یادنامه‌ «قمر آریان، جوینی، ثروتیان و...» که بهاری دیگر نداشتند

[javad jan]

15 آذر خبر رسید که پرتو اشراق، پژوهشگر موسیقی و مترجم سینما و ادبیات، بر اثر ایست قلبی در بیمارستان مهر از دنیا رفته است. او متولد 1324 بود. اشراق فارغ‌التحصیل سینما بود و از همان ابتدا سینمای ایتالیا را دنبال می‌کرد و پایان‌نامه‌اش هم در زمینه سینمای «فدریکو فلینی» بود. از ترجمه‌های او می‌توان به «ژرفای افتخار»، «عصر بیگناهی»، «بر باد رفته»، «سرگذشت پیانو»، «آوانگارد»، مجموعه چهارجلدی «موسیقی کلاسیک و پاپ»، «ایهام در طبیعت و هنر»، «خاطرات الیا کازان» و «سرگذشت زندان» اشاره کرد. پرتو اشراق در کنار عکاسی از طبیعت در سال‌های دهه 50 با مجله سینما همکاری داشت و عمده نوشته‌هایش مقالات تئوریک در سینما بود. در سال‌های پس از انقلاب و تا اوایل دهه 80 و به صورت پراکنده نیز با مطبوعات همکاری داشت، هرچند طی دو دهه اخیر تمام توان خود را معطوف کار ترجمه کرده بود.

خلیل عمرانی متخلص به «پژمان»، شاعر آیینی، 19 آذر پس مدتی که به کما رفته بود و در بیمارستان بستری بود، در سن 48 سالگی به دیار باقی کوچ کرد. او در سال 1343 در استان بوشهر به دنیا آمد، تحصیلات ابتدایی و راهنمایی را در روستا و دوره متوسطه را در شهر به پایان برد و در سال 1363 دانشجوی مرکز تربیت معلم پسران‌ بوشهر شد. دو سال بعد به‌ زادگاهش برگشت و در مدرسه‌ای‌ که خود در آن درس خوانده بود، به تدریس ادبیات پرداخت. در سال‌ 1367 ازدواج کرد و به دانشگاه‌ یزد رفت و هم‌زمان با تحصیل، در واحد کارشناسی فعالیت‌های ادبی‌ استان به پرورش استعدادهای‌ جوان و نوجوان در زمینه شعر پرداخت. در سال 1372، پس از اخذ لیسانس ادبیات فارسی دبیر دبیرستان آیت‌الله طالقانی‌ بندر دیر شد و یک سال بعد، معاونت فرهنگی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی را به عهده گرفت. در سال 1376 به تهران آمد و ضمن‌ فعالیت‌های فرهنگی به تدریس‌ ادبیات در اسلامشهر پرداخت و از سال 1378 کارشناس فعالیت‌های‌ ادبی اداره کل آموزش و پرورش‌ تهران شد. مروارید فراموش (گزیده غزل‌ها)، ساعت به وقت شرعی دریا (مجموعه غزل) و گزیده شعرها (مجموعه نیستان) از آثار اوست.

[javad jan]

جاهد جهانشاهی، نویسنده، منتقد تئاتر و مترجم، 23 آذرماه در حین کوهنوردی بر اثر ایست قلبی از دنیا رفت. متولد سال ۱۳۲۵ بود و در طول سال‌های فعالیت هنری خود، کتاب‌های متعددی از نویسندگانی چون گونتر گراس، مارکز، هاینریش بل، برتولت برشت و توماس برنهارد را ترجمه کرد. او همچنین عضو هیأت مؤسس انجمن منتقدان و نویسندگان خانه‌ی تئاتر و دو دوره عضو هیأت‌مدیره‌ی این انجمن بود. از جمله کتاب‌هایی که او ترجمه کرده است، می‌توان به این عنوان‌ها اشاره کرد: «نمایش‌نامه‌ی رییس‌جمهور» توماس برنهارد، «نان سال‌های سپری‌شده» هاینریش بل، «مادر» برتولت برشت، «گزارش یک آدم‌ربایی» گابریل گارسیا مارکز، «کتاب دلواپسی» فرناندو پسوا، «زندگی برتولت برشت» و «در حال کندن پوست پیاز» گونتر گراس.

همچنین اصغر حاج‌حیدری متخلص به «خاسته»، از شاعران پیشکسوت آیینی کشور، 24 آذرماه در سن 67 سالگی درگذشت. این شاعر متولد 1324 بود. او تحصیلات آکادمیک نداشت و سرایدار مدرسه بود و بعد از آن هم بازنشسته و دست‌فروش شد. او بنیان‌گذار کنگره شعر مردمی «میلاد آفتاب» در خمینی‌شهر بود که 18 سال پشت سر هم آن را را برگزار کرد. از جمله آثار حاج‌حیدری می‌توان به مجموعه شعرهای «دشت شبنم»، «عطر گندم،‌ مهر مردم» و مجموعه شعر طنزی با نام «نمکدون» اشاره کرد.

