Borna66
07-15-2009, 11:54 PM
اسانسها
يكي از گروههاي مواد موثره گياهان، اسانس ها هستند. اسانس ها از نظر تركيب شيميايي همگن نيستند، بلكه به صورت تركيب هاي مختلفي مشاهده مي شوند، ولي به طور كلي از گروه شيميايي
موسوم به ترپن ها هستند و يا منشا ترپني دارند. اين تركيبات معمولاً از بو و مزه تندي برخوردارند و وزن مخصوص آنها اغلب از آب كمتر است. اين مواد به روغن هاي فرار يا روغن هاي خاص نيز معروفند.
اسانس ها در سلول ها و كرك هاي ترشحي منفرد و يا مجتمع، غده هاي ترشحي، مجاري ترشحي در قسمت هاي سطحي و دروني اندام هاي مختلف برگ ها، ميوه ها، جوانه ها و شاخه هاي گياهان وجود دارند. سلول ها و بافت هاي ترشحي مذكور ممكن است تنها در يك اندام گياه وجود داشته باشند(مثلاً تنها در گل يا ميوه) و يا ممكن است در اندام هاي مختلف گياه پراكنده باشند. در اين صورت اسانس هاي حاصله از نظر كميت، كيفيت و همچنين عناصر و اجزاء تشكيل دهنده از اندامي به اندام ديگر تفاوت دارند، به طوري كه مثلاً توليد كنندگان عطر و ادكلن به خوبي مي دانند كه اسانس هاي حاصل از گل هاي نارنج تلخ در مقايسه با اسانس هاي استخراج شده از پوست و ميوه اين گياه از كيفيت و ارزش بيشتري بر خوردار مي باشند. از اينرو يكي از مهمترين مسائل گياهان دارويي مطالعه و تحقيق در مورد اسانس موجود در اندام هاي مختلف يك گياه و مقايسه آنها از نظر ميزان كيفيت و كميت با يكديگر مي باشد. اسانس ها معمولاً در داخل سلول هاي گياهي به شكل قطرات كروي و گلبول مانند جاي گرفته اند. وجود اسانس تنها در حدود ٢٠٠٠ گونه از ٢٥٠٠٠٠ گونه گياه گلداري كه تا كنون شناخته شده، گزارش گرديده است. مهمترين گياهان دارويي حاوي اسانس متعلق به خانواده هاي نعناع، سراب، مورد، گشنيز، كاسني، سرو و تعداد كمي از گياهان ديگر مي باشد.
اسانس ها معمولاً داراي خواص فيزيكي و شيميايي زير هستند :
اسانس ها موادي فرار هستند، در الكل و ديگر حلال هاي آلي حل مي شوند، وقتيكه تازه باشند عمدتاً بيرنگ به نظر مي رسند كه در اين حالت هيچ گونه شباهتي به مواد روغني ندارند.
اسانس ها معمولاً متعلق به ترپن ها، سزكويي ترپن ها، الكل ها، آلدئيد ها، استرها، فنل ها، اتر ها و پراكسيدها مي باشند. اين مواد غالباً مانع رشد باكتري مي گردند و خاصيت ضد تورم، ضد دل درد، آرام بخش، ضد نفخ، اشتها آور و گاهي اوقات خاصيت خلط آوري دارند.
ممكن است اسانس ها با موادي نظير صمغ ها و رزين ها همراه گردند، كه در اين صورت تركيبات شيميايي حاصل بسيار پيچيده مي گردند. اين تركيبات معمولاً در دماي پايين به صورت جامد هستند و در دماي بالا ذوب و مايع مي گردند.
خواص فيزيكي
وزن مخصوص اسانس ها با مختصر اختلافي معادل يكديگر بوده)حدود 0.8 تا 0.9 درصد) وعموما دريك دسته معين از حلال هاي آلي حل مي شوند. بطور كلي اسانس ها با آب غير قابل اختلاط مي باشند ولي مي توانند در عين انحلال كم به خوبي بوي خود را به آن انتقال دهند. قدرت چرخش نوري و ضرايب شكست اغلب وسيله مناسبي جهت تشخيص آنهاست. اسانس هاي كاملا خالص, بيرنگ هستند. بخصوص هنگاميكه تازه تهيه شده باشند. ولي در اثر مرور زمان بعلت اكسيداسيون و رزيني شدن, رنگ آنها تيره مي گردد. اسانس با آنكه نام روغن را به همراه دارند, ولي فاقد تركيب استر هاي گليسرول اسيد هاي چرب بوده و از اينرو توليد لكه روغني ثابت روي كاغذ نمي نمايند و بوسيله قليا ها نيز صابوني نمي گردند.
