»» كاشت و پرورش گياهان غير زينتي و زراعي

[Borna66]

پرورش نهال
3-۲ ماه قبل از شروع عمليات کاشت بايد نسبت به تهيه خاک مناسب اقدام نمود .اگر
کود حيوانی را برای مخلوط کردن با خاک در نظر گرفته ايد بايد از کود حيوانی پوسيده
ای استفاده کرد که علفهای هرز آن از بين رفته باشد .خاک و ديگر مواد افزودنی همه
بايد از الکهايی با منافذ يک سانتيمتر مربعی عبور کند و پس از آن بخوبی با هم
مخلوط شوند .سپس چندين بار آنرا آبياری ميکنيم . دو روش برای تهيه خاک نشاء
وجود دارد :
۳قسمت کود حيوانی +۵/۱ قسمت خاک باغچه+ ۵/ قسمت ماسه
رودخانه ای
۲ قسمت کود حيوانی +۲قسمت خاک جنگل+۱ قسمت ماسه رودخانه ای
کاشت بذر :
کاشت بذرها هم در جعبه ای پلاستيکی و هم در کيسه های پلاستيکی امکان پذير
است .جعبه های پلاستيکی به ابعاد ۱۰x۱۲ يا ۱۵x۱۲ يا ۱۵x۱۵ سانتيمتر می
باشد .پس از پخش خاک بذر را به شکلی که با خاک اطراف خود در تماس باشد قرار
داده و به ميزان يک سانتيمتر خاک روی آن ميريزيم و با يک تخته صاف به آرامی روی
خاک فشار می آوريم . بخوبی آنرا آبياری ميکنيم و تا زمانی که بذرها سبز شوند روی
آنرا با کاغذ يا پلاستيک يا شيشه می پوشانيم .
نشاءهای گوجه ٬ فلفل و بادمجان نيازی به جابجايی دارند بهتر است در جعبه های
پلاستيکی کاشته شوند و خيار ٬ کدو ٬ خربزه ٬ لوبيا که به جابجايی نياز ندارند در
پاکت پلاستيکی يا نايلونی کاشته شوند .

جابجايی و نگهداری :
اين کار را برای مقاوم کردن و عادت دادن نشاءها بايد انجام داد . با انجام اين کار ۱۵ -
۱۰ روز سريعتر از روش کاشت مستقيم بذر در خاک می توان مخصول بدست آورد . در
شرايط متعارف جابجايی نشاء‌ گوجه ۱۲ -۱۰ و در فلفل و بادمجان ۲۰ -۱۵ روز پس از
جوانه زدن انجام می شود .در گوجه فرنگی بهترين زمان وقتی است که برگ اوليه
کاملا باز شده است .
نکات مهم :
برگهای نشاء کاملا يبز و بدون علايم بيماری باشد .
اندازه طول ريشه گياه با ساقه گياه تقريبا مساوی باشد .
قبل از کندن نشاء ها شب گذشته خاک بستر آبياری شود .
قبل از دست زدن به گياه دستها شسته شود .
در زمان کندن نشاء ها قسمت پايين ساقه را گرفته و به آهستگی به
طوری که به ريشه صدمه نرسد از خاک خارج نماييد .
در سوراخ کف گلدان يک سنگ قرار دهيد تا آب به آهستگی خارج شود .
پس از جابجايی نشاء ها را با آبپاش آبياری نماييد .
پس از آبپاشی سمپاشی شود .
به منظور جلوگيری از تماس برگ با خاک قبلا سطح خاک را با نايلون
بپوشانيد و سوراخی برای کاشت نشاء‌در آن ايجاد نماييد .
چند روز قبل از جابجايی بايد گرمای محيط را ۶ -۴ درجه کمتر کرد تا گياه
نسبت به شرايط جديد بهتر عادت نمايد .
ظرفهای مورد نظر برای جابجايی بايد ۲۳ روز قبل همراه با خاک آن آبياری
شوند تا ذرات خاک بهتر به يگديگر بچسند .
شرايط جوانه زدن بذر به گرمای محيط و گرمای خاک بستگی دارد .
در جدول زبر شزايط مختلف و زمان رويش سبزيهای گوناگون نشان داده شده است .

۲۵ درجه ۲۰ درجه ۱۵ درجه ۱۰ درجه نام محصول
۶ روز ۸ روز ۱۴ روز ۴۳ روز گوجه فرنگی
۴ روز ۶ روز ۱۳ روز جوانه می زند خيار
۸ روز ۱۳ روز جوانه می زند جوانه نمی زند بادمجان
۸ روز ۱۳ روز ۲۵ روز جوانه نمی زند فلفل
۴ روز ۸ روز جوانه می زند جوانه می زند خربزه



در جدول زير نيز حرارت مورد نياز گياهان در اوقات شب و روز نشان داده شده است .
زمان ( هفته ) گرمای شب گرمای روز نام محصول
۷ - ۵ ۱۸ - ۱۵ ۲۴ - ۱۸ گوجه فرنگی
۴ - ۳ ۱۸ - ۱۵ ۲۵ - ۲۱ خيار
۸ - ۶ ۲۱ - ۱۸ ۲۶ - ۲۱ بادمجان
۴ - ۳ ۱۸ - ۱۵ ۲۴ - ۲۱ خربزه

[Borna66]

روش چالکود
روش چالکود : در این روش نزدیک ریشه درخت چاله هایی کنده می شود و با مخلوط کودهای
آلی و شیمیایی پر می شود . روش کار به این صورت است که ابتدا چاله هایی در قسمت
انتهایی سایه انداز درخت حفر می کنیم . 4 -2 چاله مطلوب می باشد که قطر آنها 50 – 30
سانتیمتر و به عمق 120 – 50 سانتیمتر می باشد .خاک خارج شده از چاله ها را بصورت
یکنواخت در فاصله بین ردیفهای درختان پخش و از بازگرداندن آن به چاله ها خود داری میکنیم .
چاله ها با مخلوطی از کود دامی یا خاک برگ یا کمپوست و کود شیمیایی مناسب پر شود .

