همه چیز در مورد تحقیق

[MIN@MAN]

معناي لغوي تحقيق
همة‌ شما با معني كلمة‌ تحقيق آشناييد و بارها آن را به كار برده و يا شنيده‌ايد.
گاهي مي‌گوييم:
باورهاي ديني خود را بايد با تحقيق به دست آوريم و تقليد كردن در اصول دين جايز نيست.
وقتي ديگر مي‌گوييم:
در هنگام پاسخ‌گويي به تقاضاي ازدواج، بايد در مورد شخصيت و خانوادة متقاضي تحقيق كرد.
گاهي نيز ادعا مي‌كنيم:
ميزان پيشرفت هر كشور، وابسته به ميزان تحقيق در آن كشور است.
در همة اين جملات، كلمة تحقيق را به كار برده‌ايم. اين كلمه، مانند كلمة‌ «حق» از ريشة «ح ق ق» است. اين ريشه به معني ثابت، استوار و مطابق با واقع است. بنا بر اين، «تحقيق» در لغت، به معني كشف حقيقت و رسيدن به كنه يك امر است.
آنچه در همة اين جملات مشترك است، روند دست‌يابي به يك حقيقت و پاسخ‌گويي به پرسشي در زمينة امري مجهول است. اما با وجود اين اشتراك، به نظر شما، آيا كلمة تحقيق در سه جملة‌ بالا دقيقا به يك معني است؟ بي‌شك پاسخ منفي است. در جملة اول، منظور از تحقيق،‌ يافتن اعتقاد صحيح، با استفاده از استدلال عقلي و منطقي است. تحقيق در جملة دوم، به معني بررسي و پرس و جو دربارة ويژگي‌ها و سوابق يك فرد است. تحقيق در جملة سوم به معني تحقيق علمي است. همان موضوعي كه در اين مباحث مي‌خواهيم دربارة‌ آن صحبت كنيم.
آيا مي‌دانيد با وجود يكسان بودن معني لغوي كلمه، علت اين اختلاف چيست؟ اين اختلاف معني از آنجا ناشي مي‌شود كه بسياري از كلمات، علاوه بر معناي لغوي، معنايي اصطلاحي نيز دارند. منظور از معناي اصطلاحي، معنايي است كه با به كار رفتن كلمه در مباحث مربوط به يك علم و يا در محيطي خاص، بر اثر قرارداد و يا كاربرد فراوان، براي يك كلمه پيدا مي‌شود و از آن پس، هر گاه آن كلمه در آن رشتة علمي و يا محيط خاص به كار رود، معناي جديد، مورد نظر خواهد بود؛ نه معناي لغوي. البته معمولا ميان معناي اصطلاحي و معناي لغوي، نوعي ارتباط وجود دارد.
يك نمونه از كاربرد كلمة تحقيق در معناي لغوي آن:
پاسخ‌گوئی به پرسش‌هاي مختلفي که در طول روز با آنها مواجه هستيد _ چه علمی و چه غير علمی _ مي‌تواند از نظر لغوي يك تحقيق شمرده شود.
مثلا برای خريد ماهی به ماهی‌فروشی می‌رويد و برای اطمينان از سالم بودن جنس، آزمايش‌هايی را روی آن انجام می‌دهيد .به عنوان مثال، انگشت خود را با فشار روی پوست ماهی قرار می‌دهيد. پس از چند ثانيه، انگشتتان را برمی‌داريد. اگر پوست ماهی به حالت اوليه بازگشت، می‌فهميد که ماهی تازه است؛ ولی اگر حالت فرورفتگی روی آن باقی ماند، از خريد ماهی صرف نظر می‌کنيد.
همين آزمايش ساده را مي‌توان از نظر لغوي تحقيق ناميد. زيرا اين كار برای کشف اين حقيقت است که آيا ماهی سالم است يا نه؟
اكنون اين پرسش مطرح است كه منظور ما از كلمة تحقيق در اين مباحث چيست؟ آيا مي‌توان هر گونه تلاش براي پاسخ‌گويي به پرسش‌ها و مجهولات را «تحقيق علمي» ناميد؟ و آيا مي‌توان به هر كسي كه اطلاعاتي را جمع‌آوري مي‌كند و يا پرسشي را پاسخ مي‌دهد، محقق گفت؟ به عبارت ديگر، تعريف اصطلاحي تحقيق، وقتي در رابطه با مباحث علمي مطرح مي‌شود چيست؟
اكنون با توجه به تعريفي كه از تحقيق ارائه كرده‌ايد، از ميان گزينه‌هاي زير، مواردي كه طبق تعريف شما تحقيق به حساب مي‌آيند را علامت بزنيد:
مي‌خواهيم علل كاهش ميزان بارندگي در سال‌هاي اخير را بررسي كنيم.
بايد فهرستي از كلية‌ نسخه‌هاي خطي كتاب كافي در همة‌ كتاب‌خانه‌هاي جهان را تهيه كنيم.
سازمان برق منطقه‌، مي‌خواهد كلية لامپ‌هاي معابر عمومي شهر را با لامپ‌هاي كم‌مصرف تعويض كند. براي اين كار بايد آمار دقيقي از تعداد آنها تهيه شود.
اين كتاب، داراي متن سنگين و مشكلي است. خوب است متن آن را تصحيح و آمادة استفادة عموم كنيم. براي اين منظور، بايد آن را با نسخه‌هاي خطي تطبيق داده و معني كلية لغات مشكل را در پانوشت كتاب توضيح دهيم.
اگر چه بسياري از دانشمندان، اين حديث را صحيح دانسته اند؛ ولي صحيح و يا جعلي بودن آن، مورد ترديد است. بايد راويان آن را شناسايي و وضعيت آنها را بررسي كنيم.
مي‌خواهيم مجموعه‌اي مبسوط فراهم آوريم و در آن، كلية شاعران فارسي‌گوي و آثار و سبك‌هاي ادبي آنها را معرفي كنيم.
نگراني‌هاي جدي در زمينة گسترش و تعميق باورهاي مذهبي در ميان نسل جوان، ما را بر آن داشته است كه به دنبال شيوه‌هاي مؤثري در اين زمينه باشيم.
همان گونه كه متوجه شديد، همة موارد فوق را نمي‌توان تحقيق علمي دانست. اگر چه همة آنها از نظر لغوي تحقيق شمرده مي‌شوند، ولي بسته به تعريفي كه از تحقيق اصطلاحي داشته باشيم، برخي از آنها را نمي‌توانيم تحقيق علمي بدانيم.. بنا بر اين، لازم است تعريفي دقيق از تحقيق ارائه كنيم تا در قضاوت‌هاي خود در اين رابطه دچار اشتباه نشويم.
معناي اصطلاحي تحقيق
بسياري از ما گمان مي‌كنيم كه هر گونه فعاليت و تلاش علمي را مي‌توان تحقيق ناميد. فعاليت‌هايي از قبيل:
تأليف، از ريشة «أ ل ف» به معني پيوند زدن كه اصطلاحا به معني جمع‌آوري و تنظيم مجموعه‌اي از مطالب متناسب با يكديگر است.
تصحيح متون، كه معمولا بر روي متون كهن و سنگين علمي انجام مي‌گيرد و همراه با مقابلة نسخه‌هاي خطي آن متن و شرح و توضيح لغات و عبارات دشوار است.
ترجمه، كه در آن، متني از زباني به زبان ديگر برگردانده مي‌شود.
تفسير، كه به معني آشكار كردن مراد گوينده و يا نويسنده از يك متن است.
شرح، كه به معني رفع ابهام‌ها و ارائة توضيحات و اطلاعات بيشتر در رابطه با يك متن است.
احياي نسخ، كه شامل، شناسايي، مرمت، بازخواني، مقايسه و ديگر فعاليت‌هاي لازم براي تبديل كردن يك نسخة خطي به نسخة چاپي و يا قابل استفاده مي‌باشد.
آزمايش، كه به معني سنجش و بررسي يك متغير در حالات و شرايط گوناگون است.
و بسياري فعاليت‌هاي ديگر كه با وجود ارزشمند و مفيد بودن، همگي جزو مقدمات و يا بخش‌هايي از يك تحقيق مي‌باشند و هيچ يك از آنها را نمي‌توان تحقيق ناميد. براي روشن شدن معني دقيق تحقيق، خوب است به عنوان مقدمه، ابتدا تفاوت دو واژه را مورد توجه قرار دهيم:
تفاوت سؤال با مسأله
اگر به پرسش‌ها و ابهاماتي كه براي خودمان و يا ديگران مطرح مي‌شوند دقت كنيم، مي‌توانيم آنها را به دو دستة كلي تقسيم نماييم. تفاوت اصلي اين دو گروه، در اين است كه برخي از پرسش‌هاي ما به خاطر جهالت و بي‌اطلاعي به وجود مي‌آيند. يعني چون چيزي دربارة يك موضوع نمي‌دانيم، آن را مي‌پرسيم تا در آن باره اطلاع كسب كنيم. اين گونه پرسش‌ها را اصطلاحا «سؤال» (question) مي‌ناميم. اما برخي از پرسش‌ها هستند كه بر اثر دانايي و اطلاعات قبلي ما ايجاد مي‌شوند. به عبارت ديگر، تا وقتي دربارة يك موضوع چيزي نمي‌دانيم و يا اصلا به آن موضوع توجه نداريم، پرسشي هم در رابطه با آن به ذهنمان نمي‌رسد؛ ولي همين كه كلية اطلاعات موجود دربارة آن مطلب را به دست آورديم، تازه در تحليل‌ها و مقايسه‌ها و كشف ارتباطات مربوط به آن موضوع، پرسش‌هاي جديدي برايمان مطرح مي‌شود. اگر بتوانيم پاسخ اين پرسش‌ها را با پرسيدن از ديگران و يا مطالعه و استفاده از منابع، به دست آوريم، معلوم مي‌شود كه اين پرسش‌ها نيز بر اثر جهالت ما و يا نقص در اطلاعاتمان ايجاد شده و در واقع، ما «سؤال» داشته‌ايم. اما اگر پاسخ پرسش‌هاي جديد ما، نزد هيچ كس و در هيچ جا وجود نداشته باشد، ما با دغدغه و مشكلي مواجه مي‌شويم كه خودمان بايد به دنبال حل آن باشيم. اين گونه پرسش‌ها را اصطلاحا «مسأله» (problem) مي‌گوييم.
به عنوان مثال، تا زماني كه كسي به افتادن اشياء به سمت پايين توجه نمي‌كرد، هيچ پرسشي نيز در اين رابطه مطرح نبود. اما _ آن گونه كه مشهور است _ وقتي نيوتون به اين موضوع توجه كرد، و اطلاعات جامع خود را در كنار آن قرار داد، اين پرسش براي او مطرح شد كه چرا يك سيب وقتي از درخت جدا مي‌شود، به جاي حركت به سمت پايين، به سمتي ديگر حركت نمي‌كند؟ اينجا بود كه يك «مسأله» براي او مطرح شد. مسأله‌اي كه پاسخ آن را كسي نمي‌دانست و او در هيچ كتاب و منبعي نمي‌توانست راه حل و پاسخ آن را بيابد. دقيقا در چنين جايي است كه تحقيق و پژوهش، نقش خود را پيدا مي‌كند.
امروز اگر همان پرسش براي ما مطرح شود، نمي‌توانيم آن را يك مسأله بدانيم. چون پاسخ آن قبلا داده شده است و براي اطلاع از اين پاسخ، ما نيازمند مطالعه، جمع‌آوري اطلاعات و يا آموزش مي‌باشيم. در حالي كه اگر پاسخ پرسش ما در منابع و مراجع موجود نباشد، بايد براي رسيدن به پاسخ، تحقيق كنيم.
با توجه به نكاتي كه گفته شد، هم تفاوت سؤال و مسأله را دانستيم، و هم با تعريف و ويژگي‌هاي يك تحقيق علمي آشنا شديم.
مطالب فوق را مي‌توانيم اين گونه جمع‌بندي كنيم:
سؤال:
· بر اثر جهل و ندانستن ايجاد مي‌شود.
· پاسخ‌گويي به آن با رجوع به افراد و يا منابع امكان‌پذير است.
· مجهولي است كه فرد، پاسخ آن را نمي‌داند.
مسأله:
· بر اثر دانستن كلية اطلاعات موجود در يك زمينه ايجاد مي‌شود.
· براي يافتن پاسخ آن، مراجعه به افراد و يا منابع ديگر، سودي ندارد.
· مجهولي است كه جامعة علمي به آن نپرداخته است و پاسخ آن را نمي‌داند.
اكنون كه با تفاوت سؤال و مسأله آشنا شديم، مي‌توانيم به تعريف خود از تحقيق، نزديك‌تر شويم. اولين و مهم‌ترين نكته‌اي كه در تعريف تحقيق مطرح مي‌باشد، اين نكته است كه شرط اساسي شكل‌گيري و آغاز يك تحقيق، مطرح شدن مسأله است. يعني هرگز با داشتن سؤال، نمي‌توان تحقيقي را آغاز كرد. چرا كه فرآيند پاسخ‌گويي به سؤال‌ها، نوعي آموزش است؛ در حالي كه پژوهش و تحقيق، فرآيند پاسخ‌گويي به مسأله‌هاست.
نكتة ديگري كه از مطالب قبلي به دست مي‌آوريم، همراه بودن تحقيق با نوآوري است. چرا كه همان گونه كه قبلا گفتيم، مسأله وقتي مطرح مي‌شود كه با موضوع و پرسشي كاملا جديد مواجه باشيم. اگر شرط شكل‌گيري تحقيق، مسأله است و شرط مسأله نيز، نو بودن موضوع آن است، پس طبيعتا، هميشه تحقيق با نوآوري و پاسخ به پرسش‌هايي جديد همراه است. همين نكته است كه اهميت و نقش پژوهش را تا حدودي مشخص مي‌كند. همراه بودن تحقيق با نوآوري، موجب مي‌شود كه كاروان علم و دانش، بر اثر تحقيقات علمي حركت و پيشرفت داشته باشد.
بنا بر اين، مي‌توانيم در تعريف اصطلاحي تحقيق بگوييم:
تحقيق، کوششی روشمند برای پاسخ‌گويی به مسأله‌های علمی است که منجر به نوآوری و پيشرفت علم می‌شود.

