مفاهیم حشره شناسی

[memol]

ضمائم قفس سینه عبارتند از:

2- بال ها (Wings) :

حشرات معمولا دارای دو جفت بال هستند که در طرفین حلقه دوم و سوم قفس سینه به بدن متصل می باشند و رشد و ساختمان آنها بسته به محل زندگی و نوع فعالیت حشره متفاوت است . بی بالی که به ندرت در راسته بالداران مشاهده می شود در نتیجه سازش حشرات با محیط زندگی انگلی (شپش ها ) و گاهی دو شکل جنسی (شپشکهای نباتی) و یا چند شکلی (شته ها) می باشد.
در مگس ها و افراد نر شپشکهای نباتی بالهای زیرین تبدیل به عضو حسی Balancier به شکل سنجاق شده اند .
بالها به دو صورت غشائی و کیتینی می باشند. بالهای غشائی ، شفاف و نرم رگبندی آنها مشخص است و بالهای کیتینی که در راسته سخت بالپوشان وجود دارند در عمل پرواز دخالت نداشته و فقط برای حفاظت بالهای زیرین بکار می روند و جنس آنها کیتینی و سخت و رگبندی آنها نا مشخص است . در این حشرات بالهای عقبی پهن و مخصوص پرواز بوده و هنگام استراحت مثل باد بزن در زیر بالپوشها جمع می شوند . تزئینات بالها در حشرات مختلف متفاوت است چنانچه بال پروانه ها مجهز به فلس های رنگارنگ و بال زنبورها شفاف و فاقد رگبندی زیاد و بر عکس در بال توری ها رگهای طولی و عرضی بال زیاد می باشند .
گاهی بالهای موها و کرکها و ریشک هایی هستند ، مانند بال تریپس ها . از نظر ساختمان داخلی رگهای بال محتوی خون و یک تراشه و گاهی یک رشته عصبی بخصوص در بالهائی که دارای موهای حسی هستند وجود دارد. سطح بال را می توان به بخشهای جلوئی ، عقبی و محوری تقسیم نمود. بخش جلوئی بال را که دارای رگهای طولی متعدد است بخش رمیژیوم Remigium بخش عقبی نرم و تا شونده را وانوس می نامند و این دو قسمت به وسیله چین وانال از یکدیگر مجزا می شوند.
بر طبق نظریه کامستوک و نیدهام رگهائی طولی بال به قرار زیر هستند :

(1) رگ کناری: Costal در لبه جلویی بال قرار دارد و معمولاً ساده است .

(2) رگ زیر کناری Subcostal مقعر و معمولاً ساده است.

(3) رگ شعاعی Radial معمولا چند شاخه است .

(4) رگ میانی Medial ابتدا دو شاخه و گاهی هر یک از شاخه ها به چند شاخه ثانوی تقسیم می‌شوند.

5) رگ بازوئی Cubital معمولا چند شاخه است .

(6) رگ عقبی Anal آخرین رگهای طولی بال و تعداد آن متغیر است.

(7) رگ ژوگال Jugal بعد از رگهی آنال در میدان ژوگال قرار دارند و معمولا دارای چند رگ هستند.

رگهای عرضی بال در حد فاصل طولی و به طور عمود یا مایل به آنها قرار دارند رگهای عرضی که از نظر رده بندی اهمیت دارند ، به قرار زیر هستند :

(1) رگ عرضی بازوئی بین رگهای کناری و زیر کناری نزدیک به قاعده بال قرار دارد (h)
(2) رگ عرضی شعاعی ، رگهای طولی شعاعی را به یکدیگر متصل می کند(r)
(3) رگ عرضی شعاعی – میانی ، بین رگهای شعاعی و میانی قرار دارند(r-m)
(4) رگ عرضی میانی ، رگهای میانی را به یکدیگر متصل می کند (m)
(5) رگ عرضی بازو ئی ، بین دو رگ میانی و بازوئی قرار دارد(m-cu)

سلولهای بال ، از تقاطع رگهای طولی و عرضی سلولهای بال بوجود می آیند . این سلولها باز یا بسته بوده و در رده بندی بعضی از حشرات نطیر زنبورها و پشه ها اهمیت فوق العاده دارند. مثلاً در پروانه ها سلول دیسکال که در حد فاصل رگهای شعاعی و میانی و حجره تیریدیال در حد فاصل رگهای میانی و بازوئی قرار دارند.

[memol]

ث- شکم : ( Abdomen)

سومین قسمت بدن حشره می باشد و به اشکال استوانه ای ، پهن ، گرد و یا در طرفین کتابی دیده می شود تعداد حلقه های آن در حشرات مختلف متفاوت است ، از شش حلقه در حشرات عصبی و دستگاه تناسلی و دفعی است . هر حلقه شکم از دو نیم حلقه پشتی و شکمی تشکیل یافته که به وسیله قطعات پهلوئی به یکدیگر متصل می گردند و منافذ تنفسی در این قطعات قرار دارند. حلقه های شکم معمولاً سخت و بندرت پوشیده از مو ، کرک ، فلس و تزئینات دیگر هستند . در حشرات کامل شکم مجهز به اعضای تناسلی و جفتگیری است.

