TAHA
10-01-2009, 05:32 PM
مثال:تابع بازگشتی بنویسد که a*b را محاسبه کند؟
a+a*(b-1) if b>1
a if b=1
Function multiply( a,b:integer ):integer ;
Begin
If b=1 then
Multiply:=a
Else
Multiply:=a+multiply( a,(b-1) ) ;
End ;
مثال:در برنامه زیر خروجی f(3,6) چند است؟
Function f( m,n:integer ):integer ;
Begin
If (m=1) or(n=0) or(m=n) then
F:=1
Else
F:=f(m-1,n)+f( m-1,n-1 )
End;
خروجی این تابع برابر 4 است.
این هم یک مثال جالب:
برنامه ای بنویسید که رشته ای را به یک تابع فرستاده و معکوس رشته را توسط نام تابع برگرداند.همچنین به کمک پرامتر مرجع حروف کوچک رشته ورودی را تبدیل به حروف بزرگ کرده و رشته معادل را برگرداند؟
Program reverse ;
Uses wincrt ;
Var s,p,t:string ;
Function fstr( s:string;var p:string ):string ;
Var I,len:byte; c:char; t:string ;
Begin
Len:=ord( s[0] ) ;
For i:=1 to len do
Begin
If (s>='a')and(s<='z') then
P:=char(ord( s)-32 ) )
Else
P:=s ;
T:=s[len-i+1] ;
End;{if}
T[0]:=s[0] ;
P[0]:=s[0] ;
Fstr:=t ;
End ;
Begin
Readln(s) ;
T:=fstr( s,p ) ;
Writeln( s,' ',p,' ',t ) ;
End.
زیر برنامه های استاندارد رشته ای:
1.تابع concat:
این تابع برای الحاق رشته ها استفاده می شود.
خروجی Concat( 'ali','reza' ) ; ---àalireza
2.پردازه str:
با این پردازه می توان عددی(صحیح یا اعشاری )را به رشته معادل تبدیل کرد. Str( n:integer;var s:string ) ;
Str( n:real;var s:string ) ;
مثال:
Begin
R:=13 ;
Str(r,a) ;
A:=a+'ali' ;
خروجی Writeln(a ) ; -à 13ali
End.
3.پردازه val:
با این پردازه برعکس str ارزش عددی یک رشته حاوی ارقام بدست می آید.
Val( s:string;var x:integer ) ;
Val( s:string;var x:real ) ;
4.تابع pos:
با این تابع می توان دریافت یک حرف یا یک رشته در چه مکانی از رشته دیگر است.
Poc( sub,s:string ):byte ;
3 <---- Writeln( pos('jid','majid') ) ;
5.تابع copy:
برای بدست آوردن قسمتی از یک رشته از تابع copy استفاده می شود.
Copy( s:string;start,len:integer ):string ;
Writeln( copy('alireza';4,3) ) ; ---à rez
6.تابع upcase:
این تابع یک کاراکتر را از ورودی گرفته و آن را تبدیل به حرف بزرگ می کند.
7.پردازه insert:
این پردازه برای درج رشته ای در داخل رشته دیگر استفاده می شود:
Insert( s1:string;s2:string;index:integer ) ;
S:='hello reza' ;
Insert( 'ali',s,7 ) ;
Writeln( s ) ;
خروجی hello alireza:
Index شماره مکان درج در رشته s2 را مشخص می کند.
8.پردازه delete:
با این پردازه می توان بخشی از یک رشته را حذف کرد.
Delete( var s:string;start,len:integer ) ;
پارامتر len تعداد کاراکتر حذف شده از رشته s و پارامتر start موقعیت حذف را تعیین می کند.
S:='alireza' ;
Delete( s,4,3 ) ; ----àalia
حال یک سری نکات مهم را بیان می کنیم:
نکته 1:هنگام تعریف توابع بین پارامترهای (; ) قرار می گیرد ولی هنگام صدا زدن تابع بین آرگومان ها (, ) قرار می گیرد.
