مسائل مربوط به امنيت زيستي (biosecurity) در صنعت پرورش بوقلمون

کنترل زيستي شامل کليه برنامه هائي است که با تنظيم و پيروي از آنها به طور زنجير وار تمامي مسائل مربوط به پرورش و توليد موجودات زنده را در تمامي [جهات در برابر عوامل آسيب رسان مورد حفظ و حراست قرار مي دهد و به عبارت ساده تر ميتوان آنرا اينطور بيان کرد: "وضع مقررات بهداشتي به منظور اجراي کنترل پيشگيرانه"
در اين سيستم اقدامات پيشگيرانه حول 3 محور زير تنظيم مي گردد:
...
1- ميزبان
2- عامل بيماري
3- محيط
....
هر يک از اصول سه گانه فوق بر همديگر تاثير مي گذارند. براي مثال با ايجاد افزايش ايمنيت (واکسيناسيون) ميتوان مقاومت ميزبان را در مقابل عوامل بيماريزا افزايش داد يا با اعمال محدوديت در مقابل عوامل بيماريزا (رعايت بهداشت فردي) از تاثير آنها کاست به همين ترتيب ميتوان با نا امن کردن محيط براي حضور عوامل بيماريزا از طريق سمپاشي و ضدعفوني به حد دلخواهي از اين نوع کنترل پيشگيرانه دست يافت.
.....
سادگي اجرا
امروزه لغت امنيت زيستي بسيار زياد توسط مديران واحدهاي پرورشي شنيده مي شود (البته در ايران کمتر) اما عليرغم کاربرد فراوان اين لغت برخي فکر مي کنند لغت بيوسکيوريتي تنها به اجراي يکسري مقررات کنترل مراجعين و اجراي برنامه نظافت و بهداشت در فارم خلاصه مي شود.
البته اين موارد درست است ولي بايد تکاليف ديگري را نيز بدان افزود. به طور کلي ميتوان گفت برنامه هاي امنيت زيستي بسيار ساده است اما همانطور که پيشتر اشاره گرديد نکته مهم در موفقيت برنامه هاي فوق اجراي جز به جز آن است به طوريکه در صورت بي توجهي به هر يک از مراحل مختلف برنامه، کل برنامه با شکست مواجه خواهد شد.
نکته ديگر ساده سازي و آموزش برنامه است به طوريکه به راحتي قابل فهم بوده و به سهولت توسط کارگران به اجرا در آيد. برنامه هاي پيچيده و مشکل به دليل آنکه کارگران قادر نيستند آنها را به طور کامل اجرا کنند با شکست روبرو خواهند شد.
....
امنيت زيستي بعنوان يک برنامه همه جانبه
با رعايت توام تمامي موارد فوق ميتوان به يک سطح عالي از بهداشت و سلامت دست يافت.
در اين خصوص يکسري عوامل اختصاصي نيز تاثير گذارند از قبيل بيماريزائي عمل بيماري، تماس قبلي ميزبان با عوامل سرکوبگر ايمني، طراحي فارم، تراکم جمعيت دام، وضعيت ايمني گله و شرايط محيطي.
......
امنيت زيستي در صنعت پرورش بوقلمون ايران
امروزه در تمام دنيا شاهد رشد بي وقفه صنعت مرغداري هستيم. به همان اندازه که صنعت پرورش طيور در حال رشد و توسعه مي باشد به همان اندازه نيز شاهد افزايش شيوع بيماريهاي خطرناک نظير آنفلوانزا، نيوکاسل، گامبورو، برونشيت، مابکوپلاسموز، کوکسيديوز و ... مي باشيم.
اين بيماريهاي عفوني مي توانند به سرعت بين فارمها منتشر شوند و صنعت رو به رشد پروش طيور را در معرض آسيب جدي قرار دهند.
در کشورهاي پيشرفته کليه مسائل مربوط به صنعت پرورش طيور در يک حلقه کنترلي شديد، هدفمند و آگاهانه بهداشتي قرار دارد به طوريکه با وضع يکسري اصول، قوانين و برنامه هاي مدون و ساده همواره سعي بر کنترل اوضاع است.
در اينصورت هر گونه حرکت دام اعم از زنده يا کشتار شده وانواع فرآورده هاي حاصله و يا تمامي افراد مرتبط با دام و طيور در يک سيستم کنترلي از پيش طراحي شده قرار دارد و نتيجتا با اعمال برنامه هاي پيشگيرانه تلاش بي وقفه اي براي ممانعت از ظهور و شيوع بيماريهاي خطرناک در جريان است. اما با اينحال و عليرغم تمامي تمهيدات
هراز چند گاهي شاهد بروز بيماريهاي خطرناک هستيم. شايد يکي از دلايل آن باشد که هنوز برخي از توليدکنندگان در گوشه و کنار دنيا موفق به درک صحيحي از اصطلاح بسيار ساده بيوسکيوريتي نشده اند.
تجارب پيشين نشان داده است که براي کاستن از احتمال شيوع بيماريهاي يک آستانه حداکثر از بيوسکيوريتي مورد نياز مي باشد. از طرف ديگر به خاطر ماهيت فعاليتهاي جهاني صنايع طيور که متاثر از تغييرات مداوم پرندگان زنده، تخم و محصولات نهائي آنها مي باشد و به سرعت از مرزهاي سياسي عبور مي کند خيلي سخت است که بتوان يک بيماري را در يک منطقه، کشور يا قاره محصور کرد اما با اينحال غير ممکن نمي باشد.
به طور کلي هر کارگري بايد آموزش ديده باشد، بفهمد و باور داشته باشد تا بتواند آن قوانين را بکار بندد لذا يک نکته مهم در اجراي اين برنامه ها پرهيز از هرگونه افراط و تفريط است.
