TAHA
09-22-2009, 11:36 AM
آشنایی با سامانه‌های مدیریت محتوا
0. مقدمه
سال‌ها از ورود اینترنت به کشورمان «ایران» می‌گذرد، در این سال‌ها اینترنت و وب ماهیت‌های مختلفی به خود گرفتند، از خبر رسانی تا دوست یابی، از نجات جان انسان‌ها تا تلاش برای از بین بردن ساختار اجتماع، با تمام مزایا و برخی معایب، اینترنت هر روز در حال گسترش است؛ در این میان شرکت‌ها، سازمان‌ها، کارخانه‌ها و گروه‌های بسیاری در تلاش هستند تا جایگاه خود را در این عرصه بیابند یا توسعه دهند.
از سویی دیگر با دیدی در حوزه‌ی فعالیت خودمان یعنی نرمافزارهای آزاد و اوپن‌سورس می‌توانیم میزان گسترش این جامعه را به راحتی ببینیم و این جامعه‌ی در حال گسترش از آن جایی که اغلب فعالیتش را بر اساس اینترنت انجام می‌دهد یکی از اولین و اساسی‌ترین فعالیت‌های خود را راه اندازی یک سایت وب رقم می‌زند.
قصدم از آنچه تا کنون گفته‌ام نمایان‌تر کردن میزان توسعه‌ی اینترنت است که در حقیقت اغلب منجر به درخواست بیشتر برای راه اندازی سایت‌های وب می‌شود. چه سایت‌های وب جامع، چه صفحات شخصی، چه صفحاتی برای معرفی و فروش کالا و بسیاری اهداف دیگر. اما این موضوع با این مقاله چه ارتباطی دارد؟ در این مقاله قصد دارم تا شما را با «سامانه‌های مدیریت محتوا» یا CMS ها آشنا کنم، ابزارهایی برای کسانی که می‌خواهند وب‌سایت داشته باشند اما نه رشته‌ی آنها کامپیوتر است و نه دانش کافی برای برنامه نویسی دارند و یا وقت کافی برای این کار ندارند.
شاید بد نباشد قبل از شروع یاد آوری کنم که کامپیوترها و در حقیقت دانش کامپوتر با هدف سریع‌تر کردن و ساده‌تر کردن زندگی افراد اختراع سدند و شروع به توسعه کردند. امروزه نیز همواره هدف اصلی همین اصل ساده سازی زندگیست، در اصل بشر در هزاران سال عمر خود همواره به دنبال تحقیق و توسعه و کشف و نوآوری بوده تا زندگی خود و جامعه‌ی خود را ساده‌تر کند. حال اگر قرار باشد برای راه اندازی یک سایت وب مدت زیادی وقت صرف کنید یا برای نگهداری وب سایت راه اندازی شده نیاز به دانش خاصی داشته باشید، مسلما دانش کامپیوتر به سرمنزل خود نرسید است. سامانه‌های مدیریت محتوا همان برنامه‌هایی هستند که قصد ساده‌تر کردن کارها را دارند و در این امر موفق بوده‌اند.
1.سامانه‌ی مدیریت محتوا؟
«سامانه‌ی مدیریت محتوا» یا «سیستم‌های مدیریت محتوا» در حقیقت ترجمه‌هایی هستند برای اصطلاح انگلیسی Content Management Systems یا CMS ها. از این پس نیز برای ساده‌تر شدن متن و خوانایی بیشتر بجای اصطلاح طولانی «سامانه‌ی مدیریت محتوا» سعی می‌کنم از CMS استفاده کنم. اما این CMS ها چه هستند؟
CMS ها در حقیقت یک نوع از نرمافزارهای کامپیوتر هستند که به کاربرانشان اجازه‌ی مدیریت محتوای دیجیتالی را می‌دهند. یک CMS امکاناتی برای ساماندهی، کنترل و نشر حجم عظیمی از اطلاعاتدیجیتالی، شامل مستندات، راهنماها، اخبار، تصاویر و ... را فراهم می‌کند.
«سیستم‌های مدیریت محتوا» انواع مختلفی دارند که مشهورترین آنها «سیستم‌های مدیریت محتوای وب» هستند که با نام Web Content Management Systems خطاب می‌شوند. (یا به اختصار WebCMS می‌گویند.) این نوع از سامانه‌های مدیریت محتوا به قدری مشهور و محبوب هستند که زمان بحث از CMS ها تا از نوع دیگری از CMSها بحث نشود منظور همان Web CMS ها هستند. به زبان دیگر، وقتی می‌گوییم یک CMS یا «سیستم مدیریت محتوا» یعنی از سیستم‌های مدیریت محتوای وب بحث می‌کنیم مگر آن که نوع خاصی از CMS ها را مشخص کنیم. بنابراین در این مقاله نیز زمانی که بحث از «سیستم مدیریت محتوا» می‌شود در حقیقت منظور «سیستم مدیریت محتوای وب» است.
2.سامانه‌های مدیریت محتوای وب
همان طور که مطرح شد سامانه‌های مدیریت محتوای وب معروف‌ترین نوع سامانه‌های مدیریت محتوا هستند، در تعریف ساده‌تر: «سامانه‌های مدیریت محتوای وب (یا CMSها) نرم‌افزارهایی هستند که مسئولیت مرتب‌سازی، نشر و کنترل محوای وب مانند مقالات، اخبار، تصاویر و ... را به عهده دارند.» CMS ها برروی سرورها نصب می‌شوند و شما می‌توانید از آنها استفاده کنید.
برای نمونه اگر شما قصد راه اندازی یک سایت خبری را دارید، کافیست CMS مورد نظر خود را برروی سرور وب یعنی همان‌جایی که قرار است سایتتان باشد نصب کنید، سپس با نام کاربری و کلمه‌ی عبور مدیریت وارد آن شوید و اخبار خود را ارسال کنید.
لازم نیست شما بدانید که یک CMS پشت پرده چه می‌کند، زیرا شما CMS ها را نمی‌نویسید، در حقیت تعداد بسیار زیادی CMS برروی اینترنت موجود هستند که کافیست یکی از آنها را دانلود کنید و سپس برروی سرور خودتان نصبش کنید. سرور شما می‌تواند یک سرور اختصاصی در سازمانتان باشد یا فضایی مشترک برروی وب باشد.(اغلب به نام Host معروفند)
3.چرا CMS؟
سیستم‌های مدیریت محتوا یا CMS ها ابزارهایی هستند که مدیریت سایت شما را بسیار ساده‌تر می‌کنند، شما بدون نیاز به دانش کامپیوتر می‌توانید صاحب سایتی شوید که به سادگی اخبار یا مقالات خود را در آن منتشر کنید، کاربران می‌توانند در آن عضو شوند، رای‌گیری در آن برگزار کنید، فروشگاه الکترونیکی داشته باشد، کابران با یکدیگر به بحث و گفتگو بپردازند، تصاویر خود را به صورت گالری‌های تصاویر به اشتراک بگذارید و بسیاری فعالیت‌های دیگر که بسته به نرم‌افزار CMS شما می‌تواند متفاوت باشد.