2.تابع ممکن است ورودی نداشته باشد بنابراین از گذاشتن پرانتز باید خودداری کرد. Function example:integer ;
3.نوع برگشتی تابع می تواند از نوع های ساده( real,integer,char ... ) ،رشته و شمارشی باشد. ولی از نوع آرایه،مجموعه وفایل نمی توانند باشد.
4.درون عبارات محاسباتی،دستور write و مقایسه ای می توان آن را صدا زد.
5.رویه ممکن است ورودی و خروجی نداشته باشد در این صورت از پرانتز نباید استفاده کرد.procedure example ;
6.دستورات readln و writeln در واقع رویه های از پیش تعریف شده اند.
7. دستورات INC و DEC در واقع رویه های از پیش تعریف شده،با فرم کلی زیر می باشند:
Procedure inc( var x[;n:logint] ) ;
Procedure dec( var x[;n:logint] ) ;
8. دستورات halt و exit در واقع رویه های از پیش تعریف شده،با فرم کلی زیر می باشند:
:word) ] ; کد خروجیProcedure halt[ (
Procedure exit ;
9.تعداد آرگو مان های فرستاده شده به تابع یا رویه باید برابر باشد، همچنین نوع آرگو مان های متناظر نیز باید یکسان باشد.
10.نام پارامترها کاملا اختیاری است و می تواند همنام آرگو مان ها باشد.
11.درون یک زیر برنامه نمی توان متغیری محلی همنام با پارامتر ها تعریف کرد.در این حالت خطای کامپایلری رخ می دهد.
12.ترکیب const و var غیر مجاز بوده و خطا دارد.
حوزه عمل شناسه ها:
در یک برنامه پاسکال ، هر شناسه ، دامنه ای دارد که حوزه عمل آن شناسه نامیده می شود.منظور از دامنه شناسه ، بخشی از برنامه است که شناسه در آن تعریف می شود.یک شناسه تنها توسط دستوری که در حوزه عملش قرار دارد می تواند مورد مراجعه و بازیابی قرار گیرد. شناسه ممکن است محلی یا سراسری باشد.
قانون شماره 1 حوزه عمل : حوزه های محلی یا سراسری
شناسه که در برنامه اصلی تعریف شده دارای حوزه عمل سراسری است و می توان در هر جای برنامه به آن مراجعه کرد.شناسه ای که درون پیمانه تعریف می شود دارای حوزه عمل محلی است و فقط توسط آن پیماته یا هر پیمانه دیگری که آن را تعریف کرده می تواند مورد دستیابی قرار گیرد. بنابر این وقتی رویه ای در برنامه اصلی تعریف می شود ، دارای حوزه عمل سراسری است و لیست پارامترهای پارامترهای صوری آن بخشی از بلاک رویه است و در نتیجه دارای حوزه عمل محلی است.
آرایه:
آرایه یک نوع ساختمان داده است که تعدادی داده هم نوع در آن ذخیره می شوند. با استفاده از آرایه می توانیم برای مجموعه ای از داده ها ، نام یک متغیر ( مثلا Scores ) را بکار بریم. علاوه بر این می توانیم به تک تک عناصر موجود در آرایه مراجعه کنیم.
در پاسکال یک آرایه در محل های پشت سر هم از حافظه اصلی ذخیره می شود. هر عنصر آرایه در یک سلول از حافظه قرار می گیرد. بعضی از اعمال نظیر ارسال کردن آرایه به عنوان پارامتر به یک رویه را می توان انجام داد. همچنین می توان داده های ذخیره شده در آرایه را بازیابی کرده و مثل متغیر های ساده ، آنها را مورد پردازش قرار داد.
