Borna66
07-04-2009, 08:21 PM
سامانه رديابي مقررات و الزامات جديد در صنايع شيلاتي
تجارت مواد غذائي در جهان هر روز ابعاد پيچيده و فني تري مي يابد.هر ساله حجم بسيار زيادي از مواد خورا?ي و آشاميدني در جهان تبادل مي شود.بسياري از ?شورهامنبع درآمدهاي اصلي خود را بر اين مبني قرار مي دهند و بسياري ديگر براي تامين نيازهاي غذائي مردم خود نيازمند واردات هستند.وقايعي مانند بروز جنون گاوي در دامها و يا باقي مانده تر?يبات داروئي در محصولات شيلاتي پرورشي از جمله وقايع تاثيرگذار بر تجارت جهاني مواد غذائي در سطوح بين المللي بوده است.
به همين منظور سازمانهاي بين المللي مسئول در اين باره تلاشهاي خود را در جهت تدوين استانداردها و قوانين به روز رساني آنها آموزش اطلاع رساني و برگزاري نشست ها و سمينارها ب?ار مي گيرند.
محصولات شيلاتي به عنوان گروهي از مواد غذائي ?ه جايگاه قابل توجهي در تجارت جهاني دارند نه تنها از اين قواعد مستثني نمي باشند بل?ه در بسياري از موارد پايه تدوين قوانين و استانداردها سيستم هاي نظارتي و ?نترلي هستند.رشد فزاينده توليد و صادرات فرآورده هاي شيلاتي در ?شورمان طي سالهاي گذشته و انطباق سريع واحدهاي فرآوري با مقررات بازارهاي مصرف خصوصا اعضاي اتحاديه اروپا نشان از توانمندي ?شورمان در امر توليد فرآوري و صادرات آبزيان است.
قوانين مربوط به رديابي از جمله قوانيني است ?ه در سالهاي گذشته در مورد مواد غذائي و مخصوصا در صنايع شيلاتي تدوين و به سرعت در ?شورهاي مختلف در حال اجراء است.با توجه به اين?ه اين قوانين به طور اجباري بايد به اجراء گذاشته شود و از الزامات بسياري از ?شورهاي وارد?ننده محصولات شيلاتي است لذا پرداختن به دستورالعمل ها و نحوه اجراء و تهيه مدار? و مستندات آن سبب موفقيت صادر?نندگان فرآوران و پرورش دهندگان آبزيان خواهد بود.
آنچه ذيلا خواهد آمد جديدترين تعاريف و دستورالعمل ها و پيشرفت هاي حاصله در رديابي است ?ه در نشست زير?ميته تجارت آبزيان سازمان خواربار و ?شاورزي FAO است ?ه در شهر سانتياگو د?امپوستلا ?شور اسپانيا برگزار شده است.
مقدمه :
1- رديابي در صنايع شيلاتي مقوله جديدي نيست.آبزيان تازه بسيار فساد پذيرند و سيستم ها ي رديابي به طور سيستماتي? در صنايع شيلاتي ب?ار گرفته شده اند.چند سالي است مفهوم و معني رديابي به روشني در مورد ايمني مواد غذائي در انواع آبزيان و فرآورده هاي آنها ?اربرد پيدا ?رده است خصوصا از زمان ارائه قوانيني ?ه بر ميناي سيستم HACCP تدوين شده اند.
2- سيستم ها ي رديابي خارجي در زنجيره مواد غذائي در دهه اخير توسعه يافته و در سطح جهاني ارائه شده اند.در بحث شيلات استفاده از رديابي نتيجه توسعه تجارت جهاني آبزيان است خصوصا در سالهاي اخير ?ه رشد عرضه خرد در سوپرمار?ت ها و فروشگاه هاي زنجيره اي به اين امر دامن زده است.رديابي خارجي به سيستم هايي اطلاق مي شود ?ه هدف آنها رد گيري ي? محصول و / يا خصوصيات آن در مراحل مختلف زنجيره توزيع(از شناور صيادي يا مزرعه پرورش تا مصرف ?ننده) مي باشد.
3- رديابي داخلي به رد گيري مواد خام محصولات حد واسط يا محصول نهائي در واحدهاي توليد يا تجاري گفته مي شود (مثلا در ي? واحد فرآوري آبزيان) . آنچه در رديابي داخلي مورد هدف مي باشد : بهبود توليد و ?اهش هزينه ها است.
4- رديابي مي تواند با الزامات قانوني مشخص اجراي داوطلبانه يا به صورت تجاري مرتبط باشد. در نتيجه با توجه به مشخصات مختلفي ?ه مورد رديابي قرار مي گيرد و به همان ميزان استانداردهاي مورد استفاده و اطلاعات جمع آوري شده وا?ه رديابي با اهداف فزاينده اي مرتبط مي شود.
5- تمام سيستم هاي رديابي با ي?ديگر همسان نبوده قابل تعويض نيستند و ضرورتا نمي توانند به ي?ديگر بپيوندند.همچنين سيستم ها و اهداف مختلف انتظارات و توقعات مختلفي را در توليد?نندگان و مصرف ?نندگان ايجاد مي ?ند ?ه همواره به رديابي بسته به نوع استفاده(قانوني قراردادي داوطلبانه) مربوط نمي شود.اين مسئله تا اندازه اي بيانگر عدم اطمينان متداولي است ?ه به الزامات "رديابي " و دلايل احتمالي قوانين رديابي مربوط ميشود.
جدول 1 متداولترين سيستم هاي رديابي را نشان ميدهد. اين جدول در بردارنده اهداف و مقاصدي و برخي نمونه ها را نيز نشان ميدهد.
لطفا براي مشاهده جدول به پيوست مراجعه فرماييد.
- در صورتي ?ه ?ارخانه مسئول اقدامي انجام ندهد جمع آوري محصول مي تواند به صورت اقدامي اجباري باشد.
-شامل : احتمال معدوم ساختن به صورت اجباري فراخواني و جمع آوري محصول اقدامات انتظامي و قانوني اما هدف اصلي بازدارندگي است.
- شامل احتمال معدوم ساختن به صورت اجباري فراخواني و جمع آوري و اقدامات اجرائي اما هدف اصلي ايجاد تضمين براي مصرف ?ننده است.
- مي توانند شامل فراخواني و جمع آوري داوطلبانه (قراردادي) و مجازات هاي توافقي باشند.