ابتدا کود دامی پر می شود و کودهای مورد نیاز برای 5 سال حساب می شود . روی چاله ها ی
پر شده نهر کم عمقی زده می شود و توسط آبیاری ثقلی به صورت غرقابی انجام می گیرد .
در سالهای بعد افزودن کودهای شیمیایی متحرک و غیر متحرک بر سطح چاله ها امکان پذیر
است . چونحرکت این کودها به همراه آب آبیاری در داخل کود دامی به راحتی انجام می شود
نیازی به صرف هزینهجهت پا بیل و زیر خاک کردن کودهای شیمیایی غیر متحرک نیست . کود
ازته را نیمی در چاله می ریزند و نیم دیگر را بصورت پخش سطحی در اختیار درخت قرار می
دهند .چگونگی اجرای روش کانال کود در باغهای با تراکم زیاد و کشت نعنایی در این گونه باغات
به لحاظ اینکه فواصل درختان در روی ردیف بسیار نزدیک به هم می باشد به جای چالکود از
کانال کود استفاده می شود . مراحل احداث آن به این ترتیب می باشد :
1-ابتدا بر اساس اصول فنی احداث باغ کانالهایی به عمق 120 – 60 سانتیمتر و عرض
100 – 60 سانتیمتر با طول دلخواه حفر می شود .
2- کف کانال ها شاخه های خشکیده درختان و ضایعات مزرعه ریخته شده و روی آن در ازاء هر
متر طول کانال از 5 – 3 کیلو کلش جو و گندم و یا علفهای هرز مزرعه ریخته می شود .
3-یک تن ساری کود ( گوگرد ) و 30 کیلو در هکتار اوره روی کلشها پاشیده می شود زیرا
همانطور که می دانیم میکرو ارگانیزم های خاک جهت تجزیه کاه و کلش و تبدیل آن به مواد الی
به ازت نیازمند می باشند .
4-مقدار کود حیوانی مصرفی با عنایت به ابعاد کانال و نوع درخت به میزان 120 – 40 تن
در هکتار داده می شود . که می تواند 4 -3 % ماده آلی خام را افزایش دهد . به ازای هر 10 تن
کود حیوانی معادل 100 – 60 کیلو در هر سال هوموس بدست می آید . سپس مخلوطی از کود
های ماکروشامل 300 کیلو کود فسفاته و 400 کیلو کود پتاسه همراه با 1000 – 400 کیلو در
هکتار گوگرد کشاورزی ( ساری کود ) داده می شود . در هر متر طول کانال 5 – 3 کیلو از این
مخلوط پاشیده شود . این کود ها برای خاکهای خشک که کودهای شیمیایی و دامی مصرف
نشده باشد مصداق دارد . برای تعیین کود خاک تا عمق 120 سانتیمتر تجزیه می شود .
در صورتیکه آبیاری تحت فشار باشد و چاله ها در زیر قطره چکانها حفر شوند امکان مصرف کلیه
کودها وجود دارد . در صورتیکه قطره چکانها گرفته نشوند . در صورتیکه مشکل کمبود آهن خیلی
شدید باشد 50 -25 میلی لیتر اسید سولفوریک غلیظ را به آرامی با 20 لیتر آب ( داخل ظرف
پلاستیکی ) اضافه کرده و داخل چاله ها بریزید .
در اینجا به معرفی کود بیوفسفات طلایی می پردازیم :
-کود بیوفسفات طلایی : این کود محتوی روی می باشد و برای باغهای میوه استفاده می
شود . و به میزان 2 -1 کیلو به ازاء هر درخت میوه بارده ( جایگزین کود های فسفاته ) داده می
شود . همرا آن یک بسته 300 گرمی مایه تلقیح تیو باسیلوس نیز داده می شود که برای مصرف
ان زیر سایه آنرا با محتویات کیسه مخلوط کرده و یک کیلو از ان را برای هر درخت در یک یا چند
چاله قرار می دهیم .

[Borna66]

هرس درخت مو
اجزاء بوته :
1- بازو : مستقيما به تنه متصل بوده و با توجه به سيستم هاي مختلف تعداد آن متفاوت است .
2 - شاخه يكساله : شاخه اي كه كامل شده و معمولا به 2 الي 6 بند هرس مي شوند تا
شاخه هاي بارده و جايگزين روي آن برويند .
3 - جوانه : روي بند يا گره هاي شاخه هاي جوان يكسله وجود دارد .
4 - تركه : شاخه هاي سبز كه تازه از جوانه روئيده اند .
5 - شاخه هاي بارده : عبارت است از تركه ايست كه حاوي محصول مي باشد و پس از برداشت
محصول و هنگام هرس خشك از ته بريده مي شوند .
6 - شاخه جايگزين : تركه ايست كه محصول آن خذف مي شود تا شاخه هاي يكساله و كامل را
در طول تابستان بوجود آورد . اين شاخه در هنگام هرس خشك معمولا 2 تا 4 بند هرس
مي شود تا براي سال زراعي بعد شاخه هاي بارده و جايگزين را روي خود به بوجود آورد .
7- تنه جوش : شاخه هاي نابجايي كه بطور اتفاقي روي اندامهاي چوبي شده قديمي مثل تنه
و بازوها مي رويد كه بايد هرس شود .
8 - پاجوش :‌ شاخه هايي كه بخصوص در اوايل فصل رويش از زير و روي ريشه هاي نزديك
به سطح زمين مي رويند كه بايد خذف شوند .
9 - بند : بند يا گره به قسمتهاي برآمده روي شاخه هاي يكساله گفته مي شود كه از آنها
جوانه شاخه و برگ مي رويد .
10 - دستك :‌ عبارت است از شاخه هاي كوتاه و سبزيست كه از كنار برگها رشد كرده و بايد
هرس شوند .
11 - پيچك : رشته هاي سبز و پيچاني است كه از تغير شكل برگ يا ميوه بوجود مي آيند .
12 - خوشه : معمولا از روي بند 2 تا 6 رشد مي كنند .
هرس انگور : هنگام هرس 80 تا 70 بند نگهداري مي شوند . همه شاخه هاي يكساله توليد
شاخه هاي بارده نمي كنند . بازوهاي كه روي شاخه هاي چند ساله يا تنه اصلي قرار دارند
بارور نمي شوند و اگر شوند ميوه هاي خيلي ضعيف و كوچك توليد مي كنند پس بايد
شاخه هاي يكساله اي نگهداري شوند كه روي شاخه هاي دوساله قرار دارند .همه جوانه هاي
بازوها تبديل به شاخه هاي بارده نخواهند شد بلكه بر حسب خاصيت هر رقم در بعضي ارقام
جوانه هاي دوم و سوم به شاخه هاي بارده تبديل مي شوند و دربعضي ديگر هم جوانه هاي
پنجم و ششم به شاخه هاي بارده تبديل خواهند شد و بقيه جوانه ها بارور نخواهند شد . پس
آنهايي كه روي 5 و 6 شاخه توليد مي كنند بايد بلند هرس شود اگر كوتاه هرس شوند ميزان
باردهي خيلي كاهش مي بايد . بهترين هرس اينست كه تعدادي از شاخه ها را بلند ( 6- 5
گره )هرس كنند و تعدادي را كوتاه ( 3-2 گره ) هرس نماينداز شاخه هايي كه بلند هرس شده
اند در همان سال محصول بدست مي آيد ولي از شاخه هاي كوتاه دو شاخه قوي بي بار بوجود
مي آيد كه در بهارسال بعدشاخه هاي بلند بارده سال قبل را حذف مي كنند و شاخه هاي بي
بار را يكي بلند و ديگري را كوتاه هرس نمايند كه از اولي مجددا ميوه و محصول و از دومي
شاخه بدست مي آيد . هرس مو محدود مي شود به اينكه چه مقدار از جوانه هاي گل بايد روي
بوته باقي بماندتا اينكه هم در آن سال ميوه مرغوب و اقتصادي توليد كند و هم شاخه هاي بارده
براي توايد محصول سال بعد بوجود آيد . قضاوت اينكه روي هر بوته چند عدد جوانه بارده روي چند
عددشاخه باقي گذاشت و چه تعداد بايد حذف گردد براي افراد مبتدي زياد آسان نيست . براي د
اينكار فرض مي كنيم كه تعداد بار متوسط يك بوته قوي و خوب حدود 10 كيلو باشد اگر وزن هر
خوشه را 200 گرم حساب كنيم تعداد خوشه هاي مورد نياز 50 خوشه مي باشد كه 3-2 جوانه