تعریف نوع آرایه ها:
شکل استفاده:
مثال:
Type
SmallArray = array [1. . 5] of char ;
85 67 33 95 88
اندیس های آرایه:
برای پردازش داده های ذخیره شده در یک آرایه، باید بتوانیم عناصر آن را بازیابی کنیم. برای انجام چنین کاری باید نام آرایه را همراه با یک اندیس ( که گاهی اوقات شاخص نامیده می شود) به کار بریم. اندیس آرایه که میان یک جفت کروشه قرار می گیرد، عنصر خاصی از آرایه را برای پردازش انتخاب می کند.
مثال:
اگر متغیر X از نوع RealArray باشد :
Type
RealArray = array [1 . . 8] of Real ; { array type declaration }
Var
X : RealArray ; { Allocate storage for array X . }
برای مراجعه به اولین عضو آرایه ، از X[1] (بصورت X اندیس 1 خوانده شود)، برای مراجعه به دومین عنصر از از X[2] و برای مراجعه به هشتمین عنصر از X[8] استفاده می کنیم.
خواندن و نمایش دادن یک آرایه:
داده ها باید بصورت عنصر در داخل آرایه قرار گیرند و در موقع نمایش دادن نیز باید آنها را بصورت عنصر به عنصر چاپ کرد. با توجه به تعاریف :
Const
Maxitems = 8 ;
Type
IndexRange = 1 . . MaxItems ;
RealArray = array [ IndexRange ] of Real ;
Var
X : RealArray ; { array of data }
I : IndexRange ; { loop-control variable }
For I : = 1 to MaxItems do
Read ( X ) ;
مثال:برنامه جدولی از تفاضل ها
Program table;
Uses wincrt;
Const
MaxItems = 8 ; { number of data items }
Type
IndexRange = 1 . . MaxItems ;
RwalArray = array of Real ;
Var
X : RealArray ; { array of data }
I : IndexRange ; { loop-control variable }
Average , { average value of data }
Sum : Real ; { sum of the data }
Begin { ShowDiff }
{ Enter the data . }
Write ( ‘Enter’ , MaxItems : 1, ‘ numbers> ‘ ) ;
For I : =1 to MaxItems do
Read ( X ) ;
{ Compute the average value . }
Sum : = 0.0 ;
For I := 1 to MaxItems do
Sum := Sum + X[1]; { Add each element to sum. }
Average := Sum / MaxItems ; { Get average value . }
Writeln ( ‘The average value is ‘ , Average : 3 : 1 ) ; Writeln ;
{ Display the difference between each item and the average . }
WriteLn ( ‘ Table of difference between X and average’ ) ;
WriteLn ( ‘I’ :4 , ‘X’ :8 , ‘Difference’ : 14 ) ;
For I := 1 to MaxItems do
WritLn ( I :4, X :8:1, X _ Average http://pnu-club.com/images/smilies/165fs373950.gif1 )
End . { ShowDiff }
اجرای برنامه جدولی از تفاضل ها:
Enter 8 numbers > 16.0 12.0 6.0 8.0 2.5 12.0 14.0 -54.5
The average value is 2.0
Table
I X[I] Difference
1 16.0 14.0
2 12.0 10.0
3 6.0 4.0
4 8.0 6.0
5 2.5 0.5
6 12.0 10.0
7 14.0 12.0
8 -54.5 -56.5
پارامترهای آرایه مقدار یا متغیر:
وقتی آرایه ای بصورت یک پارامتر متغیر به رویه ارسال می شود، پاسگال آدرس اولین عنصر آرایه واقعی را به ناحیه داده های رویه ارسال می کند. از آنجا که عناصر آرایه در سلول های مجاور هم از حافظه ذخیره می شوند، می توان به کل داده های آرایه دستیابی داشت.