[MIN@MAN]

آموزش روش تحقيق

چگونگي نگارش تحقيق علمي




طرح تحقيق:

برنامه طرح تحقيق بايد با نظمي منطقي و معقول تنظيم و تدوين گردد.براي بسياري از محققين نوشتن طرح تحقيق به منزله برآورد هزينه آن و درخواست كمك هزينه از دولت يا سازمانهاي ذيربط است .حال شما خواه در فكر درخواست كمك مالي باشيد و خواه نباشيد بايد طرح تحقيق تان سودمند باشد در اينجا شما را با مراحل انجام و اتمام طرح تحقيق بيشتر آشنا مي كنم.


1-طرح موضوع تحقيق
قبل از هر گونه اقدامي براي انجام يك تحقيق مي‌بايد موضوع مورد مطالعه را از جهات مختلف مورد شناسايي دقيق قرار دهيم. در اين شناسائي نكاتي مورد توجه قرار مي‌گيرد كه عبارتند از:
پيشينه تحقيق:محقق در معرفي موضوع مورد مطالعه از كليه تحقيقات انجام شده قبلي مي‌تواند كمك بگيرد و احاطه خود را نسبت به موضوع بيشتر نمايد. تحقيقات اجتماعي انجام شده پيشين همچنين مي‌تواند علاوه بر شناخت موضوع به مسائل و مشكلاتي كه محققان ديگر ضمن انجام تحقيق با آن روبرو بوده‌اند و پي ببرد و بدين ترتيب از خطاها و دوباره كاريها احتراز نموده و در مقابل از تجربيات پيشينيان بهره گيرد.
تعريف مفاهيم: محقق براي تبيين و تشريح موضوع مورد مطالعه و تعيين متغيرهايي كه مربوط به موضوع مورد تحقيق مي‌گردد بايستي مفاهيم موجود در طرح تحقيق خود را يكايك تعريف نموده تا مفاهيم از يكديگر باز شناخته شوند و پرسشگران و ساير كساني كه محقق را ياري مي‌دهند با آگاهي و تسلط كامل به جزئيات موضوع بكار تحقيق بپردازند . در تعريف مفاهيم اصطلاحات و واژه‌هاي بكار رفته در طرح بايد مشخصاً و دقيقاً تعريف شوند. مثلاً در تحقيقات روستائي مفاهيمي مانند "خوش نشين" ,"زارع صاحب نسق", "جفت گاو" و "آيش" و "واحد بهره برداري و...دقيقا" تعريف شوند و يا در مطالعه مربوط به يك گروه اجتماعي اصطلاحات و مفاهيمي مثل "انسجام گروهي" و "ارتباط متقابل" ,"برون گروه" ,"درون گروه","شبه گروه","پاره گروه" و ....تعريف شوند.
محدوده موضوع: در طرح موضوع مورد مطالعه محدوده موضوع نيز به طور روشن و بوضوع مشخص مي‌شود و اين يكي از مسائلي است كه بسيار حائز اهميت است زيرا انجام تحقيقي كه محدوده و چهارچوب مشخصي نداشته باشد عملاً امكان پذير نيست و چنانچه موضوع را بدون در نظر گرفتن جامعه آماري و حد و مرز معيني مورد مطالعه قرار دهيم نتايج بدست آمده اعتبار علمي نخواهد داشت . مثلاً چنانچه ما عنوان كنيم كه قصد مطالعه دانشجويان دانشگاه تهران را داريم موضوع مورد مطالعه ماگسترده و در حال بسيار مبهم است زيرا معيين نشده است كه مطالعه ماد در ارتباط با چه ويژگي از جامعه دانشجويان است و كداميك از دانشكده‌ها يا رشته ‌ها يا كلاسها يا گروهاي سني را در بر مي‌گيرد و آيا مطالعه ما تنها مربوط به جامعه دانشجويان مرد مي‌شود و يا زنان و يا هر دو را در بر مي‌گيرد؟ و ابهامات يكديگر از اين قبيل...بنابراين مشاهده مي‌شود كه ابهامات و سئوالات بيشماري در مورد چنين موضوع مطرح مي‌شود كه جواب به تمام آنها از جانب محقق قبل از شروع تحقيق ضرورت كامل دارد .مشخص و محدود كردن دقيق جامعه مورد مطالعه و تعيين چارچوب موضوع, گذشته از آنكه نتايج بدست آمده از تحقيق را قابل قبول و معتبر مي‌سازد , محقق و پرسشگران و ساير افرادي را كه در پژوهش شركت دارند , از سردرگمي و ابهام و ترديدهايي مي‌دهد.
هدف تحقيق: در طرح موضوع مرود مطالعه , محقق بايد بوضوح دقيقاً هدف يا اهداف خود از انتخاب موضوع و انجام تحقيق در مورد آن را روشن نمايد و نتايجي را كه در ارتباط با فرضيه يا فرضيات تحقيقات در پي آن است بطور كامل بيان كند, بدين ترتيب وي و همكارانش از ابتدا مي‌دانند كه بدنبال چه ميگردند و چرا . اين موضوع نيز يكي از مسائلي است روشن شدن آن براي محققين قبل از اقدام به تحقيق از اهميت بسيار زيادي برخوردار است .بنابراين مي‌توان نتيجه گرفت كه طرح موضوع مورد مطالعه به معناي تعريف موضوع تحقيق و شكافتن ابعاد و ويژگيهاي مختلف آن تلقي مي‌گردد
2-ارائه فرضيه و زمينه سنجي
تعريف بسيار ساده و كوتاهي كه مي‌توان از فرضيه ارائه داد اين است كه بگوئيم فرضيه يك تئوري ثابت نشده است يا به عبارت ديگر نظريه‌اي است كه هنوز به محك آزمايش در نيامد است . اما تعريف دقيق تر هم مي‌توانيم از فرضيه ارائه دهيم بشرح زير :
"حدس و گماني است كه در ذهن محقق در باره رابطه احتمالي علت و معلولي (علي )بين دو يا چند متغير بوجود مي‌آيد. اما هر نوع حدس و گماني را نيز نمي‌توانيم فرضيه بدانيم زيرا ارائه آن مي‌بايد بر اساس شرايطي باشد كه پس از آزمون بتوان آنرا بعنوان فرضيه پذيرفت . بعبارت ديگر آنچه را كه ما بعنوان فرضيه در بوته آزمايش قرار مي‌دهيم بايستي از حداقلي از صلابت و اعتبار برخوردار باشد و نه آنچنان حدسي كه در مراحل آغازين جمع آوري اطلاعات بكلي باطل گرديده و محقق اجباراً سعي در ارائه فرضيه ديگري نمايد . بنابراين براي ارائه فرضيه يافت فرضياتي كه بتوان بر اساس آنها تحقيقي را شروع نمود بايد به نكات زير توجه دقيق مبذول نمود.
ارائه دهنده فرضيه بايد احاطه وسيعي نسبت به موضوع مورد مطالعه داشته باشد و تجاربي در آن زمينه داشته باشد بعنوان مثال ارائه فرضيه درباره پديده‌اي مثال بزهكاري نوجوانان شهري يا تغييرات خانواده مستلزم صاحب نظر بودن و داشتن تجارب كافي در زمينه مطالعات اجتماعي خاصه مطالعات اجتماعي خاصه مطالعات جامع شناسي شهري و خانوادگي است. البته افراد غير متخصص نيز ممكن است در اين زمينه‌ها به طرح فرضياتي بپردازند ولي بدليل عدم احاطه آنها بر موضوع اين امكان وجود دارد كه فرضيات آنان حتي قبل از قرار گرفتن در بوته آزمايش با انجام يك "زمينه سنجي" محدود و باطل گردد.
ارائه فرضيه مي‌بايد با تكيه بر منابع و مآخذي صورت گيرد كه عبارتند از:
1-تجارت شخصي و اطلاعات پراكنده
محقق از مجموع اطلاعات كلي و پراكنده‌اي كه ضمن جامعه مورد مطالعه داشته است ,براي ارائه فرضيه مي‌تواند استفاده كند. علاوه بر تجارت شخصي, محقق گاهي نيز كه ارتباط مستقيمي با موضوع مورد مطالعه نداشت است مي‌تواند از اطلاعات و تجارب شاهداني كه مستقيماً در ارتباط با جامعه مورد نظر بوده‌اند براي بدست آوردن اطلاعات مقدماتي درباره پديده و متغيرهاي آن استفاده نمايد و بعنوان مثال چنانچه موضوع تحقيق ما مطالعه در تضاد يا ستيز نقش ها در بين پرسنل يك سازمان اداري يا بيمارستان باشد بدون گردآوردن اطلاعات مقدماتي از جوي كه حاكم بر آن سازمان يا بيمارستان است , ارائه فرضيه براي ما امكان پذير نيست , بنابراين در اين مرحله كه اطلاعات ما بسيار ضعيف و يا تقريباً هيچ است و چنين كاري نيز بر عهده ما قرار گرفته است. ناچاريم براي شروع كار با انجام مصاحبه و تماس برخوردهاي مستقيم و غير مستقيم با مسئولين و پرسنل آن سازمان يك يا چند رابطه علي احتمالي را در ذهن خود پرورانده و بعنوان فرضيه ارائه دهيم تا ضمن تحقيق به محك آزمايش در آيد.
2-تحقيقات انجام شده قبل
تحقيقات انجام شده قبلي در زمينه مورد مطالعه و يا زمينه‌هاي مشابه در غالب موارد مي‌تواند به ما كمك فراواني نموده و از بسياري جهات درارائه فرضيه و كار تحقق ما را رهنمون باشد بنابراين لازم است كه محقق قبل از ارائه فرضيه به تحقيقات انجام شده در موسسات پژوهشي دولتي و غير دولتي رجوع نموده تا از دوباره كاري احتمالي و يا احياناً از ارائه فرضياتي كه قبلاً به محك آزمايش در آمده و باطل گرديده پرهيز گردد. ضمناً محقق مي‌تواند از تكنيك هاي الگوها و شيوه‌هاي بكار گرفته شده در تحقيقات انجام شده قبلي نيز ياري گيرد.
3-اطلاعات و آگاهيهاي تئوريك
محققي كه به منظور دست يابي به روابط علت و معلولي بين متغيرهاي موجود يك پديده اجتماعي به تحقيق مي‌پردازد, لازم است كه علاوه بر اعمال دقت كامل در كار پرسشگري و عمليات ميداني و بطور كلي در انجام جمع آوري دقيق اطلاعات , بايستي بتواند واقعيت هاي موجود يا نتايج بدست آمده را با زبان جامعه شناسي بيان نموده و با ديدي جامعه شناختي تبيين نموده و نتايج بدست آمده را با زبان جامعه شناسي بيان نمايد .
در حقيقت تفاوت بين مشاهده‌گري كه واقعيت ها را مي‌بيند و از هرگونه تحليلي درباره آنها عاجز است با مشاهده‌گري كه هر واقعيت اجتماعي را با روش بيني و نكته سنجي علمي تبيين وتفسير مي‌كند آنست كه مشاهده گر اول فاقد اطلاعات تئوريك درباره پديده هاي اجتماعي بوده در حاليكه مشاهده‌گر دوم از اطلاعات نظري گسترده‌اي برخودار است و هر واقعيت يا پديده را با بياني عملي تعريف نموده و آنرا با پديده‌هاي ديگر در رابطه علي قرار مي‌دهد .
زمينه سنجي : زمينه سنجي با تحقيق مقدماتي مرحله كوتاهي است كه غالباً در پژوهشهاي ميداني قبل از ارائه فرضيه و تجديد جامعه مورد مطالعه قرار مي‌گيرد. در تحقيق مقدماتي معمولاً از تكنيك مشاهده و گاهي نيز از "فهرست سئوالات" استفاده مي‌شود.
در اين مرحله سعي مي‌شود تا ويژگيهاي كلي و ابعاد جامعه مورد مطالعه شناسائيي گرديده و در صورتيكه قصد نمونه‌گيري داشته باشيم, بتوانيم نمونه‌هاي خود را با توجه به گونه‌گوني جغرافيائي و تنوع اقليمي و ساخت اقتصادي , اجتماعي منطقه انتخاب نمائيم . در تحقيقات ميداني گاه نيز بجاي "زمينه سنجي", اصطلاح "ديد كلي " را بكار مي‌برند كه منظور همان مشاهده كلي و عمومي محقق قبل از ارائه فرضيه و محدود نمودن دقيق جامعه مورد مطالعه است .
3-جمع آوري اطلاعات تحقيق
مرحله بعدي كار تحقيق كه مرحله بسيار با اهميتي نيز محسوب مي‌گردد, زماني است كه پس از انجام مقدمات كار يعني مشخص و معين شدن جامعه مورد مطالعه و تنظيم فرضيه‌ها با توسل به تكنيك هاي خاصي ,اطلاعات و ارقام لازم را از جامعه مورد مطالعه جمع آوري مي‌كنيم .
مهمترين تكنيك هاي جمع آوري اطلاعات عبارتند از
1-پرسشنامه تحقيقاتي 2-مشاهده در تحقيق 3-استفاده از فيش 4-نمونه گيري 5-مونو گرافي