سادگی در ارسال و تغییر محتوا، مهم‌ترین دلیل برای استفاده از CMS هاست. بگذارید حالتی را بررسی کنیم که می‌خواهید صاحب یک وب‌سایت باشید و نمی‌خواهید از CMS ها استفاده کنید؛ در این صورت باید دست کم با زبان HTML یا xHTML و نیز CSS و FTP آشنایی کامل داشته باشید، این البته زمانیست که می‌خواهید یک وب سایت یک طرفه یا یک صفحه‌ی شخصی داشته باشید، اگر بخواهید یک وب سایت دوطرفه داشته باشید که کاربران نیز مشارکتی داشته باشند (مثلا نظر دادن، شرکت در انتخابات و ...) در این صورت این دایره بازتر شده و شما نیاز به آشنایی با یک زبان برنامه نویسی وب مانندPHP یا Python یا Perl یا Ruby را خواهید داشت. این به معنی آن است که یا باید یک مهندس کامپیوتر باشید یا یک مهندس کامپوتر استخدام کنید! اما CMS ها با حضور خود این موانع را برداشته اند، کافیست پس از یک تحقیق CMS ای مناسب کار خود بیابید و سپس آن را دانلود و برروی سرورتان نصب کنید. اگر دانش شما در حوزه‌ای غیر از کامپوتر است شما می‌توانید با یکی از شرکت‌های محلی که برای CMS ها پشتیبانی عرضه می‌کنند مشاوره و از آنها برای نصب و شاید نگهداری کمک بخواهید. در اصل پس از نصب این سیستم‌ها کاری جز نشر اطلاعات نخواهید داشت. اغلب CMS ها این گونه معرفی می‌کنند که: «کافیست شما اطلاعاتی برای نشر برروی اینترنت داشته باشید و بخواهید این کار را بکنید، باقی کار را CMS انجام می‌دهد»
اگر می‌پندارید که CMS ها فقط برای کاربران تازه‌کار یا برای افرادی است که با کامپوتر آشنایی ندارند سخت در اشتباه هستید، چرا که CMS ها برای تمام طیف مصرف کنندگان وب هستند، در حقیقت چه کاربر تازه‌کار باشید چه برنامه نویسی حرفه‌ای همواره می‌توانید از CMS ها برای کارهای خود استفاده کنید. CMS ها برای کسانی نوشته شده‌اند که می‌خواهند در وقت خود صرفه جویی کنند، شما در عوض صرف وقت برای ایجاد سیستمی برای مدیریت وب سایتتان وقت خود را برای بهبود روش مدیریت و اطلاعات منتشر شده در وب سایتتان می‌کنید. اگر برنامه نویسی حرفه‌ای قصد راه اندازی سایتی را داشته باشد بجای صرف چندین ماه برای نوشتن یک سیستم برای مدیریت کارهایش می‌تواند از یک CMS برای انجام کارهایش استفاده می‌کند، در بدترین حالت اگر هیچ CMS ای قابلیت‌های مورد نیازش را نداشته باشد (که بعید است) می‌تواند با کمک به برنامه نویسان در گسترش CMSها کمک کند و قابلیت‌های مورد نیاز خود را CMS اضافه کند. این در حقیقت همان قانون بسیار معروف «نرمافزارهای آزاد» است که می‌گوید «چرخ را از ابتدا اختراع نکنید، در بهبود کارایی چرخ اختراع شده کمک کنید.»
4.چگونه یک CMS را انتخاب کنم؟
CMS های بسیاری در بازار موجود هستند، برای طبقه بندی CMS ها می‌توان آنها را بر اساس چندین پارامتر طبقه بندی کرد، برای نمونه: زبان برنامه نویسی، نوع پایگاه داده‌ی مورد استفاده، هدف از ایجاد، مشتری نهایی، تجاری یا غیر تجاری بودن و سادگی.
آنچه در این مقاله به شما پیشنهاد خواهیم کرد استفاده از CMS های اوپن‌سورس است، این CMS ها به دلیل پشتیبانی از سوی جامعه‌ی کاربران مانند Forumها و کانال‌های IRC یا لیست‌های پستی از پشتیبانی خوبی برخوردار خواهند بود، از طرفی به دلیل وسعت برنامه نویسان و در دسترس بودن سورس کد قابلیت توسعه‌ی فراوانی دارند.
CMS های تجاری با مدل‌های تجاری مختلفی ارائه می‌شوند، در اینجا سه مدل محبوب‌تر را بررسی خواهیم کرد.
مدل اول: در این مدل پس از عقد قرار داد با شرکت مورد نظر و ثبت یک دامین یا اسم دامنه مانند example.com یک نام کاربر و یک کلمه‌ی عبور به شما داده می‌شود و شما با مراجعه به سایتتان با یک سیستم از پیش نصب شده روبرو هستید، وارد سیستم می‌شوید و سیستم را مدیریت می‌کنید. این بدترین نوع CMS ها و بدترین نوع پشتیبانی است. در حقیقت مانند این است که شما هزینه‌ی یک تلفن‌همراه را پرداخته اید اما حق ندارید از فروشگاه بیرون بیاورید. این روش از مدت‌ها پیش مخصوصا در ایران باب بوده و در کمال تاسف همچنان در حال استفاده شدن است و دلیل آن نیز نبودن دانش کافیست. چنین سیستم‌هایی به دلیل آنکه شما هیچ دسترسی به سیستم خودتان به جز کلمه عبور و نام کاربریتان ندارید بسیار دردسر ساز هستند و اگر شرکت ارائه کننده تصمیم به تغییرات بگیرد قربانی این کار سایت شما خواهد بود!
مدل دوم: این مدل در میان مدل‌های تجاری محبوب‌ترین مدل است اما باز هم مدل مشتری‌گرایی نیست. یک CMS به شما فروخته می‌شود اما با محدودیت، برای نمونه شما با دادن نام دامنه یا IP سرورتان یک مجوز یا License برای نصب می‌خرید که پس از نصب CMS فقط برروی همان IP یا دامنه نصب می‌شود، این حالت به دلیل این که شما کمتر به شرکت ارائه کننده نیازمند هستید قابل قبول‌تر است اما این مدل تجاری نیز شما را بسیار محدود می‌کند، گاهی سیستم‌ها به ازای تعداد کاربران یا تعداد زیر دامنه و ... قیمت گذاری می‌شوند که این نیزروشی نا عادلانه است.