[Borna66]

پيدايش گياهان زراعی ( مراکز تنوع گياهی )
در مورد اهلی شدن گياهان زراعی R.Harlan در مجله sience مقاله اي بنام Agriculture origins; Centers & noncenters را به چاپ رساند كه طي آن ابراز نمود كه دنيا به مركز پيشرفت كشاورزي تقسيم ميشود كه هر مركز خود به يك نامركز تقسيم ميشود. بدين ترتيب مراكز تنوع گياهي از نظر هارلن عبارتند از :۱) مركز Center خاور نزديك يا Near east شامل ايران، جنوبشرقي تركيه، بخشهايي از اردن. نباتات رايج در اين مركز عبارتند از : جو و گندم ( ۲n, ۴n) . نخود، عدس و ....حوزه نامركز اين مركز عبارتست از ناحيه آفريقا . گياهان بومي اين حوزه نامركز عيارتند از: سورگم،ارزن، گياهان مرتعي مثل ‍Teff، لوبياي چشم بلبلي، قهوه و برنج.۲) مركز يا Center چين . ( China Center ) : گياهاني كه در اين منطقه اهلي شده اند عبارتند از: سويا،ارزن،سورگم. حوزه نامركز اين مركز عبارتست ازجنوبشرقي آسيا و جزاير اقيانوس آرام. گياهان اهلي شده در اين حوزه نامركز همانند حوزه مركز خود هستند.
** توجه داشته باشيد كه برخي از گياهان در چند ناحيه از دنيا،اهلي گشته اند ولي احتمالاَ در سطح پلوئيدي با يكديگر تفاوت دارند.۳) مركز آمريكاي مركزي ( Meso America center ) : گياهان اهلي شده در اين مركز عبارتند از : ذرت،لوبيا،پنبه، كدو.حوزه نامركز اين مركز عبارتست از آمريكاي جنوبي ( South america noncenter ) : گياهان بومي اين منطقه عبارتند از : كاساوا،سيب زميني ، بادام زميني و لوبيا.Peter در ۱۹۷۶ اظهار ميدارد كه : بدون وجود به نژادگر ، هيچ گياهي بصورت اهلي شده در طبيعت وجود نداشته و بدون گياهان نيز غذايي در جهان وجود نداشته. زيرا يه نژادگر ( خواسته يا ناخواسته ) به گياه وحشي مدل داده تا به صورت امروزي درآمده.در واقع انسان اوليه با آغاز كشاورزي ، ندانسته و بون اطلاع از علم ژنتيك و اصلاح نباتات ، گياهان مورد علاقه خود را از روي تيپ ظاهري انتخاب ميكرده.

[Borna66]

ترکیب کود ها
کود های ازتی :

نیترات سدیم : 16% ازت دارد سولفات آمونیوم : 21% ازت دارد

نیترات آمونیوم : 35% ازت دارد اوره : 45% ازت دارد

کودهای فسفره :

سوپر فسفات ساده : 16% فسفر سوپرفسفات تریپل : 48% فسفر

کودهای پتاسه :

سولفات پتاسیم : 50% پتاس دارد

به طور کلی کوهای فسفره و پتاسه را در فصل پاییز و زمستان به خاک داده تا برای جذب توسط گیاه آماده گردند ( حلالیت کمی در آب دارند ) و کود ازته را در سه نوبت به گیاه می دهند . نوبت اول اول بهار همزمان با اغاز رشد گیاه می باشد . نوبت دوم زمانی هست که میوه های شما به اندازه یک فندق رسیده باشند و نوبت سوم چند هفته پس از چیدن محصول می باشد .

کود های ازته در رشد رویشی گیاه ( افزایش شاخ و برگ گیاه ) موثر هستند و کودهای فسفره و پتاسه در رشد ریشه ، گلدهی ، رشد میوه ، طعم و مزه در میوه و ... نقش دارند .

کودهای کامل : این کودها به صورت جامد یا مایع موجود می باشند و ترکیبی از کلیه عناصر مورد نیاز گیاه می باشند که در اینجا به دلیل انواع مختلف نمی توان مواد تشکیل دهنده آنها را نوشت ولی بر روی هر بسته کود کامل اطلاعاتی در مورد ترکیبات آن و همچنین نحوه استفاده از آن را نوشته است .