[MIN@MAN]

روش تحقیق...Method of Research

روش تحقيق فرآيندیمنظم، دقیق، عینی و منطقی است

دکتر محمد کمالی


روش تحقيق
فرآيندی منظم، دقیق، عینی و منطقی است که به منظور جست‌و‌جو، بررسي، آزمون سوالات ما پیرامون محیط اطرافمان صورت گرفته و نتیجه نهایی آن نیز کشف واقعیات جدیدی است که در جهت حل مشکلات موجود ارائه می شوند. روش تحقيق در تمامي رشته‌هاي علمي اعم از علوم تجربي و علوم انساني کاربرد دارد و هر محققی برای حل مشکلات پیش روی خود یا سازمان متبوعش باید به آن تجهیز گردد. امروزه در حوزه مديريت گرايش‌هاي متنوعی نظير مديريت دولتي، صنعتي، بازرگاني، مالي، شهري، محيط زيست، MBA، اجرائي و مديريت فناوري اطلاعات در در حال رشد و توسعه هستند. طبیعی است که تسلط به روش تحقيق از ضرورت‌هاي مهم براي دانشجويان این حوزه تلقي مي‌شود.
·مفهوم و متغیر دو عنصر هستند که در اغلب تحقیقات حضوری تام و تمام دارند. در تحقیق به روش علمی یکی از حساسترین اقدامات تعریف صحیح و مناسب از این دو عنصر می باشد. اهمیت کار در این مرحله به صورتی است که لازم است با توجه به ویژگی های تحقیق به روش علمی دو گونه تعریف بدست می دهیم. تعریف شرحی و تعریف علمی و این دو تعریف را در مورد هر دو عنصر باید ارائه کرد. تفاوت بین مفهوم و متغیر در یک تحقیق شاید بسیار ظریف باشد. منظور از مفهوم آن عنصری از تحقیق است که محقق قصد اندازه گیری آن را ندارد لیکن باید برای سایرین به طور مشخص آنرا تعریف نماید تا دیگران منظور و مقصود محقق را از آن واژه یا مفهوم درک نمایند و متغیر آن عنصری است در تحقیق که محقق دقیقا قصد اندازه گیری آنرا دارد و ضروری است دیگران درک مشخصی از آن بر اساس تعریفی که محقق ارائه می کند داشته باشند.
·از همین جهت است که هم در تعریف مفاهیم و هم در تعریف متغیرها به دو گونه از تعریف روبرو هستیم. تعاریف شرحی عمدتا از لغت نامه ها ، دائره المعارف ها ، کتاب های مرجع و کتب درسی و... اقتباس می شود و تنها عنصر مورد نظر را تعریف نظری یا تئوری می نماید. به عبارت دیگر تعریف یک مفهوم بوسیله مفاهیم دیگر که معمولا از مطالعات و نظریه های موجود نشات می گیرد و با بیانی علمی ارائه می شود.بدیهی است در هنگام تعریف ذکر منبع مورد استفاده ضرورتی اجتناب ناپذیر است. (مثال (http://www.mkamali.com/research/example5.htm)) اما در تعاریف عملی که به طور مشخص بر عهده محقق قرار دارد محقق آنچه را که از این عنصر در این تحقیق خاص مد نظر دارد بیان می کند. به بیان دیگر محقق به مشخص ساختن و تعریف نمودن آن متغیر و تعین کردن عملیات و معیارهای تجربی که برای اندازه گیری و سنجش آن لازم است می پردازد. (مثال (http://www.mkamali.com/research/example5.htm))
·تعریف متغیر : متغیر مشخصه یک عنصر پدیده موجود زنده و یا هر چیزی است که قابلیت تغییر داشته و می تواند مقادیر مختلفی را بپذیرد. آنچه اهمیت دارد آنکه باید دقت شود در هر تحقیق ما متغیرهای خاص خواهیم داشت و اینگونه نخواهد بود که همه آنچه در یک مطالعه بعنوان متغیر حضور دارند برای تحقیق نامطلوب است. از سوی دیگر نوع متغیر علیرغم مشابه بودن عنوان از یک مطالعه به مطالعه دیگر ممکن است متفاوت باشد. (مثال (http://www.mkamali.com/research/example5.htm))
·متغیر را براساس عوامل مختلف به گونه های متفاوتی تقسیم بندی می نماید:
·چنانچه اهداف تحقیق مد نظر قرار گیرند 2 گونه متغیر خواهیم داشت:
·متغیر مستقل: آن متغیری است که محقق تاثیر آن را بر سایر متغیرها مورد سنجش قرار می دهد. (مثال (http://www.mkamali.com/research/example5.htm))
·متغیر وابسته: آن متغیری است که متغیر مستقل بر روی آن اثر می کنند. (مثال (http://www.mkamali.com/research/example5.htm))
· متغیر زمینه ای (جمعیت شناسی یا دموگرافیک):در مطالعات بر روی جوامع انسانی برخی متغیرهای وابسته به جمعیت حضور دارند که سنجش آنها به نحوی مورد استفاده ما خواهد بود. این متغیرها خصوصیات جامعه مورد مطالعه را به نحوه مطلوبی توصیف می کنند. (مثال (http://www.mkamali.com/research/example5.htm))
·متغیر مداخله گر: آن متغییری است که بر روی رابطه علت معلولی بین دو یا چند متغیر تاثیر می گذارد و باعث قوی یا ضعیف شدن رابطه بین متغیرها از حد واقعی آنها می شود.(مثال (http://www.mkamali.com/research/example5.htm))
· اما شکل ديگر بر اساس خصوصیات متغیر تقسیم بندی صورت بگیرد:
·متغیر کمی: و آن متغیری است که با عدد نمایش داده می شود. بدیهی است این متغیر همچون تقسیم بندی معمول در اعداد به دو دسته متغیر گسسته و پیوسته تقسیم خواهد شد که متغیر پیوسته مقادیر کسری را هم می پذیرد ولی گسسته این امکان را ندارد. (مثال (http://www.mkamali.com/research/example5.htm))
·متغير کيفی: این متغیری است که کیفیت صفات با آن معرفی می شود.
·متغیر مرکب: متغیری را که از ترکیب دو یا چند متغیر به وجود می آید می نامند. (مثال (http://www.mkamali.com/research/example5.htm))
·در همین جاست که تعریف متغیر آنهم به شکل عملی یا کاربردی ضرورت پیدا می کند. تعریف عملی باید بر اساس ملاکهایی صورت بگیرد که مهمترین آنها عبارتند از:
· قابلیت انجام داشته باشند
· دقیق و مشخص باشند
· قابلیت اندازه گیری داشته باشند
· جامعه مورد مطالعه
·جامعه مورد مطالعه ، جمعيتي است كه مطالعه بر روي آن انجام مي شود . لزوما“ اين جامعه انسانها نيستند بلكه مي تواند پديده ها ، اشيا و موجودات زنده باشند.
جامعه مورد مطالعه(نمونه گيري)
· مناسب ترین جامعه برای بررسی آن است که کل جامعه تحت مطالعه قرار گیرند. به عبارتی سرشماری انجام شود. در این حال جمعيت آماري برابر با جمعیت کل جامعه خواهد بود. اما معمولا محدوديت ها ي زماني و اعتباري (هزينه ها) ، دقت در گردآوري داده ها و كنترل آن، نیروی انسانی و تجهیزات و امکانات سبب استفاده از نمونه گيري براي سرشماري است. در نمونه گیری اصل بر این قرار داده می شود که چنانچه از مناسبات آماری صحیح استفاده شود امکان تعمیم نتایج و اطلاعات بدست آمده از مطالعه بر روی نمونه به جامعه اصلی وجود دارد. متداول ترين روش هاي نمونه گيري عبارتند از:
نمونه گيري احتمالي و غير احتمالي
نمونه گيري احتمالي
در نمونه گیری احتمالی از قوانین احتمالات برای نمونه گیری استفاده می شود. بدین صورت که به هریک از اعضای جامعه شانس معین برای حضور در نمونه داده می شود. برای انجام نمونه گیری ابتدا از فرمول تعیین حجم نمونه استفاده می گردد و پس از تعیین حجم نمونه و چارچوب نمونه گیری ( فهرست اسامی اعضای جامعه ) با یکی از روش های زیر اقدام به نمونه گیری می شود.
· نمونه گيري ساده تصادفي
· نمونه گيري منظم
· نمونه گيري طبقه اي
· نمونه گيري خوشه اي
· نمونه گيري چند مرحله اي
نمونه گيري غير احتمالي
در این روش اصولا بحث تعمیم نتایج به جامعه مورد مطالعه مطرح نیست. با توجه به محدودیت در جمع آوری اطلاعات و بويژه در تحقیقات شبه تجربی که نمونه بارز آن کارآزمائی بالینی می باشد جهت افزایش دقت و اعتبار اقدام به نمونه گیری از جمعیت در دسترس می شود. موارد زیر از جمله متداول ترین روش های نمونه گیری غیر احتمالی هستند:
·نمونه گيري آسوده ( لقمه اي)
·نمونه گيري سهميه اي
·نمونه گيري قضاوتي