رویه مستقیما با آرایه واقعی کار می کند.وقتی آرایه ای بصورت یک پارامتر مقدار به رویه ارسال می شود، هنگام فراخوانی رویه، یک نسخه محلی از آرایه ایجاد می شود. بنابراین آرایه محلی طوری مقدار می گیرد که حاوی همان مقادیری باشد که در ارایه واقعی وجود دارند. رویه با آرایه محلی کار می کند و تغییراتی که در محتویات آرایه محلی اعمال می شود، روی آرایه واقعی تاثیر نمی گذارد.
a+a*(b-1) if b>1
a if b=1
Function multiply( a,b:integer ):integer ;
Begin
If b=1 then
Multiply:=a
Else
Multiply:=a+multiply( a,(b-1) ) ;
End ;
مثال:در برنامه زیر خروجی f(3,6) چند است؟
Function f( m,n:integer ):integer ;
Begin
If (m=1) or(n=0) or(m=n) then
F:=1
Else
F:=f(m-1,n)+f( m-1,n-1 )
End;
خروجی این تابع برابر 4 است.
این هم یک مثال جالب:
برنامه ای بنویسید که رشته ای را به یک تابع فرستاده و معکوس رشته را توسط نام تابع برگرداند.همچنین به کمک پرامتر مرجع حروف کوچک رشته ورودی را تبدیل به حروف بزرگ کرده و رشته معادل را برگرداند؟
Program reverse ;
Uses wincrt ;
Var s,p,t:string ;
Function fstr( s:string;var p:string ):string ;
Var I,len:byte; c:char; t:string ;
Begin
Len:=ord( s[0] ) ;
For i:=1 to len do
Begin
If (s>='a')and(s<='z') then
P:=char(ord( s)-32 ) )
Else
P:=s ;
T:=s[len-i+1] ;
End;{if}
T[0]:=s[0] ;
P[0]:=s[0] ;
Fstr:=t ;
End ;
Begin
Readln(s) ;
T:=fstr( s,p ) ;
Writeln( s,' ',p,' ',t ) ;
End.
زیر برنامه های استاندارد رشته ای:
1.تابع concat:
این تابع برای الحاق رشته ها استفاده می شود.
خروجی Concat( 'ali','reza' ) ; ---àalireza
2.پردازه str:
با این پردازه می توان عددی(صحیح یا اعشاری )را به رشته معادل تبدیل کرد. Str( n:integer;var s:string ) ;
Str( n:real;var s:string ) ;
مثال:
Begin
R:=13 ;
Str(r,a) ;
A:=a+'ali' ;
خروجی Writeln(a ) ; -à 13ali
End.
3.پردازه val:
با این پردازه برعکس str ارزش عددی یک رشته حاوی ارقام بدست می آید.
Val( s:string;var x:integer ) ;
Val( s:string;var x:real ) ;
4.تابع pos:
با این تابع می توان دریافت یک حرف یا یک رشته در چه مکانی از رشته دیگر است.
Poc( sub,s:string ):byte ;
3 <---- Writeln( pos('jid','majid') ) ;
5.تابع copy:
برای بدست آوردن قسمتی از یک رشته از تابع copy استفاده می شود.
Copy( s:string;start,len:integer ):string ;
Writeln( copy('alireza';4,3) ) ; ---à rez
6.تابع upcase:
این تابع یک کاراکتر را از ورودی گرفته و آن را تبدیل به حرف بزرگ می کند.
7.پردازه insert:
این پردازه برای درج رشته ای در داخل رشته دیگر استفاده می شود:
Insert( s1:string;s2:string;index:integer ) ;
S:='hello reza' ;
Insert( 'ali',s,7 ) ;
Writeln( s ) ;
خروجی hello alireza:
Index شماره مکان درج در رشته s2 را مشخص می کند.
8.پردازه delete:
با این پردازه می توان بخشی از یک رشته را حذف کرد.
Delete( var s:string;start,len:integer ) ;
پارامتر len تعداد کاراکتر حذف شده از رشته s و پارامتر start موقعیت حذف را تعیین می کند.
S:='alireza' ;
Delete( s,4,3 ) ; ----àalia
حال یک سری نکات مهم را بیان می کنیم:
نکته 1:هنگام تعریف توابع بین پارامترهای (; ) قرار می گیرد ولی هنگام صدا زدن تابع بین آرگومان ها (, ) قرار می گیرد.