پیوستهای شکم:

حلقه های شکم در بعضی از حشرات مجهز به پیوستهایی هستند . چنانچه در لاروهای یکروزه و بهاره هفت حلقه شکم مجهز به پیوست های تنفسی تراشه – برانشی می باشند . در لارو پروانه‌ها و بعضی از زنبورهای زیر راسته Symphyta استرنیت های شکم مجهز به تعددادی پاهای دروغی به نام پاهای شکمی هستند که ساختمان مفصلی ندارند و به صورت برآمدگی هایی می‌باشند که در انتها به یک لبه تو رونده به نام پلانتا و قلابهائی در روی آن ختم می شوند.
شکل پلانتا – تعداد قلابها و همچنین طرز قرار گرفتن آنها فوق العاده متغیر است و از نظر تشخیص و رده بندی اهمیت دارد. چنانچه در لارو پروانه های Microfrenates قلابها در حول یک دایره کامل قرار داشته و خمیدگی آنها به طرف خارج است و در لایه پروانه هاMicrofrenates قلابها به صورت نیم دایره در لبه خارجی پلانتا قرار داشته و خمیدگی انتهای قلابها به طرف داخل است. پاهای شکمی در لارو زنبورهای زیر راسته Symphyta فاقد قلاب است . انتهای شکم در بعضی حشرات مجهز به یک جفت زائده به نام سرسی Cerci می باشد.

[memol]

دستگاه گوارش Digestive system

در حشرات دستگاه به شکل یک لوله طویلی است که از دهان شروع شده و در طول بدن امتداد دارد و به مخرج منتهی می شود. ساختمان لوله گوارش متناسب با نوع رژیم غذایی حشرات متفاوت است . به طور کلی از سه قسمت اصلی به نامهای بخش جلویی لوله گوارش – قسمت میانی یا معده و قسمت عقبی تشکیل شده است. قسمت جلویی و عقبی لوله گوارش مبداء آکتودرمی داشته و در سطح داخلی دارای پوشش کیتینی است ولی قسمت میانی دارای مبداء آندودرمی است و قسمت اساسی هضم و جذب غذا در این قسمت انجام می شود. قسمت جلویی بیشتر به منظور ذخیره غذا بکار می رود واغلب شامل حلق (گلو) – مری – چینه دان – و پیش معده می باشد پیش‌معده به صورت یک کیسه کوچکی که در انتهای قسمت جلویی لوله گوارش که به وسیله یک دریچه مخصوص به قسمت میانی لوله گوارش متصل می باشد . سطح داخلی پیش معده ممکن است دارای خارهای کیتینی باشد در قسمت اول لوله گوارش فقط عمل مکانیکی و خرد کردن غذا صورت می گیرد و در این قسمت آنزیمهای گوارشی ترشح نمی شود و مقدار جذب بسیار ناچیز است. در بعضی حشرا غدد بزاقی دارای آنزیم است و در دهان عمل هضم صورت می گیرد. قسمت یا معده قسمت اصلی ترشح دیاستازها و هضم و جذب مواد غذایی است . معده ممکن است دارای لوله های کور باشد که جهت وسیع کردن سطح جذب به کار می رود. قسمت عقبی : این قسمت از دریچه عقبی قسمت میانی (معده) شروع شده و به مخرج منتهی می شود و شامل دو بخش جداگانه می باشد .(1) روده جلویی ممکن است به صورت یک لوله ساده و یا ممکن است خود به دو قسمت روده باریک و روده بزرگ تقسیم شود. در محل اتصال روده جلویی به معده تعدادی لوله دفعی به نام لوله مالپیگی وجود دارند .(2) روده عقبی یا رکتوم این بخش قسمت انتهایی لوله گوارش است و معمولا به صورت یک کیسه پهن و منبسط و به صورت مخرج ،لوله گوارش را با خارج ارتباط می دهد.

[memol]

دستگاه دفع حشرات :

بطور کلی دستگاه دفعی در حشرات شامل یک سری لوله های دفعی به نام لوله های مالپیگی است که در محل اتصال قسمت میانی و عقبی لوله گوارش قرار دارد .این لوله ها در گونه های مختلف حشرات متفاوت بوده و بین یک تا بیش از یکصد عدد متغیر میباشد و انتهای آزاد آنها مسدود می‌باشد. مواد زائد به وسیله این لوله ها از خون گرفته شده و از طریق روده رکتوم به مخرج برده و به خارج رانده می شود

[memol]