[Borna66]

کشت هيدروپونيک soil less
در کشت هيدروپونيک از خاک اثری نيست و گياه تمام نيازهای خود را

مستقيما از آب دريافت می کند . از مضايای اين نوع کشت می توان به تغذيه

کياه ، کنترل علفهای هرز و بيماريها ، رعايت بهداشت ، بلوغ گياه ، کيفيت

محصول و عملکرد نام برد .



در بحث تغذيه گياه در کشت خاکی مشکلاتی از قبيل تغيير پذيزی زياد خاک

،کمبودهای متمرکز زياد ، غير قابل دسترس بودن عناصر برای گياه به علت

پی اچ بالا ، مشکل نمونه برداری و آزمايش و تعديل خاک وجود دارد .

در حالی که در کشت هيدروپونيک تمام عوامل قابل کنترل است ، محيط

دارای پايداری نسبی است ، برای همه گياهان همجنس است ، به مقادير

کافی قابل دسترس است ، پی اچ آن قابل کنترل است و سادگی آزمايش و

نمونه گيری و تعديل آن .

در کشت هيدروپونيک نسبت به کشت خاکی تعداد بوته بيشتری در واحد

سطح به علت استفاده بهتر از فظا می توان کشت کرد . همچنين در کشت

خاکی تياز به آماده سازی زمين وجود دارد و علفهای هرز نيز مشکل ديگر ان

می باشد که در هيدروپونيک وجود ندارد . همچنين خاک منيع اصلی بيماريها ،

نماتدها ، قارچها و حشرات مضر می باشد و بايد تناوب زراعی را در يک مزرعه

برای جلوگيری از رشد اين عوامل محدود کننده اجرا کنيم که در کشت

هيدروپونيک اين مشکلات وجود ندارد .

در کشت خاکی مشکل تبخير آب ابياری و نفوذ اب از منطقه ريشه و کلا

راندمان پايين آبياری وجود دارد در صورتيکه در کشت هيدروپونيک از اب

استفاده بهتری می شود و مشکل نفوذ عمقی اب نيز وجود ندارد .

کود دهی در کشت خاکی با مشکلات نياز به پخش کود در سطح خاک ،

توزيع غير مرتب کود و تثبيت کود در خاک وجود دارد . در کشت هيدروپونيک از

کودها به مقدار کم و بطور يکنواخت استفاده می شو د .

از مهمترين مسائل در گلخانه ها رعايت بهداشت می باشد که در کشت

خاکی به علت مجود پسمانده های مواد آلی ناشی از کودها و همانطور که

قبلا گفته شد خاک محل زندگی انو.اع بيماريهای قارچی ، ميکروبی و

حشرات میباشد .

و در نهايت به علت وجود تمام اين شرايط کيفيت و عملکرد محصول بيشتر از

کشت درون خاک ميباشد . بطور مثال عملکرد ساليانه گوجه فرنگی در يک

هکتارخاک ۱۵۰ - ۷۵ تن می باشد در حالی که در کشت هيدروپونيک ۶۰۰ -

۳۰۰ تن ميباشد و هزينه توليد کمتری نيز خواهد داشت . البته مهمترين

عاملی که باعث ميشود از اين نوع کشت استقبال کمی شود هزينه بالای

اجرای طرحهای هيدروپونيک ميباشد .

[Borna66]

معرفی برخی از گیاهان مرتعی و راهنمای کشت آنها (1)
کشور ایران از نظر وصعیت آب و هوایی و به ویژه میزان بارندگی دارای شرایط متفاوتی است به طوری که در پاره ای از مناطق کویری و خشک بارندگی کمتر از ۱۰۰ میلی متر می باشد . جهت سهولت امر مرتعکاری و انتخاب گونه ها و روشهای مناسب بذرکاری لازم است با توجه به مطالعات پوشش گیاهی و تجدید حیات طبیعی و نیز بررسی هایی که در زمینه ی سازگاری گیاهان مرتعی انجام گرفته است کشور را بر حسب میزان بارندگی سالانه به مناطق مختلف تقسیم و گیاهان مناسب برای هر منطقه را به تفکیک معرفی نمود .

مناطق با بارندگی بین ۳۵۰-۱۸۰ میلی متر

مرتعکاری در مناطقی با بارندگی حدود ۲۰۰ میلی متر می بایستی در محل هایی انجام گیرد که خاک منطقه عمیق بوده و امکان ایجاد روشهای جمع آوری و پخش آب به منظور ذخیره ی نزولات آسمانی وجود داشته باشد .

گیاهانی که در این مناطق سازگار هستند عبارتند از :

۱- Agropyron desertorum

گیاهی است که نسبت به خشکی و سرما مقاومت زیادی دارد . روی انواع خاکها به غیر از خاکهای رسی سنگین و یا شنی به خوبی رشد کرده و تا حدودی نسبت به قلیایی بودن خاک مقاوم است . ارزش غذایی آن چنانچه پیش از مرحله ی ظهور گل مورد استفاده ی دام قرار بگیرد خیلی خوب است .تا کنون ۸ واریته ی اصلاح شده از این گیاه شناخته شده که واریته ی nordan از نظر مقاومت به خشکی و تولید علوفه دارای ارزش خاصی می باشد . عمق مناسب کاشت ۵/۱ سانتی متر و مقدار بذر جهت بذر کاری ۶ کیلوگرم در هکتار می باشد این گیاه حرارتهای ۲۰- تا ۴۰+ درجه ی سانتی گراد را تحمل مینماید.



۲- Agropyron cristatum

مهمترین واریته ی آن Fairway نام دارد که از نظر خصوصیات رشد شبیه Agropyron desertorum بوده فقط در نواحی مرتفع تر رشد مینماید و می توان برای مقاصد حفاظت خاک نیز از این گیاه استفاده نمود . این گیاه دارای ساقه های کوتاه با تعداد برگهای بیش از Agropyron desertorum می باشد . عمق کاشت و میزان بذر و قدرت تحمل سرما و گرما در این گیاه شبیه Agropyron desertorum می باشد .