[MIN@MAN]

روش هاي جمع آوري اطلاعات

يكي از اصلي تر ين بخش هاي هر كار پژوهشي را جمع آو ري اطلاعات تشكيل مي دهد

research information






روش هاي جمع آوري اطلاعات
يكي از اصلي تر ين بخش هاي هر كار پژوهشي را جمع آو ري اطلاعات تشكيل مي دهد. چنانچه اين كار به شكل منظم وصحيح صورت پذيرد‏ كار تجزيه و تحليل و نتيجه گيري از داده ها با سرعت و دقت خوبي انجام خواهد شد. براي جمع آوري اطلاعات در كارهاي پژوهشي چهار روش عمده را مورد استفاده قرار مي دهند.
اهداف
شما درپايان اين قسمت بايد قادر باشيد:
· روش های جمع آوری اطلاعات در هنگام اجرای تحقيق را توضيح دهيد.
· روش منتخب برای جمع آوری داده ها در تحقيق خود را تشخيص دهيد.با انتخاب شيوه مناسب از سوگيری در تحقيق خود پيشگيری کنيد.
گردآوری داده ها
پیش از گردآوری داده ها باید طرح مشخص برای اینکاردر نظر گرفت. پاسخ به سوالات زیر می تواند راهگشا باشد.
· داده هاي مربوط چه چيزي گردآوري مي شود ؟
· چرا داده ها گردآوري مي شود ؟
· داده ها چگونه گردآوري مي شود ؟
· داده ها در چه زماني گردآوري مي شود ؟
· داده ها را چه كساني گردآوري مي كنند ؟
· گردآوري داده ها به چه مواد و ابزاري نياز دارد ؟
· داده ها چگونه توصيف و تفسير مي شوند ؟
· چه مقدار هزينه براي گردآوري داده ها و تفسير آنها لازم است ؟
· داده ها چگونه گزارش مي شوند ؟
· منبع يا منابع تأمين هزينه كيست ؟
پردازش و تفسير داده ها