منشاء گياهي
اسانس ها بسته به نوع تيره هاي گياهي ممكن است در اندام هاي ترشحي مانند كرك هاي غده اي, سلول هاي پارا نشيسم تغيير يافته, لوله هاي اسانسي به نام ويتا و در كانالهاي ليروژن وجود داشته باشند.
خانواده هاي گياهي كه از نظر اقتصادي در تهيه اسانس هاي مختلف داراي اهميت مي باشند عبارتند از : رزاسه(گل سرخ) كمپوزيته) مانند ماتريكاريا( لابياته ) مانند نعناع( مير تاسه )كاليپتوس( پيانه(كاج) روتاسه (نارنج) و جتريان (رازيانه و زيره).
شيمي اسانس
با اينكه عملا تمام اسانس ها از مخلوط تركيب هاي شيميايي كه اغلب بسيار پيچيده مي باشند درست شده اند ولي در بسياري از موارد, اسانس يك گياه خالص, علاوه بر تركيب هاي بسيار متنوع, ازيك تركيب شيميايي با خلوص نسبي تشكيل يافته است.
اكثر اسانس ها حاوي انواع زيادي ترپن هستند. ترپن ها دسته اي از مواد طبيعي اند كه از نظر ساختماني از واحد هاي ايزپرون تشكيل يافته و ساختمان كربني آنها از دو يا چند واحد پنج كربني ساخته شده است. از اين رو طبقه بندي اين مواد بر حسب دو واحد پنج كربني (منوترپنc10h16) سه واحد پنج كربني(سزكوئي ترپن c15h24)و چهار واحد پنج كربني(دي ترپن c20h32). میباشد.
اكسيژنه شدن ترپن ها, سبب توليد دسته از مواد ترپني اكسيژنه كه تروپنوئيد نام دارند مي شود. از آنجا كه اين تركيب هاي اكسيژنه بوي معطر و خواص درماني اسانسها را شامل مي شوند, به نظر مي رسد طبقه بندي شيميايي اسانس ها بايد بر اساس تركيب شيميايي مواد متشكله آنها باشد.
يكي از گروههاي مواد موثره گياهان، اسانس ها هستند. اسانس ها از نظر تركيب شيميايي همگن نيستند، بلكه به صورت تركيب هاي مختلفي مشاهده مي شوند، ولي به طور كلي از گروه شيميايي
موسوم به ترپن ها هستند و يا منشا ترپني دارند. اين تركيبات معمولاً از بو و مزه تندي برخوردارند و وزن مخصوص آنها اغلب از آب كمتر است. اين مواد به روغن هاي فرار يا روغن هاي خاص نيز معروفند.
اسانس ها در سلول ها و كرك هاي ترشحي منفرد و يا مجتمع، غده هاي ترشحي، مجاري ترشحي در قسمت هاي سطحي و دروني اندام هاي مختلف برگ ها، ميوه ها، جوانه ها و شاخه هاي گياهان وجود دارند. سلول ها و بافت هاي ترشحي مذكور ممكن است تنها در يك اندام گياه وجود داشته باشند(مثلاً تنها در گل يا ميوه) و يا ممكن است در اندام هاي مختلف گياه پراكنده باشند. در اين صورت اسانس هاي حاصله از نظر كميت، كيفيت و همچنين عناصر و اجزاء تشكيل دهنده از اندامي به اندام ديگر تفاوت دارند، به طوري كه مثلاً توليد كنندگان عطر و ادكلن به خوبي مي دانند كه اسانس هاي حاصل از گل هاي نارنج تلخ در مقايسه با اسانس هاي استخراج شده از پوست و ميوه اين گياه از كيفيت و ارزش بيشتري بر خوردار مي باشند. از اينرو يكي از مهمترين مسائل گياهان دارويي مطالعه و تحقيق در مورد اسانس موجود در اندام هاي مختلف يك گياه و مقايسه آنها از نظر ميزان كيفيت و كميت با يكديگر مي باشد. اسانس ها معمولاً در داخل سلول هاي گياهي به شكل قطرات كروي و گلبول مانند جاي گرفته اند. وجود اسانس تنها در حدود ٢٠٠٠ گونه از ٢٥٠٠٠٠ گونه گياه گلداري كه تا كنون شناخته شده، گزارش گرديده است. مهمترين گياهان دارويي حاوي اسانس متعلق به خانواده هاي نعناع، سراب، مورد، گشنيز، كاسني، سرو و تعداد كمي از گياهان ديگر مي باشد.