[javad jan]

مرتضی ثاقب‌فر، نویسنده و مترجم در حوزه تاریخ و ایران‌شناسی، 10 دی‌ماه به علت سکته مغزی از دنیا رفت. او متولد سال ۱۳۲۱ در تهران بود و کارشناسی ارشد جامعه‌شناسی از دانشگاه سوربن فرانسه داشت و یکی از مترجمان پرکار در حوزه ایران‌شناسی بود. از سال 56 با ترجمه کتاب «جامعه‌شناسی و فلسفه» امیل دورکیم وارد حوزه رسمی ترجمه شد. از او کتاب‌های زیادی منتشر شده است که از جمله‌ آن‌ها این عنوان‌ها هستند: بن‌بست‌های جامعه‌شناسی، شاهنامه فردوسی و فلسفه تاریخ ایران، سرشت فرمانروایی در ایران و مقالاتی فراوان در حوزه تاریخ و فرهنگ باستان و جامعه‌شناسی و ترجمه‌هایی چون: تاریخ هخامنشیان (14 جلد)، امپراتوری ایران (دان ناردو)، ایران باستان (یوزف ویسه هوفر)، هخامنشیان (آملی کورت)، تاریخ ایران کمبریج (۵ جلد)، ایران دوره پهلوی (لنچوفسکی)، رضا شاه و شکل‌گیری ایران نوین (استفانی کرونین)، کوروش بزرگ (ژراژ ایسرائل)، شاهنشاهی ساسانی (تورج دریایی)، شاهنشاهی اشکانی (یوزف ولسکی)، شاهنشاهی هخامنشی (جیمز مانوئل کوک)، تاریخ هرودوت، تاریخ جهان باستان کمبریج (۶ جلد) و دین مهر در جهان باستان.

در همین روز یعنی 10 دی‌ماه سیروس آریان‌پور، نویسنده، اقتصاددان و مترجم، درگذشت. او در دوران جوانی به کشور سوییس رفت و در رشته اقتصاد و جامعه‌شناسی تحصیل کرد. به زبان‌های آلمانی و فرانسه آشنایی داشت. «روشنگری چیست؟» و «وجدان بیدار» از مهم‌ترین آثار ترجمه‌شده توسط اوست. آریان‌پور همچنین در حوزه شعر و ترانه‌سرایی فعالیت‌هایی داشت.

[javad jan]

12 دی‌ماه لئون میناسیان، نویسنده، مترجم، کتاب‌شناس، نقاش و نوازنده ایرانی، در سن 92سالگی پس از چند روز بستری بودن از دنیا رفت. او متولد 1299 در روستای ارمنی‌نشین «خویگان» در شهرستان فریدن استان اصفهان بود. میناسیان نویسندگی را از کودکی آغاز کرد و بعدها در کنار تدریس، بخش عمده وقتش را صرف مطالعه و پژوهش ‌کرد. برخی از آثار لئون میناسیان عبارت‌اند از: «تاریخ سیصدوپنجاه ساله ارامنه فریدن»، «تاریخچه اولین چاپخانه ایران در جلفای اصفهان از سال 1638 تا 1972 میلادی»، «مؤسسه‌های ارامنه ایران»، «فهرست کتاب‌های خطی موزه ارامنه جلفا»، «چهار کتاب از سرایندگان و نوازندگان ارمنی فریدن». «صومعه‏های ارامنه ایران»، «تاریخ ارمنیان جلفای اصفهان در یکصد و چهل سال اخیر 1996-1856»، «دو فرمان از حضرت رسول و حضرت امیرالمؤمنین»، «نظر مختصری به آیین مذهبی ارامنه ارتدوکس» و «ارمنیان ایران ».

هادی بنایی، مترجم و طنزپرداز، 17 دی از دنیا رفت. او سال ۱۳۱۵ در مشهد به دنیا آمد. دوره‌ دبیرستان را در مدرسه‌ی دارالفنون تهران گذراند و پس از آن به وین رفت و از دانشگاه صنعتی وین لیسانس مهندسی شیمی گرفت. بنایی از سال ۱۳۷۷ با مؤسسه‌ گل‌آقا همکاری داشت و آثاری را از زبان آلمانی به فارسی ترجمه کرده است. «لطیفه‌های ریزه میزه»، «قاتلان بدون چهره» از جمله آثار اوست.