مدل سوم: مدل سوم تجاری که بهترین مدل تجاری در میان مدل‌های بررسی شده است، در حقیقت ارائه خدمات پشتیبانی برای یک CMS اوپن سورس است، این روش با اینکه کمتر در ایران مرسوم است اما بهترین مدل تجاری ارائه‌ی CMS ها به نظر می‌رسد. شما می‌توانید یک CMS اوپن سورس را دانلود و برروی سرورتان نصب کنید و با آن کار کنید بدون محدودیت برای تعداد کاربران یا تعداد صفحات ایجاد شده و ... و از طرفی شرکت‌هایی نیز از این CMS ها پشتیبانی می‌کنند. در حقیقت اگر شما مدیر یک شرکت یا کارخانه یا سازمان هستید و سازمان یا شرکت شما دپارتمان IT ندارد یا اضافه کردن بخش مدیریت وب‌سایت به دپارتمان IT هزینه و وقت بسیاری نیاز دارد بهترین روش مشاوره با یکی از شرکت‌هایی است که مدل سوم را ارائه می‌کنند. چرا؟ دلیل این که سازمانی مجبور به استفاده از یک پشتیبانی تجاری برای سایت وب خود باشد واضح است، نداشتن پرسنل برای انجام چنین کاری یا پرهزینه بودن استخدام چنین پرسنلی، یک سازمان می‌تواند با هزینه‌ای بسیار پایین از طریق یکی از شرکت‌های مدل سوم صاحب یک سایت وب حرفه‌ای شود، از طرفی از نظر زمانی زمان مورد نیاز جهت یافتن و انعقاد قرارداد و راه اندازی وب سایت از طریق یک شرکت ارائه دهنده‌ی مدل سوم کمتر از ۱ درصد زمانی است که بخواهید یک تیم برنامه نویسی تشکیل بدهید و برنامه را خودتان بنویسید.(با این فرض که تیم حتما صابقه‌ی نوشتن چنین برنامه‌ای را داشته است!)
دلیل بعدی برای استفاده از مدل سوم تجاری در حقیقت مربوط به اوپن‌سورس بودن CMSها است. شرکت‌هایی که CMS های خود را ارائه می‌کنند یعنی CMS های انحصاری خودشان را به چند دلیل غیر قابل اطمینان و نیز استفاده از چنین سیستم‌هایی غیر معقول است، دلیل اول مدت قرار داد است، یک قرارداد برای سیستم انحصاری یکسال است، اما اگر پس از این یکسال شرکت به هر دلیل نتواند فعالیت خود را ادامه دهد؟ حتی شرکت‌هایی با سابقه‌ی چندین ساله هم به دلایل مختلف ممکن است اعلام ورشکستگی کنند، یا اتفاقات بسیار دیگری که فعالیت‌های یک شرکت را متوقف می‌کند. حال تکلیف چیست؟ یک CMS انحصاری که فقط خود شرکت می‌تواند زبان آن را بفهمد، در مدل اول تجاری کار شما تمام است! چرا که شرکت ورشکست شده و مهلت قرارداد به سر آمده و از طرفی شما نه دسترسی به فایل‌های سایت دارید و نه دسترسی به پایگاه داده‌ها یا Databaseها؛ بنابراین باید اطلاعاتی که در یکسال گذشته ایجاد کرده‌اید را فراموش کنید و این یعنی هزینه‌ی هنگفت، وقت بسیار و ناراحتی‌های اعصاب برای مدیران ضعیف‌تر.
در مدل دوم تجاری نیز سناریوهای مختلفی وجود دارد، از جمله این که اگر بخواهید به سیستمتان قابلیتی را اضافه کنید باید حتما به شرکت نویسنده‌ی CMS ها سفارش دهید، اگر شرکت نویسنده‌ی CMS دچار مشکلی شود باز هم آسیب اصلی را شما می‌بینید. چرا که باز هم با فرارسیدن زمان پایانی قرارداد شرکت فروشنده هیچ مسئولیتی در قبال برنامه ندارد، حتی در زمان ارائه‌ی پشتیبانی اگر سیستم دچار مشکل امنیتی شود فقط شرکت نویسنده‌ی CMS می‌تواند آن را بر طرف کند چرا که فقط شرکت ارائه کننده است که از سورس‌کد برنامه خبر دارد. اینها فقط چند نمونه از مشکلاتی است که همواره با مدل‌های تجاری نوع اول و دوم وجود دارند.
اما در مدل سوم از آنجایی که CMS های اوپن سورس (مخصوصا CMS هایی که تحت مجوزهای نرم‌افزاهای آزاد منتشر می‌شوند) امکان دسترسی به سورس کد را به شما می دهند و نیز اغلب CMS های اوپن سورس دارای پشتیبانی جامعه‌ی کاربران مانند انجمن‌ها یا لیست‌های پستی هستند، شما را به هیچ کس وابسته نمی‌سازند. حتی اگر شرکتی که از این CMS ها پشتیبانی می‌کند پس از یکسال وجود نداشته باشد شما می‌تونید تا سال‌ها از این برنامه استفاده کنید چرا که یک جامعه به نام جامعه‌ی کاربران نرمافزارهای آزاد یا اوپن‌سورس پشتیبان شما خواهند بود.
همان‌طور که پیش از این نیز اشاره کردم مدل‌های تجاری بسیار زیادی وجود دارند که بررسی تمام آنها خارج از حوصله‌ی این مقاله است و از طرفی با توجه به رشد بازار هر روز با پدیده‌ای نو و ایده‌ای نو مواجه می‌شویم.
5.نصب یک CMS چگونه است؟
دقت داشته باشید که همواره تعداد زیادی CMS وجود دارند که علاوه بر آزاد بودن یا اوپن‌سورس بودن امکان نصب بسیار ساده‌ای نیز دارند و نیاز شما را به پشتیبانی‌های تجاری قطع می‌کنند. در حقیقت سناریوهای بالا مخصوص شرکت‌های بزرگ یا ارگان‌های دولتی است و برای گروه‌هایی که فعالیت‌های علمی، اجتماعی، خبری می‌کنند یا به فعالیت‌هایی از این قبیل می‌پردازند اغلب نیازی به بررسی مدل‌های تجاری نیست و کافیست یک نفر CMS را نصب کند، اگر کمی با مفاهیم کامپیوتر آشنا هستید می‌توانید خودتان به سادگی برروی سرور نصب کنید.
برای نصب یک CMS به موارد نیز احتیاج خواهید داشت:
۱.صد البته یک CMS
۲.یک سرور وب (اغلب به نام هاستینگ می‌شناسیم)
۳.یک نام دامنه یا Domain Name
۴. دست کم یک اکانت FTP یا sftp از شرکتی که خدمات هاستینگ را به شما می‌دهد.
مراحل بسیار ساده است، پس از انتخاب یک نام دامنه مثلا navid.com به یکی از شرکت‌هایی که خدمات هاستینگ ارائه می‌کنند مراجعه کرده و درخواست ثبت دامنه و فضای هاست می‌نمایید، بسته به نیاز و نوع CMS به ۵۰ مگابایت تا ۱ گیگابایت نیاز خواهید داشت، اما اغلب با ۵۰ تا ۱۵۰ مگابایت فضا می‌توانید سایت خود را راه اندازی کنید. سپس از طریق FTP فایل‌های CMS خود را به سرور منتقل و آن را نصب می‌کنید، در نهایت با نام کاربری و کلمه‌ی عبوری که در زمان نصب دریافت می‌کنید وارد سایتتان می‌شوید. این مراحل مربوط به نصب یک سیستم مدیریت محتوای وب آزاد یا اوپن سورس است.