اسانس ها معمولاً داراي خواص فيزيكي و شيميايي زير هستند :
اسانس ها موادي فرار هستند، در الكل و ديگر حلال هاي آلي حل مي شوند، وقتيكه تازه باشند عمدتاً بيرنگ به نظر مي رسند كه در اين حالت هيچ گونه شباهتي به مواد روغني ندارند.
اسانس ها معمولاً متعلق به ترپن ها، سزكويي ترپن ها، الكل ها، آلدئيد ها، استرها، فنل ها، اتر ها و پراكسيدها مي باشند. اين مواد غالباً مانع رشد باكتري مي گردند و خاصيت ضد تورم، ضد دل درد، آرام بخش، ضد نفخ، اشتها آور و گاهي اوقات خاصيت خلط آوري دارند.
ممكن است اسانس ها با موادي نظير صمغ ها و رزين ها همراه گردند، كه در اين صورت تركيبات شيميايي حاصل بسيار پيچيده مي گردند. اين تركيبات معمولاً در دماي پايين به صورت جامد هستند و در دماي بالا ذوب و مايع مي گردند.
خواص فيزيكي
وزن مخصوص اسانس ها با مختصر اختلافي معادل يكديگر بوده)حدود 0.8 تا 0.9 درصد) وعموما دريك دسته معين از حلال هاي آلي حل مي شوند. بطور كلي اسانس ها با آب غير قابل اختلاط مي باشند ولي مي توانند در عين انحلال كم به خوبي بوي خود را به آن انتقال دهند. قدرت چرخش نوري و ضرايب شكست اغلب وسيله مناسبي جهت تشخيص آنهاست. اسانس هاي كاملا خالص, بيرنگ هستند. بخصوص هنگاميكه تازه تهيه شده باشند. ولي در اثر مرور زمان بعلت اكسيداسيون و رزيني شدن, رنگ آنها تيره مي گردد. اسانس با آنكه نام روغن را به همراه دارند, ولي فاقد تركيب استر هاي گليسرول اسيد هاي چرب بوده و از اينرو توليد لكه روغني ثابت روي كاغذ نمي نمايند و بوسيله قليا ها نيز صابوني نمي گردند.
منشاء گياهي
اسانس ها بسته به نوع تيره هاي گياهي ممكن است در اندام هاي ترشحي مانند كرك هاي غده اي, سلول هاي پارا نشيسم تغيير يافته, لوله هاي اسانسي به نام ويتا و در كانالهاي ليروژن وجود داشته باشند.
خانواده هاي گياهي كه از نظر اقتصادي در تهيه اسانس هاي مختلف داراي اهميت مي باشند عبارتند از : رزاسه(گل سرخ) كمپوزيته) مانند ماتريكاريا( لابياته ) مانند نعناع( مير تاسه )كاليپتوس( پيانه(كاج) روتاسه (نارنج) و جتريان (رازيانه و زيره).
شيمي اسانس
با اينكه عملا تمام اسانس ها از مخلوط تركيب هاي شيميايي كه اغلب بسيار پيچيده مي باشند درست شده اند ولي در بسياري از موارد, اسانس يك گياه خالص, علاوه بر تركيب هاي بسيار متنوع, ازيك تركيب شيميايي با خلوص نسبي تشكيل يافته است.
اكثر اسانس ها حاوي انواع زيادي ترپن هستند. ترپن ها دسته اي از مواد طبيعي اند كه از نظر ساختماني از واحد هاي ايزپرون تشكيل يافته و ساختمان كربني آنها از دو يا چند واحد پنج كربني ساخته شده است. از اين رو طبقه بندي اين مواد بر حسب دو واحد پنج كربني (منوترپنc10h16) سه واحد پنج كربني(سزكوئي ترپن c15h24)و چهار واحد پنج كربني(دي ترپن c20h32). میباشد.
اكسيژنه شدن ترپن ها, سبب توليد دسته از مواد ترپني اكسيژنه كه تروپنوئيد نام دارند مي شود. از آنجا كه اين تركيب هاي اكسيژنه بوي معطر و خواص درماني اسانسها را شامل مي شوند, به نظر مي رسد طبقه بندي شيميايي اسانس ها بايد بر اساس تركيب شيميايي مواد متشكله آنها باشد.