۳- Agropyron riparium

گیاهی است ریزوم دار که می توان به عنوان گیاه مرتعی و نیز جهت حفاظت خاک از آن استفاده نمود .نسبت به خشکی و قلیایی بودن خاک مقاومت زیادی دارد . مهمترین واریته ی آن Sodar نام دارد . عمق مناسب کاشت ۵/۱-۱ سانتی متر و مقدار بذر برای بذر کاری ۶ کیلوگرم در هکتار می باشد و درجه حرارت های بین ۱۵- تا ۴۰+ درجه ی سانتی گراد را تحمل می نماید .



۴- Agropyron sibiricum

گیاهی است دایمی دارای خصوصیات مشابه Agropyron desertorum . مقاومت به خشکی این گیاه بسیار جالب توجه است به نحوی که در شرایط حدود ۲۰۰ میلی متر بارندگی نیز به خوبی رشد می کند . سایر خصوصیات این گیاه نظیر Agropyron cristatum می باشد با این تفاوت که سرمای کمتر از ۲۵- درجه ی سانتی گراد را تحمل می نماید .



۵- Agropyron aucheri

گیاهی است ریزوم دار و بسیار خوشخوراک ولی تولید علوفه ی آن خیلی کم است . در شرایط طبیعی به خوبی رشد کرده و منطقه ی وسیعی را می پوشاند ولی نتیجه ی حاصل از بذر کاری رضایت بخش نبوده است . بذر این گیاه در عمق ۵/۱ سانتی متری خاک و به میزان ۶ کیلوگرم در هکتار می شود و حرارت های بین ۲۰- و +۴۰ درجه ی سانتی گراد را تحمل می کند .



۶- Agropyron tauri

این گیاه دایمی و بسیار مقاوم بوده و اذ آن جهت بذرکاری در مناطق سنگی و کوهستانی و خاکهای فرسایش یافته می توان استفاده نمود . دوره ی استفاده ی گیاه اوایل بهار می باشد . عمق مناسب کاشت ۵/۱ سانتی متر و میزان کاشت بذر ۶ کیلوگرم در هکتار می باشد . حرارت های ۲۰- تا ۳۸+ درجه ی سانتی گراد را تحمل می نماید .



۷- Agropyron trichophorum

گیاهی است با ارزش غذایی خوب و چون دارای ریزوم می باشد علاوه بر تولید علوفه برای حفاظت خاک نیز از آن استفاده می شود . گیاهی است که خشکی و گرمای زیاد خاکهای فقیر و قلیایی را تحمل می نماید . واریته ی اصلاح شده ی آن Topar معروف است . گیاهی است با ساقه های بلند و پر برگ که در ارتفاعات مختلف از سطح دریا رشد می کند . دوره ی بهره برداری آن بهار تا اواسط تابستان می باشد . عمق مناسب کاشت ۵/۱ سانتی متر و مقدار مناسب بذر جهت بذر کاری ۸ کیلو گرم در هکتار است . این گیاه حرارت های بین ۱۸- تا ۴۰ + درجه ی سانتی گراد را به خوبی تحمل می نماید .



۸- Agropyron elongatum

این گیاه نسبت به خشکی و قلیاییت خاک مقاومت زیادی دارد و در طول مدت تابستان و اوایل پاییز علف سبزی را برای تغذیه ی دام تولید می کند . به دلیل خنثی بودن ساقه و برگها زیاد خوشخوراک نبوده و ارزش غذایی آن نیز کم است . واریته ی اصلاح شده ی آن Alker نام دارد . عمق مناسب کاشت ۲ سانتی متر و مقدار بذر جهت بذرکاری ۱۰ کیلوگرم در هکتار است و حرارت های ۲۰- و ۴۰+ درجه ی سانتی گراد را تحمل می نماید .



۹- Arrhenatherum elatius

در خاکهای شنی به خوبی رشد می کند . گیاهی است خوشخوراک با ارزش غذایی نسبتا خوب که در اوایل بهار رشد کرده و قابل چرا می باشد . عمق مناسب کاشت ۵/۱ سانتی متر و میزان مناسب بذر ۶ کیلوگرم در هکتار است و حرارت های ۱۸- تا ۴۰+ درجه ی سانتی گراد را تحمل می نماید .



۱۰- Bromus tomentellus

گیاهی است قوی و دایمی با ریشه های متراکم و زیاد . این گیاه بسیار خوشخوراک بوده ولی معمولا پس از تشکیل بذر خشک می شود . این گیاه مخصوص مناطقی است مرتفع که دارای زمستان های خیلی سرد می باشد . قدرت جوانه زدن بذر این گیاه زیاد بوده و حتی در سالهایی که بهار به طور غیر طبیعی خشک است کشت آن موفقیت آمیز است . در مقابل چرای شدید دام مقاومت زیادی دارد . مقدار بذر برای بذرکاری ۸ کیلو گرم در هکتار و عمق مناسب کاشت ۵/۱ سانتی متر است . این گیاه سرمای ۲۲- و گرمای ۴۰+ درجه ی سانتی گراد را به خوبی تحمل می نماید .

[Borna66]

معرفی برخی از گیاهان مرتعی و راهنمای کشت آنها (2)
- Bromus cappadocicus

گیاهی است شبیه Bromus tomentellus که در ارتفاعات کمتر از ۱۰۰۰ متر از سطح دریا نیز رشد میکند . در اوایل بهار رشد کرده و علوفه ی آن قابل استفاده ی دام می باشد . بذر کاری آن به راحتی انجام می گیرد . شرایط کاشت و سایر خصوصیات آن عینا مشابه Bromus tomentellus می باشد .



۱۲- secale montanum

گونه ای است پر محصول که خوشخوراکی آن تا مرحله ی تشکیل خوشه ها خوب است . میزان تولید بذر آن سریع انجام می گیرد . در مناطق نسبتا خشک در ارتفاعات بین ۲۷۰۰-۱۱۰۰ متر از سطح دریا رشد می کند . عمق مناسب کاشت ۲ سانتی متر و میزان بذر جهت بذر کاری ۱۲ کیلوگرم در هکتار است و حرارتهای ۲۰- و ۳۸+ درجه ی سانتی گراد را تحمل می نماید .