- سيستم هماهنگ ?دگذاري ?ه استانداردسازي بار?دها را انجام مي دهد.(www.ean-ucc.org/(
- ?د ?انتينرهاي مخصوص حمل و نقل(UCC)
6- سيستم هاي رديابي مي توانند پيچيده باشند.معمولا اين سيستم ها دستيابي به بيش از ي? هدف را دنبال مي ?نند.علاوه بر اين تائيد سيستم رديابي معمولا بوسيله مقامات ذيصلاح در بخش هاي مختلف انجام مي شود.به عنوان مثال ام?ان دارد ي? صياد به طور داوطلبانه سيستم رديابي را با هدف صيد مسئولانه رعايت ?ند. دست اندر?اران صنايع شيلاتي نيز مم?ن است الزامات ?يفي را رعايت ?نند .پس از آن ماهي فرآوري و ?نسرو شده (مربوط به رديابي داخلي / مديريت توليد و بازرگاني) و در در بسته بندي نهائي جهت توزيع قرار مي گيرند(رديابي خارجي / مديريت توليد و بازرگاني).علاوه بر اجراي سيستم هاي مختلف محصول بعدا بايستي مورد نظارتهاي ايمني (و يا امنيتي) قرار گيرد.
7- در صورتي ?ه سيستم HACCP برنامه هاي بهداشتي يا ديگر اقدامات ?نترلي به هر طريقي با مش?ل روبرو شوند رديابي به همراه روشهاي فراخواني و جمع آوري محصول به عنوان آخرين ابزار مديريت مخاطرات ب?ار مي رود.
8- زماني ?ه عرضه ي? ماده غذائي در سطح جامعه مش?لاتي ايجاد ?رده ويا احتمال بروز مخاطرات در مصرف ?نندگان وجود داشته باشد و يا الزامات ?يفي نظارتي در جامعه را مخدوش ?رده و زير سوال ببرد رديابي نظارتي به همراه فراخواني و جمع آوري محصول ب?ار گرفته مي شود.براي ?اهش و تخفيف مخاطرات سيستم رديابي بايد در ?نار طرح هاي فراخواني و جمع آوري ?ارآمد به اجراء درآيد.در نخستين مرحله ?ارآمدي سيستم هاي فراخواني و جمع آوري محصول از بازار به ?امل بودن و همچنين اعتبار اطلاعات جمع آوري شده از طريق سيستم رديابي بستگي دارد.بنابراين رديابي نظارتي براي ايجاد امنيت غذائي بايد در ?نار نيازها و الزامات روشهاي فراخواني و جمع آوري نظارتي در نظر گرفته شود(لحاظ شود.)
9-عليرغم توسعه چشمگير سيستم هاي رديابي برخي از پرسش ها در اين زمينه خصوصا در تجارت مواد غذائي و آبزيان در سطوح بين المللي بدون پاسخ مانده اند.اصول رديابي مواد غذائي هنوز توسط ?ميسيون ?د?س مورد تائيد رسمي قرار نگرفته است.اين موضوع سبب بروز مش?لاتي در اجرا رديابي مي شود ?ه آيا الزامات رديابي با توافق نامه هاي SPS و TBT سازمان تجارت جهاني تطابق دارد يا خير
رديابي همچنين در مورد الزامات مربوط به تبادل ?الا و واردات بين ?شورها در اغلب اوقات باعث سردرگمي مي شود ?ه دليل اصلي آن ?ثرت سيستم هاي مرتبط با رديابي است. در بحث شيلات پرسش اصلي اين است ?ه چگونه صيادان خرد و سنتي(و يا آبزي پروران خرد) را مي توان با الزامات سيستم رديابي نظارتي مطابقت داد.
10- در زمان بروز مش?لات مربوط به مواد غذائي سيستم هاي رديابي به طور بالقوه اطلاعات مرتبط با مسئوليت و تعهدات را مي توانند فراهم ?نند.عليرغم اين واقعيت ?ه در بسياري از ?شورها تعهدات مربوط به بروز مش?لات مواد غذائي از طريق راه?ارهاي قانوني تعيين مي شوددر مورد صنايع غذائي و شيلاتي اين نگراني مم?ن است وجود داشته باشد ?ه واگذاري مستقيم چنين تعهدي از طريق قانون رديابي برقرار خواهد شد.در مورد مسائل تجاري محرمانه رديابي مي تواند به خصوص توسط دست اندر?اران زنجيره هاي غذائي به عنوان ي? تهديد بالقوه در نظر گرفته شود مخصوصا هنگامي ?ه اطلاعات در دسترس عموم مردم قرار گيرد.
11- پيشرفت هاي چشمگير در آماده سازي مواد غذائي توسط سيستمهاي بهبود يافته رديابي در 25-20 سال گذشته پديدار شده اند.امروزه اين سيستم ها به عنوان اجزاء لاينف? سيستم مدرن توزيع مواد غذائي در نظر گرفته مي شوند ?ه در نهايت منجر به پرداخت هزينه هاي ?متري از جانب مصرف ?ننده گان نهائي مي باشد.
12-در شهرهاي بزرگ ?شورهاي توسعه يافته اين پيشرفتها در زنجيره هاي عرضه مواد غذائي و آبزيان مشهود مي باشد.اين امر حر?ت مثبتي در راستاي ايجاد امنيت غذائي در سطح جهان مي باشد.?شورهاي در حال توسعه نيز از توسعه سيستم رديابي در بخش آمايش و پشتيباني ?ه در گسترش بازار جهاني آبزيان در دهه هاي گذشته دخالت داشته سود برده اند.
تعريف و مفهوم رديابي در استاندارد ?د?س
13-سيستم رديابي يا رد گيري محصول توسط ?ميسيون ?د?س آليمنتاريوس CAC به شرح زير تعريف شده است :
توانائي پيگيري انتقال مواد غذائي در مراحل مختلف توليد فرآوري و توزيع
14-همانطور ?ه ملاحظه مي شود تعريف ?د?س دربرگيرنده تمام موارد موجود در جدول 1 است.تعريف رديابي از ديدگاه CAC به رديابي خارجي اشاره مي ?ند در حالي ?ه در بسياري از موارد رديابي خارجي بدون اجراي بخشي از رديابي داخلي ام?انپذير نيست.بنابراين تعريف CAC دربردارنده بخشي از رديابي داخلي نيز مي باشد.
15-به اين ترتيب همانطور ?ه رديابي خارجي بيانگر جابجائي محصول بين دو نقطه مختلف در زنجيره است تعريف CAC به جابجائي محصول در بين پالت ها ?ارتن ها و قسمتهاي مختلف داخل واحد فرآوري (در حين انتقال) نيز اشاره مي ?ند.اين موضوع خصوصا هنگامي ?ه حمل و نقل و نگهداري توسط فرد يا شر?ت ثالثي انجام مي شود اهميت دارد.
16- در حال حاضر اين تنها تعريف قانوني رديابي است ?ه از سوي ?ميسيون ?د?س ارائه شده است با وجود ?لي بودن تعريف فوق هنگام تعيين اين امر ?ه آيا الزامات رديابي مطابق با توافق SPS است يا خير با محدوديت مواجه خواهيد شد.