oپس از آن كه داده ها گردآوري شد ، بايد آنها را پردازش و تفسير نمود



oكنترل كيفيت داده ها
oتفكيك داده ها
oپردازش داده ها

كنترل كيفيت داده ها
· داده ها به دقت جمع آوري و ثبت شود
· داده هاي گردآوري شده را بازبيني كنيم
· خطاهاي احتمالي را اصلاح كنيم
· اگر تعدادي از پرسش ها بدون پاسخ مانده است بايد تكميل شود
· اگر پاسخ سئوال ها با يكديگر همخواني ندارند ميبايست علت روشن شده و پرسشنامه اصلاح گردد
تفكيك داده ها
· تفكيك داده ها كار پردازش را ساده تر مي سازد ، مثلاً داده ها از گروه هاي مختلف جمع آوري شده اند ، كودكان و بزرگسالان ، زنان و مردان ، شهري و روستايي ، كاركنان رسمي و غير رسمي و …
· بهتر است ابتدا پرسشنامه هاي مربوط به هر گروه يا جمعيت را جدا كنيم
پردازش داده ها
· از دو روش دستي و رايانه اي مي توان استفاده كرد
· از روش دستي پردازش براي تعداد كم پرسشنامه ميتوان استفاده كرد
· روش چوب خطي رايج ترين روش پردازش دستي است
· چوب خط زدن شامل شمارش تعداد دفعات نتيجه مشاهده شده است كه در فرم هاي گزارش موجود باشد
اصلی ترین روش ها برای جمع آوری داده ها به شرح زیر است:
استفاده از اطلاعات و مدارك موجود
· در برخي تحقيقات اطلاعاتي كه بايد بعنوان داده مورد بررسي و تجزيه و تحليل قرار گيرند از پيش آماده هستند. بدين صورت كه محقق بدنبال اطلاعات جديد نيست بلكه می تواند نسبت به جمع آوري اطلاعاتي كه از قبل تهيه شده اند و در پرونده هاي ( درمانگاهي بيمارستاني ثبت احوال، دانشجويي ،دانش آموزي و مراجعين به مراكز مختلف شهرداري ها و... ) موجود است اقدام كند.
· مزايا: به واسطه موجود بودن اطلاعات ارزان است. در وقت صرفه جويي مي شود. مهمترين مزيت آن امكان ارزيابي روند موضوع مورد بررسي در گذشته است كه در مطالعات گذشته نگر بسيار حائز اهميت است.
· معايب: ناقص بودن و دردسترس نبودن اطلاعات از اشكالات عمده اين روش است. گاهي ملاحظات اخلاقي مانع از دستيابي به اطلاعات مورد نظر مي باشد. قديمي و كهنه بودن اطلاعات هم ممكن است در برخي موارد مطرح باشد.
مشاهده
· از روش هاي جمع آوري اطلاعات است كه در آن رفتار مشخصات موجودات زنده اشيا و پديده ها با استفاده از ويژگي هاي گوناگون آنها ملاحظه و ثبت مي گردد. منظور از مشاهده ثبت دقيق تمام جوانب بروز حادثه ويژه يا رفتار و گفتار فرد يا افراد از راه حواس و يا ساير راه هاي ادراكي ( كمك گرفتن از ابزار خاص ) مي باشد.
· مشاهده منظم در تحقيق ضروري است بنابراين مشاهده بايد:
· به هدف تحقيق مربوط باشد
· برنامه و نحوه عمل آن از قبل مشخص و تنيم شده باشد
· به طور دقيق و منظم ثبت شود
· ميزان اعتبار و صحت انجام آن قابل سنجش و بررسي باشد
· مشاهده به دو صورت مشاركتي و غير مشاركتي انجام مي شود. كه در مشاهده مشاركتي شخص مشاهده كننده در موضوع مشاهده شركت دار دو در همان جلب مشاهده صورت مي گيرد. (مثال) در مشاهده غير مشاركتي مشاهده گر پديده مورد مشاهده را بدون آنكه خود دخالتي در آن داشته باشد ملاحظه مي كند كه اين روش خود به دو صورت انجام مي شود. در روش اول مشاهده گر پديده ها را به صورت آشكار ثبت مي كند ( مثال )و در نوع دوم مشاهده گر به صورت مخفيانه مو راد مورد مشاهده را ملاحظه و به ثبت آن مي پردازد.(مثال)
· مشاهده ممكن است در هنگام تهيه طرح اوليه تحقيق نيز صورت پذيرد كه بدان مشاهده مقدماتي گفته مي شود مشاهده ممكن است منبع اصلي جمع آو ري اطلاعات باشد و گاهي نيز براي تكميل يا اصلاح اطلاعاتي كه از روش هاي ديگر بدست آمده است استفاده شود. مشاهده ممكن است در مورد اشيا صورت بگيرد .(مثال)
· مزايا: امكان بررسي جزئيات موضوع وجود دارد. مي توان صحت اطلاعات جمع آوري شده را با وسائل ديگر آزمايش كرد .براي جمع آوري اطلاعات زمينه اي مناسب است. در زمان كوتاه اطلاعات زيادي بدست مي آيد و اعتبار علمي اطلاعات بالاست.
· معايب: حضور مشاهده گر مي تواند بر روند فعاليت مورد مشاهده تاثير گذار باشد. تمايلات شخصي مشاهده گر و ميزان توانائي او در مشاهده و ثبت دقيق فعاليت مورد مشاهده ممكن است تاثير گذار باشد. عوامل محيطي بر نوع و روش گرد آوري اطلاعات موثر است. استاندارد كردن و طبقه بندي اطلاعات مشكل است ( بويژه در ثبت رفتار انساني ) .مشكلات اخلاقي در مشاهده اعمال شخصي وجود دارد. براي نمونه هاي زياد وقت گير و پر هزينه است.
مصاحبه
· مصاحبه يكي از روش هاي جمع آوري اطلاعات است كه در آن به صورت حضوري ياغير حضوري از افراد يا گروهي ار آنان پرسش مي شود. نكته مهم آن است كه سوالات مصاحبه از پيش انديشيده شده و تعيين شده است. آنچه مصاحبه را به صورت هاي مختلف طبقه بندي مي كند ميزان انعطاف پذيري آن و يا نحوه اجراي آن است. مصاحبه را يكي ازروش هائي دانسته اند که امکان دریافت پاسخ در آن بیش از روش های دیگر است، زيرا در هنگام مصاحبه امكان تحريك آزمودني براي دادن پاسخ وجود دارد و نيز مي توان در صورت ابهام با توضيح موضوع راروشن ساخت.
· مهمترين انواع مصاحبه به شرح زير عنوان شده اند:
· مصاحبه انعطاف پذير يا آزاد : در اين نوع چارچوب وحدود پرسش ا براي كصاحبه گر مشخص است لي زمان و توالي پرسش به سليقه مصاحبه گر بستكي دارد. دراين حالت رفتار آزمودني طبيعي تر است و اطلاعات واقعي تري بدست مي آيد. مصاحبه گر مي تواند سوالات اضافي نيز طرح كند. ا ين روش براي تحقيق هائي با مقياس كوچك ‏، مطالعات كيفي و يا مصاحبه با اشخاص و گروههائي كه اطلاعات اصلي از آنها بدست مي آيد ، مناسب است. هدف در اين گونه مصاحبه ها جمع آوري اطلاعات عميق و كيفي است. ( (http://www.mkamali.com/research/examples3.htm) مثال) (http://www.mkamali.com/research/examples3.htm)
· مصاحبه با انعطاف پذيري متوسط يا منظم : در اين نوع مصاحبه ، مصاحبه گر از پرسشنامه اي با پرسش هاي مشخص و با توالي ثابت استفاده مي كند ، اما معمولا پرسش ها به صورت باز هستند. تلاش مي شود شرايط براي همه يكنواخت نگه داشته شود.هدف در اين جا جمع آوري اطلاعات كمي و سطحي است. ( مثال) (http://www.mkamali.com/research/examples3.htm)
· مصاحبه با انعطاف ناپذيريا پرسشنامه همراه با مصاحبه : مصاحبه گر از پرسش نامه اي با پرسش هاي مشخص و با توالي استاندارد استفاده مي كند. پاسخها ثابت و از قبل پيش بيني و طيقه بندي شده اند و معمولا پرسش ها به صورت بسته هستند. اين روش در مطالعات بزرگ و زماني كه پژوهشگر از تنوع پاسخ ها اطلاع دارد بكار مي رود. (مثال) (http://www.mkamali.com/research/examples3.htm)
· نكات مهم در موردانجام مصاحبه
· تكلم با زبان شخص مصاحبه شونده
· آشنائي مصاحبه گر با اهداف و روش طبقه بندي و ارزش گذاري پاسخها
· دخالت ندادن تمايلات شخصي مصاحبه گر
· ايجاد شرايط يكسان براي همه
· كسب اجاره درهنگام استفاذه از دستگاه ضبط صدا
· جلب اعتماد مصاحبه شونده
· رعايت مقام وموقعيت اجتماعي افراد
· بيان توضيحات كافي قبل از شروع مصاحبه
· ارائه آموزش به مصاحبه گران پيش از انجام مصاحبه
· مزاياي مصاحبه
· قابليت استفاده براي كم يا بي سوادان و كودكان و بيماران
· امكان روشن كردن مفهوم سوالات
· در مقايسه با مشاهده بدست آمدن درصد بيشتري از پاسخ ها
· معايب مصاحبه
· وقت گير و پرهزينه
· در مقايسه با روش مشاهده ثبت وقايع ناقص تر است
· طبقه بندي وتجزيه و تحليل اطلاعات درهنگامي كه سوالات باز هستند مشكل است
· تورش مصاحبه گر و دخالت دادن نظرات شخصي
پرسشنامه
· پرسشنامه شامل دسته اي از پرسش هاست كه برطبق اصول خاصي تدوين گرديده است و به صورت كتبي يه افراد ارائه مي شود و پاسخگو بر اساس تشخيص را خود جواب ها رادر آن مي نويسد. هدف از ارائه پرسشنامه کسب اطلاعات معين در مورد موضوعي مشخص است. بزرگ بودن گروه يا جامعه مورد مطالعه يكي از دلايل مهم براي استفاده از پرسش نامه است چه امكان مطالعه نمونه هاي بزرگ را فراهم می آورد. كيفيت تنظيم پرسشنامه دربدست آمدن اطلاعات صحيح و درست و قابل تعميم بسيار با اهميت است.
· بر اساس نحوه اجراي پرسش نامه و نيز نوع سوالات پرسشنامه مي توان آنرا به دستجات متفاوت تقسيم نمود.
· طبقه بندی بر اساس ماهيت پرسشنامه :
· پرسشنامه باز: در اين نوع پرسشنامه با سوالات باز روبرو هستيم.در اينجا پاسخگو مي تواند بدون محدوديت هرپاسخي را كه مد نظرش باشد در مورد آن پرسش بنويسد و يا در آن زمينه توضيح دهد. در اينگونه سوالات ، اطلاعات دقيق تر، كامل تر و داراي ارزش بيشتر هستند ولي طبقه بندي و نتيجه گيري از آنها مشكل تر و له تجربه زياد نيازمند است.
· پرسشنامه بسته : پرسش هاي بسته در اين نوع پرسشنامه ارائه مي شود.براي هر پرسش تعدادي گزينه و پاسخ انتخاب شده است كه فرد پاسخ دهنده بايد يكي از آنها رابه عنوان پاسخ بگزيند.هريك از پاسخ ها به گونه اي تنظيم شده است كه در عين منطقي بودن براي آن سوال از پاسخ مربوط به ديگر سوالات مجزاست. در اينجا پاسخ ها را مي توان به سرعت نوشت و تجزيه و تحليل و طبقه بندي پاسخ ها نيز ساده تر است اما اطلاعات به دقت و كاملي پرسش نامه باز نيست.
· طبقه بندي بر اساس نحوه اجرا
· پرسشنامه همراه با مصاحبه : اين پرسشنامه همان مصاحبه انعطاف ناپذير است كه به صورت حضوري پرسش ها از افراد پرسيده مي شود و پاسخ ها را پرسشگر در برگه پرسشنامه وارد مي كند.
· پرسشنامه خود ايفا : پرسشنامه در اختيار فرد يا گروه قرار مي گيرد و فرد به تنهائي و يا به صورت گروهي يه پرسش ا پاسخ مي دهند .
· پرسشنامه پستي : پرسشنامه براي افراد از طريق پست ارسال مي شود . فرد پس از تکميل آنرا براي محقق عودت مي دهد.
· پرسشنامه الكترونيك : در اين نوع از پرسشنامه كه به تازگي موارد استفاده از آن گسترش يافته است ، محقق با استفاده از شبكه هاي اطلاع رساني و اينترنت ، اقدام به ارسال پرسشنامه الكترونيك براي افراد مي كند و افراد پاسخ ها را در همان پرسشنامه وارد و با پست الكترونيك براي محقق باز مي گردانند.در برخي موارد ممكن است افراد نسخه اي از پرسشنامه را چاپ کرده و بعد از پاسخگوئي به شكل پستي باز گردانند.
· نكات مهم در طراحي پرسشنامه
· داشتن يك مقدمه رسا ، جذاب و واضح در ابتداي پرسشنامه
· وجود پرسش هاي قابل فهم و خالي از ابهام
· خودداري از پرسش هاي طولاني و وقت گير و دوپهلو
· خودداري از واژه ها و لغات نامانوس و نامفهوم
· طراحي پرسشنامه زيباودوراز كلمات زشت و زننده و تا جاي ممكن دوستانه
· محدود بودن پرسش هاي زمينه اي
· قرار دادن پرسش هاي حساس و مهم در پايان پرسش نامه
· هر سوال فقط به يك موضوع اختصاص داشته باشد
· استفاده از پرسش هاي باز و بسته به همراه هم
· قرار دادن تمام پاسخ هاي ممكن براي پرسش هاي بسته
· مزاياي پرسشنامه
· عدم نياز به شحص مصاحبه كننده ، بنابراين عدم تاثير وجود چنين شخصي
· ساده و ارزان
· سادگي طبقه بندي و تجزيه و تحليل
· دقت يشتر پاسخ ها بواسطه محرمانه ماندن افراد
· امكان تنجام مطالعات بزرگ
· يكسان بودن شرايطردر زمان تكميل
· معايب پرسشنامه
· عدم قابليت استفاده براي بي سوادان
· درك نكردن مفهوم سوال
· امکان ارائه تصوير كاذب توسط فرد از خود
· كاهش درصد پاسخ هاي رسيده در پرسشنامه پستی
· در هنگام نوشتن پرسشنامه بايد دقت نمود تا ابتدا از پرسش هاي زمينه اي استفاده گردد و سپس به پرسش هائي كه در زمينه موضوع طراحي شده اند ، رسيد.