دستگاه تنفس:Respiratory system

در حشرات سیستم تنفس تراشه ای است و از تعداد زیادی لوله های حامل هوا تشکیل شده که به وسیله استیگمات ها با محیط خارج ارتباط دارند . تراشه‌ها لوله‌های توخالی هستند که داخل آنها مجهز به یک رشته مارپیچی قابل ارتجاع از جنس کوتیکول و موسوم به تنیدیوم می باشد . کانال های تراشه ای از منافذ تنفسی شروع شده تدریجاً باریک می شوند و انشعابات انتهائی تراشه ها را به وجود می آورند که اطراف سلولهای بدن را می پوشانند و به این ترتیب تبادل مستقیم گازی را بین سلول های بدن و محیط خارج برقرار می کنند . سوراخهای تنفسی با استیگماتها به اشکال بیضی یا گرد در روی غشاء پهلوئی حلقه های قفسه سینه و شکم قرار دارند و تعداد و طرز کار آنها در گروههای مختلف حشرات متفاوت است.

1- مکانیسم تنفس در حشرات :
وظیفه تراشه حمل اکسیژن و سهولت جریان هوا در « موی تراشه ها»و تبادل گازی بوسیله مایع داخل موی تراشه ها صورت می گیرد و به این ترتیب اکسیژن به طور مستقیم پلاسمای اطراف سلول پخش می گردد و هوای داخل تراشه ها در دو مرحله دم و بازدم انجام می گیرد. در مرحله بازدم ماهیچه های شکم ( ماهیچه های پشتی – شکمی ) منقبض شده و در نتیجه حجم شکم کم و فشار داخلی افزایش می یابد و به این ترتیب هوای تراشه ها تخلیه می گردد. در مرحله دم ماهیچه های شکم آزاد شده و حجم شکم افزایش می یابد و هوا وارد تراشه ها می گردد. مکانیسم تنفس بر اساس طرز عمل استیگمات ها به دو طریق صورت می گیرد، در حشات آپنوایستیک استیگماتها با ریتم مخصوصی باز و بسته می شوند و تبادل گازی فقط هنگام باز بودن استیگمات صورت می گیرد مانند کک ها و مگسها .

در حشرات Eupneustic حرکات تنفسی در دو مرحله دم و بازدم مشخص و باز و بسته شدن استیگماتها ، در فاصله معینی صورت می گیرد. شدت حرکات تنفسی بستگی به شرایط محیط خارج مانند گاز کربنیک و حرارت و فعالیت حشره دارد چنانچه هنگام پرواز و در حرارتهای زیاد شدت حرکت تنفسی زیاد و برعکس در حرارتهای پائین و هنگام استراحت شدت حرکت تنفسی زیاد و بر عکس در حرارت های پائین و هنگام استراحت شدت حرکت تنفسی زیاد و بر عکس در حرارتهای پائین وهنگام استراحت شدت حرکات تنفسی نقصان می یابد. در حشرات آبزی تنفس از طریق دستگاههای تراشه یا برانشی و یا تراشه برانشی صورت می گیرد و تنفس از طریق جلد ساده ترین نوع تنفس در حشرات آبزی است. بعضی از سخت بال پوشانه آبزی در فواصل معین به سطح آب آمده و هوای کافی در زیر بال پوشها و یا بین موههای سطح بدن خود ذخیره می نمایند و هنگام فعالیت در زیر آب از آن استفاده می کنند . سن های آبی استیگمات های انتهایی خود را که در انتهای لوله طویل قرار دارد ، در سطح آب قرار داده و تنفس حشره در زیر آب به طرز مستقیم انجام می شود .

و همچنین لارو پشه های Anopheles و Culex در فواصل معین به سطح آب آمده و سیفون تنفسی خود را که در حلقه هشتم شکم قرار دارد از آب بیرون آورده و هوای کافی در تراشه های خود ذخیره می کند و سپس داخل آب می شود. دستگاه تنفسی تراشه – برانشی به دو شکل رشته ها و یا صفحات پهن در طرفین حلقه های بدن قرار گرفته و محتوی لوله های تراشه ای است.

2- متابولیسم تنفس :

مواد غذایی داخل سلولها و بافتها به وسیلهاکسیژن جذب شده توسط دستگاه تنفسی اکسید می گردد و موادی نظیر گلوتاتیون و سیتوکروم به عنوان مواد واسطه ای در این مرحله اهمیت فوق العاده دارند . بالا رفتن درجه حرارت و رطوبت باعث افزایش شدت متابولیسم می گردد همچنین تغییرات متابولیسم تنفسی به گونه ای – سن – مراحل رشدی و جنس حشره بستگی دارند. ضریب تنفسی برابراست با نسبت حجم انیدرید کربنیک حاصل به حجم اکسیژن مصرف شده و متناسب با رژیم غذایی حشره می باشد.