17-در چهاردهمين جلسه ?ميته ?د?س در خصوص بازرسي مواد غذائي وارداتي و صادراتي و سيستم صدور گواهي (ملبورن استراليا – 28 نوامبر تا 2 دسامبر 2005) پيش نويسي در مورد اصول رديابي / رد گيري محصول به عنوان ابزاري در بازرسي مواد غذائي وارداتي و صادراتي و سيستم صدور گواهي ارائه شد.اين سند در بيست و نهمين جلسه CAC ?ه قرار است در تاريخ 3 تا 8 جولاي 2006 در رم ايتاليا برگزار شود مورد بحث و بررسي قرار گيرد.
رديابي نظارتي براي ماهي و فرآورده هاي شيلاتي
18-مدت مديدي است ?ه برخي ?شورها قوانين خاصي براي سخت پوستان ب?ار گرفته اند ?ه دربرگيرنده رديابي نيز مي باشد مانند برنامه بهداشتي براي سخت پوستان در ايالات متحده آمري?ا.سيستم رديابي مشابهي براي دو ?فه اي هاي زنده در دستورالعمل شماره EEC492/91 گنجانده شده است.
19-مفهوم رديابي همچنين در قوانين اتحاديه اروپا براي ماهي و فرآورده هاي شيلاتي صريحا در قانون ?ميسيون شماره 2001/2065 EC با اشاره به اطلاعات مربوط به برچسب گذاري ديده شده است.
20- قانون بهداشت عمومي و آمادگي در برابر بيوتروريسم ايالات متحده آمري?ا سيستم رديابي اجباري و عملي را معرفي ?رده ?ه ملزم به گردآوري و نگهداري مستندات به منظور تعيين منابع اوليه و دريافت ?نندگان نهائي مواد غذائي در ?وتاهترين زمان مم?ن است.
21- اتحاديه اروپا الزامات ي? رديابي ?لي(براي انواع مواد غذائي)را در قانون شماره 2002/178 EEC معرفي ?رده است ?ه اجراي آن را از اول ?انويه 2005 اجباري نموده است.
?ميسيون اروپائي رديابي را به شرح زير تعريف ?رده است :
ام?ان جستجو و رد گيري مواد غذائي خورا? دام و جانداراني ?ه به مصرف انساني مي رسند و يا تر?يباتي ?ه به مواد غذائي يا خورا? دام وارد شده و يا احتمال مصرف انساني دارد در تمام مراحل توليد فرآوري و توزيع .
اين تعريف اتحاديه اروپا رديابي را نه تنها براي مواد غذائي الزامي دانسته بل?ه خورا? دام و جانداراني ?ه به مصرف غذائي مي رسند و موادي ?ه به طريقي در غذاي انسان وارد مي شود نيز در بر مي گيرد.
22- اطلاعاتي مورد نياز براي رسيدن به اهداف رديابي مرتبط با قانون شماره 2002/178 و مطابق " راهنماي رديابي" را مي توان به دو گروه تقسيم ?رد:
دسته اول اين اطلاعات شامل هرگونه اطلاعاتي است ?ه در هر حالتي براي مقامات ذيصلاح قابل دسترسي باشد.
- اسم آدرس عرضه ?ننده ماهيت محصولاتي ?ه از سوي او عرضه مي شوند.
- اسم آدرس مشتري ماهيت محصولاتي ?ه به مشتري عرضه مي گردد.
- تاريخ عرضه و تحويلگيري
23- "دسته دوم اطلاعات شامل اطلاعات ت?ميلي هستند ?ه نگهداري آنها مو?دا توصيه شده است شامل : حجم يا مقدار و در صورت ام?ان شماره بهر (هر مجموعه ?الا) و جزئيات بيشتري درباره محصول(بسته بندي يا فله خام يا فرآوري شده ) ."
24- رديابي نظارتي مستلزم نگهداري مدار? به شيوه اي است ?ه اصطلاحا " ي? قدم به جلو و ي? گام به قبل " خوانده مي شود ?ه معني ابتدائي آن تضمين رديابي است ?ه به ?يفيت و ايمني مواد غذائي مربوط مي شود. بايد در نظر داشت ?ه رديابي و مخصوصا فراخواني و جمع آوري محصول ابزار نظارتي جديدي نيستند.
25- هيچ قانون جديدي در ارتباط با رديابي ماهي و محصولات شيلاتي از نهمين جلسه زير ?ميته تجارت آبزيان از ?ميته اصلي ابزيان فائو تا به حال به اجرا در نيامده است.البته اجراي قانون شماره 2002/178 اتحاديه اروپا در بندهاي مربوط به رديابي مواد غذائي آغاز شده است.بحثهاي زيادي مطرح شده و اسناد رسمي متعددي درباره رديابي مواد غذائي منتشر شده است.مهمترين آنها عبارتند از : راهنماي اجراي مواد شماره 11 12 16 17 18 19 و 20 قانون شماره 2002/178 از قانون ?لي مواد غذائي " از ?ميته دائمي بهداشت و سلامت .اين سند غير رسمي بوده و بايستي به همراه قانون شماره 2002/178 اتحاديه اروپا در مورد رديابي فراخواني و جمع آوري محصول مطالعه شود.
اجراي رديابي نظارتي در سطوح بين المللي
26- اجراي رديابي نظارتي در سطح بين المللي از زمان تش?يل نهمين جلسه ?ميته آبزيان فائو ادامه دارد.البته براي سازمانهاي بازرسي آبزيان(مقامات و سازمانهاي ذي صلاح) و صادر?نندگان در ?شورهاي در حال توسعه بخش هائي از آن مبهم است.
27- براي دستيابي به بازار آمري?ا الزامات رديابي موجود در قانون آمادگي در برابر بيوتروريسم و بهداشت عمومي بايد تامين گردد. اما با توجه به اين?ه رديابي هر محموله بين صادر?ننده و محل ورود ?الا به آمري?ا به طور موثري انجام مي شود هيچ?دام از مقامات ذي صلاح سازمان غذا و داروي ايالات متحده آمري?ا براي ثبت و نگهداري اطلاعات در خارج از مرزهاي اين ?شور حضور ندارند.
28- راهنماي اجراي بندهاي 11 12 16 17 18 19 و 20 قانون 2002/178 اتحاديه اروپا در خصوص مواد غذائي از اتحاديه اروپا به طور وي?ه اي بيان مي دارد ?ه " مقررات رديابي اين قانون هيچ ?ار?رد برون مرزي ندارد.
اين الزامات تمام مراحل توليد فرآوري و توزيع (يعني از وارد?ننده تا سطح خرده فروشي) را در اتحاديه اروپا تحت پوشش قرار مي دهد. بعلاوه اين سند ن?ات ديگري را نيز يادآور مي شود ?ه عبارت است از :
ماده يازده نبايستي بر اساس گسترش يا بسط الزامات رديابي براي دست اندر?اران تجارت مواد غذائي در ?شورهاي ثالث تدوين شود.لازم است ?ه مواد غذائي يا خورا? دام وارداتي به اتحاديه اروپا با الزامات قانون مواد غذائي مطابقت داشته باشد.بعلاوه صادر?نندگان در ?شورهاي شري? تجاري اروپا از لحاظ قانوني ملزم به انجام الزامات رديابي وضع شده در اتحاديه اروپا نيستند.(باستثناي شرائط خاص وقتي ?ه توافقات دوجانبه خاص براي بخش هاي حساس و مشخص يا جائي ?ه الزامات قانوني خاص جامعه اروپائي وجود داشته باشد مثلا در بخش دامپزش?ي.)