۱۳- secale cerremont

گونه ای است مقاوم به خشکی که از هیبرید Secale montanum و Secale cereale به دست آمده است . گیاهی است دایمی و مقاوم به سرما که تولید علوفه ی آن زیاد و در اوایل بهار قابل استفاده ی دام میباشد . عمق مناسب کاشت ۵/۲-۲ سانتی متر و میزان بذر برای بذرکاری ۱۵ کیلوگرم در هکتار است و حرارت های ۲۰- و ۳۸ + درجه ی سانتی گراد را تحمل می نماید .



۱۴- Elymus junceus

گیاهی است دایمی که تولید علوفه ی آن زیاد نمی باشد ولی به علت سبز بودن آن در طول مدت بهار و تابستان و گاهی پاییز گیاه مورد نظر دام خصوصا گوسفند می باشد . مواد پروتیینی این گیاه در طول مدت رویش تغییر زیادی نمی کند . مهمترین واریته ی آن Vinall نام دارد . عمق مناسب کاشت ۵/۱ -۱ سانتی متر و میزان بذر جهت بذر کاری ۶ کیلوگرم می باشد . این گیاه حرارتهای ۱۸- و ۳۸+ درجه ی سانتی گراد را تحمل می نماید .



۱۵- Elymus canadensis

کشت این گیاه در شرایط ۳۰۰ میلی متر بارندگی موفق بوده است . واریته ی معروف این گونه Mandan نام دارد . شرایط کشت و سایر خصوصیات آن شبیه Elymus junceus می باشد .



۱۶- Stipa barbata

دارای مناطق انتشار وسیعی در سراسر کشور می باشد . فقط در اراضی نمکی و شنی رشد نمی کند . بعضی از اکوتیپ های این گیاه در مناطقی که حدود ۱۰۰ میلی متر بارندگی دارند می روید در حالی که در برخی مناطق دیگر با بارندگی حدود ۱۰۰۰ میلی متر رشد می کند . برای بذر کاری در مناطق خشک و فرسایش یافته گیاه مناسبی می باشد . گیاهی است خوشخوراک که در بهار و اوایل تابستان مورد تغذیه ی دام قرار می گیرد . این گیاه قادر است حرارت های ۲۰ - و ۴۰ + درجه ی سانتی گراد را تحمل نماید . مناسب ترین عمق کاشت بذر ۱ سانتی متر و میزان مناسب بذر جهت بذر کاری ۴ کیلو گرم در هکتار است .



۱۷- (Hordeum fragile = (Psathyrostachys fragilis

گونه ای است مقاوم به خشکی و علوفه ی زیادی در اوایل بهار تولید می نماید . از نظر استفاده در برنامه های حفاظت خاک دارای ارزش خاصی است . تولید بذر در این گیاه خیلی کم و استقرار گیاه نیز به آسانی انجام نمی گیرد . خوشخوراکی این گیاه در مرحله ی قبل از تشکیل خوشه ها متوسط بوده و به تدریج کاسته می شود . این گیاه حرارت های ۲۰ - و ۳۸ + درجه ی سانتی گراد را تحمل می نماید .

[Borna66]

معرفی برخی از گیاهان مرتعی و راهنمای کشت آنها ( 3)
-Poterium sanguisorba
گیاهی است ازخانواذه ی رزاسه که قسمت اعظم سال سبز است . در شرایط 250 میلی لیتر بارندگی رشد می کند و در مقابل یخبندان و خشکی های طولانی مقاومت زیادی دارد . گیاهی است خوشخوراک با ارزش غذایی خوب در مناطقی با 350 تا 2700 متر ارتفاع از سطح دریا رشد کرده و قابل کشت می باشد . دوره ی بهره برداری این گیاه 4 تا 5 سال می باشد مقدار مناسب بذر جهت بذر کاری 10 کیلوگرم در هکتار و عمق مناسب کاشت 2-1/5 سانتی متر می باشد . این گیاه سرمای 20- و گرمای 38+ درجه ی سانتی گراد را تحمل می نماید .

9- Kochia prostara
گیاهی است از خانواده ی اسفناجیان ( chenopodiaceae ) که در طول بهار ، تابستان و پاییز برگهای آن سبز باقی می ماند . خوشخوراکی آن خوب بوده و بذر آن قدرت رویایی خود را به سرعت از دست می دهد . مقدار مناسب بذر از طریق بذر کاری مستقیم 2 کیلوگرم در هکتار و عمق مناسب کاشت 5/0 سانتی متر و از طریق نهال کاری باید 5/1-1 متر بین نهالها فاصله منظور گردد. این گیاه حرارت های 20- و 38+ درجه ی سانتی گراد را تحمل می نماید .

20- Meliotus officinalis ( شبدر شیرین )
گیاهی است دو ساله مقاوم به خشکی و سرما ، ماده ی سمس کومارین در این گیاه از خوشخوراکی آن می کاهد . بذر آن خود به خود می ریزد و نیازی به بذر کاری مجدد در سالهای بعد نیست . به عنوان کود سبز و یا در تناوب زراعی می توان از آن استفاده نمود . مناسب ترین عمق کاشت بذر این گیاه یک سانتی متر و میزان کاشت بذر 4 کیلوگرم در هکتار بوده و حرارت حداقل 20- و حداکثر 40+ درجه ی سانتی گراد را تحمل می نماید .

21- Medicago sativa ( یونجه )
این گیاه بومی ایران بوده و از این منطقه به اکثر نقاط دنیا برده شده است . گونه ای است که در شرایط 300 میلی متر بارندگی رشد می کند . محصول آن زیاد و خوشخوراکی آن عالی است . اکوتیپ هایی که از ترکیه و شوروی وارد شده در تحت شرایط نیمه خشک ایران بهتر از سایر اکوتیپها رشد نموده است . میزان مناسب بذر جهت بذر کاری 4 کیلوگرم در هکتار و عمق مناسب کاشت یک سانتی متر می باشد . مقاومت آن نسبت به سرما و گرما از 20- تا 40+ درجه ی سانتی گراد است .

22- Trigonella elliptica
گیاهی است با ساقه های نسبتا بلند و مستقیم و شاخه های فراوان که شباهت زیادی به یونجه دارد دارای ریشه های قوی است ولی در مقابل شدت چرا مقاومت زیادی ندارد . جوانه زدن بذر با اشکال انجام می گیرد . برای بذر کاری در مناطق پرشیب و سنگلاخی مناسب است . این گیاه درجه حرارت 20- و 40+ درجه ی سانتی گراد را تحمل ل می نماید .