در زمان انتخاب سرور دقت کنید که زبان برنامه نویسی‌ای که CMS شما با آن نوشته شده است چیست؟ اغلب CMS های اوپن سورس با زبان‌های قدرتمندی مانند PHP یا Java یا Python و Perl یا Ruby نوشته می‌شوند. دقت کنید که حتما سرور شما از زبان برنامه نویسی CMS شما پشتیبانی کند. پشتیبانی از PHP و Perl در اغلب سرورهای لینوکس از پیش فعال است و می‌توانید سرورهایی که از Python یا Java نیز پشتیبانی می‌کنند را به سادگی بیایید. مسلما نیازی به یادآوری ندارد که حتما از سروهای لینوکسی استفاده کنید. از سیستم‌های مدیریت محتوای نوشته شده با زیان ASP یا Framework معروف Net. بپرهیزید، به خصوص اگر نرمافزارهای اختصاصی یک شرکت باشد. ( چرا که در ایران اغلب چنین سیستم‌هایی برای کسر هزینه‌ها و افزایش سرعت در نوشتن برنامه‌ها استفاده می‌شود و کیفیت چنین سیستم‌هایی پایین خواهد بود، از طرفی نرم‌افزارهایی که با ASP یا Net. نوشته می‌شوند به سروهای ویندوزی نیازمند هستند که این خود به پایداری سیستم لطمه می‌زند)
علا.ه بر زبان برنامه نویسی به نوع پایگاه داده‌ی مورد استفاده در CMS خود نیز دقت کنید، پایگاه‌های داده‌ی MySQL و نیز PostgreSQL در میان CMS های اوپن سورس بسیار محبوب هستند، دلیل این امر نیز کارآمد بودن و بازدهی بسیار مطلوب این دو پایگاه داده است، علاوه بر این هردوی این پایگاه‌های داده اوپن سورس هستند. البته CMS های بسیاری نیز با پایگاه‌های داده‌ی دیگر عرضه می شوند مانند Oracle که اغلب این CMS ها تجاری هستند.
6.از کجا CMS مطلوبم را بیابم؟
برای انتخاب CMS مطلوب برای کار، یکی از بهترین روش‌ها نوشتن تمام امکانات مورد نیازتان برروی یک کاغذ است، حالا می‌دانید که به چه امکاناتی نیاز دارید و باید در میان CMSهای مختلف جستجو کنید تا CMS ای را که تمام یا بخش اعظمی از نیازهای شما را برآورده می‌کند بیابید. حتما به پارامترهای: تعداد کاربران، حداکثر هزینه، میزان گسترش سالانه و پنج‌سالانه، نوع مخاطب و هدف از راه اندازی وب سایت دقت نظر داشته باشید.
یکی از بهترین نقاط شروع برای مقایسه‌ی CMS های مختلف «دائرة‌المعارف آزاد» یا Wikipedia است. می‌توانید به صفحه‌ی [۱] مراجعه کنید و لیستی نه چندان کامل از CMSها را در این صفحه ببینید. علاوه بر لیست کردن CMS ها در این صفحه مقایسه‌ای کلی میاد امکانات CMS ها انجام شده. در نهایت می‌توانید با کلیک برروی نام هر CMS به صفحه‌ی Wikipedia یا سایت اصلی آن CMS مراجعه و اطلاعات بیشتری گردآوری نمایید.
قدم بعدی استفاده از سایت CMS-Matrix در [۲] است. این سایت دارای لیستی نسبتا کامل از CMS ها است، نکته‌ی قابل توجه این سایت امکان مقایسه بین CMSهای مختلف است. شما می‌توانید از صفحه‌ی نخست سایت CMSهای مورد نظر خود را انتخاب کنید و با فشردن دکمه‌ی مقایسه (Compare) نتیجه‌ی مقایسه‌ی بین CMS ها را مشاهده کنید. در حال حاضر سایت قادر به مقایسه‌ی همزمان ۱۰ CMS است.
پس از انتخاب CMS و قبل از نصب آن حتما به سایت CMS سر بزنید، از روش پشتیبانی اطلاع حاصل کنید، آیا انجمن‌های بحث و گفتگو دارد؟ آیا لیست پستی یا صفحه‌ای برای اعلام اخبار جدید و وصله‌های جدید دارد؟ آیا لیستی برای کارهای آینده مانند To-do List دارد؟ بازه‌ی زمانی هر انتشار چقدر است؟ آیا پس از اعلام مشکلات امنیتی با فاصله‌ی کم وصله‌های اصلاح منتشر می‌شوند؟ در حقیقت این پرسش‌ها برای اطلاع از آینده نگری و میزان فعالیت گروه توسعه دهنده‌ی CMS است، هرگز از نرم‌افزاری که سالی یکبار به روز می‌شود ویا انجمن یا لیستی برای رفع اشکال یا پرسش و پاسخ ندارد استفاده نکنید. همچنین سعی کنید از CMSهایی که هیچ لیستی با عنوان «کارهای در دست اقدام» ندارند استفاده نکنید. چنین گروه‌هایی که بدون برنامه ریزی فعالیت می‌کنند اغلب در بازه‌های طولانی دچار مشکل می‌شوند و پس از مدتی توسعه‌ی آنها متوقف یا به حالت تعلیق در می‌آید و این می تواند به توسعه یا نداوم کار سایت شما صدمه بزند.
از دیگر مسائلی که برای یک CMS در ایران باید حتما مد نظر داشت، قابلیت پشتیبانی از زبان فارسی یا دقیق‌تر«قابلیت پشتیبانی از خط فارسی و راست به چپ نویسی» است. از طرفی قابلیت پشتیبانی از تقویم هجری شمسی نیز یکی دیگر از مواردی است که برای یک CMS ایرانی باید مد نظر بگیرید. کاربران دوست ندارند پس از ورود به محاسبه‌ی تاریخ و تبدی تاریخ میلادی به هجری شمسی بپردازند!
انتخاب یک CMS مناسب برای کارتان می‌تواند زمان بسیار زیادی را برای شما به ارمغان بیاورد، از سوی دیگر انتخابی عجولانه و غیر صحیح می‌تواند زمان و انرژی بسیاری را صرف خود کند. بنابراین قبل از انتخاب یک CMS حتما به تمام جوانب انتخابتان دقت لازم را داشته باشید. پس از انتخاب و شروع به کار حتما راهنماهای نصب را به دقت مطالعه کنید، راهنمای کاربری را نیز به دقت بررسی کنید، از انجمن‌های گفتگو استفاده کنید و با CMS ها در وقت خود صرف جویی کنید. صرف مدتی زمان برای مطالعه‌ی مستندات یک برنامه شاید به منزله‌ی تلف‌کردن وقت به نظر برسد، اما در حقیقت با مطالعه‌ی راهنماها و مستندات مقدار زیادی صرفه جویی در وقتتان نموده‌اید.