جايگاه اتحاديه اروپائي در ارتباط با ب?ارگيري مقررات ي? ?شور در ?شوري ديگر مطابق با جايگاهي است ?ه در ساير اسناد منتشره توسط اتحاديه اروپا در شرائط مشابه به خصوص در غياب توافقات دوجانبه خاص مي باشد.
29-چون واردات ماهي و فرآورده هاي شيلاتي به اتحاديه اروپا از طريق توافقات دوجانبه وي?ه قانونمند مي شود بازرسان آبزيان اتحاديه اروپا در ?شورهاي ثالث خواستار مدار? ?افي در خصوص اجراي رديابي مطابق با قوانين رديابي يا بر اساس قانون شماره 2002/178 اتحاديه اروپائي مي شوند.
30-تجارت بين المللي به توافقات مربوط به تدار?ات و پشتيباني وابسته است.به عنوان مثال محموله هاي ماهي نيازمند ?دهاي سريالي معيني است ?ه رديابي آن را در مراحل مياني و مقصد تضمين مي ?ند.
31- به علاوه شرائطي وجود دارد ?ه در آن لازم است سيستم هاي رديابي صرفنظر از آن ?ه آيا زنجيره شامل ?شور دوم يا ثالثي شود ?ل زنجيره توزيع را پوشش دهد.ي? نمونه از اين حالت صادرات محصولات باارزش افزوده (مثلا از ?شوري ثالث به اتحاديه اروپا)جائي ?ه شماره محموله در بسته بندي نهائي بوسيله توليد ?ننده درج مي گردد.نمونه ديگر زماني است ?ه محصول به ?شور دوم يا ثالثي صادر مي شود (مثلا براي فرآوري) و نهايتا از سوي ?شور مبدا مجددا وارد مي شود.
32-وارد?نندگان اتحاديه اروپا معمولا به طور فزاينده اي از ?شورهاي ثالث خواستار ارائه مدار?ي مي باشند ?ه بيانگر اجراي سيستم هاي رديابي ماهي و محصولات شيلاتي آنها باشد.راهنماي " اجراي بندهاي 11 12 16 17 18 19 و 20 قانون شماره 2002/178 EU در خصوص قانون عمومي مواد غذائي بيان مي دارد ?ه : در بين دست اندر?اران تجارت مواد غذائي در اروپا درخواست رعايت الزامات رديابي از شر?اي تجاري و حتي فراتر از اصل " ي? گام به پيش ي? گام به قبل" امري رايج و متداول است.البته بايد يادآور شد ?ه چنين درخواستهائي بخشي از توافقات دوطرفه تجاري است و نه بخشي از الزامات قانوني.
33-توافقات دوجانبه بين صادر?نندگان و وارد?نندگان ماهي مي توانند بر مش?لات قانوني و عملي مرتبط با رديابي فائق آيد.اين توافقات حداقل الزامات رديابي را هم براي سازمان هاي بازرسي آبزيان و هم صنايع شيلاتي معين مي ?ند.آنها همچنين مي توانند نقش روشن و مشخصي براي سازمان هاي بازرسي (مقامات ذي صلاح) در ?شورهاي صادر?ننده داشته باشند.اين مسئله به صادر?نندگان آبزيان نيز اجازه مي دهد ?ه براحتي الزامات نظارتي رديابي را از الزامات غير نظارتي تشخيص دهند.
34-از نقطه نظر حمايت از مصرف ?ننده توافقات دو طرفه روشن و واضح در مورد رديابي ماهي و فرآورده هاي شيلاتي در هنگام فراخواني و جمع آوري محصول اين ام?ان را فراهم مي آورد ?ه فراخواني هدفمندي انجام شود و در مجموع عمليات جمع آوري موثر و بهتري انجام گيرد.به علاوه الزامات نظارتي ?يفي ايمني و امنيتي در عمل باعث سردرگمي و ايجاد اشتباه با الزامات رديابي تجاري و غيرنظارتي نمي شود.
رديابي فراخواني جمع آوري و HACCP
35-مفهوم رديابي داخلي تلويحا مبتني بر قوانين HACCP است.مثلا مم?ن نيست ?ه اقدامات اصلاحي مورد نظر در توليد به اجرا درآيد مگر با اجراي سيستم رديابي ?ه محموله هاي نقص دار را شناسائي ?ند.
36-وقتي ?ه سيستم تائيد ?ننده HACCP قبل از تحويل ?الا به مصرف ?ننده نقصي را مشاهده ?ند جمع آوري امري ?املا بديهي و لازم است وقتي ?ه سيستم ايمني و مراحل بازرسي و تائيد به منظور شناسائي نقائص در مواد غذائي و مواد غذائي مش?ل دار ?ه به سطح عرضه در خرده فروشي ها رسيده اند نا?ارآمد مي شود فراخواني محصول امري ضروري است.فراخواني و جمع آوري محصول در عمل همراه ي?ديگر به اجرا در مي آيند.
37-شرائط بروز مش?ل مم?ن است در اثر مخاطراتي باشد ?ه در برنامه HACCP پايش و يا برچسب گذاري(نظارت ?يفي) در نظر گرفته نشده باشد.بنابراين سيستم رديابي(و سيستم هاي فراخواني و جمع آوري مرتبط با آن) نبايد به عنوان جايگزيني براي بازرسي يا راه چاره اي براي عدم بازرسي (مميزي و تائيد عادي و روزمره سيستم HACCP) در سيستم هاي HACCP باشد.
38- در سطح واحد فرآوري هر روش فراخواني و يا جمع آوري محصول بايستي حداقل با ي? برنامه مميزي HACCP ت?ميل شود.هدف نهائي حمايت از مصرف ?ننده است.بازيابي محصولات معيوب از سطح بازار هدفي ?وتاه مدت است.شناخت دلايلي ?ه سبب بروز چنين مش?لاتي ?ه منجر به فراخواني و جمع آوري محصول مي شود به همان اندازه حائز اهميت است.
39- سيستم هاي رديابي ?ه با هدف ايمني مواد غذائي و آبزيان ب?ار مي رود بايستي از انواع ديگر رديابي ?ه با مقاصد مختلف ديگر به ?ار گرفته مي شوند معمولا بايد به طور جداگانه مورد توجه قرار گيرد.اين مسئله تا جاي مم?ن از ايجاد اشتباه و سردرگمي و سوء برداشت جلوگيري مي ?ند.