.......
امنيت زيستي يک برنامه همه جانبه است
در حرفه پرورش طيور به صورت تجاري وضعيت سلامت گله مهمترين عامل در کسب سود است. در بسياري از مواقع پس از اينکه يک فارم در معرض آسيبهاي ناشي از بيماري قرار گرفت هرکسي مورد مواخذه قرار مي گيرد و يا هنگامي که جوجه در حال مرگ است هر شخصي به نوعي عصباني به نظر مي رسد. در اينحال بدترين حرفي که ميتوان شنيد آن است که ((کسي در رابطه با فلان موضوع چيزي به من نگفته بود يا من آنرا نمي دانستم)).
اجزا برنامه زيستي شبيه يک زنجيره است که قصوريک فرد در آن مي تواند منجر به يک فاجعه شود اين برنامه ها بايد يکسان، پيوسته و همه جانبه باشند و از نقطه آغاز تا پايان را در بر گيرند .
..........
رابطه برنامه امنيت زيستي و بهداشت رواني پرسنل
يکي ديگر از ويژگيهاي اجراي برنامه هاي کنترل زيستي رسيدن به آن سطح از سلامت و بهداشت در گله است که به طور غير مستقيم تاثير بر بهداشت رواني کارگران، پرسنل و به ويژه مديران فارم خواهد داشت.
به عبارت ديگر با اجراي برنامه هاي صحيح حفاظت زيستي و رسيدن به سطح مطلوب سلامت گله از بسياري از فشارهاي روحي پرسنل کاسته شده که نتيجه آن افزايش قدرت تمرکز بر ديگر موضوعات مهم شرکت است نظير مسائل مربوط به گسترش شرکت، تحقيقات، توليدات جديد و ...
از طرف ديگر اين امر ميسر نمي گردد مگر با اجراي برنامه هاي کنترل زيستي در سطحي عالي. نکته مهم ديگر اين است که برنامه ، همه جانبه و کلي نگر باشد و از نقطه شروع تا پايان را در بر گيرد. نقطه شروع، انتخاب يک گله سالم جهت پرورش است و زنجيره هاي بعدي رعايت نکات علمي در کليه مراحل پرورش و نقطه پاياني عرضه محصول به بازار مصرف مي باشد.
پرداختن به اين امور نيازمند يک سلسله اقداماتي است که بايد پيوسته باشند، از نقطه شروع تا آخرين مرحله يعني خروج گله و هدف عموما کاستن از فشار بيماري است نه اينکه بخواهيم عوامل بيماريزا را نابود کنيم.
......
هزينه هاي اجراي برنامه
هر چند جهت انجام اقدامات پيشگيرانه تصميمات مهم بايد بر اساس يک نسبت واقعي بين هزينه و درآمد اتخاذ گردد ليکن جهت اجراي برنامه هاي امنيت زيستي علاوه بر رابطه واقعي ميان هزينه و درآمد بايد به نوعي سرمايه گذاري براي آتيه پرسود و ايمن نيز توجه داشت.
کسانيکه اقدام به اجراي طرحهاي پرورش طيور از جمله بوقلمون مي کنند بايد به گونه اي آموزش ديده باشند که بتوانند هزينه هاي مربوط به پيشگيري را کاملا تشريح کنند، هزينه هائي که عمدتا پيش از اجراي طرح و بخشي ديگر در زمان اجراي طرح انجام مي شود. همچنين مجريان بايد بتوانند از دلايل و منافع حاصله آز آن دفاع کنند.
در مسير اجراي برنامه هاي زيستي مخارج و هزينه ها را نبايد جزو هزينه ها به شمار آورد اگر چه سود حاصله را نيز نمي توان مستقيما به يک بخش از اجراي همان برنامه نسبت داد.
البته با اجراي اينگونه برنامه ها در سطح عالي نتايج درخشان و شگفت انگيزي بدست خواهد آمد که بسته به بزرگي شرکت از هزاران تا ميليونها تومان متفاوت خواهند بود.
.......
اهم برنامه هاي امنيت زيستي
.....
1- از نگهداري دامهاي ديگر (گاو و گوسفند) در محوطه فارم اجتناب گردد.
2- کارگران و پرسنل نبايد در تماس با ديگر دامهاي اهلي و خانگي حتي در منزل باشند.
3- دوش گرفتن پيش از ورود به هر يک از سالنها اجباري باشد.
4- کليه پرسنل و مراجعين ملزم به تعويض لباسها و پوشيدن لباسهاي مخصوص، کفش و کلاه باشند.
5- از ورود مراجعين سرزده شديدا جلوگيري شود.
6- ورود هرگونه حيوانات و پرندگان خانگي در فارم ممنوع گردد.
7- تعويض لباس و کفشها در هنگام تردد ميان گله ها و سالنهاي مختلف.
8- در صورت بازديد از فارم ابتدا گله هاي مادر و سپس گوشتي مورد بازديد قرار گيرند و همينطور بازديد از گله هاي جوان به مسن.
9- در تعيين محل فارم به فواصل بهداشتي و قانوني از راه هاي اصلي، فرعي و مزارع ديگر توجه ويژه شود.
10- اختصاص مکاني جهت پارک وسائل نقليه در بيرون مزرعه.
11- ممنوعيت يا محدوديت عبور و مرور وسائل نقليه در داخل فارم.
12- ضدعفوني ماشينهاي ورودي در هنگام ورود به مزرعه.
13- ثبت آمار کليه مراجعين در دفترچه مخصوص.
14- جمع آوري و معدوم کردن تلفات روزانه.
15- تعبيه حوضچه هاي مخصوص ضد عفوني در مبادي ورودي.
16- ضدعفوني لوازم ورودي به مزرعه.