوط تولیدی خود افتاده و جهت رویارویی با نیازهای آتی، رقابت در بازارهای داخلی و خارجی و از همه مهمتر بالا نگه داشتن سوددهی کارخانجات خود با منابع مالی به دست آمده به سرمایه گذاری در ماشین آلات و تکنولوژی جدید اقدام کنند.
کمک به کنترل تورم، کسر بودجه دولت، قیمت ارز در بازار آزاد
بورس اوراق بهادار توانسته است با فراهم آوردن زمینه فروش 116 میلیارد ریال از سهام شرکتهای دولتی که معادل 9/9 درصد از کل کسر بودجه دولت در سال 1374می باشد. عملاً گامی در جهت اصلاح ساختار مالی دولت و کاهش فشار شرکتهای دولتی (برای تأمین نقدینگی مورد نیاز خود) بر روی بودجه عمرانی کشور برداشته و بدین وسیله ضمن تعدیل کسر بودجه از افزایش احتمالی آن جلوگیری نماید.
جذب نقدینگی سرگردان که بخشی از آن از طریق بورس اوراق بهادار صورت گرفته است، دارای اثرات ضدتورمی جانبی بسیار زیاد دیگری نیز بوده است، در این رابطه به طور مشخص می توان از کنترل و تثبیت روند صعودی قیمت مسکن، کاهش قیمت کالاهای مصرفی، کم کردن میزان احتکار کالاهای اساسی که اثرات آن برای همگان نمایان می باشد نام برد. در این رابطه نباید کنترل نوسان قیمت ارزهای مختلف در بازارآزاد مبادلات ارزی را که خود در مقیاس گسترده ای ناشی از کاهش حجم فعالیتهای سودا گرایانه و غیر تولیدی در جامعه بوده است را نادیده گرفت.
نتیجه گیری بحث:
بورس اوراق بهادار زمانی می تواند کارایی داشته باشد که پیوسته جریان منظمی از منابع مالی را به طرف خود جذب کند ودر اختیار متقاضیان سرمایه قرار دهد و قوانین ومقررات ورود شرکت ها به بورس را آسانتر نماید، شرکت ها ی دولتی نیز باید نسبت به اصلاح ساختار مالی و رفع مشکلات ورود به بورس و استفاده از نظرات مشاوره ای کارگزاران و کارشناسان بورس بیشتر از گذشته اهتمام ورزند.
خصوصی سازی(از طریق بورس اوراق بهادار) در شرایطی بیشترین تاثیر را دارد که بخشی از یک برنامه وسیعتر اصلاح اقتصادی واجتماعی باشد مزایای خصوصی سازی هنگامی مشخص می شود که دولت محیطی رقابتی ایجاد نماید، رویه های مناسبی برای کاهش هزینه و افزایش کیفیت فراهم کند و جهت جلوگیری از بی عدالتی وفساد، قوانین موثری تنظیم نماید.
تمایل وتوانایی مشارکت سرمایه گذاران داخلی وخارجی مبتنی بر موفقیت اصلاحات اقتصادی و توانای دولت در تاسیس موسسات اعتباری قوی در حمایت از بخش خصوصی است در چنین فضایی کارفرمایان می توانند ریسک کنند وتجربه بدست آورند.در چنین شرایطی می توان امیدوار بود که دولت ها زیر بناهایی فراهم کنند که هزینه ها را کاهش می دهد وکارایی تولید، توزیع وتجارت را افزایش می دهد.
از طرفی فرآیند خصوصی سازی(از طریق بورس اوراق بهادار) در ایران در صورتی به موفقیت نزدیک خواهد شد که دولت بستر مناسب پیاده سازی آن را فراهم نموده باشد و به دور از شتابزدگی وفقدان برنامه جامع همراه باشد و خود نقش ناظر وهدایت کننده را به عهده گیرد تا بتوان به عدالت اجتماعی، توزیع مناسب ثروت در کشور، استفاده بهینه از امکانات و منابع کشور، اشتغال زایی، کاهش هزینه های دولت، کاهش تورم، سرمایه گذاری های مولد، صادرات بیشتر، رقابت محصولات تولیدی داخل با بازارهای جهانی، افزایش سرمایه گذاری های خارجی در کشور ، کاهش بهای تمام شده محصولات تولیدی،فراهم شدن زمینه های لازم جهت پیوستن به سازمان تجارت جهانی(w.t.o) ، و پیوستن به بورس های مهم جهان در کشو ر فراهم آید به امید آن روز انشاء اله.