ترجمه و گردآوري از :
شهرام صفي ياري - كارشناس كنترل كيفيت
مرتضي پهلوان يلي- كارشناس توسعه كيفيت
تجارت مواد غذائي در جهان هر روز ابعاد پيچيده و فني تري مي يابد.هر ساله حجم بسيار زيادي از مواد خورا?ي و آشاميدني در جهان تبادل مي شود.بسياري از ?شورهامنبع درآمدهاي اصلي خود را بر اين مبني قرار مي دهند و بسياري ديگر براي تامين نيازهاي غذائي مردم خود نيازمند واردات هستند.وقايعي مانند بروز جنون گاوي در دامها و يا باقي مانده تر?يبات داروئي در محصولات شيلاتي پرورشي از جمله وقايع تاثيرگذار بر تجارت جهاني مواد غذائي در سطوح بين المللي بوده است.
به همين منظور سازمانهاي بين المللي مسئول در اين باره تلاشهاي خود را در جهت تدوين استانداردها و قوانين به روز رساني آنها آموزش اطلاع رساني و برگزاري نشست ها و سمينارها ب?ار مي گيرند.
محصولات شيلاتي به عنوان گروهي از مواد غذائي ?ه جايگاه قابل توجهي در تجارت جهاني دارند نه تنها از اين قواعد مستثني نمي باشند بل?ه در بسياري از موارد پايه تدوين قوانين و استانداردها سيستم هاي نظارتي و ?نترلي هستند.رشد فزاينده توليد و صادرات فرآورده هاي شيلاتي در ?شورمان طي سالهاي گذشته و انطباق سريع واحدهاي فرآوري با مقررات بازارهاي مصرف خصوصا اعضاي اتحاديه اروپا نشان از توانمندي ?شورمان در امر توليد فرآوري و صادرات آبزيان است.
قوانين مربوط به رديابي از جمله قوانيني است ?ه در سالهاي گذشته در مورد مواد غذائي و مخصوصا در صنايع شيلاتي تدوين و به سرعت در ?شورهاي مختلف در حال اجراء است.با توجه به اين?ه اين قوانين به طور اجباري بايد به اجراء گذاشته شود و از الزامات بسياري از ?شورهاي وارد?ننده محصولات شيلاتي است لذا پرداختن به دستورالعمل ها و نحوه اجراء و تهيه مدار? و مستندات آن سبب موفقيت صادر?نندگان فرآوران و پرورش دهندگان آبزيان خواهد بود.
آنچه ذيلا خواهد آمد جديدترين تعاريف و دستورالعمل ها و پيشرفت هاي حاصله در رديابي است ?ه در نشست زير?ميته تجارت آبزيان سازمان خواربار و ?شاورزي FAO است ?ه در شهر سانتياگو د?امپوستلا ?شور اسپانيا برگزار شده است.
مقدمه :
1- رديابي در صنايع شيلاتي مقوله جديدي نيست.آبزيان تازه بسيار فساد پذيرند و سيستم ها ي رديابي به طور سيستماتي? در صنايع شيلاتي ب?ار گرفته شده اند.چند سالي است مفهوم و معني رديابي به روشني در مورد ايمني مواد غذائي در انواع آبزيان و فرآورده هاي آنها ?اربرد پيدا ?رده است خصوصا از زمان ارائه قوانيني ?ه بر ميناي سيستم HACCP تدوين شده اند.
2- سيستم ها ي رديابي خارجي در زنجيره مواد غذائي در دهه اخير توسعه يافته و در سطح جهاني ارائه شده اند.در بحث شيلات استفاده از رديابي نتيجه توسعه تجارت جهاني آبزيان است خصوصا در سالهاي اخير ?ه رشد عرضه خرد در سوپرمار?ت ها و فروشگاه هاي زنجيره اي به اين امر دامن زده است.رديابي خارجي به سيستم هايي اطلاق مي شود ?ه هدف آنها رد گيري ي? محصول و / يا خصوصيات آن در مراحل مختلف زنجيره توزيع(از شناور صيادي يا مزرعه پرورش تا مصرف ?ننده) مي باشد.
3- رديابي داخلي به رد گيري مواد خام محصولات حد واسط يا محصول نهائي در واحدهاي توليد يا تجاري گفته مي شود (مثلا در ي? واحد فرآوري آبزيان) . آنچه در رديابي داخلي مورد هدف مي باشد : بهبود توليد و ?اهش هزينه ها است.
4- رديابي مي تواند با الزامات قانوني مشخص اجراي داوطلبانه يا به صورت تجاري مرتبط باشد. در نتيجه با توجه به مشخصات مختلفي ?ه مورد رديابي قرار مي گيرد و به همان ميزان استانداردهاي مورد استفاده و اطلاعات جمع آوري شده وا?ه رديابي با اهداف فزاينده اي مرتبط مي شود.
5- تمام سيستم هاي رديابي با ي?ديگر همسان نبوده قابل تعويض نيستند و ضرورتا نمي توانند به ي?ديگر بپيوندند.همچنين سيستم ها و اهداف مختلف انتظارات و توقعات مختلفي را در توليد?نندگان و مصرف ?نندگان ايجاد مي ?ند ?ه همواره به رديابي بسته به نوع استفاده(قانوني قراردادي داوطلبانه) مربوط نمي شود.اين مسئله تا اندازه اي بيانگر عدم اطمينان متداولي است ?ه به الزامات "رديابي " و دلايل احتمالي قوانين رديابي مربوط ميشود.
جدول 1 متداولترين سيستم هاي رديابي را نشان ميدهد. اين جدول در بردارنده اهداف و مقاصدي و برخي نمونه ها را نيز نشان ميدهد.
لطفا براي مشاهده جدول به پيوست مراجعه فرماييد.
- در صورتي ?ه ?ارخانه مسئول اقدامي انجام ندهد جمع آوري محصول مي تواند به صورت اقدامي اجباري باشد.
-شامل : احتمال معدوم ساختن به صورت اجباري فراخواني و جمع آوري محصول اقدامات انتظامي و قانوني اما هدف اصلي بازدارندگي است.
- شامل احتمال معدوم ساختن به صورت اجباري فراخواني و جمع آوري و اقدامات اجرائي اما هدف اصلي ايجاد تضمين براي مصرف ?ننده است.
- مي توانند شامل فراخواني و جمع آوري داوطلبانه (قراردادي) و مجازات هاي توافقي باشند.