[memol]

دستگاه گردش خون Circulatory system:

در حشرات ، اکسیژن بدون دخالت خون به وسیله سیستم تراشه ای تنفس در اختیار سلول قرار می‌گیرد. لذا دستگاه گردش خون ساده و حفره ای است و خون تحت فشار قلب در حفره عمومی پخش شده و تمام سلولها و بافتها را فرا می گیرید. از این جهت حفره عمومی در حشرات ، Hemocoele یا حفره خونی نامیده می شود. این حفره به وسیله دو پرده ماهیچه ای طولی به سه حفره عمومی پشتی میانی و شکمی تقسیم می شود.حفره پشتی محتوی رگ پشتی طولی است که قسمت جلوی آن به نام آئورت در ناحیه قفس سینه و قسمت عقبی آن در ناحیه شکم و به قلب مرسوم می گردد . آئورت در حشرات بالدار مجهز به چند حباب ضرباندار به نام قلب های فرعی است .

قلب از تعدادی خانه یا حفره به نام Ventriculus تشکیل شده و تعداد آنها تقریبا ً معادل حلقه های قفس سینه و شکم است . این خانه ها گلابی شکل و به طور متوالی قرار گرفته و به وسیله منافذی به نام استیول به حفره اطراف قلب مربوط می شود. آئورت و قلب ساختمان ماهیچه ای داشته و به وسیله الیاف ماهیچه ای خاصی به نام حلقه های پشتی متصل می شوند.حفره میانی یا احشئی نسبتاً وسیع بوده ولوله گوارش و غده تناسلی در آن قرار دارند . حفره شکمی محتوی زنجیر عصبی است . دیافراگم شکمی از بافت پیوندی و رشته های ماهیچه ای ساخته شده و دارای سوراخهای متعددی جهت عبور خون می باشد .

1- مکانیسم گردش خون:

عمل قلب دارای دو مرحله دیاستول و سیستول است. در مرحله دیاستول یا مرحله غیر فعال ، ماهیچه های بالی شکل منقبض شده و حجم حفره پشتی افزایش می یابد و فشار داخلی کم شده و در نتیجه خون از حفره های شکمی و میانی وارد حفره پشتی می شود و از منافذ استیول داخل خانه های قلب می گردد. در مرحله سیستول یا مرحله فعال در نتیجه انبساط ماهیچه های بالی شکل منافذ استیول بسته شده و خون از خانه ای به خانه جلوتر وارد می شود و از طریق آئورت وارد حفره عمومی می گردد. خون حشرات در انتقال اکسیژن به سلولها و بافتهای بدن وظیفه ای ندارد ولی از نظر انتقال مواد غذائی و دفع مواد زائد و ادراری دارای اهمیت می باشد.

2- ترکیبات خون:

خون در حشرات به رنگهای مختلف قرمز،زرد،سبز یا آبی دیده می شود و از دو قسمت پلاسما و سلولهای خون تشکیل یافته است. عمده پلاسمای خون را آب و اسیدهای آمینه تشکیل می دهد و سایر ترکیبات آن عبارتند از: مواد گلوسیدی، لیپیدی ، هموگلوبین ، هموسیانین ، املاح مختلف آلی و معدنی ، مواد ادراری ، مواد سمی نظیر کانتاریدین و هیستامین و آنزیم های مختلف و گاز کربنیک و اکسیژن.
سلولهای خون به تعداد و اشکال مختلف ، در حضرات بسته به عوامل گوناگون نظیر فذا و رطوبت دیده می شوند . تعداد سلولها در هر میلیمتر مکعب خون فوق العاده متغیر است ، در سوسری هایجنس Periplaneta بین 15000 تا 60000 در سیرسیرک Gryllus assimilis بین 15000 تا 275000تغییر می کند. اهم سلولهای خون عبارتند از :

(1) سلولهای انوسیت Oenocytes– این سلولها اغلب در طرفین حلقه های شکم پراکنده هستند و از نظر تغییر جلد ، رشد تخمدانها ، دفع مواد ادراری و ذخیره چربی و غیره اهمیت دارند.
(2) سلولهای زنده خوار Phagocytes اکثر این سلولها خاصیت زنده خواری دارند و از باکتریها و پروتوزئرهائی که از طریق لوله گوارش وارد حفره عمومی می شود تغذیه می کنند. همچنین بعضی از آنها دارای وظایف دفعی و ترشحی و ذخیره ای مواد چربی هستند.
(3) سلولهای اطراف قلب Pericardialcell این سلولها در اطراف قلب وجود دارند و از نظر تصفیه خون با ارزش می باشند.(4) اجسام چربی – سلولهای چند وجهی و به رنگ سفید ، زرد ، قرمز و نارنجی هستند و ذخیره مواد چربی ، پروئیدها مواد ادراری و گلیکوژن را به عهده دارند و بعلاوه دارای خاصیت زنده خواری و تولید نور می باشند ، از نظر دفاع حشره و همچنین جلب جنس مخالف اهمیت دارند و تولید نور نتیجه اکسیده شدن ماده چربی به نام لوسیفیرین به وسیله دیاستاز لوسیفراز است.
اعضاء تولید نور در دو خانواده Lampyridae و Elateride از راسته سخت بالپوشان رشد قابل توجه دارند. در کرم شب تابLampyris noctiluca اعضاءتولید نور در زیر مفصلهای شکم قرار دارند و در جنس Pyrophorus در قاعده پیش قفس سینه متمرکز و متشکل از یک لایه اجسام چربی است که سطح آنها را انشعابات عصبی و موی تراشه ها پوشانده و در زیر این لایه بلورهای اگزانتین ( xanthin) ، و املاح اوره قرار دارد که دارای خاصیت انعکاس هستند .

