فيزيك پزشكي

[Borna66]

فیزیک پزشکی ( Medical physics) نام دانشی است که مفاهیم و کاربرد علم فیزیک در پزشکی نوین را بررسی میکند.
فیزیک پزشکی میتواند در محیط آکادمیک و تحقیقاتی اشتغال آفرین باشد. و نیز میتواند در محیط کلینیکال (در مجاورت مستقیم با بیمار) جذب نیرو کند. و در بسیاری از اوقات نیز متخصصین این رشته جذب صنعت و حتی پستهای مدیریتی و تصمیم گیرنده نیز میشوند...


فيزيك پزشكي

فيزيك پزشكي ( Medical physics) نام دانشي است كه مفاهيم و كاربرد علم فيزيك در پزشكي نوين را بررسي ميكند.

فيزيك پزشكي ميتواند در محيط آكادميك و تحقيقاتي اشتغال آفرين باشد. و نيز ميتواند در محيط كلينيكال (در مجاورت مستقيم با بيمار) جذب نيرو كند. و در بسياري از اوقات نيز متخصصين اين رشته جذب صنعت و حتي پستهاي مديريتي و تصميم گيرنده نيز ميشوند.

شاخه بندي

فيزيك پزشكي امروزه گستره ي قابل توجهي از علوم و فناوري هاي متفاوتي را پوشش ميدهد و در بر گيرنده ي موضوعات و مباحث متعدديست. لذا دشوار بتوان مرز هاي معين و مشخصي را براي آن تعريف كرد. اما غالبا فيزيك پزشكي را ميتوان به چهار دسته متفاوت كلاسه بندي كرد:

تصوير برداري تشخيصي

تصوير برداري تشخيصي (Diagnostic Imaging): در اين شاخه از فيزيك پزشكي, با مداليته هايي (modalities) همچون سي تي اسكن (CT), ام آر آي (تصوير برداري تشديد مغناطيسي), سونوگرافي, ماموگرافي فلوروسكوپي, و راديوگرافي معمولي ميتوان سر و كار داشت. طراحي و ضمانت كاركرد صحيح (accreditation) و كنترل كيفيت (Quality Control) اينگونه دستگاهها بر عهده ي مهندسين و فيزيكدانهاي پزشكي ميباشد.

فيزيك بهداشت

فيزيك بهداشت (Health Physics): در اين شاخه از فيزيك پزشكي بر روي مباحثي تمركز ميشود كه سرو كار با محاسبات كنترل كيفيت (Quality Control) و بويژه دوسيمتري (Dosimetry), و شرايط محافظت از پرتو هاي يونيزان (Radiation Protection) در محيط هاي متفاوت دارد. طراحي سيستمهاي حفاظتي در بخشهاي راديوتراپي و پرتوافكن (Radiation Therapy) در بيمارستانها, وضع قوانين و پروتوكولهاي كار با راديوايزوتوپهاي گوناگون و ضايعات هسته اي در سطح كشوري, و حتي مسئوليت ضمانت سيستمهاي پوششي (Shielding calculations) و حفاظتي راكتورهاي هسته اي از وظايف متخصصين فيزيك بهداشت ميباشد.

راديوتراپي

راديوتراپي (Radiation Therapy): در پزشكي معضلات زيادي (بطور مثال بسياري از سرطان ها) را ميتوان نام برد كه بتوسط پرتوزايي (گاما, الكترون, پروتون, و نوترون) معالجه و يا حتي مداوا ميشوند. مسئوليت عملكرد و تضمين كاركرد (Quality Control and Accreditation) اينگونه سيستمها بر عهده ي متخصص راديو تراپي است.

در فرم نوين, متخصصين اين رشته اغلب بر روي و يا با دستگاههاي پرتوزايي (Radiotherapy) نظير Gamma-knife, Linac, و يا Tomotherapy مطالعه و سرو كار دارند.

پزشكي هسته اي

پزشكي هسته اي (Nuclear Medicine): با مداليته هايي نظير سپكت (SPECT) و پت اسكن (PET) سرو كار دارد. در حقيقت اين شاخه هم يك نوع تصوير برداري پزشكي است, اما از آنجايي كه مكانيزم توليد پرتو اينجا بر خلاف منشا فتو الكتريكي (transmission) منشا راديو ايزوتوپي دارد (emission), اين شاخه را اغلب متمايز از ساير مداليته ها دانسته اند.

آموزش فيزيك پزشكي

رشته فيزيك اغلب در مقطع كارشناسي ارشد ارايه ميگردد‌. دانشجويان رشته فيزيك بعد از اخذ مدرك كارشناسي مي‌توانند بعد از امتحان ورودي وارد رشته فيزيك پزشكي شده و مدرك فوق ليسانس و يا دكترا در اين رشته اخذ نمايند. در كشور ايران، رشته فيزيك پزشكي در دانشگاههاي زير ارايه ميگردد‌:

• دانشگاه علوم پزشكي و خدمات بهداشتي درماني تهران
• دانشگاه علوم پزشكي مشهد
• دانشگاه علوم پزشكي ايران
• دانشگاه علوم پزشكي اهواز
• دانشگاه علوم پزشكي تربيت مدرس

در ايالات متحده و كانادا برخي دانشگاهها داراي رشته هاي در سطح دكتراي فيزيك پزشكي هستند كه مورد تاييد سازمانهاي فيزيك پزشكي مربوطه مي باشند. اما بسياري از دانشگاههاي ديگر بدون تاييد اين سازمانها, و با طراحي و مسئوليت خود, اقدام به ارائه ي دكترا در اين رشته مي نمايند. دانشگاههاي دسته اول غالبا (اما نه لزوما) براي تربيت نيروي متخصص كلينيكال طراحي شده اند در صورتيكه دسته دوم صرفا دپارتمانهاي آكادميك از نوع كلاسيك هستند.