- سيستم هماهنگ ?دگذاري ?ه استانداردسازي بار?دها را انجام مي دهد.(www.ean-ucc.org/(
- ?د ?انتينرهاي مخصوص حمل و نقل(UCC)
6- سيستم هاي رديابي مي توانند پيچيده باشند.معمولا اين سيستم ها دستيابي به بيش از ي? هدف را دنبال مي ?نند.علاوه بر اين تائيد سيستم رديابي معمولا بوسيله مقامات ذيصلاح در بخش هاي مختلف انجام مي شود.به عنوان مثال ام?ان دارد ي? صياد به طور داوطلبانه سيستم رديابي را با هدف صيد مسئولانه رعايت ?ند. دست اندر?اران صنايع شيلاتي نيز مم?ن است الزامات ?يفي را رعايت ?نند .پس از آن ماهي فرآوري و ?نسرو شده (مربوط به رديابي داخلي / مديريت توليد و بازرگاني) و در در بسته بندي نهائي جهت توزيع قرار مي گيرند(رديابي خارجي / مديريت توليد و بازرگاني).علاوه بر اجراي سيستم هاي مختلف محصول بعدا بايستي مورد نظارتهاي ايمني (و يا امنيتي) قرار گيرد.
7- در صورتي ?ه سيستم HACCP برنامه هاي بهداشتي يا ديگر اقدامات ?نترلي به هر طريقي با مش?ل روبرو شوند رديابي به همراه روشهاي فراخواني و جمع آوري محصول به عنوان آخرين ابزار مديريت مخاطرات ب?ار مي رود.
8- زماني ?ه عرضه ي? ماده غذائي در سطح جامعه مش?لاتي ايجاد ?رده ويا احتمال بروز مخاطرات در مصرف ?نندگان وجود داشته باشد و يا الزامات ?يفي نظارتي در جامعه را مخدوش ?رده و زير سوال ببرد رديابي نظارتي به همراه فراخواني و جمع آوري محصول ب?ار گرفته مي شود.براي ?اهش و تخفيف مخاطرات سيستم رديابي بايد در ?نار طرح هاي فراخواني و جمع آوري ?ارآمد به اجراء درآيد.در نخستين مرحله ?ارآمدي سيستم هاي فراخواني و جمع آوري محصول از بازار به ?امل بودن و همچنين اعتبار اطلاعات جمع آوري شده از طريق سيستم رديابي بستگي دارد.بنابراين رديابي نظارتي براي ايجاد امنيت غذائي بايد در ?نار نيازها و الزامات روشهاي فراخواني و جمع آوري نظارتي در نظر گرفته شود(لحاظ شود.)
9-عليرغم توسعه چشمگير سيستم هاي رديابي برخي از پرسش ها در اين زمينه خصوصا در تجارت مواد غذائي و آبزيان در سطوح بين المللي بدون پاسخ مانده اند.اصول رديابي مواد غذائي هنوز توسط ?ميسيون ?د?س مورد تائيد رسمي قرار نگرفته است.اين موضوع سبب بروز مش?لاتي در اجرا رديابي مي شود ?ه آيا الزامات رديابي با توافق نامه هاي SPS و TBT سازمان تجارت جهاني تطابق دارد يا خير
رديابي همچنين در مورد الزامات مربوط به تبادل ?الا و واردات بين ?شورها در اغلب اوقات باعث سردرگمي مي شود ?ه دليل اصلي آن ?ثرت سيستم هاي مرتبط با رديابي است. در بحث شيلات پرسش اصلي اين است ?ه چگونه صيادان خرد و سنتي(و يا آبزي پروران خرد) را مي توان با الزامات سيستم رديابي نظارتي مطابقت داد.
10- در زمان بروز مش?لات مربوط به مواد غذائي سيستم هاي رديابي به طور بالقوه اطلاعات مرتبط با مسئوليت و تعهدات را مي توانند فراهم ?نند.عليرغم اين واقعيت ?ه در بسياري از ?شورها تعهدات مربوط به بروز مش?لات مواد غذائي از طريق راه?ارهاي قانوني تعيين مي شوددر مورد صنايع غذائي و شيلاتي اين نگراني مم?ن است وجود داشته باشد ?ه واگذاري مستقيم چنين تعهدي از طريق قانون رديابي برقرار خواهد شد.در مورد مسائل تجاري محرمانه رديابي مي تواند به خصوص توسط دست اندر?اران زنجيره هاي غذائي به عنوان ي? تهديد بالقوه در نظر گرفته شود مخصوصا هنگامي ?ه اطلاعات در دسترس عموم مردم قرار گيرد.
11- پيشرفت هاي چشمگير در آماده سازي مواد غذائي توسط سيستمهاي بهبود يافته رديابي در 25-20 سال گذشته پديدار شده اند.امروزه اين سيستم ها به عنوان اجزاء لاينف? سيستم مدرن توزيع مواد غذائي در نظر گرفته مي شوند ?ه در نهايت منجر به پرداخت هزينه هاي ?متري از جانب مصرف ?ننده گان نهائي مي باشد.
12-در شهرهاي بزرگ ?شورهاي توسعه يافته اين پيشرفتها در زنجيره هاي عرضه مواد غذائي و آبزيان مشهود مي باشد.اين امر حر?ت مثبتي در راستاي ايجاد امنيت غذائي در سطح جهان مي باشد.?شورهاي در حال توسعه نيز از توسعه سيستم رديابي در بخش آمايش و پشتيباني ?ه در گسترش بازار جهاني آبزيان در دهه هاي گذشته دخالت داشته سود برده اند.
تعريف و مفهوم رديابي در استاندارد ?د?س
13-سيستم رديابي يا رد گيري محصول توسط ?ميسيون ?د?س آليمنتاريوس CAC به شرح زير تعريف شده است :
توانائي پيگيري انتقال مواد غذائي در مراحل مختلف توليد فرآوري و توزيع
14-همانطور ?ه ملاحظه مي شود تعريف ?د?س دربرگيرنده تمام موارد موجود در جدول 1 است.تعريف رديابي از ديدگاه CAC به رديابي خارجي اشاره مي ?ند در حالي ?ه در بسياري از موارد رديابي خارجي بدون اجراي بخشي از رديابي داخلي ام?انپذير نيست.بنابراين تعريف CAC دربردارنده بخشي از رديابي داخلي نيز مي باشد.
15-به اين ترتيب همانطور ?ه رديابي خارجي بيانگر جابجائي محصول بين دو نقطه مختلف در زنجيره است تعريف CAC به جابجائي محصول در بين پالت ها ?ارتن ها و قسمتهاي مختلف داخل واحد فرآوري (در حين انتقال) نيز اشاره مي ?ند.اين موضوع خصوصا هنگامي ?ه حمل و نقل و نگهداري توسط فرد يا شر?ت ثالثي انجام مي شود اهميت دارد.
16- در حال حاضر اين تنها تعريف قانوني رديابي است ?ه از سوي ?ميسيون ?د?س ارائه شده است با وجود ?لي بودن تعريف فوق هنگام تعيين اين امر ?ه آيا الزامات رديابي مطابق با توافق SPS است يا خير با محدوديت مواجه خواهيد شد.
17-در چهاردهمين جلسه ?ميته ?د?س در خصوص بازرسي مواد غذائي وارداتي و صادراتي و سيستم صدور گواهي (ملبورن استراليا – 28 نوامبر تا 2 دسامبر 2005) پيش نويسي در مورد اصول رديابي / رد گيري محصول به عنوان ابزاري در بازرسي مواد غذائي وارداتي و صادراتي و سيستم صدور گواهي ارائه شد.اين سند در بيست و نهمين جلسه CAC ?ه قرار است در تاريخ 3 تا 8 جولاي 2006 در رم ايتاليا برگزار شود مورد بحث و بررسي قرار گيرد.