[memol]

دستگاه تولید مثل Reproductive system :

در جنسهای نر و ماده از دوقسمت تشکیل یافته است اول اعضاء تناسلی داخلی که مبداء مزودرمی داشته و محتوی سلول های جنسی در مراحل مختلف رشد تا تشکیل گامت های نر و ماده و سلولهای غذایی و غدد ترشحی است. قسمت دوم اعضاء تناسلی خارجی که از پیوستهای حلقه های شکمی است و مبدا آکتودرمی داشته و جهت خروج اسپرماتوزوئید و اوول می باشد.

1- دستگاه تناسلی نر: شامل بیضه ها ، غده های ضمیمه ، مجاری تناسلی و آلت جفت گیری است. بیضه ها به تعداد یک جفت از لوله های متعدد به نام لوله های اسپرم تشکیل یافته که محتوی سلولهای جنسی در مراحل مختلف رشدی است. در طول لوله ها از پائین به بالاقسمتهای زیر وجود دارند:

(1) ناحیه اسپرماتوگونی Spermatogonia zone که محتوی سلولهای اسپرماتوگونی ، و سلولهای مزودرمی است.

(2) ناحیه اسپرماتوسیت Spermatocyte zone که از تقسیم سلولهای اسپرماتوگنی حاصل شده و اطراف آنها را غلافی پوشانده و سیست (Cyste) نامیده می شود و هر سیست دارای چندین اسپرماتوسیت می باشد.

(3) ناحیه رسیدن گامت های نر Maturation and reduction zone و تقسیم با کاهش کروموزمی که در این قسمت سلول های اسپرماتوسیت طی دو تقسیم که دومی توام با کاهش کروموزمی است ، به چهار اسپرماتید n کروموزمی تقسیم می شود.

(4) ناحیه تشکیل اسپرماتوزوئیدها Transformation zone که آخرین مرحله تحول سلولهای جنسی است ، پس از پاره کردن سیستها داخل مجاری خروجی می گردند، یک جفت مجرای خروجی Vas deferens که ساختمان ماهیچه ای داشته و قسمت عریض آن کیسه اسپرم (Seminal vesicles) است و اسپرماتوزوئیدها در داخل آن ذخیره می شوند ویک جفت مجرای خروجی که در انتهای یکی شده و به مجرای اسپرم انداز Ejaculatory duct مربوط می شوند و در انتها به وسیله سوراخی به نام گونوپور Gonopore به آلت جفت گیری نر Penis منتهی می شود.
غده های ضمیمه Accessory glands معمولا در انتهای مجاری اسپرم انداز و یا مجاری خروجی باز می شوند و محتوی ترشحات لزج و چسبیده اند که برای ساختن پوشش اسپرماتوزوئید بکار میروند. اعضای خارجی دستگاه تناسلی نر شامل آلت جفتگیری به نام Penis و قطعات ضمیمه آن هستند که در حد فاصل حلقه نهم و دهم شکم قرار دارند. پنیس از دو قسمت اکتوفالوس و آندوفالوس تشکیل شده است.

2- دستگاه تناسلی ماده : شامل یک جفت تخمدان ، غده های ضمیمه ،کیسه ذخیره اسپرماتوزوئید و تخمریز است .

(1) تخمدان (Ovary) از تعدادی لوله های کوچک استوانه ای به نام اواریول Ovariol تشکیل شده و هر اواریول از قسمتهای زیر تشکیل یافته است .

1- رشته انتهائی Terminal filament که هر رشته باریک اواریول را به جدار بدن متصل می‌سازد.

2- ژرماریوم Germarium که این قسمت سلولهای Oogonia در حال رشد و تقسیم ، سلولهای غذایی Trophocyte به نام سلول Vitelline و سلولهای سیتوسیت است .

3- ویتلاریوم Vitellarium محتوی سلولهای Oocyte و یا گامت های کامل به نام اوول Ovule می‌باشد.

4- پدیسل Pedisel به صورت مجرای کوتاهی اواریول را به مجرای تخم متصل می کند.

لوله های تخم برحسب وجود یا عدم وجود سلولهای غذائی و طرز قرار گرفتن آنها دو نوعند:

1- تیپ پانوئیستیک Panoistic - در این حالت لوله تخم فاقد سلولهای غذایی است .