0. مقدمه
سال‌ها از ورود اینترنت به کشورمان «ایران» می‌گذرد، در این سال‌ها اینترنت و وب ماهیت‌های مختلفی به خود گرفتند، از خبر رسانی تا دوست یابی، از نجات جان انسان‌ها تا تلاش برای از بین بردن ساختار اجتماع، با تمام مزایا و برخی معایب، اینترنت هر روز در حال گسترش است؛ در این میان شرکت‌ها، سازمان‌ها، کارخانه‌ها و گروه‌های بسیاری در تلاش هستند تا جایگاه خود را در این عرصه بیابند یا توسعه دهند.
از سویی دیگر با دیدی در حوزه‌ی فعالیت خودمان یعنی نرمافزارهای آزاد و اوپن‌سورس می‌توانیم میزان گسترش این جامعه را به راحتی ببینیم و این جامعه‌ی در حال گسترش از آن جایی که اغلب فعالیتش را بر اساس اینترنت انجام می‌دهد یکی از اولین و اساسی‌ترین فعالیت‌های خود را راه اندازی یک سایت وب رقم می‌زند.
قصدم از آنچه تا کنون گفته‌ام نمایان‌تر کردن میزان توسعه‌ی اینترنت است که در حقیقت اغلب منجر به درخواست بیشتر برای راه اندازی سایت‌های وب می‌شود. چه سایت‌های وب جامع، چه صفحات شخصی، چه صفحاتی برای معرفی و فروش کالا و بسیاری اهداف دیگر. اما این موضوع با این مقاله چه ارتباطی دارد؟ در این مقاله قصد دارم تا شما را با «سامانه‌های مدیریت محتوا» یا CMS ها آشنا کنم، ابزارهایی برای کسانی که می‌خواهند وب‌سایت داشته باشند اما نه رشته‌ی آنها کامپیوتر است و نه دانش کافی برای برنامه نویسی دارند و یا وقت کافی برای این کار ندارند.
شاید بد نباشد قبل از شروع یاد آوری کنم که کامپیوترها و در حقیقت دانش کامپوتر با هدف سریع‌تر کردن و ساده‌تر کردن زندگی افراد اختراع سدند و شروع به توسعه کردند. امروزه نیز همواره هدف اصلی همین اصل ساده سازی زندگیست، در اصل بشر در هزاران سال عمر خود همواره به دنبال تحقیق و توسعه و کشف و نوآوری بوده تا زندگی خود و جامعه‌ی خود را ساده‌تر کند. حال اگر قرار باشد برای راه اندازی یک سایت وب مدت زیادی وقت صرف کنید یا برای نگهداری وب سایت راه اندازی شده نیاز به دانش خاصی داشته باشید، مسلما دانش کامپیوتر به سرمنزل خود نرسید است. سامانه‌های مدیریت محتوا همان برنامه‌هایی هستند که قصد ساده‌تر کردن کارها را دارند و در این امر موفق بوده‌اند.
1.سامانه‌ی مدیریت محتوا؟
«سامانه‌ی مدیریت محتوا» یا «سیستم‌های مدیریت محتوا» در حقیقت ترجمه‌هایی هستند برای اصطلاح انگلیسی Content Management Systems یا CMS ها. از این پس نیز برای ساده‌تر شدن متن و خوانایی بیشتر بجای اصطلاح طولانی «سامانه‌ی مدیریت محتوا» سعی می‌کنم از CMS استفاده کنم. اما این CMS ها چه هستند؟
CMS ها در حقیقت یک نوع از نرمافزارهای کامپیوتر هستند که به کاربرانشان اجازه‌ی مدیریت محتوای دیجیتالی را می‌دهند. یک CMS امکاناتی برای ساماندهی، کنترل و نشر حجم عظیمی از اطلاعاتدیجیتالی، شامل مستندات، راهنماها، اخبار، تصاویر و ... را فراهم می‌کند.
«سیستم‌های مدیریت محتوا» انواع مختلفی دارند که مشهورترین آنها «سیستم‌های مدیریت محتوای وب» هستند که با نام Web Content Management Systems خطاب می‌شوند. (یا به اختصار WebCMS می‌گویند.) این نوع از سامانه‌های مدیریت محتوا به قدری مشهور و محبوب هستند که زمان بحث از CMS ها تا از نوع دیگری از CMSها بحث نشود منظور همان Web CMS ها هستند. به زبان دیگر، وقتی می‌گوییم یک CMS یا «سیستم مدیریت محتوا» یعنی از سیستم‌های مدیریت محتوای وب بحث می‌کنیم مگر آن که نوع خاصی از CMS ها را مشخص کنیم. بنابراین در این مقاله نیز زمانی که بحث از «سیستم مدیریت محتوا» می‌شود در حقیقت منظور «سیستم مدیریت محتوای وب» است.
2.سامانه‌های مدیریت محتوای وب
همان طور که مطرح شد سامانه‌های مدیریت محتوای وب معروف‌ترین نوع سامانه‌های مدیریت محتوا هستند، در تعریف ساده‌تر: «سامانه‌های مدیریت محتوای وب (یا CMSها) نرم‌افزارهایی هستند که مسئولیت مرتب‌سازی، نشر و کنترل محوای وب مانند مقالات، اخبار، تصاویر و ... را به عهده دارند.» CMS ها برروی سرورها نصب می‌شوند و شما می‌توانید از آنها استفاده کنید.
برای نمونه اگر شما قصد راه اندازی یک سایت خبری را دارید، کافیست CMS مورد نظر خود را برروی سرور وب یعنی همان‌جایی که قرار است سایتتان باشد نصب کنید، سپس با نام کاربری و کلمه‌ی عبور مدیریت وارد آن شوید و اخبار خود را ارسال کنید.
لازم نیست شما بدانید که یک CMS پشت پرده چه می‌کند، زیرا شما CMS ها را نمی‌نویسید، در حقیت تعداد بسیار زیادی CMS برروی اینترنت موجود هستند که کافیست یکی از آنها را دانلود کنید و سپس برروی سرور خودتان نصبش کنید. سرور شما می‌تواند یک سرور اختصاصی در سازمانتان باشد یا فضایی مشترک برروی وب باشد.(اغلب به نام Host معروفند)
3.چرا CMS؟
سیستم‌های مدیریت محتوا یا CMS ها ابزارهایی هستند که مدیریت سایت شما را بسیار ساده‌تر می‌کنند، شما بدون نیاز به دانش کامپیوتر می‌توانید صاحب سایتی شوید که به سادگی اخبار یا مقالات خود را در آن منتشر کنید، کاربران می‌توانند در آن عضو شوند، رای‌گیری در آن برگزار کنید، فروشگاه الکترونیکی داشته باشد، کابران با یکدیگر به بحث و گفتگو بپردازند، تصاویر خود را به صورت گالری‌های تصاویر به اشتراک بگذارید و بسیاری فعالیت‌های دیگر که بسته به نرم‌افزار CMS شما می‌تواند متفاوت باشد.