رديابي نظارتي براي ماهي و فرآورده هاي شيلاتي
18-مدت مديدي است ?ه برخي ?شورها قوانين خاصي براي سخت پوستان ب?ار گرفته اند ?ه دربرگيرنده رديابي نيز مي باشد مانند برنامه بهداشتي براي سخت پوستان در ايالات متحده آمري?ا.سيستم رديابي مشابهي براي دو ?فه اي هاي زنده در دستورالعمل شماره EEC492/91 گنجانده شده است.
19-مفهوم رديابي همچنين در قوانين اتحاديه اروپا براي ماهي و فرآورده هاي شيلاتي صريحا در قانون ?ميسيون شماره 2001/2065 EC با اشاره به اطلاعات مربوط به برچسب گذاري ديده شده است.
20- قانون بهداشت عمومي و آمادگي در برابر بيوتروريسم ايالات متحده آمري?ا سيستم رديابي اجباري و عملي را معرفي ?رده ?ه ملزم به گردآوري و نگهداري مستندات به منظور تعيين منابع اوليه و دريافت ?نندگان نهائي مواد غذائي در ?وتاهترين زمان مم?ن است.
21- اتحاديه اروپا الزامات ي? رديابي ?لي(براي انواع مواد غذائي)را در قانون شماره 2002/178 EEC معرفي ?رده است ?ه اجراي آن را از اول ?انويه 2005 اجباري نموده است.
?ميسيون اروپائي رديابي را به شرح زير تعريف ?رده است :
ام?ان جستجو و رد گيري مواد غذائي خورا? دام و جانداراني ?ه به مصرف انساني مي رسند و يا تر?يباتي ?ه به مواد غذائي يا خورا? دام وارد شده و يا احتمال مصرف انساني دارد در تمام مراحل توليد فرآوري و توزيع .
اين تعريف اتحاديه اروپا رديابي را نه تنها براي مواد غذائي الزامي دانسته بل?ه خورا? دام و جانداراني ?ه به مصرف غذائي مي رسند و موادي ?ه به طريقي در غذاي انسان وارد مي شود نيز در بر مي گيرد.
22- اطلاعاتي مورد نياز براي رسيدن به اهداف رديابي مرتبط با قانون شماره 2002/178 و مطابق " راهنماي رديابي" را مي توان به دو گروه تقسيم ?رد:
دسته اول اين اطلاعات شامل هرگونه اطلاعاتي است ?ه در هر حالتي براي مقامات ذيصلاح قابل دسترسي باشد.
- اسم آدرس عرضه ?ننده ماهيت محصولاتي ?ه از سوي او عرضه مي شوند.
- اسم آدرس مشتري ماهيت محصولاتي ?ه به مشتري عرضه مي گردد.
- تاريخ عرضه و تحويلگيري
23- "دسته دوم اطلاعات شامل اطلاعات ت?ميلي هستند ?ه نگهداري آنها مو?دا توصيه شده است شامل : حجم يا مقدار و در صورت ام?ان شماره بهر (هر مجموعه ?الا) و جزئيات بيشتري درباره محصول(بسته بندي يا فله خام يا فرآوري شده ) ."
24- رديابي نظارتي مستلزم نگهداري مدار? به شيوه اي است ?ه اصطلاحا " ي? قدم به جلو و ي? گام به قبل " خوانده مي شود ?ه معني ابتدائي آن تضمين رديابي است ?ه به ?يفيت و ايمني مواد غذائي مربوط مي شود. بايد در نظر داشت ?ه رديابي و مخصوصا فراخواني و جمع آوري محصول ابزار نظارتي جديدي نيستند.
25- هيچ قانون جديدي در ارتباط با رديابي ماهي و محصولات شيلاتي از نهمين جلسه زير ?ميته تجارت آبزيان از ?ميته اصلي ابزيان فائو تا به حال به اجرا در نيامده است.البته اجراي قانون شماره 2002/178 اتحاديه اروپا در بندهاي مربوط به رديابي مواد غذائي آغاز شده است.بحثهاي زيادي مطرح شده و اسناد رسمي متعددي درباره رديابي مواد غذائي منتشر شده است.مهمترين آنها عبارتند از : راهنماي اجراي مواد شماره 11 12 16 17 18 19 و 20 قانون شماره 2002/178 از قانون ?لي مواد غذائي " از ?ميته دائمي بهداشت و سلامت .اين سند غير رسمي بوده و بايستي به همراه قانون شماره 2002/178 اتحاديه اروپا در مورد رديابي فراخواني و جمع آوري محصول مطالعه شود.
اجراي رديابي نظارتي در سطوح بين المللي
26- اجراي رديابي نظارتي در سطح بين المللي از زمان تش?يل نهمين جلسه ?ميته آبزيان فائو ادامه دارد.البته براي سازمانهاي بازرسي آبزيان(مقامات و سازمانهاي ذي صلاح) و صادر?نندگان در ?شورهاي در حال توسعه بخش هائي از آن مبهم است.
27- براي دستيابي به بازار آمري?ا الزامات رديابي موجود در قانون آمادگي در برابر بيوتروريسم و بهداشت عمومي بايد تامين گردد. اما با توجه به اين?ه رديابي هر محموله بين صادر?ننده و محل ورود ?الا به آمري?ا به طور موثري انجام مي شود هيچ?دام از مقامات ذي صلاح سازمان غذا و داروي ايالات متحده آمري?ا براي ثبت و نگهداري اطلاعات در خارج از مرزهاي اين ?شور حضور ندارند.
28- راهنماي اجراي بندهاي 11 12 16 17 18 19 و 20 قانون 2002/178 اتحاديه اروپا در خصوص مواد غذائي از اتحاديه اروپا به طور وي?ه اي بيان مي دارد ?ه " مقررات رديابي اين قانون هيچ ?ار?رد برون مرزي ندارد.
اين الزامات تمام مراحل توليد فرآوري و توزيع (يعني از وارد?ننده تا سطح خرده فروشي) را در اتحاديه اروپا تحت پوشش قرار مي دهد. بعلاوه اين سند ن?ات ديگري را نيز يادآور مي شود ?ه عبارت است از :
ماده يازده نبايستي بر اساس گسترش يا بسط الزامات رديابي براي دست اندر?اران تجارت مواد غذائي در ?شورهاي ثالث تدوين شود.لازم است ?ه مواد غذائي يا خورا? دام وارداتي به اتحاديه اروپا با الزامات قانون مواد غذائي مطابقت داشته باشد.بعلاوه صادر?نندگان در ?شورهاي شري? تجاري اروپا از لحاظ قانوني ملزم به انجام الزامات رديابي وضع شده در اتحاديه اروپا نيستند.(باستثناي شرائط خاص وقتي ?ه توافقات دوجانبه خاص براي بخش هاي حساس و مشخص يا جائي ?ه الزامات قانوني خاص جامعه اروپائي وجود داشته باشد مثلا در بخش دامپزش?ي.)