· خصوصيات يك پرسش
· اعتبار صوري : بدين مهنا كه صوال قادر به اندازه كيري موضوع مورد پرسش باشد.به تعبير ديگر مقياس اندازه گيري متغيرتحت مطالعه باشد.
· انتظار دانستن پاسخ : بايد سوال طوي طرح شود كه انتظار داشته باشيم پاسخگو ،‌جواب آنرا داند.
· روشن و صريح : سوال بايد بدون ابهام باشد و تنها به يك مطلب اشاره كند.
· بي آزار : به مسائل خصوصي افراد وارد نشود مگر با اجازه قبلي خود آنها.
· منصفانه: دلالت بر معنا و مفهوم خاصي ننماير و آزمدني را به موضع خاص نكشاند.
روائی و پایائی
ابزاری که برای جمع آوری داده ها مورد استفاده قرار میگیرد درمرحله نخست باید از روايي (اعتبار) برخوردار باشند و درمرحله دوم باید پايايي ( اعتماد ) داشته باشند .
· روائی بدین معناست که روش يا ابزار به كار رفته تا چه حدي قادر است خصوصيت مورد نظر را درست اندازه گيري كند .
· مثال: اگر بخواهيم شيوع كم وزني هنگام تولد را در نوزادان يك زايشگاه بدانيم ، بايد همه نوزادان تولد يافته را وزن كنيم . براي اين كار مي بايست از ترازوي مخصوص توزين نوزاد و آنهم ترازوي استاندارد استفاده شود
· پايايي قابليت تكرار روش يا ابزار اندازه گيري است . اگر روشي از پايايي برخوردار نباشد ، داده هاي گردآوري شده روايي ( اعتبار ) نيز نخواهند داشت .
· مثال :در مثال بالا باید دید با چند بار وزن کردن آیا وزن یک کودک را در هر مرحله مشابه وزن قبلی نمایش میدهد.

[MIN@MAN]

راهنمايی نوشتن " طـــرح تحـقــيــق "

این مقاله در نشریه علمی، پژوهشی و اطلاع رسانی انجمن مدیریت ایران (ماهنامه مدیریت- شماره: ۱۰۷ – ۱۰۸) پذیرفته و به چاپ رسیده است. (دارای شماره استاندارد بین المللی ۷۴۴۵-۱۰۲۳)


Guide to writing a research proposal



ترجمه: مهدی یاراحمدی خراسانی






ک طرح تحقيق (proposal) رسمی برای تحقيق لازم بوده است .اين وسيله ای است که به واسطه‌ی آن هيأت دانشگاه تحقيق شما را ارزيابی می کند. مراحل پيشرفت اين طرح در صورتی می‌تواند تمرين ارزشمندی باشد که عامل تعين کننده ای برای رسيدن شما به اهدافتان باشد. اهداف پروژه تحقيقاتی وطرح آن را به وضوح مشخص کنيد. طرح توسعه يافته راه مهمی است که در آن شما می توانيد درک خود را از تحقيق نشان دهيد و تفکرات خود را با ديگران مکاتبه کنيد. اين رهنمودها برای ياری شما در جهت استخراج عقايدتان مهيا شده است. آنها نيازهای طرح اصلی را بنا می کنند.


1- عنوان و مشکلات شايع
موضوع تحقيق بر اساس مسئله ای که قابل بررسی است تنظيم می شود موضوع بايد:
واضح توضيح داده شود و در يک يا دو جمله خلاصه گردد.
بعد از مشورت با سر پرست معين گردد.
موضوع معمولاً به عنوان مسئله يا سؤالی که نياز به پاسخ دارد، ساخته می شود.بيان موضوع خواننده شما را به پرسش هايی در مورد ارزش کار دعوت می نمايد. يک طرح تحقيقی خوب در يک عنوان حيرت آور تحقيقی، شناخته می شود. لازم به گفتن نيست که بيان شما حاصل از علايق وعقايد شما، مشورت با سرپرست وديگران خواهد بود.
قالب بندی سؤالات هميشه آسان نيست و شما نياز به پرسش از خود داريد که آيا سؤالات تحقيقی واقعاً مسئله ای است که پرسيده و پاسخ داده شود؟ قالب بندی اين مسائل در ساختار يک تحقيق بسيار سخت است گر چه برای محققين باز بينی و تنظيم آن به عنوان پيشرفت تحقيق يک کار رايج است.
مسئله ی مهم اين است که نگرش و تصور شما از موضوع چگونه است؟ چيزی که برای استخراج درک شما در مورد مسئله ای که بر روی آن کاوش می کنيد مورد نياز است.
2- سابقه و بافت متن
عنوان تحقيق شما لازم است که در بافت و زمينه خودش قرار داده شود. درروش گرافيکی اين زمينه شما لازم است که نشان دهيد چگونه و چرا عنوان اهميت پيدا می کند و چرا ارزشمند است؟ اين يعنی:
بافت مشکلات تحقيق- چگونه به وجود می آيد؟
خلاصه کردن مطالب مهم چه نتايجی و برای چه کسی خواهد داشت؟
مراجعه به موضوعات کليدی که به عنوان مربوط می شوند.
زمينه می تواند در چند روش مهيا شود. علايق شخصي و يا وابستگيهای نظری شما تحقيق را گسترش داده و خلق می کند. صفحه بندی آن در توسعه ی نظری يافت می شود يا به ادبيات مربوط می گردد. جايی که اعمال حرفه ای کانون و نقطه ی اصلی است، شما ممکن است بخواهيد رويه يا تغييرات سازمانی متن را تجزيه و تحليل کنيد.
در هر صورت، شما بايد توانايی هايی که برای شکل دهی تحقيقتان به بازی گرفته می شوند را خلاصه کنيد. اين تجزيه ها بايد شما را به استنطاق مفروضات خودتان در مورد اينکه چرا موضوع مهم است، هدايت کند شما بايد بپرسيد که چه علايقی تحقيق را به جلو می راند و از چه نقطه نظری اين موضوع مهم است؟
3- چارچوب نظری و ادبيات مربوط
چارچوب نظری مسئله ی تحقيق را در ارتباط با ادبيات مربوطه با دقت شرح می دهد، او بايد به چنين مطالبی رسيدگی کند:
موجود بودن تحقيق و رابطه اش با موضوع شما
ديد نظری مربوط يا جنبه ی فکری
کليدی کردن تصورها يا شکل دادن ديدگاه خودتان
ممکن کردن مسير تحقيق که احتمال دارد پيگيری کنيد.
طرح شما لازم است نشان دهد که چگونه تحقيق طرح ريزی شده با بدنه مطالعات مربوط يا ادبيات مرتبط است.
راه رسمی درست برای انجامش اين است که خلاصه ی متن بازبينی شده ادبی بر روی مدلهای سنتی دانشمندان را به صورت خلاصه بنويسيد. اين هميشه ممکن نيست، مخصوصا اگر رابطه ی کوچکی با تحقيق گذشته وجود داشته باشد. ديگر آنکه خلاصه کردن انواع منابع تئوری که ممکن است تحقيق شما را شکل دهد.
اگر چه تمام طرح ها (PROPOSAL) لازم نيست که شامل يک چارچوب ادراکی باشند، طرح تحقيق توسعه يافته اين کار را انجام خواهد داد. اين می تواند نتيجه ای که درک شما را بيان می کند، در بر داشته باشد.
4- روش تحقيق و علم اخلاق
متودولوژی حقيقتا روش تحقيقی است که شما به پيشرفت يا استعمال کردن و صفحه بندی آن ها تمايل داريد .
اين فراتر از توصيف تکنيک وشيوه های مطرح شده است و بايد فرضيات کليدی، روش ساختاری شما را طرح ريزی کند.
اين ممکن است بعضی از نتايج روش تحقيق که شما پيش بينی کرده ايد در پيشرفت ديدگاه تحقيقی شما به وجود آيد، از پيش خبر دهد.
چگونگی شرح طرح تحقيق شما بستگی دارد به ديدگاهی که شما داريد.
تقسيم انواع روش تحقيق چنين است:
مراجعه به پذيرش روش يا رويکرد
برجسته کردن مشکلات در راه توسعه ی ديدگاه مناسب
بيان چگونگی اطلاعات توليد شده، تشريح و گزارش آن
نتايج سندهای اخلاقی در دانشگاه
اگر شما برای مقدار کمی مطالعه برنامه ريزی کنيد، شما در روشها نکته برداری و تجزيه را ترجيح می‌دهيد.
طرح تحقيق کيفيتی، به توصيف نتايج جزيي کيفيتی نياز دارد. عمل روش تحقيق محققان نياز به توضيح در طول ترم، پيشرفت برنامه ريزی و نتايج صورت های مختلف توسعه ی آن و مانند آن دارد.
5- طرح تحقيق و جايگاه آن
مهمترين بخش اين طرح برنامه ريزی محقق در کليه مراحل به سوی تکميل تحقيق می باشد. برنامه‌ريزی شما بايد وظيفه ای که در هر مرحله بازبينی ادبی به عهده ی شماست، معين کند. چارچوب تحقيق، تشريح روش، نکته برداری يافته ها وغيره را معين کند.
اين وظايف بايد معين کند که چه نوشته ای چگونه وچه زمانی تکميل خواهد بود.
اين ها به ما کمک خواهند کرد برای:
نمايش تحقيق به عنوان کار ترمی دانشگاه به وسيله دوره ی مناسب
توضيح موضوعات نوشتاری دانشگاه برای هر ترم
توضيح ديگر نتايج در مرحله ی داده شده مانند سمينار يا کنفرانس
مجاز بودن برای تجديد نظر وبررسی پايان نامه درطول ترم
شما وقت بی حد و اندازه برای تکميل اين مدارج نداريد.
برای تکميل در زمان کوتاه و برنامه ريزی چگونگی دست يابی به آن بر نامه ريزی کنيد. راه پيشنهادی برای توصيف زمان مناسب در برنامه ی ارائه شده نشان داده شده است.
6- نوشتن تحقيق
تهيه پايان نامه وظيفه نوشتاری چالش انگيزی است و می تواند برای تعيين اينکه چه نتايج نوشتاری در هر مرحله خواهد بود، مورد کمک قرار گيرد.
دانشجويان علاقه مند استادان، برای درک پژوهشگرانه در طول ترم کار می کنند. گر چه زمينه تحقيقشان خيلی در گير کننده نباشد.
مکملهای اخير بهترند، اگر پايان نامه در سر تا سر نوشته های تکميلی ويژه شامل فيش های تحقيق که بايد در سمينار و کنفرانس حاضر باشد، توسعه يابد.
تقاضاهای نامزدی پزشکی، سمينار تأييد پزشکی را تکميل می کند.
7- تحقيق مناسب
توضيحات زير چگونگی مدارج تحقيق پايان نامه ی برنامه ريزی شده در طول فرآیند را بيان می‌کند:
1- تحقيق، فيش در بحث، پايان نامه، خلاصه رئوس، پايان نامه (طرح تحقيق پيشرفته)
2- فيش برداری استد لالی و چارچوب ادراکی، بازبينی ادبی(خواندن ادبيات تحقيق مذاکره و ارزيابی فعاليت)
3- پيش نويس بخش روش تحقيق، آزمايش موارد انتخابی مورد نگارش، بررسی دوباره بخش های ادراکی (زمينه ی تحقيق، پيشرفت طرح آزمايشی، پيشرفت برنامه ی داده ها)
4- فيش های کار شده در زمينه تحقيق، مورد نگارش قرار دادن روشهای تحقيق(زمينه ی تحقيق، اتمام روشها و تکميل)
5- پيش نويس بخش تجزيه، آماده سازی برگه کنفرانس، پيش‌نويس بخش آخر (تجزيه)
6- بخش آخر، باز بينی پايان نامه و ساختارش، سمينار يا برگه کنفرانس (بازبينی پايان نامه)
7- بازبينی نهايي، عنوان ژورنال (فرمانبرداری و آزمون)
نکته :
طرح تحقيق اصولا برای تصميم گيری در مورد پذيرش مورد استفاده قرار می گيرد، دور از انتظار است که اين نهايت و اتمام کار باشد. بعد از شروع تحقيق اين طبيعی است که طرح تحقيق به عنوان نتايج پژوهش در بعضی مواقع به صورت معتبر مورد اصلاح قرار گيرد.