سادگی در ارسال و تغییر محتوا، مهم‌ترین دلیل برای استفاده از CMS هاست. بگذارید حالتی را بررسی کنیم که می‌خواهید صاحب یک وب‌سایت باشید و نمی‌خواهید از CMS ها استفاده کنید؛ در این صورت باید دست کم با زبان HTML یا xHTML و نیز CSS و FTP آشنایی کامل داشته باشید، این البته زمانیست که می‌خواهید یک وب سایت یک طرفه یا یک صفحه‌ی شخصی داشته باشید، اگر بخواهید یک وب سایت دوطرفه داشته باشید که کاربران نیز مشارکتی داشته باشند (مثلا نظر دادن، شرکت در انتخابات و ...) در این صورت این دایره بازتر شده و شما نیاز به آشنایی با یک زبان برنامه نویسی وب مانندPHP یا Python یا Perl یا Ruby را خواهید داشت. این به معنی آن است که یا باید یک مهندس کامپیوتر باشید یا یک مهندس کامپوتر استخدام کنید! اما CMS ها با حضور خود این موانع را برداشته اند، کافیست پس از یک تحقیق CMS ای مناسب کار خود بیابید و سپس آن را دانلود و برروی سرورتان نصب کنید. اگر دانش شما در حوزه‌ای غیر از کامپوتر است شما می‌توانید با یکی از شرکت‌های محلی که برای CMS ها پشتیبانی عرضه می‌کنند مشاوره و از آنها برای نصب و شاید نگهداری کمک بخواهید. در اصل پس از نصب این سیستم‌ها کاری جز نشر اطلاعات نخواهید داشت. اغلب CMS ها این گونه معرفی می‌کنند که: «کافیست شما اطلاعاتی برای نشر برروی اینترنت داشته باشید و بخواهید این کار را بکنید، باقی کار را CMS انجام می‌دهد»
اگر می‌پندارید که CMS ها فقط برای کاربران تازه‌کار یا برای افرادی است که با کامپوتر آشنایی ندارند سخت در اشتباه هستید، چرا که CMS ها برای تمام طیف مصرف کنندگان وب هستند، در حقیقت چه کاربر تازه‌کار باشید چه برنامه نویسی حرفه‌ای همواره می‌توانید از CMS ها برای کارهای خود استفاده کنید. CMS ها برای کسانی نوشته شده‌اند که می‌خواهند در وقت خود صرفه جویی کنند، شما در عوض صرف وقت برای ایجاد سیستمی برای مدیریت وب سایتتان وقت خود را برای بهبود روش مدیریت و اطلاعات منتشر شده در وب سایتتان می‌کنید. اگر برنامه نویسی حرفه‌ای قصد راه اندازی سایتی را داشته باشد بجای صرف چندین ماه برای نوشتن یک سیستم برای مدیریت کارهایش می‌تواند از یک CMS برای انجام کارهایش استفاده می‌کند، در بدترین حالت اگر هیچ CMS ای قابلیت‌های مورد نیازش را نداشته باشد (که بعید است) می‌تواند با کمک به برنامه نویسان در گسترش CMSها کمک کند و قابلیت‌های مورد نیاز خود را CMS اضافه کند. این در حقیقت همان قانون بسیار معروف «نرمافزارهای آزاد» است که می‌گوید «چرخ را از ابتدا اختراع نکنید، در بهبود کارایی چرخ اختراع شده کمک کنید.»
4.چگونه یک CMS را انتخاب کنم؟
CMS های بسیاری در بازار موجود هستند، برای طبقه بندی CMS ها می‌توان آنها را بر اساس چندین پارامتر طبقه بندی کرد، برای نمونه: زبان برنامه نویسی، نوع پایگاه داده‌ی مورد استفاده، هدف از ایجاد، مشتری نهایی، تجاری یا غیر تجاری بودن و سادگی.
آنچه در این مقاله به شما پیشنهاد خواهیم کرد استفاده از CMS های اوپن‌سورس است، این CMS ها به دلیل پشتیبانی از سوی جامعه‌ی کاربران مانند Forumها و کانال‌های IRC یا لیست‌های پستی از پشتیبانی خوبی برخوردار خواهند بود، از طرفی به دلیل وسعت برنامه نویسان و در دسترس بودن سورس کد قابلیت توسعه‌ی فراوانی دارند.
CMS های تجاری با مدل‌های تجاری مختلفی ارائه می‌شوند، در اینجا سه مدل محبوب‌تر را بررسی خواهیم کرد.
مدل اول: در این مدل پس از عقد قرار داد با شرکت مورد نظر و ثبت یک دامین یا اسم دامنه مانند example.com یک نام کاربر و یک کلمه‌ی عبور به شما داده می‌شود و شما با مراجعه به سایتتان با یک سیستم از پیش نصب شده روبرو هستید، وارد سیستم می‌شوید و سیستم را مدیریت می‌کنید. این بدترین نوع CMS ها و بدترین نوع پشتیبانی است. در حقیقت مانند این است که شما هزینه‌ی یک تلفن‌همراه را پرداخته اید اما حق ندارید از فروشگاه بیرون بیاورید. این روش از مدت‌ها پیش مخصوصا در ایران باب بوده و در کمال تاسف همچنان در حال استفاده شدن است و دلیل آن نیز نبودن دانش کافیست. چنین سیستم‌هایی به دلیل آنکه شما هیچ دسترسی به سیستم خودتان به جز کلمه عبور و نام کاربریتان ندارید بسیار دردسر ساز هستند و اگر شرکت ارائه کننده تصمیم به تغییرات بگیرد قربانی این کار سایت شما خواهد بود!
مدل دوم: این مدل در میان مدل‌های تجاری محبوب‌ترین مدل است اما باز هم مدل مشتری‌گرایی نیست. یک CMS به شما فروخته می‌شود اما با محدودیت، برای نمونه شما با دادن نام دامنه یا IP سرورتان یک مجوز یا License برای نصب می‌خرید که پس از نصب CMS فقط برروی همان IP یا دامنه نصب می‌شود، این حالت به دلیل این که شما کمتر به شرکت ارائه کننده نیازمند هستید قابل قبول‌تر است اما این مدل تجاری نیز شما را بسیار محدود می‌کند، گاهی سیستم‌ها به ازای تعداد کاربران یا تعداد زیر دامنه و ... قیمت گذاری می‌شوند که این نیزروشی نا عادلانه است.