2.تابع ممکن است ورودی نداشته باشد بنابراین از گذاشتن پرانتز باید خودداری کرد. Function example:integer ;
3.نوع برگشتی تابع می تواند از نوع های ساده( real,integer,char ... ) ،رشته و شمارشی باشد. ولی از نوع آرایه،مجموعه وفایل نمی توانند باشد.
4.درون عبارات محاسباتی،دستور write و مقایسه ای می توان آن را صدا زد.
5.رویه ممکن است ورودی و خروجی نداشته باشد در این صورت از پرانتز نباید استفاده کرد.procedure example ;
6.دستورات readln و writeln در واقع رویه های از پیش تعریف شده اند.
7. دستورات INC و DEC در واقع رویه های از پیش تعریف شده،با فرم کلی زیر می باشند:
Procedure inc( var x[;n:logint] ) ;
Procedure dec( var x[;n:logint] ) ;
8. دستورات halt و exit در واقع رویه های از پیش تعریف شده،با فرم کلی زیر می باشند:
:word) ] ; کد خروجیProcedure halt[ (
Procedure exit ;
9.تعداد آرگو مان های فرستاده شده به تابع یا رویه باید برابر باشد، همچنین نوع آرگو مان های متناظر نیز باید یکسان باشد.
10.نام پارامترها کاملا اختیاری است و می تواند همنام آرگو مان ها باشد.
11.درون یک زیر برنامه نمی توان متغیری محلی همنام با پارامتر ها تعریف کرد.در این حالت خطای کامپایلری رخ می دهد.
12.ترکیب const و var غیر مجاز بوده و خطا دارد.
حوزه عمل شناسه ها:
در یک برنامه پاسکال ، هر شناسه ، دامنه ای دارد که حوزه عمل آن شناسه نامیده می شود.منظور از دامنه شناسه ، بخشی از برنامه است که شناسه در آن تعریف می شود.یک شناسه تنها توسط دستوری که در حوزه عملش قرار دارد می تواند مورد مراجعه و بازیابی قرار گیرد. شناسه ممکن است محلی یا سراسری باشد.
قانون شماره 1 حوزه عمل : حوزه های محلی یا سراسری
شناسه که در برنامه اصلی تعریف شده دارای حوزه عمل سراسری است و می توان در هر جای برنامه به آن مراجعه کرد.شناسه ای که درون پیمانه تعریف می شود دارای حوزه عمل محلی است و فقط توسط آن پیماته یا هر پیمانه دیگری که آن را تعریف کرده می تواند مورد دستیابی قرار گیرد. بنابر این وقتی رویه ای در برنامه اصلی تعریف می شود ، دارای حوزه عمل سراسری است و لیست پارامترهای پارامترهای صوری آن بخشی از بلاک رویه است و در نتیجه دارای حوزه عمل محلی است.
آرایه:
آرایه یک نوع ساختمان داده است که تعدادی داده هم نوع در آن ذخیره می شوند. با استفاده از آرایه می توانیم برای مجموعه ای از داده ها ، نام یک متغیر ( مثلا Scores ) را بکار بریم. علاوه بر این می توانیم به تک تک عناصر موجود در آرایه مراجعه کنیم.
در پاسکال یک آرایه در محل های پشت سر هم از حافظه اصلی ذخیره می شود. هر عنصر آرایه در یک سلول از حافظه قرار می گیرد. بعضی از اعمال نظیر ارسال کردن آرایه به عنوان پارامتر به یک رویه را می توان انجام داد. همچنین می توان داده های ذخیره شده در آرایه را بازیابی کرده و مثل متغیر های ساده ، آنها را مورد پردازش قرار داد.
تعریف نوع آرایه ها:
شکل استفاده:
مثال:
Type
SmallArray = array [1. . 5] of char ;
85 67 33 95 88
اندیس های آرایه:
برای پردازش داده های ذخیره شده در یک آرایه، باید بتوانیم عناصر آن را بازیابی کنیم. برای انجام چنین کاری باید نام آرایه را همراه با یک اندیس ( که گاهی اوقات شاخص نامیده می شود) به کار بریم. اندیس آرایه که میان یک جفت کروشه قرار می گیرد، عنصر خاصی از آرایه را برای پردازش انتخاب می کند.