[MIN@MAN]

چگونه بوسيله اينترنت تحقيق كنيم؟

اینترنت تأثیر بسیار عمیقی بر میزان دانایی (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%A7%DB%8C%DB% 8C&action=edit) و جهان بینی (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86_%D8%A8%DB %8C%D9%86%DB%8C&action=edit) داشته است

ربابه نصيرزاده

معمولا تحقيق براي بررسي يک مشکل صورت مي گيرد. بررسي مشکل يا يادگيري يا انجام يک فعاليت فرهنگي و... مواردي است که مساله تحقيق در آن اهميت پيدا مي کند.
تعريف تحقيق
تحقيق از نظر لغت به معناي يافتن حقيقت و در اصطلا ح علمي عبارت است از اعمال روش هاي توام با طرح و انديشه که براي کشف حقيقتي به کار مي رود. هدف تحقيق عبارت است از پاسخگويي به يک مساله يا حل يک مشکل و محقق مي کوشد ديده هاي موجود را مورد بررسي قرار دهد تا مسائل جديدي بيابد. آنگاه يافته هاي خود را طوري به هم مربوط سازد که حاصل آن، مجموعه واحد و يگانه اي گردد.
براي اينکه نتيجه کار حاصل از يک تحقيق يا پژوهش، يک نتيجه کاملا علمي باشد، محقق در طول انجام تحقيق بايد دو اصل مهم واقعيت نگري و پرهيز از پيش داوري را رعايت کند. انجام يک تحقيق به روش علمي، مراحلي دارد. اين مراحل به ترتيب عبارتند از:
الف- طرح مساله يا موضوع تحقيق
ب- تهيه طرح تحقيق
ج- تهيه و تنظيم فرضيه
د- جمع آوري اطلا عات
ه- طبقه بندي اطلا عات به دست آمده
و- مطالعه اطلا عات و تشخيص روابط علت و معلولي
ز- تعيين اعتبار و نقد فرضيه ها
ح- گزارش نتيجه تحقيق
انجام هر يک از مراحل فوق، خود با روش ها و اصولي انجام مي شود. در ادامه اين بخش، برخي از مراحل فوق، که از اهميت بيشتري برخوردارند، مورد بررسي قرار گرفته مي شوند.
موضوع تحقيق
موضوع تحقيق به عنوان اصلي ترين جز» تحقيق، بيانگر هدف محقق است و اهميت آن، نمايانگر ميزان همت محقق خواهد بود. همچنين در انتخاب موضوع، بايد توجه داشت که هر موضوعي براي هر شخصي و با هر امکاناتي و با هر مکان و موقعيتي قابل بررسي نمي باشد. به طور کلي موضوع تحقيق بايد شرايطي داشته باشد.
1- موضوع بايد حتي الا مکان در شروع کار محدود و واضح باشد.
2- موضوع بايد مورد علا قه باشد و مورد بررسي قرار بگيرد.
3- موضوع بايد قابل مطالعه باشد.
4- بهتر است موضوع در زمينه رشته تحصيلي يا کار باشد.
5- لازم است پيش داوري هاي قبل از انجام عمل تحقيق به دور از تعصبات بي منطق باشد.
6- فرضيه هاي در نظر گرفته شده بايد قابل آزمون باشند.
7- موضوع بايد نه زياد تازه باشد که هيچ منبعي در مورد آن وجود نداشته باشد و نه زياد قديمي، منسوخ و بي فايده باشد. به همين دليل بهتر است انتخاب موضوع با مشورت متخصصين مربوطه صورت گيرد.
پس از انتخاب موضوع، محقق بايد در منابع اطلا عاتي در دسترس، به دنبال منابع مربوط به موضوع بگردد تا فهرست و ليستي از مطالب برجسته مرتبط با موضوعش را به دست آورده طبقه بندي کند و به دنبال آن پرسش ها و فرضيه هايي مرتبط با موضوع خود مطرح کند. سپس به تهيه طرح تحقيق خود بپردازد.
طرح تحقيق
يک محقق پس از انتخاب موضوع و شناسايي منابع و ماخذ، لا زم است آغاز کار تحقيق خود را به اطلاع سايرين برساند. اين کار با تهيه يک طرح تحقيق صورت مي گيرد. طرح تحقيق عبارت است از خلا صه مراحل انجام کار تحقيق که محقق براي رسيدن به هدف خواهد پيمود. اين طرح برنامه و روش تحقيق را معرفي مي کند.
طرح تحقيق پس از بيان موضوع تحقيق و انگيزه انتخاب آن و فوايد حاصل از تحقيق، به معرفي کارهاي قبلي انجام شده، روش هاي مورد نظر براي جمع آوري و تحليل اطلا عات و به طور کلي روش انجام تحقيق مي پردازد. همچنين يک طرح تحقيق به ليستي از منابع اطلا عاتي مرتبط با موضوع تحقيق اشاره دارد.
طرح هاي تحقيقي معمولا با يک شيوه ساده و منطقي ارائه مي شوند. هرچند راه هاي بسياري براي تدوين و تنظيم مطالب يا موارد يک طرح تحقيقي وجود دارد، اما تدوين هر تحقيق و مراحل آن تابع ماهيت تحقيق است. به عنوان مثال طرح تحقيق مربوط به يک تحقيق با ماهيت مطالعه اي يا کتابخانه اي، متفاوت از طرح تحقيق پژوهشي (اعم از توصيفي و تحليلي) مي باشد.
ابزارهاي جمع آوري اطلا عات
روش هاي مختلفي براي جمع آوري اطلا عات وجود دارد. ابتدايي ترين اين روش ها، مشاهده است. روش ديگر مطالعه منابع است. اين منابع ممکن است از مجلا ت، کتب و روزنامه هاي چاپ شده يا الکترونيکي استخراج شده باشد. يکي از روش هاي يافتن مقالا ت و اطلا عات مرتبط به موضوع، جستجو در خلا صه مقالا ت نشريات است که معمولا به صورت سالا نه با ذکر نام مجله و شماره آن، فهرست مي شوند. اين اطلا عات معمولا در کتابنامه ها چاپ مي شود.
لا زم به ذکر است که بسياري از اطلا عات قبل از چاپ در نشريات و کتب، روي صفحات وب و اينترنت وجود دارند. بسياري از مجلا ت، يک نسخه از مطالب خود را يا حداقل خلا صه اي از مقالا ت خود را روي اينترنت مي گذارند. بعضي از مجلا ت معتبر، مقالا ت تايپ شده را به صورت کامل روي CD يا ميکروفيش پياده مي کنند و در معرض فروش قرار مي دهند. بديهي است جستجو در منابع الکترونيکي به جاي منابع چاپ شده، سرعت و کارآيي بيشتري دارد.
بخش دوم اين جزوه، روش جستجوي اطلا عات مرتبط با موضوع مورد نظر را در اينترنت آموزش مي دهد. اين روش براي جستجوي اطلا عات نشرياتي که روي CD يا ميکروفيش پياده شده اند نيز کاربرد دارد. با استفاده از اين CD ها مي توان به روش ساده تري به اطلا عات مقالا ت چاپ شده در مجلا ت دست يافت. بدين منظور استفاده از امکانات جانبي کتابخانه ها ومراکز اينترنت پيشنهاد مي شود.
برخي از تحقيقات، مخصوصا تحقيقاتي که به موضوعات اجتماعي و علوم انساني مربوطند، نياز به تهيه عکس، پرسشنامه يا مصاحبه دارند. در اين موارد، نتيجه نهايي تحقيق با تحليل هاي آماري روي اطلا عات به دست آمده صورت مي گيرد.
نکته قابل توجه براي يافتن هر يک از اطلا عات فوق، اين است که محقق در هنگام جمع آوري اطلا عات و جست وجو براي منابع مرتبط، به درستي بداند موضوع مورد نظرش چيست و دقيقا به دنبال چه مطلبي مي گردد. در اين صورت اطلا عاتي را به دست مي آورد که کاملا با موضوع مورد نظرش مطابقت دارد.
نکته ديگري که بايد در نظر داشت، نگهداري اطلا عات يا آدرس آنها است. طبقه بندي و خلا صه نويسي منابع اطلا عاتي مورد مطالعه با ذکر آدرس کامل منبع داده اي، از اصولي است که نبايد فراموش کرد. عدم نگهداري اطلا عات معمولا موجب دوباره کاري يا از دست دادن بخشي از اطلا عات مفيد خواهد شد!
تحليل اطلا عات
در صورتي که داده هاي تحقيق، نتيجه حاصل از جمع آوري اطلا عات پرسشنامه ها يا مصاحبه با افراد باشد، اين داده هاي خام بايستي با روش هاي مورد تحليل قرار گيرد.
در صورتي که محقق در حال انجام يک تحقيق کتابخانه اي باشد، مطمئنا اطلا عات به دست آمده نتيجه تحقيقات و مطالعات افراد ديگر است که اين نتايج بايستي مورد بررسي و مقايسه قرار گيرد. مزايا و معايب هر يک مشخص شود و به دنبال آن روش هاي مختلف و کارهاي انجام شده توسط ديگران با يکديگر مقايسه شود. با رفع اشکالا ت کارهاي انجام شده قبلي و بکارگيري پيشنهادات و راهکارهاي توصيه شده توسط آنان، معمولا محقق مي تواند به الگوهاي جديدي براي انجام بهتر فعاليت مورد نظر دست يابد و روش جديدي براي انجام آن فعاليت پيشنهاد کند يا انجام دهد.
گزارش تحقيق و ارائه آن
به طور کلي انسانها زندگي خود را براساس دانش و معارفي که از گذشتگان توليد شده است بنا مي کنند اما اگر فعاليت ها و تحقيقات انجام شده توسط محققين ثبت نشود، انسان هاي ديگر نمي توانند از نتيجه تحقيقات يکديگر استفاده کنند. از اين رو تهيه گزارش تحقيق اهميت پيدا مي کند. امروزه اکثر دانش هاي انساني را مي توان در کتابها و کتابخانه ها يا بر روي صفحات وب يافت.
با توجه به مطالب فوق، اصلي ترين مرحله انجام کار تحقيقي تهيه گزارش است. بسياري از محققان در طول انجام مراحل ديگر از اين مرحله غافل نبوده کمابيش يادداشت ها و خلا صه هايي را براي گزارش نهايي تهيه مي کنند. يک گزارش تحقيق معمولا شامل اطلا عات مربوط به بسياري از تحقيقات انجام شده قبلي در زمينه موضوع تحقيق است. در مواردي که گزارش راجع به مطلبي سخن مي گويد که براي خوانندگان موضوع جديدي است، بايستي اطلا عات مختصري نيز در زمينه مطلب مورد بحث به خوانندگان ارائه کند.
به طور کلي يک گزارش با يک مقدمه آغاز مي شود. در مقدمه، مساله مورد تحقيق تعريف مي شود و اهميت موضوع و هدف محقق از انجام اين تحقيق بيان مي گردد. به دنبال مقدمه، مطالب پايه اي لا زم که محقق براي انجام کار خود به مطالعه آنها پرداخته است، به طور خلا صه براي خوانندگان گزارش بيان مي شود و با ارائه تاريخچه کارهاي انجام شده در زمينه موضوع، به ذکر تحقيقات انجام شده توسط خودش مي پردازد. گزارش با نتيجه گيري از کار انجام شده و بيان پيشنهادهايي براي ادامه کار، پايان مي يابد.
استفاده از اينترنت
استفاده از اينترنت به عنوان ساده ترين روش کسب اطلا عات در مرحله جمع آوري اطلا عات مطرح است. از جمله مزاياي استفاده از اينترنت مي توان به سرعت جستجو، امکان دسترسي به حداکثر منابع و به روز بودن اطلا عات نام برد. به همين دليل، اين بخش از جزوه روش استفاده از اينترنت را به شيوه اي ساده آموزش مي دهد. در ادامه پس از معرفي اينترنت و صفحات وب، روش جستجو با استفاده از اينترنت و استفاده از ابزارهايي از جمله نامه الکترونيکي به نويسندگان مقالا ت و کتب مرتبط توضيح داده مي شود.
ساختار اینترنت