[javad jan]

محمود عنایت، روزنامه‌نگار و مترجم باسابقه، 28 دی در سن 80سالگی از دنیا رفت. او دکتری دندان‌پزشکی از دانشگاه تهران داشت و از جوانی به فعالیت‌های مطبوعاتی روی آورد. عنایت از اسفند 1334 سردبیر نشریه «فردوسی» شد. همچنین در سال 44 امتیاز نشریه «نگین» را کسب کرد و تا سال 59 آن را منتشر کرد. از جمله ترجمه‌های او می‌توان به «مهاتما گاندی و پیروان او»، «کالبدشکافی چهار انقلاب» و «انسان در عصر توحش» اشاره کرد.

پرویز اسلامپور از شاعران شعر حجم بود. او حدود 40 سال پیش ایران ترک کرد و در پاریس زندگی می‌کرد. اسلامپور همچنین از امضاکنندگان بیانبه شعر حجم بود؛ بیانیه‌ای که پس از سال‌ها بحث و گفت‌وگو در خانه او تأیید شد. از پرویز اسلامپور مجموعه‌ی شعرهای «وصلت در منحنی سوم»، «نمک و حرکت ورید»، «سطح شبح در سفر پاک» و «پس حس خداوند نجاتم می‌دهد» به جا مانده است. او در سن 69سالگی در پنجم بهمن‌ماه درگذشت.

[javad jan]

12 بهمن جمشید صداقت‌کیش، نویسنده و پژوهشگر تاریخ، درگذشت. او در سال 1315 در شهر آباده استان فارس متولد شد. با گذراندن دوره یک‌ساله تربیت معلم به مدت سه سال آموزگار روستاهای آباده بود و از سال 51 تا 83 در مؤسسات عالی و دانشگاه‌ها تدریس کرد. او که به‌عنوان چهره‌ی ماندگار این استان در سال 84 معرفی شد، حدود 50 کتاب در حوزه‌های ایران‌شناسی و فارس‌شناسی داشت و بیش از 200 مقاله در همین زمینه‌ها از او منتشر شده است. صداقت‌کیش مدرک دکتری خود را از آکادمی علوم تاجیکستان گرفته بود. کتاب «کردان‌ پارس و کرمان» او در سال 82 پژوهش برگزیده سال شد و همین کتاب در سلیمانیه عراق به کردی ترجمه و در مرداد 89 توسط انتشارات مکریانی در عراق منتشر شد.

بامداد 25 بهمن عزیرالله جوینی، استاد زبان و ادبیات فارسی و شاهنامه‌پژوه، در سن 87 سالگی به علت خون‌ریزی داخلی دار فانی را وداع گفت. او زاده‌ی سال 1304 در شهر اسفراین، بعد از دریافت مدرک دکتری خود، به تدریس در دانشگاه تهران مشغول شد و از دانشکده ادبیات دانشگاه تهران بازنشسته شد. جوینی ترجمه‌های بسیاری از عربی و انگلیسی به زبان فارسی دارد. از میان کتاب‌های او می‌توان به «تصحیح و شرح فرهنگ مجموعه الفرس»، «تصحیح مفردات قرآن»، «تصحیح تفسیر نسفی» (ترجمه‌ای کهن از قران به فارسی موزون و مسجع)، «تصحیح نهج‌البلاغه»، «شرح واژگان دشوار و برگردان همه ابیات شاهنامه» (از دست‌نویس موزه فلورانس)»، «نبرد اندیشه‌ها در داستان رستم و اسفندیار»، «داستان زال و رودابه» (از دست‌نویس موزه فلورانس)، «داستان فرود سیاوش» (از دست‌نویس موزه فلورانس)، «داستان بیژن و منیژه» و «داستان رستم و سهراب» (از نسخه فلورانس) اشاره کرد.

[javad jan]

حسن لاهوتی، مولوی‌پژوه و مترجم، به علت بیماری سرطان ریه 17 اسفندماه در سن 68 سالگی در آمریکا درگذشت. از میان آثار لاهوتی به ترجمه‌ی «شکوه شمس» از آنه ماری شیمل و «شرح مثنوی معنوی اثر نیکلسون» (برگزیده چهاردهمین دوره کتاب سال جمهوری اسلامی ایران) می‌توان اشاره کرد. همچنین «خدمات مسلمانان به جغرافیا»، «جنبش اسلامی و گرایش‌های قومی در مستعمره هند»، «سیری در افکار و آثار مولانا»، «مسلمانان هند بریتانیا»، «جانِ جان؛ منتخبی از دیوان شمس» و ترجمه «محمدرسول خدا» اثر آنه ماری شیمل، از دیگر آثار لاهوتی هستند.