مثال:
اگر متغیر X از نوع RealArray باشد :
Type
RealArray = array [1 . . 8] of Real ; { array type declaration }
Var
X : RealArray ; { Allocate storage for array X . }
برای مراجعه به اولین عضو آرایه ، از X[1] (بصورت X اندیس 1 خوانده شود)، برای مراجعه به دومین عنصر از از X[2] و برای مراجعه به هشتمین عنصر از X[8] استفاده می کنیم.
خواندن و نمایش دادن یک آرایه:
داده ها باید بصورت عنصر در داخل آرایه قرار گیرند و در موقع نمایش دادن نیز باید آنها را بصورت عنصر به عنصر چاپ کرد. با توجه به تعاریف :
Const
Maxitems = 8 ;
Type
IndexRange = 1 . . MaxItems ;
RealArray = array [ IndexRange ] of Real ;
Var
X : RealArray ; { array of data }
I : IndexRange ; { loop-control variable }
For I : = 1 to MaxItems do
Read ( X ) ;
مثال:برنامه جدولی از تفاضل ها
Program table;
Uses wincrt;
Const
MaxItems = 8 ; { number of data items }
Type
IndexRange = 1 . . MaxItems ;
RwalArray = array of Real ;
Var
X : RealArray ; { array of data }
I : IndexRange ; { loop-control variable }
Average , { average value of data }
Sum : Real ; { sum of the data }
Begin { ShowDiff }
{ Enter the data . }
Write ( ‘Enter’ , MaxItems : 1, ‘ numbers> ‘ ) ;
For I : =1 to MaxItems do
Read ( X ) ;
{ Compute the average value . }
Sum : = 0.0 ;
For I := 1 to MaxItems do
Sum := Sum + X[1]; { Add each element to sum. }
Average := Sum / MaxItems ; { Get average value . }
Writeln ( ‘The average value is ‘ , Average : 3 : 1 ) ; Writeln ;
{ Display the difference between each item and the average . }
WriteLn ( ‘ Table of difference between X and average’ ) ;
WriteLn ( ‘I’ :4 , ‘X’ :8 , ‘Difference’ : 14 ) ;
For I := 1 to MaxItems do
WritLn ( I :4, X :8:1, X _ Average http://pnu-club.com/images/smilies/165fs373950.gif1 )
End . { ShowDiff }
اجرای برنامه جدولی از تفاضل ها:
Enter 8 numbers > 16.0 12.0 6.0 8.0 2.5 12.0 14.0 -54.5
The average value is 2.0
Table
I X[I] Difference
1 16.0 14.0
2 12.0 10.0
3 6.0 4.0
4 8.0 6.0
5 2.5 0.5
6 12.0 10.0
7 14.0 12.0
8 -54.5 -56.5
پارامترهای آرایه مقدار یا متغیر:
وقتی آرایه ای بصورت یک پارامتر متغیر به رویه ارسال می شود، پاسگال آدرس اولین عنصر آرایه واقعی را به ناحیه داده های رویه ارسال می کند. از آنجا که عناصر آرایه در سلول های مجاور هم از حافظه ذخیره می شوند، می توان به کل داده های آرایه دستیابی داشت.
رویه مستقیما با آرایه واقعی کار می کند.وقتی آرایه ای بصورت یک پارامتر مقدار به رویه ارسال می شود، هنگام فراخوانی رویه، یک نسخه محلی از آرایه ایجاد می شود. بنابراین آرایه محلی طوری مقدار می گیرد که حاوی همان مقادیری باشد که در ارایه واقعی وجود دارند. رویه با آرایه محلی کار می کند و تغییراتی که در محتویات آرایه محلی اعمال می شود، روی آرایه واقعی تاثیر نمی گذارد.