2- تیپ مروئیستیک Meroistic – در این تیپ لوله های تخم محتوی سلولهای غذایی مشخص بوده و از نظر طرز پراکندگی آنها در طول لوله تخم به دو گروه تقسیم می شوند: در نوع پولی تروف Polytrophe سلولهای غذائی و اوول ها در طول لوله تخم به طور متناوب قرار دارند ، در نوع تلوتروف Telotrophe سلولهای غذائی در انتهای لوله تخم متمرکز می باشند.

(2) مجرای تخم Oviduct هر تخمدان در طول قاعده به یک مجزا ختم می شود و ابتدای آن کالیکس (Calix ) نام دارد.
مجرای عمومی تخم Common oviduct – دو مجرای تخم در انتها به یک مجرای عمومی تخم منتهی می گردد، و در انتها به صورت سوراخ گونوپور در حلقه هشتم یا نهم شکم باز می شود. کیسه ذخیره اسپرماتوزوئید Spermatheca این حفره به کیسه جفتگیری مربوط می باشد. در حشرات ، دو مرحله جفت گیری و تخم ریزی به فاصله نسبتاً قابل توجهی صورت می گیرد . چنانچه زنبور عسل در مدتی محدود جفتگیری کرده و سپس ملکه چند سال و به کرات در کندو تخم ریزی می کند .

(3) غده های ضمیمه Accessory glands – این غده ها معمولاً به تعداد یک جفت بوده و ترشحات آنها برای چسبانیدن تخمها روی تکیه گاه و یا تهیه کپسول تخم بکار می روند.

3- اعضاء خارجی دستگاه تناسلی : شامل آلت تخمریزی در ماده ها می باشد که در حشرات مختلف به اشکال و اندازه های گوناگون ، از رشد پیوستهای حلقه های هشتم و نهم شکم تشکیل شده است . در ملخ های شاخک بلند و سیرسیرکها تخمریز خیلی بلند و سخت بوده و در بعضی سن ها خیلی کوچک و یا اصلاًُ وجود ندارد . در حشرات نر این قسمت شامل آلت تناسلی نر Penis پارامرها و ضمائم دیگر می باشد.

[memol]

دستگاه عصبی Nervous system:

دستگاه عصبی در حشرات به صورت دو زنجیر عصبی در قسمت شکمی بدن قرار دارد . مراکز اصلی عصبی شامل سه قسمت است ، دستگاه عصبی مرکزی ، درونی یا احشائی ، وسطی یا جلدی .

1- دستگاه عصبی مرکزی Central Nervous system: یا زنجیر عصبی که از عصب ها و عقده های عصبی تشکیل یافته است. در ناحیه سر ، مغز(Brain) را تشکیل می دهد که به وسیله یک جفت رشته عصبی به نام گردنبند دورمری Circumoesophageal connectives به عقده زیر مری Suboesophageal ganglion متصل می گردد. زنجیر عصبی در ناحیه قفس سینه شامل سه جفت عقده عصبی است. معمولاً عقده پیش قفس سینه ای مشخص ولی عقده های میان و پس قفس به یکدیگر اتصال یافته اند . عقده های عصبی به وسیله یک رشته عرضی به نام پیوند Commissure و یک رشته طولی به نام طناب Cord به یکدیگر متصل می باشند . مغز از سه قسمت زیر تشکیل یافته است.

(1) مغز جلوئی یا مغز اول Protocerebron بزرگترین قسمت مغز می باشد و اعمال حسی چشم‌های ساده و مرکب را انجام می دهد و همچنین سلولهای عصبی ترشحی قسمت داخلی مغز، از نظر رشدی و تغییر جلد اهمیت دارند .

(2) مغز میانی یا مغز دوم Deutocerebron مرکز عصبی شاخکها می باشد.

(3)مغز عقبی یا مغز سوم Tritocerebron کهرشته های عصبی را به پیشانی ، لب بالا و قسمت جلوی لوله گوارش می فرستد.

مغز حشرات از توده سلولهای نر و پیل وسلولهای عصبی ارتباطی و تعداد کمی سلول های محرک تشکیل یافته و حجم آن بستگی به وضعیت تکاملی حشره دارد . چنانچه در سوسک Dytiscus حجم مغز و در زنبور عسل حجم بدن می باشد.

هرسلول عصبی یا نرون Neuron دارای یک جسم سلولی یا Neurocyte آکسون و انشعابات متعدد باریک به نام دندریت می باشد. نوروسیت های یک قطبی دارای یک آکسون و نوروسیت های دو قطبی و چند قطبی دارای دو یا چند آکسون هستند. سلولهای عصبی حساس معمولا دو یا چند قطبی هستند و نوروسیت آنها در سطح و یا نزدیک به سطح بدن قرار دارد و دندریت ها در سطح بدن و داخل غده ها و ماهیچه ها امتداد دارند. سلولهای عصبی محرک معمولا یک قطبی و نوروسیتها در مراکز عصبی و آکسون آنها در سطح جلد امتداد دارد.