23- Astragalus siliquosus
گیاهی است با قدرت جوانه زنی زیاد و رشد سریع . این گیاه در تابستان خشک شده و در پاییز مجددا تولید ساقه های جدید می کند . دام از علوفه ی حاصل به ویژه در مواقعی که ساقه ها و برگها خشک شده باشد به خوبی تغذیه می نماید . میزان کاشت بذر 3 تا 4 کیلوگرم در هکتار و عمق مناسب کاشت 5/0 تا 1 سانتی متر است . این گیاه حرارتهای 18- و 40 + درجه ی سانتی گراد را تحمل می نماید .


24- Astragalus chaborasicus
در مناطق کوهستانی با بیش از 200 میلی متر بارندگی رشد می کند . گیاه پس از مرحله ی تولید بذر نیز سبز باقی می ماند چرای زیاد را به خوبی تحمل می کند و می توان در مناطق کوهستانی بذر این گیاه را مخلوط با Bromus tomentellus کشت نمود . عمق کاشت یک سانتی متر و مناسب ترین مقدار بذر جهت کاشت 4 کیلوگرم در هکتار است . این حرارتهای 20- و 38+ درجه ی سانتی گراد را می تواند تحمل کند .


25- Onobrychis sativa ( اسپرس )
گیاهی است خوشخوراک که در شرایط دیم با بارندگی 250 تا 300 میلی متر نتیجه رضایت بخشی داده است . در ناطق کوهستانی و زمین های خشک آهکی به خوبی رشد می کند . دوره ی بهره برداری اقتصادی آن 3 تا 4 سال است . مقدار مناسب بذر جهت بذرکاری 15 تا 20 کیلوگرم در هکتار و عمق مناسب کاشت 5/1 تا 2 سانتی متر است . قدرت تحمل آن نسبت به سرما و گرما از 20_ تا 38+ درجه ی سانتی گراد می باشد .

26- Onobrychis persica ( اسپرس ایرانی )
گیاهی است با حالت خوابیده (Prostrate ) در مناطق بختیاری و سلطانیه به طور طبیعی رشد می کند . بذر آن دارای پوسته ی سختی است . گیاهی است خوشخوراک و قابل مصرف برای تغذیه ی دام در بهار و تابستان . شرایط کاشت و سایر ویژگیهای آن شبیه اسپرس می باشد .

27- Onobrychis melanotricha ( نوعی اسپرس )
گیاهی است با خاصیت گسترده شدن روی سطح زمین که بومی مناطق نیمه خشک شرق زاگرس می باشد . تولید علوفه ی آن کم و در مقابل شدت چرا مقاومت زیادی دارد .

28- onobrychis gaubae ( نوعی اسپرس )
این گونه بومی مناطق شمال شرق تهران بوده تولید آ« خوب و در بهار و تابستان مورد مصرف دام قرار می گیرد . جوانه زدن بذر در سال دوم برداشت بهتر انجام می گیرد . مناسب ترین عمق کاشت 1- 5/0 سانتی متر و مقدار مناسب بذر جهت بذر کاری 6 تا 8 کیلوگرم در هکتار است و قدرت تحمل سرمای 20 – و گرمای 38 + درجه ی سانتی گراد را دارد .

29- Artemisia herba – alba ( درمنه )
در مناطقی که بارندگی حدود 250 میلی متر است رشد می کند . گونه ای است مقاوم به چرای مفرط و خوشخوراک که به وسیله ی بذر می توان نسبت به ازدیاد آن اقدام نمود . عمق مناسب کاشت 5/0 سانتی متر و میزان مناسب بذر 2 تا 3 کیلوگرم در هکتار است . این گیاه قادر است حرارتهای 20- و 40 + درجه ی سانتی گراد را تحمل نماید .

30- Artemisia aucheri
گونه ای است دایمی که در شرایط بیش از 300 میلی متر بارندگی سالانه رشد می کند . شرایط کاشت و سایر خصوصیات آن شبیه درمنه می باشد .

31- Salsola rigida
دارای ساقه های چوبی بوده و در مناطق خشک و نیمه خشک با ارتفاع کمتر از 1800 متر از سطح دریا می روید . در مراتع فقیر با خاک کم عمق رشد می کند . گیاهی است خوشخوراک و قدرت جوانه زدن بذر آن زیاد است . در مناطقی با ابرندگی حدود 200 میلی متر می توان آن را کشت نمود . عمق مناسب کاشت 1 سانتی متر و میزان بذر لازم جهت بذر کاری 3 کیلوگرم در هکتار است و حرارتهای 18- و 40+ درجه ی سانتی گراد را می تواند تحمل کند .


32 – Oryzopsis hymenoides
گیاهی است بومی آمریکا و کانادا . روی خاکهای شنی در مناطق نیمه خشک رشد می نماید . به علت سخت بودن پوسته ی بذر جوانه زدن آن به سختی انجام می گیرد . این گیاه حرارتهای 22- و 38 + را تحمل می نماید .


33- Oryzopsis holiciformis
در ارتفاعات و کوهستانهای ایران به طور طبیعی می روید . گیاهی است خوشخوراک ولی در مقابل چرای شدید مقاومتی ندارد . جوانه زدن بذر با اشکال صورت می گیرد . مقاومت این گیاه نسبت به سرما و گرما از 22- تا 35+ درجه ی سانتی گراد است .

34- Cenchrus ciliaris
گیاهی است مخصوص مناطق استوایی و نیمه استوایی ، خوشخوراک و مقاوم در برابر چرای شدید ، نسبت به سرما و یخبندان حساسیت زیادی دارد در اراضی جلگه ای و یا شیبهای سنگی خوزستان ، فارس و بلوچستان حداکثر تا ارتفاع 800 متر از سطح دریا رشد می کند . جوانه زدن بذر و رشد گیاه سریع انجام می گیرد . میزان مناسب بذر جهت بذر کاری 4-3 کیلوگرم در هکتار و عمق مناسب کاشت 1 سانتی متر می باشد . این گیاه حرارت حدود صفر تا 45+ سانتی گراد را تحمل می نماید .

