Borna66
06-24-2009, 06:09 PM
چکیده
شبکه جهانی وب بزرگترین و متنوع ترین مجموعه اطلاعاتی است که تا به حال گردآوری شده،از این رو وب و آینده آن سالهاست که موضوع بحث بسیاری از متخصصان ،وبلاگ نویسان وکتابداران، بوده و هست. وب هم هر از چند گاه مانند نرم افزارها، نسخه های جدیدی پیدا می کند که با اعداد مشخص می شوند : وب1، وب2،وب3 . در آغاز، وب 2 فقط یک ادعا بود، ادعایی که معتقد بود اینترنت بار دیگر به پا خواهد خواست. ولی وقتی شرکت رسانه‌ای اوریلی در نخستین کنفرانس وب 2، در سال 2004 شرکت کرد ، اصطلاح وب 2 همگانی شد و خبر از یک انقلاب آنلاین داد ، انقلابی که شبکه جهانی اینترنت را «همگاني» می‌کرد.این مقاله بر آن است ضمن معرفی و ارایه تاریخچه وب1، به مباحث مختلفی از قبیل چهره های گوناگون وب،تعریف و تاریخچه وب2، نمادهای وب2 و مشخصه های وب2 بپردازد و در پایان نیز وب3 را ارایه می دهد.
کلیدواژه ها:اینترنت، شبکه جهانی وب، وب2، وب3،کتابخانه2
مقدمه
اینترنت یکی از مهمترین و پیچیده ترین اختراعات در تاریخ بشر است و از زمان ظهور اینترنت و امکانات متنوع آن روز به روز شاهد تسریع ارتباطات میان جوامع مختلف می باشیم
etal,2006) (Mahrana.B, &از جمله امکانات اینترنت که باعث سرعت بخشیدن به ارتباطات بشری و تبادل افکار گردیده،شبکه جهانی وب[1] است. وب جهانی با تاریخ 15 ساله خود در فضای اطلاعاتی جهان بیش از یک میلیارد استفاده کننده دارد و هم اکنون پس از پست الکترونیکی پر طرفدارترین سرویس شبکه اینترنت است(Anderson,2007). بر خلاف پیچیدگی و شگفت انگیز بودن اینترنت،ماهیت وب نسبتاُ ساده است زیرا وب فقط بخشی از اینترنت بزرگ است و از طرف دیگر وب یک برنامه در حال تغییر و تکامل است و از نقش اولیه خود در ارتباطات دانشگاهی پا را فراتر نهاده و برای نشر انواع اطلاعات به شکل جالب توجه برای مخاطبان اینترنت در نظر گرفته شده است (احمدی فصیح،1381)اینترنت پدیده شگفت انگیز عصر حاضر لحظه به لحظه در حال گسترش است و هر روز شگفتی تازه ای خلق می کند و با معرفی رسانه ا ی جدید راه را برای اطلاع رسانی وسریعتر و سریعتر هموار
می سازد(صابری،1385)یکی از رخدادهایی که اخیراُ در دنیای جادویی اینترنت غوغایی به پا کرده، ظهور وب2 است زیرا موجی از یکنواختی بر وب حکمفرما شده بود اما مدتی است که حباب وب ترکیده و در یکی دو سال اخیر کسب و کارهای مختلف،مراجعان دانشگاهی و متخصصان فنی به بحث های بسیاری درباره وب 2 پرداخته اند. اخبار و نوشته های مرتبط با وب 2 آنقدر بالا بوده و هست که باید اذعان کرد که وب2 اینترنت را تکان داد.سایتهای بسیاری برای گسترش مفهوم آن راه اندازی شده،کنفرانس هایی برای آن برگزار شد و حتی نخستین مجله با موضوع تخصصی وب2 پا به عرصه وجود گذاشت(رودکی،1385)در مقاله حاضر به وب1،وب2 وهچنین وب3 پرداخته شده است.
وب1 چیست؟
وب یا تور جهان گستر یکی از مهمترین و کاربردی ترین ابزار و خدمات موجود در اینترنت می باشد،وب مانند دیگر خدمات شبکه ای بر اساس معماری سرویس دهنده/سرویس گیرنده است و از طریق آن می توان به گستره وسیعی از منابع اینترنتی دسترسی پیدا کرد.
وب بر اساس نظام فرا رسانه ای[2] کار می کند،فرا رسانه ترکیبی از فرا متن[3]و چند رسانه ای[4] است. فرا متن عبارت از متنی است که از سایر متون در صفحه وب متمایز شده است و به منابع اطلاعاتی یا صفحات دیگر که توسط کاربر قابل دسترسی می باشد اشاره می کند،یعنی اگر کاربر بخواهد به صفحات دیگر دسترسی پیدا کند کافیست توسط اشاره گر ماوس خود بر روی متن متمایز شده کلیک کند تا صفحات دیگر وب برای وی قابل دسترس شوند. چند رسانه ای نیز ترکیبی از رسانه های مختلف مانند صدا،تصویر،فیلم،تصاویر متحرک و متن می باشد.این ترکیب ممکن است برای جذابیت و رساندن مفهوم منابع اطلاعاتی در صفحات وب به کار رفته باشد(ابراهیمی،1380).