هر عقده عصبی از یک توده متراکم رشته های عصبی به نام بافت نخاعی یا نروپیل در داخل و یک پرده به نام Epineural membrane تشکیل شده و دارای نوروسیتها و آکسون های سلولهای محرک ، انشعابات انتهائی سلولهای حساس در قسمت داخلی ، انشعابات تراشه ای و سلولهای پوششی در قسمت سطحی است.

عصب ، از آکسون های محرک یا حساس و یا هر دو نوع تشکیل یافته است.

عصب های مغز شامل:
(1) عصب چشم های ساده میانی
(2) عصب چشم های مرکب و چشم های ساده جانبی
(3) عصب عقده پشت سر که رابط بین عقده پشت سر و قسمت عقبی مغز است.
(4) عصب شاخکی
(5) عصب جلدی
(6) عصب جانبی که انشعابات آن به دهان و عقده پشت سر اتصال دارد
(7) عصب لب و پیشانی
(8) عصب زیر گلوئی که اعمال عصبی ماهیچه های منبسط کننده بخش جلوئی لوله گوارش را انجام می دهد.

2- دستگاه عصبی درونی یا احشائی Ventral Nervous system:

این دستگاه به نام سیستم سمپاتیک از سه قسمت زیر تشکیل شده است:

(1) دستگاه عصبی بخش جلوئی لوله گوارش Stomodaeal nervous system یا سیستم استوموگاستریک شامل سلولهای حساس و محرک ، عقده زیر مغذی یا عقده پشت سر ، عقده پیشانی و عصب های متعدد می باشد. این قسمت، عصب های متعدد می باشد. این قسمت، عصب های متعدد به بخش جلوئی لوله گوارش ، قلب و آئورت و اجسام آلاتا و گاهی ماهیچه های لب پائین و آرواره های بالا و در بعضی از حشرات به تمام بخش میانی لوله گوارش می فرستد.

(2) دستگاه سمپاتیک دمی Caudal sympathic system اعمال عصبی غدد تناسلی و قسمت انتهائی لوله گوارش را انجام می دهد.

(3) عصب های فرد شکمی Impaire ventral nerves رشته های عصبی به سوراخهای تنفسی و استیگمات ها می فرستد.

3- دستگاه عصبی سطحی یا جلدی Peripheral Nervous system: شامل سلولهای حساس دو یا چند قطبی و قسمتهایی انتهائی آکسون سلول ها محرک می باشد که معمولا در لایه اپیدرمی جلد و پوشش سطحی لوله گوارش و ماهیچه های سمپاتیک متمرکز هستند. دستگاه عصبی در حشرات، دارای ترشحات هرمونی است که از غده های بدون مجرای ترشحی به نام اجسام آلاتا Corpora allata و کاردیاکا C.cardiaca که در عقب مغز جلوئی لوله گوارش در محل اتصال مری قرار دارند و ترشحات که در عقب معز جلوئی قرار دارد ترشح می شوند، اجسام آلاتا در قسمت پشتی بخش جلوئی لوله گوارش در محل اتصال مری قرار دارند و ترشحات آنها به نام هورمون جوانی از نظر پدیده دگردیسی و رشد غدد تناسلی اهمیت دارد. اجسام کاردیاکا در قسمت میانی مغز جلوئی قرار دارند و ترشحات آنها احتمالا در تغییر جلد موثرند.

4- انعکاس – عبارت است از عکس العمل غیر ارادی است، که در آن یک نرون حساس ، یک نرون محرک و یک عقده عصبی دخالت دارند و بر دو نوع است: انعکاس ساده و انعکاس مرکب‌، در انعکاس ساده فقط یک عقده عصبی و در انعکاس مرکب چندین رشته و عقده عصبی دخالت دارند. تروپیسم و تاکتیسم عکس العمل حیوان در مقابل عوامل محرکه محیط خارج نظیر نور و حرارت و رطوبت می باشد که با تغییر جهت یا حرکت آن به سمت و یا جهت مقابل عامل محرک است . تروپیسم شامل گرایش یا تغییر سمت و تاکتیسم به مفهوم حرکت به سمت عامل تحریک و یا فرار از آن می باشد. گرایش و کشش به سمت نور، فتوتروپی یا فتو تاکسی گرایش و کشش به سمت حرارت ، ترموتروپی یا ترموتاکسی گفته می شود.

ج – اعضاء حسی در حشرات :
- حس بینائی:رشد این حس در گونه های مختلف حشرات متفاوت است. چنانچه در حشراتی که در زیر زمین و نقاط تاریک زندگی می کنند اعضاء بینائی رشد کمی داشته و یا از بین رفته اند و در بقیه حشرات این حشرات این اعضاء شامل چشم های ساده و چشمهای مرکب می باشند.
(1) چشمهای ساده به صورت نقاط شفاف در طرفین و یا جلوی سر قرار دارند، چشم های ساده جانبی در لاروها از 1 تا 7 عدد در هر طرف سر تغییر می کنند.