35- Pennisetum orientale
دارای اکوتیپهای زیادی است . در نقاط گرمسیری فارس و خوزستان به طور طبیعی می روید . در اراضی پر شیب و سنگلاخی برای جلوگیری از فرسایش خاک کشت می شود . شرایط کاشت و سایر خصوصیات آن شبیه Cenchrus ciliaris است .

[Borna66]

معرفی برخی از گیاهان مرتعی و راهنمای کشت آنها ( 4)
مناطق با بارندگی 350 تا 500 میلی متر
این مناطق در ارتفاع بین 1000 و 2600 متر از سطح دریا قرار گرفته و به طور کلی دارای زمستانهای سرد می باشد . اکثر نقاط استانهای کرمانشاه و کردستان جزو این منطقه می باشند . غیر از گیاهانی که در شرایط 350- 180 میلیمتر بارندگی رشد می کنند ، کشت گونههای زیر نیز با موفقیت همراه است .

36- Agropyron intermedium
این گونه دارای ریزوم بوده و در خاکهای نسبتا حاصلخیز با بافت متوسط رشد می کند . از این گیاه به عنوان تولید علوفه و نیز حفاظت خاک در آبخیزها می توان استفاده نمود . استقرار آن از طریق بذرکاری به راحتی انجام گرفته و در سال اول کاشت پوشش مناسبی را به وجود می آورد و سرمای شدید را به خوبی تحمل می نماید . واریته ی اصلاح شده ی آن Greenar نام دارد . دوره ی بهره برداری آن از بهار تا اواسط تابستان و پاییز است . عمق مناسب کاشت 5/1 سانتی متر و میزان مناسب بذر 8 کیلوگرم در هکتار است . مقاومت این گیاه نسبت به سرما و گرما از 20 – تا 38 + درجه ی سانتی گراد می باشد .

37- Dactylic glomerata
گیاهی است پر محصول با ارزش علوفه ای خوب در مراتع کوهستانی با بارندگی حدود 400 میلی متر رشد می کند . واریته های اصلاح شده ی آن Latar و Pomar نام دارند . عمق مناسب کاشت 5/1 سانتی متر و میزان بذر جهت بذر کاری 4 کیلوگرم در هکتار است . این گیاه قادر است حرارتهای 22- و 40 + درجه ی سانتی گراد را تحمل نماید . مخلوط 3 کیلوگرم Lotus corniculatus و 3 کیلوگرم D.glomerata در هکتار موفقیت آمیز بوده است .

38- Bromus inermis
گیاهی است دایمی و ریزوم دار با رزش علوفه ای نسبتا خوب در مناطقی با بارندگی بیش از 400 میلی متر رشد می کند . دوره ی بهره برداری آن بهار تا اواسط تابستان و پاییز است . واریته ی اصلاح شده ی آن به نام Mancher معروف است . عمق مناسب کاشت 2 سانتی متر و مناسب ترین میزان بذر جهت بذر کاری 5 کیلوگرم در هکتار می باشد و قادر است حرارتهای 20- و 40 + درجه ی سانتی گراد را تحمل نماید . مخلوط 5 کیلوگرم آن و 3 کیلوگرم Trifolium repens نیز نتیجه بخش بوده است .

39- Festuca arundinacea
این گیاه در خاکهای عمیق رشد کرده و خشکی را تحمل نمی کند . در اوایل بهار علوفه ی حاصله می تواند مورد استفاده ی دام قرار گیرد . خوشخوراکی آن متوسط و از این نظر نباید آن را مخلوط با سایر گیاهان مرتعی کشت نمود . مخلوط 5 کیلوگرم بذر آن و 1 کیلو گرم شبدر سفید و 2 کیلوگرم یونجه نتیجه ی مطلوبی داشته است . این گیاه می تواند حرارتهای 20- تا 38+ درجه ی سانتی گراد را تحمل نماید . عمق مناسب کاشت 5/1 سانتی متر و مقدار مناسب بذر جهت بذر کاری 6 کیلوگرم در هکتار می باشد .

40- Hordeum violaceum
در مناطق کوهستانی با خاکهای رسی و سنگین رشد می کند و می توان بذر آن را در مناطقی که بارندگی بیش از 400 میلی متر دارند کشت نمود . عمق مناسب کاشت 1 سانتی متر و مقدار مناسب بذر جهت بذر کاری 4 کیلوگرم در هکتار است و قادر است حرارتهای 22- و 35 + درجه ی سانتی گراد را تحمل نماید .

41- Andropogon ischaemum
گیاهی است دایمی و خوشخوراک . در مناطقی که دارای بارندگی بهاره هستند نظیر گرگان و آذربایجان می توان آن را کشت نمود . استقرار گیاه از طریق بذر پاشی به سهولت انجام می گیرد . عمق مناسب کاشت 1 سانتی متر ومیزان مناسب بذر برای بذر کاری 4 کیلو گرم در هکتار است . این گیاه قدرت تحمل حرارتهای 15- و 40 + درجه ی سانتی گراد را دارد .

42- Coronilla varia
این گیاه از نظر قدرت تولید علوفه و ایجاد پوشش در مناطق آبخیزها قابل توجه می باشد . در خاکهای سبک و یا سنگین به خوبی رشد کرده و نسبت به سرما مقاوم است ولی خشکی را تحمل نمی کند . گل آن جهت استفاده ی زنبور عسل قابل توجه می باشد . عمق مناسب کاشت 1 سانتی متر و میزان بذر جهت بذر کاری 5 کیلو گرم در هکتار است . حرارتهای 20- و 38 + درجه ی سانتی گراد راتحمل می نماید .
43- سایر گیاهان
در مناطقی که بارندگی بیش از 450 میلی متر است کشت انواع یونجه و شبدر یکساله موفقیت آمیز است و در پاره ای از مناطق می توان کشت گندم و یا جو دیم را به طور مخلوط با این گیاهان یکساله انجام داد و علاوه بر برداشت محصول غلات مقدار قابل توجهی علوفه برای چرای دام تولید نمود . این گیاهان عبارتند از : Medicago truncatula Medicago littoralisMedicago scutellataMedicago polymorpha Medicago minima Medicago rugosa Trifolium alexandrinum