مدل سوم: مدل سوم تجاری که بهترین مدل تجاری در میان مدل‌های بررسی شده است، در حقیقت ارائه خدمات پشتیبانی برای یک CMS اوپن سورس است، این روش با اینکه کمتر در ایران مرسوم است اما بهترین مدل تجاری ارائه‌ی CMS ها به نظر می‌رسد. شما می‌توانید یک CMS اوپن سورس را دانلود و برروی سرورتان نصب کنید و با آن کار کنید بدون محدودیت برای تعداد کاربران یا تعداد صفحات ایجاد شده و ... و از طرفی شرکت‌هایی نیز از این CMS ها پشتیبانی می‌کنند. در حقیقت اگر شما مدیر یک شرکت یا کارخانه یا سازمان هستید و سازمان یا شرکت شما دپارتمان IT ندارد یا اضافه کردن بخش مدیریت وب‌سایت به دپارتمان IT هزینه و وقت بسیاری نیاز دارد بهترین روش مشاوره با یکی از شرکت‌هایی است که مدل سوم را ارائه می‌کنند. چرا؟ دلیل این که سازمانی مجبور به استفاده از یک پشتیبانی تجاری برای سایت وب خود باشد واضح است، نداشتن پرسنل برای انجام چنین کاری یا پرهزینه بودن استخدام چنین پرسنلی، یک سازمان می‌تواند با هزینه‌ای بسیار پایین از طریق یکی از شرکت‌های مدل سوم صاحب یک سایت وب حرفه‌ای شود، از طرفی از نظر زمانی زمان مورد نیاز جهت یافتن و انعقاد قرارداد و راه اندازی وب سایت از طریق یک شرکت ارائه دهنده‌ی مدل سوم کمتر از ۱ درصد زمانی است که بخواهید یک تیم برنامه نویسی تشکیل بدهید و برنامه را خودتان بنویسید.(با این فرض که تیم حتما صابقه‌ی نوشتن چنین برنامه‌ای را داشته است!)
دلیل بعدی برای استفاده از مدل سوم تجاری در حقیقت مربوط به اوپن‌سورس بودن CMSها است. شرکت‌هایی که CMS های خود را ارائه می‌کنند یعنی CMS های انحصاری خودشان را به چند دلیل غیر قابل اطمینان و نیز استفاده از چنین سیستم‌هایی غیر معقول است، دلیل اول مدت قرار داد است، یک قرارداد برای سیستم انحصاری یکسال است، اما اگر پس از این یکسال شرکت به هر دلیل نتواند فعالیت خود را ادامه دهد؟ حتی شرکت‌هایی با سابقه‌ی چندین ساله هم به دلایل مختلف ممکن است اعلام ورشکستگی کنند، یا اتفاقات بسیار دیگری که فعالیت‌های یک شرکت را متوقف می‌کند. حال تکلیف چیست؟ یک CMS انحصاری که فقط خود شرکت می‌تواند زبان آن را بفهمد، در مدل اول تجاری کار شما تمام است! چرا که شرکت ورشکست شده و مهلت قرارداد به سر آمده و از طرفی شما نه دسترسی به فایل‌های سایت دارید و نه دسترسی به پایگاه داده‌ها یا Databaseها؛ بنابراین باید اطلاعاتی که در یکسال گذشته ایجاد کرده‌اید را فراموش کنید و این یعنی هزینه‌ی هنگفت، وقت بسیار و ناراحتی‌های اعصاب برای مدیران ضعیف‌تر.
در مدل دوم تجاری نیز سناریوهای مختلفی وجود دارد، از جمله این که اگر بخواهید به سیستمتان قابلیتی را اضافه کنید باید حتما به شرکت نویسنده‌ی CMS ها سفارش دهید، اگر شرکت نویسنده‌ی CMS دچار مشکلی شود باز هم آسیب اصلی را شما می‌بینید. چرا که باز هم با فرارسیدن زمان پایانی قرارداد شرکت فروشنده هیچ مسئولیتی در قبال برنامه ندارد، حتی در زمان ارائه‌ی پشتیبانی اگر سیستم دچار مشکل امنیتی شود فقط شرکت نویسنده‌ی CMS می‌تواند آن را بر طرف کند چرا که فقط شرکت ارائه کننده است که از سورس‌کد برنامه خبر دارد. اینها فقط چند نمونه از مشکلاتی است که همواره با مدل‌های تجاری نوع اول و دوم وجود دارند.
اما در مدل سوم از آنجایی که CMS های اوپن سورس (مخصوصا CMS هایی که تحت مجوزهای نرم‌افزاهای آزاد منتشر می‌شوند) امکان دسترسی به سورس کد را به شما می دهند و نیز اغلب CMS های اوپن سورس دارای پشتیبانی جامعه‌ی کاربران مانند انجمن‌ها یا لیست‌های پستی هستند، شما را به هیچ کس وابسته نمی‌سازند. حتی اگر شرکتی که از این CMS ها پشتیبانی می‌کند پس از یکسال وجود نداشته باشد شما می‌تونید تا سال‌ها از این برنامه استفاده کنید چرا که یک جامعه به نام جامعه‌ی کاربران نرمافزارهای آزاد یا اوپن‌سورس پشتیبان شما خواهند بود.
همان‌طور که پیش از این نیز اشاره کردم مدل‌های تجاری بسیار زیادی وجود دارند که بررسی تمام آنها خارج از حوصله‌ی این مقاله است و از طرفی با توجه به رشد بازار هر روز با پدیده‌ای نو و ایده‌ای نو مواجه می‌شویم.
5.نصب یک CMS چگونه است؟
دقت داشته باشید که همواره تعداد زیادی CMS وجود دارند که علاوه بر آزاد بودن یا اوپن‌سورس بودن امکان نصب بسیار ساده‌ای نیز دارند و نیاز شما را به پشتیبانی‌های تجاری قطع می‌کنند. در حقیقت سناریوهای بالا مخصوص شرکت‌های بزرگ یا ارگان‌های دولتی است و برای گروه‌هایی که فعالیت‌های علمی، اجتماعی، خبری می‌کنند یا به فعالیت‌هایی از این قبیل می‌پردازند اغلب نیازی به بررسی مدل‌های تجاری نیست و کافیست یک نفر CMS را نصب کند، اگر کمی با مفاهیم کامپیوتر آشنا هستید می‌توانید خودتان به سادگی برروی سرور نصب کنید.
برای نصب یک CMS به موارد نیز احتیاج خواهید داشت:
۱.صد البته یک CMS
۲.یک سرور وب (اغلب به نام هاستینگ می‌شناسیم)
۳.یک نام دامنه یا Domain Name
۴. دست کم یک اکانت FTP یا sftp از شرکتی که خدمات هاستینگ را به شما می‌دهد.
مراحل بسیار ساده است، پس از انتخاب یک نام دامنه مثلا navid.com به یکی از شرکت‌هایی که خدمات هاستینگ ارائه می‌کنند مراجعه کرده و درخواست ثبت دامنه و فضای هاست می‌نمایید، بسته به نیاز و نوع CMS به ۵۰ مگابایت تا ۱ گیگابایت نیاز خواهید داشت، اما اغلب با ۵۰ تا ۱۵۰ مگابایت فضا می‌توانید سایت خود را راه اندازی کنید. سپس از طریق FTP فایل‌های CMS خود را به سرور منتقل و آن را نصب می‌کنید، در نهایت با نام کاربری و کلمه‌ی عبوری که در زمان نصب دریافت می‌کنید وارد سایتتان می‌شوید. این مراحل مربوط به نصب یک سیستم مدیریت محتوای وب آزاد یا اوپن سورس است.