اینترنت یک مجموعه غول پیکر از میلیون‌ها کامپیوتر (http://fa.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D8%A7%D9%85%D9%BE%DB%8C%D9%88%D8%AA%D8%B1) است که در یک شبکه کامپیوتری به هم متصل هستند. کامپیوترهای خانگی ممکن است از طریق خط تلفن با مودم، DSL یا مودم کابلی به فراهم‌کننده خدمات اینترنت (ISP) متصل شود. در یک شرکت یا دانشگاه کامپیوترها به یک شبکه محلی (LAN) در داخل سازمان وصل هستند. این شبکه را می‌توان از طریق یک خط تلفن سریع مثل T1 یا E1 به یک فراهم‌کننده خدمات اینترنت (ISP) وصل کرد. ISPها به ISPهای بزرگ‌تر وصل می‌شوند و ISPهای بزرگ‌تر یک ستون فقرات (Backbones) فیبر نوری را برای یک کشور یا ناحیه برقرار می‌کنند. ستون‌های فقرات در سراسر دنیا از طریق کابل نوری، کابل زیر دریا یا ماهواره به هم متصل هستند.
در اینترنت به طور کلی می‌توان همه کامپیوترها را به دو دسته تقسیم کرد. سرویس‌گیرنده / سرویس‌دهنده (Client / Server). سرویس‌دهندگان، خدماتی را (مانند وب و FTP) برای سایر سیستم‌ها فراهم می‌کنند و سرویس‌گیرندگان، سیستم‌هایی که برای دستیابی به این خدمات به سرویس‌دهندگان وصل می‌شوند. یک کامپیوتر سرویس‌دهنده می‌تواند چند سرویس را فراهم کند. برای مثال روی یک سرویس‌دهنده، یک نرم‌افزار (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%86%D8%B1%D9%85%E2%80%8C%D8%A7%D9%81%D8%B2%D8%A 7%D8%B1) وب سرور و میل سرور نصب کنیم.
اینترنت امروزی
اینترنت هم اکنون دارای قراردادهای گوناگونی در مورد پروتکل‌های ارتباطی (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%D8%AA%DA%A9%D9% 84%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D 8%A8%D8%A7%D8%B7%DB%8C&action=edit) و شامل اطلاعات فنی آنها است که بوسیله آنها نوع تبادل اطلاعات در سطح شبکه اینترنت توضیح داده می‌شود. این پروتکل ها توسط گروه‌های کاری مهندسی اینترنت که برای اعمال نظر توسط عموم مردم نیز گشوده بوده و هست، تهیه شده‌اند. این گروه‌ها مدارکی تهیه کردند که چون در حین تشکیل از همگان می‌خواست که نظرات خود را در مورد آنها بدهند، به مدارک درخواست برای اعلام‌نظر (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%AF%D8%B1%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8% B3%D8%AA_%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%B9%D9% 84%D8%A7%D9%85%E2%80%8C%D9%86%D8%B8%D8%B1&action=edit) یا (RFCs) معروف شدند. بعضی از این مدارک تا جایی پیشرفت کردند که توسط گروه تخصصی معماری اینترنت به عنوان استاندارد اینترنت (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8% AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A7%DB%8C%D9%86%D8%AA%D8%B 1%D9%86%D8%AA&action=edit) تعیین گردیدند.
بعضی از معروف‌ترین و پر استفاده ترین پروتکل‌های موجود در اینترنت اینها هستند: IP (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=Internet_Protocol&action=edit)Internet protocol suite (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=Internet_protocol_suite&action=edit)TCP (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=Transmission_Control_Protocol&action=edit)UDP (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=User_diagram_protocol&action=edit)DNS (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=Domain_Name_System&action=edit)PPP (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=Point-toPoint_protocol&action=edit)SLIP (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=Serial_line_IP&action=edit)ICMP (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=ICMP&action=edit)POP۳ (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=POP%DB%B3&action=edit)IMAP (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=IMAP&action=edit)SMTP (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=Simple_Mail_Transfer&action=edit)HTTP (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=HTTP&action=edit)HTTPS (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=HTTPS&action=edit)SSH (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=Secure_shell&action=edit)Telnet (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=Telnet&action=edit)FTP (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=File_transfer_protocol&action=edit)LDAP (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=LDAP&action=edit)SSL (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=Secure_sockets_layer&action=edit)
بعضی از سرویس‌های پراستفاده و محبوب در اینترنت که بر اساس این پروتکل ها کار می‌کنند از این قبیلند: پست الکترونیک (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%BE%D8%B3%D8%AA_%D8%A7%D9%84%DA%A9%D8%AA%D8%B1% D9%88%D9%86%DB%8C%DA%A9) ، USENet (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=USENet&action=edit)، اشتراک گذاری فایل (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%A7%D8%B4%D8%AA%D8%B1%D8%A7%DA% A9_%DA%AF%D8%B0%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D9%81%D8%A7%DB% 8C%D9%84&action=edit)، World Wide Web (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=World_Wide_Web&action=edit) ، Gopher (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=Gopher&action=edit) ،session access (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=Session&action=edit) ،WAIS (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=WAIS&action=edit) ،finger (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=Finger_protocol&action=edit) ، IRC (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=IRC&action=edit) (چت اینترنتی)، MUD (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=MUD&action=edit)ها . از همه این سرویس‌ها پست الکترونیکی و وب از همه بیشتر استفاده می‌شوند و حتی سرویس‌های زیادی نیز بر اساس آنها ساخته شده‌اند مانند mailing list (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=Mailing_list&action=edit) و وب لاگ (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%88%D8%A8_%D9%84%D8%A7%DA%AF&action=edit). اینترنت همچنین توانایی سرویس‌دهی همزمان یا زنده را نیز فراهم آورده است مانند رادیو تحت وب (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%B1%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D9%88_%D8 %AA%D8%AD%D8%AA_%D9%88%D8%A8&action=edit) و Webcast (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=Webcast&action=edit) که قابل دسترسی در هر نقطه‌ای از دنیا هستند.
بعضی دیگر از سرویس‌های پر استفاده و محبوب در اینترنت به این روش ساخته نشده‌اند بلکه بر اساس سیستم‌های خاص خود ساخته شده‌اند مانند: IRC (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=IRC&action=edit) ،ICQ (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=ICQ&action=edit) ،AIM (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=AOL_Instant_messenger&action=edit)، CDDB (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=CDDB&action=edit) و Gnutella (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=Gnutella&action=edit).
تحلیل‌ها و اظهار نظرات زیادی در مورد اینترنت و ساختار آن وجود دارد. برای مثال اینکه سیستم Internet IP routing (سیستم مسیر یابی توسط پروتکل IP در اینترنت) و پیوندهای موجود در وب می‌توانند نمونه‌هایی از شبکه‌های قابل گسترش (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%B4%D8%A8%DA%A9%D9%87%E2%80%8C% D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%82%D8%A7%D8%A8%D9%84_%DA%AF% D8%B3%D8%AA%D8%B1%D8%B4&action=edit) باشند.
فرهنگ اینترنت
اینترنت همچنین تأثیر بسیار عمیقی بر میزان دانایی (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%A7%DB%8C%DB% 8C&action=edit) و جهان بینی (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86_%D8%A8%DB %8C%D9%86%DB%8C&action=edit) داشته است . بوسیله تحقیق در اینترنت میتواند بوسیله جستجو بر اساس کلمات باشد که توسط موتورهای جستجو (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D9%88%D8%AA%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_% D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%AC%D9%88) مانند Google (http://fa.wikipedia.org/wiki/Google) امکان پذیر است. میلیونها انسان در سراسر دنیا میتوانند به راحتی به حجم زیادی از اطلاعات گوناگون به صورت آن لاین دسترسی داشته باشند. همانند دانش نامه (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4_%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87) ها و کتابخانه (http://fa.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%87) های ملی ، اینترنت نیز میتواند اطلاعات فراوان و پراکنده ای را به سرعت ارایه دهد.
بیشترین زبانی که در اینترنت از آن استفاده می شود انگلیسی (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84% DB%8C%D8%B3%DB%8C) است . چون اصل اینترنت بر اساس این زبان تشکیل شده است و بیشتر نرم افزارهای رایانه ای نیز به این زبان تهیه می گردند. علت دیگر آن عدم توانایی رایانه های قدیمی برای پردازش حروفی غیر از الفبا (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%A8%D8%A7) ی غربی بود.
اما هم اکنون شبکه آنقدر گسترش پیدا کرده است که اطلاعات و تجربیات به اندازه کافی به زبان های محلی در کشورهای مربوط تهیه و قابل دسترس باشند.