جايگاه اتحاديه اروپائي در ارتباط با ب?ارگيري مقررات ي? ?شور در ?شوري ديگر مطابق با جايگاهي است ?ه در ساير اسناد منتشره توسط اتحاديه اروپا در شرائط مشابه به خصوص در غياب توافقات دوجانبه خاص مي باشد.
29-چون واردات ماهي و فرآورده هاي شيلاتي به اتحاديه اروپا از طريق توافقات دوجانبه وي?ه قانونمند مي شود بازرسان آبزيان اتحاديه اروپا در ?شورهاي ثالث خواستار مدار? ?افي در خصوص اجراي رديابي مطابق با قوانين رديابي يا بر اساس قانون شماره 2002/178 اتحاديه اروپائي مي شوند.
30-تجارت بين المللي به توافقات مربوط به تدار?ات و پشتيباني وابسته است.به عنوان مثال محموله هاي ماهي نيازمند ?دهاي سريالي معيني است ?ه رديابي آن را در مراحل مياني و مقصد تضمين مي ?ند.
31- به علاوه شرائطي وجود دارد ?ه در آن لازم است سيستم هاي رديابي صرفنظر از آن ?ه آيا زنجيره شامل ?شور دوم يا ثالثي شود ?ل زنجيره توزيع را پوشش دهد.ي? نمونه از اين حالت صادرات محصولات باارزش افزوده (مثلا از ?شوري ثالث به اتحاديه اروپا)جائي ?ه شماره محموله در بسته بندي نهائي بوسيله توليد ?ننده درج مي گردد.نمونه ديگر زماني است ?ه محصول به ?شور دوم يا ثالثي صادر مي شود (مثلا براي فرآوري) و نهايتا از سوي ?شور مبدا مجددا وارد مي شود.
32-وارد?نندگان اتحاديه اروپا معمولا به طور فزاينده اي از ?شورهاي ثالث خواستار ارائه مدار?ي مي باشند ?ه بيانگر اجراي سيستم هاي رديابي ماهي و محصولات شيلاتي آنها باشد.راهنماي " اجراي بندهاي 11 12 16 17 18 19 و 20 قانون شماره 2002/178 EU در خصوص قانون عمومي مواد غذائي بيان مي دارد ?ه : در بين دست اندر?اران تجارت مواد غذائي در اروپا درخواست رعايت الزامات رديابي از شر?اي تجاري و حتي فراتر از اصل " ي? گام به پيش ي? گام به قبل" امري رايج و متداول است.البته بايد يادآور شد ?ه چنين درخواستهائي بخشي از توافقات دوطرفه تجاري است و نه بخشي از الزامات قانوني.
33-توافقات دوجانبه بين صادر?نندگان و وارد?نندگان ماهي مي توانند بر مش?لات قانوني و عملي مرتبط با رديابي فائق آيد.اين توافقات حداقل الزامات رديابي را هم براي سازمان هاي بازرسي آبزيان و هم صنايع شيلاتي معين مي ?ند.آنها همچنين مي توانند نقش روشن و مشخصي براي سازمان هاي بازرسي (مقامات ذي صلاح) در ?شورهاي صادر?ننده داشته باشند.اين مسئله به صادر?نندگان آبزيان نيز اجازه مي دهد ?ه براحتي الزامات نظارتي رديابي را از الزامات غير نظارتي تشخيص دهند.
34-از نقطه نظر حمايت از مصرف ?ننده توافقات دو طرفه روشن و واضح در مورد رديابي ماهي و فرآورده هاي شيلاتي در هنگام فراخواني و جمع آوري محصول اين ام?ان را فراهم مي آورد ?ه فراخواني هدفمندي انجام شود و در مجموع عمليات جمع آوري موثر و بهتري انجام گيرد.به علاوه الزامات نظارتي ?يفي ايمني و امنيتي در عمل باعث سردرگمي و ايجاد اشتباه با الزامات رديابي تجاري و غيرنظارتي نمي شود.
رديابي فراخواني جمع آوري و HACCP
35-مفهوم رديابي داخلي تلويحا مبتني بر قوانين HACCP است.مثلا مم?ن نيست ?ه اقدامات اصلاحي مورد نظر در توليد به اجرا درآيد مگر با اجراي سيستم رديابي ?ه محموله هاي نقص دار را شناسائي ?ند.
36-وقتي ?ه سيستم تائيد ?ننده HACCP قبل از تحويل ?الا به مصرف ?ننده نقصي را مشاهده ?ند جمع آوري امري ?املا بديهي و لازم است وقتي ?ه سيستم ايمني و مراحل بازرسي و تائيد به منظور شناسائي نقائص در مواد غذائي و مواد غذائي مش?ل دار ?ه به سطح عرضه در خرده فروشي ها رسيده اند نا?ارآمد مي شود فراخواني محصول امري ضروري است.فراخواني و جمع آوري محصول در عمل همراه ي?ديگر به اجرا در مي آيند.
37-شرائط بروز مش?ل مم?ن است در اثر مخاطراتي باشد ?ه در برنامه HACCP پايش و يا برچسب گذاري(نظارت ?يفي) در نظر گرفته نشده باشد.بنابراين سيستم رديابي(و سيستم هاي فراخواني و جمع آوري مرتبط با آن) نبايد به عنوان جايگزيني براي بازرسي يا راه چاره اي براي عدم بازرسي (مميزي و تائيد عادي و روزمره سيستم HACCP) در سيستم هاي HACCP باشد.
38- در سطح واحد فرآوري هر روش فراخواني و يا جمع آوري محصول بايستي حداقل با ي? برنامه مميزي HACCP ت?ميل شود.هدف نهائي حمايت از مصرف ?ننده است.بازيابي محصولات معيوب از سطح بازار هدفي ?وتاه مدت است.شناخت دلايلي ?ه سبب بروز چنين مش?لاتي ?ه منجر به فراخواني و جمع آوري محصول مي شود به همان اندازه حائز اهميت است.
39- سيستم هاي رديابي ?ه با هدف ايمني مواد غذائي و آبزيان ب?ار مي رود بايستي از انواع ديگر رديابي ?ه با مقاصد مختلف ديگر به ?ار گرفته مي شوند معمولا بايد به طور جداگانه مورد توجه قرار گيرد.اين مسئله تا جاي مم?ن از ايجاد اشتباه و سردرگمي و سوء برداشت جلوگيري مي ?ند.
ترجمه و گردآوري از :
شهرام صفي ياري - كارشناس كنترل كيفيت
مرتضي پهلوان يلي- كارشناس توسعه كيفيت