در زمان انتخاب سرور دقت کنید که زبان برنامه نویسی‌ای که CMS شما با آن نوشته شده است چیست؟ اغلب CMS های اوپن سورس با زبان‌های قدرتمندی مانند PHP یا Java یا Python و Perl یا Ruby نوشته می‌شوند. دقت کنید که حتما سرور شما از زبان برنامه نویسی CMS شما پشتیبانی کند. پشتیبانی از PHP و Perl در اغلب سرورهای لینوکس از پیش فعال است و می‌توانید سرورهایی که از Python یا Java نیز پشتیبانی می‌کنند را به سادگی بیایید. مسلما نیازی به یادآوری ندارد که حتما از سروهای لینوکسی استفاده کنید. از سیستم‌های مدیریت محتوای نوشته شده با زیان ASP یا Framework معروف Net. بپرهیزید، به خصوص اگر نرمافزارهای اختصاصی یک شرکت باشد. ( چرا که در ایران اغلب چنین سیستم‌هایی برای کسر هزینه‌ها و افزایش سرعت در نوشتن برنامه‌ها استفاده می‌شود و کیفیت چنین سیستم‌هایی پایین خواهد بود، از طرفی نرم‌افزارهایی که با ASP یا Net. نوشته می‌شوند به سروهای ویندوزی نیازمند هستند که این خود به پایداری سیستم لطمه می‌زند)
علا.ه بر زبان برنامه نویسی به نوع پایگاه داده‌ی مورد استفاده در CMS خود نیز دقت کنید، پایگاه‌های داده‌ی MySQL و نیز PostgreSQL در میان CMS های اوپن سورس بسیار محبوب هستند، دلیل این امر نیز کارآمد بودن و بازدهی بسیار مطلوب این دو پایگاه داده است، علاوه بر این هردوی این پایگاه‌های داده اوپن سورس هستند. البته CMS های بسیاری نیز با پایگاه‌های داده‌ی دیگر عرضه می شوند مانند Oracle که اغلب این CMS ها تجاری هستند.
6.از کجا CMS مطلوبم را بیابم؟
برای انتخاب CMS مطلوب برای کار، یکی از بهترین روش‌ها نوشتن تمام امکانات مورد نیازتان برروی یک کاغذ است، حالا می‌دانید که به چه امکاناتی نیاز دارید و باید در میان CMSهای مختلف جستجو کنید تا CMS ای را که تمام یا بخش اعظمی از نیازهای شما را برآورده می‌کند بیابید. حتما به پارامترهای: تعداد کاربران، حداکثر هزینه، میزان گسترش سالانه و پنج‌سالانه، نوع مخاطب و هدف از راه اندازی وب سایت دقت نظر داشته باشید.
یکی از بهترین نقاط شروع برای مقایسه‌ی CMS های مختلف «دائرة‌المعارف آزاد» یا Wikipedia است. می‌توانید به صفحه‌ی [۱] مراجعه کنید و لیستی نه چندان کامل از CMSها را در این صفحه ببینید. علاوه بر لیست کردن CMS ها در این صفحه مقایسه‌ای کلی میاد امکانات CMS ها انجام شده. در نهایت می‌توانید با کلیک برروی نام هر CMS به صفحه‌ی Wikipedia یا سایت اصلی آن CMS مراجعه و اطلاعات بیشتری گردآوری نمایید.
قدم بعدی استفاده از سایت CMS-Matrix در [۲] است. این سایت دارای لیستی نسبتا کامل از CMS ها است، نکته‌ی قابل توجه این سایت امکان مقایسه بین CMSهای مختلف است. شما می‌توانید از صفحه‌ی نخست سایت CMSهای مورد نظر خود را انتخاب کنید و با فشردن دکمه‌ی مقایسه (Compare) نتیجه‌ی مقایسه‌ی بین CMS ها را مشاهده کنید. در حال حاضر سایت قادر به مقایسه‌ی همزمان ۱۰ CMS است.
پس از انتخاب CMS و قبل از نصب آن حتما به سایت CMS سر بزنید، از روش پشتیبانی اطلاع حاصل کنید، آیا انجمن‌های بحث و گفتگو دارد؟ آیا لیست پستی یا صفحه‌ای برای اعلام اخبار جدید و وصله‌های جدید دارد؟ آیا لیستی برای کارهای آینده مانند To-do List دارد؟ بازه‌ی زمانی هر انتشار چقدر است؟ آیا پس از اعلام مشکلات امنیتی با فاصله‌ی کم وصله‌های اصلاح منتشر می‌شوند؟ در حقیقت این پرسش‌ها برای اطلاع از آینده نگری و میزان فعالیت گروه توسعه دهنده‌ی CMS است، هرگز از نرم‌افزاری که سالی یکبار به روز می‌شود ویا انجمن یا لیستی برای رفع اشکال یا پرسش و پاسخ ندارد استفاده نکنید. همچنین سعی کنید از CMSهایی که هیچ لیستی با عنوان «کارهای در دست اقدام» ندارند استفاده نکنید. چنین گروه‌هایی که بدون برنامه ریزی فعالیت می‌کنند اغلب در بازه‌های طولانی دچار مشکل می‌شوند و پس از مدتی توسعه‌ی آنها متوقف یا به حالت تعلیق در می‌آید و این می تواند به توسعه یا نداوم کار سایت شما صدمه بزند.
از دیگر مسائلی که برای یک CMS در ایران باید حتما مد نظر داشت، قابلیت پشتیبانی از زبان فارسی یا دقیق‌تر«قابلیت پشتیبانی از خط فارسی و راست به چپ نویسی» است. از طرفی قابلیت پشتیبانی از تقویم هجری شمسی نیز یکی دیگر از مواردی است که برای یک CMS ایرانی باید مد نظر بگیرید. کاربران دوست ندارند پس از ورود به محاسبه‌ی تاریخ و تبدی تاریخ میلادی به هجری شمسی بپردازند!
انتخاب یک CMS مناسب برای کارتان می‌تواند زمان بسیار زیادی را برای شما به ارمغان بیاورد، از سوی دیگر انتخابی عجولانه و غیر صحیح می‌تواند زمان و انرژی بسیاری را صرف خود کند. بنابراین قبل از انتخاب یک CMS حتما به تمام جوانب انتخابتان دقت لازم را داشته باشید. پس از انتخاب و شروع به کار حتما راهنماهای نصب را به دقت مطالعه کنید، راهنمای کاربری را نیز به دقت بررسی کنید، از انجمن‌های گفتگو استفاده کنید و با CMS ها در وقت خود صرف جویی کنید. صرف مدتی زمان برای مطالعه‌ی مستندات یک برنامه شاید به منزله‌ی تلف‌کردن وقت به نظر برسد، اما در حقیقت با مطالعه‌ی راهنماها و مستندات مقدار زیادی صرفه جویی در وقتتان نموده‌اید.