چشمهای ساده پشتی در حشرات کامل و پوره حشرات با دگردیسی ناقص وجود دارند و معمولا سه عدد هستند که یکی در قسمت پیشانی به نام چشم ساده میانی و دو عدد دیگر در طرفین پیشانی مشاهده می شوند. متشکل از سلولهای بینائی که محور آن رابدوم Rhabdom را تشکیل می دهد. مشاهده می شود . در بعضی حشرات لایه سلول های رنگین در زیر شبکیه قرار دارد و در بعضی از لاروها ساختمان این چشمها بسیار ساده و فقط از چند سلول بینائی تشکیل یافته است

[memol]

چشمهای مرکب
در حشرات کامل به تعداد یک جفت در طرفین سر به اشکال بیضی ، گرد، نیم کروی و یا لوبیائی قرار دارند وعضو اصلی بینائی هستند.هرچشم مرکب ازچند واحد بینائی به نام اوماتیدی Ommatidie تشکیل شده و تعداد آنها در حشرات مختلف متفاوت است. چنانچه در کرم شب تاب2500 ، در مگس خانگی 4000 و در سوسک Dytiscus 9000 عدددر هر چشم مرکب می باشد.هر اوماتیدی شبیه یک چشم ساده بوده و از سه قسمت قرنیه، عدسیه، وشبکیه یافته است. قرنیه به شکل عدس کوچک و شفاف از جنس کوتیکول است عدسیه متشکل از چهار سلول بلوری است که به مخروط بلوری مرسوم است . شبکیه از 6 تا8 سلول حسی طویل و رنگی تشکیل شده و در محور بینائی یا رابدوم قرار دارند.عدسیه وشبکیه هر اوماتیدی به وسیله غلافی از سلولهای رنگین به نام عنبیه احاطه شده اند .انتهای رشته های عصبی سلولهای بینائی به عصب های مربوط و سپس به عقده های بینائی در مغز جلوئی متصل می گردند

طرز بینائی در چشمهای مرکب
– بینائی در اوماتیدی ها ، یا به طریق تشکیل تصویر پهلوی هم صورت می گیرد . در این حالت اوماتیدی ها از یکدیگر مجزا بوده و هر یک از آنها تصویر قسمتی از جسم مورد نظر را در قاعده عدسیه به طور معکوس می سازد و تصویر کامل و حقیقی از پهلوی هم قرار گرفتن این تصاویر حاصل می گردد و این حالت در پروانه های روز پرواز و زنبورها ومگس ها و سخت بالپوشان وجود دارد و یا اوماتیدها از یکدیگر مجزا نبوده و تصویر نهائی از روی هم قرار گرفتن چندین تصویر جزء حاصل می گردد. و این حالت در پروانه های روزپرواز و زنبورها و مگس ها و سخت بالپوشان وجود دارد و یا اوماتیدها از یکدیگر مجزا نبوده و تصویر نهائی از روی هم قرار گرفتن چندین تصویر جزء حاصل می گردد. حشرات بر خلاف انسان اشعه ماوراء بنفش را تشخیص می دهند ، ولی بر عکس ، اکثر آنها رنگ قرمز را درک نمی کنند. به همین لحاظ رنگها در نظر حشرات با آنچه ما می بینیم فرق دارد.

[memol]

حس شنوایی:
اعضای حس شنوائی در حشرات مختلف، متفاوت است در بعضی از حشرات مانند پروانه ها موههای ظریف سطح بدن از نظر حس شنوائی اهمیت دارند. در سوسری ها وسیرسیرکها موههای حسی پیوستهای انتهای شکم نسبت به ارتعاشات خیلی ضعیف و یا قوی حساس هستند . اعضاء کردوتونال Chordotonal در قسمتهای مختلف بدن بعضی از حشرات تمرکز داشته و اعضاء شنوائی دیگری به نام عضو جونسون Johnston در مفصل دوم شاخک پشه های تیره Culicidae مشاهده می شود. کامل ترین دستگاه شنوائی ،عضو Tympanal است که به منزله گوش حشرات به حساب می آید و در مل های شاخک کوتاه به شکل یک جفت حفره شفاف در طرفین اولین مفصل شکم قرار دارند و در ملخها شاخک بلند و سیرسیرک به صورت پرده کوچک و سفید رنگ ، در قاعده ساق پاهای جلویی دیده شده و در زنجره های خانواده Cicadidae درحلقه دوم سینه مشاهده می گردد . عضو تیمپانال متشکل از یک پرده کوتیکولی نازک و شفاف به نام طبل و در زیر آن اعضاء شنوائی به نام اسکولوپیدی Scolopidi قرار دارند