تعریف وب
وب با تاریخ پانزده ساله خود در میان یکی از مهمترین و موثرترین فن آوری های قرن بیست و یکم قرار دارد و در واقع مجموعه ای بسیار پیچیده از انواع منابع اطلاعاتی است که بوسیله افراد متفاوت تولید می شود و توسط کاربران مختلف مورد جستجو قرار
می گیرد(نوروزی،1385)به عبارت دیگر وب عبارتست از پیوند و اتصال فرامتنی صفحات با یکدیگر. این صفحات شامل منابع اطلاعاتی گوناگون در شبکه ها و سایت های مختلف در اقصی نقاط دنیا با نشانی های واحد موسوم به مکان یاب جهانی منابع[5]است.
تاریخچه وب
افزايش روز افزون منابع اطلاعاتي و نياز شديد افراد در دسترسي به اين اطلاعات در سراسر دنيا از يك سو و در دنياي شگفت‌انگيز ارتباطات رايانه‌اي از سوي ديگر، موجب پيدايش شبكه جهاني اينترنت در اواخر دهه 1960 گرديد (اردلان، 1382)تا سال 1990هیچ گونه ابزاري براي كاوش اطلاعات موجود در اینترنت وجود نداشت ، در سال 1980 شبکه جهانی وب توسط
«تیم برنرزلی[6]»به منظورمبادله اطلاعات و داده های فیزیک در ایستگاههای مختلف
پیش بینی گردید.در سال 1989 طرح پیشنهادی وب ارایه شد و به این ترتیب بعد از توسعه و پیاده سازی اولین رایانه های سرویس دهنده،در سال 1990شبكة جهاني وب در «آزمايشگاه فيزيك ذره‌اي اروپا[7]» واقع در سوئيس توسط «تيم برنرزلي» ابداع شد(خسروی،1383)در ابتدا وب جهانی فقط از چند سرویس دهنده و سرویس گیرنده تشکیل شده بود اما بعدها گسترده تر شد و به عنوان یکی از خدمات مشهور اینترنت محسوب گشت(ابراهیمی،1380) طبق گزارش‌هاي آماري در ژوئن سال 1993 تنها 130 سايت وب بر روي اينترنت قابل دسترسي بود در حالي كه اين ميزان تا ماه ژوئن سال 1995 به بيش از 23 هزار سايت وب رسيد. همچنين طبق برآورد شركت ديناكوئست تا پايان سال 1997 بيش از 80 ميليون رايانه به اينترنت متصل شد كه رشدي معادل 71 درصد را نسبت به سال 1996 نشان مي‌دهد.(احمدی فصیح،1381).
چهره های گوناگون وب
چهره‌هاي گوناگون وب را نخستين‌بار بیل جوی [8]در سال 2001در شركت سان مطرح كرده است و در ادامه اين چهره‌ها را اين چنين تقسيم‌بندي نموده است:
1- وب سنتي يا وب نزديك: همان وبي كه مي‌شناسيم و با آن به طور روزمره سروكار داريم. به‌طور معمول نيز براي كار با اين وب نيازي به نصب نرم‌افزارهاي اضافي نيست.
2- وب سرگرم‌كننده يا وب راه‌دور: با اين وب مي‌توان به محتواي ديداري و شنيداري دسترسي داشت كه به زودي آنها روي ساعت‌هاي مچي، PDA ها و تلفن‌هاي همراه نيز خواهند آمد.
3- وب فراگير يا وب ابزاري: در اين وب ماشين‌ها با زبان مشترك جاوا با يكديگر صحبت مي‌كنند و كليه ادوات در يك محيط ارتباطي با يكديگر تعامل مي‌نمايند. هوشمندي زيادي در ادوات متصل به اين وب ديده مي‌شود و اغلب دستگاه‌ها خود تنظيم هستند.
4- وب براي تجارت الكترونيكي: وبي كه داراي ترافيك داده‌اي زيادي است و مبادلا‌ت مالي و سفارش‌ها را انجام مي‌دهد.
5- وب پيراموني: ارتباط دهنده شما با ايميل و وب‌سايت‌هايي كه با آنها به طور روزمره كار داريد.
6- وب صوتي: اين وب توانايي آميختن و يكپارچه شدن با سرويس‌هاي درخواستي را دارد.
چهره های گوناگون وب زمانی مطرح شدند که بحثی از وب2 نبود،اما در واقع چهره‌هاي ششگانه وب بذر ايجاد تفكري جديد در استفاده از فناوري و خدمات بودند که این تفکر چیزی نبود جز وب2(صالحی،1384).
وب2چیست؟
در حقيقت وب2 مفهومي است كه بر اساس آن تعامل با محتواي وب به مثابه تعامل با محتواي موجود در كامپيوترهاي شخصي است. دنيايي كه در آن هر كنشي، چون كليك بر هر دكمه و پيوندي، واكنشي آني و بلا‌درنگ خواهد داشت، به طوري كه كاربر احساس مي‌كند در حال استفاده از يك نرم‌افزار نصب شده برسيستم خود است. در وب2 كاربر صرفاً "مصرف‌كننده" محتوا نيست بلكه خود او هم در فرآيندي جمعي و غير‌متمركز به "توليد" محتوا مي‌پردازد و به طور كلي در چرخه حيات وب جديد نقشي مستقيم و موثری ايفا مي‌كند،نقشي كه اكنون به اشكال مختلف قابل‌مشاهده است(ایزدپناه،1384).
تعریف وب2
امروزه در مورد وب2 صحبت‌هاي فراواني به ميان مي‌آيد و تعريف‌هاي متفاوتي از آن مي‌شود، اما به راستي وب2 چيست؟ بايد اعتراف كرد كه هنوز تعريف واحد و جامعي براي وب2 اعلام نشده و همچنان در نشست‌ها و همايش‌هاي مختلف در مورد يك تعريف جامع و كامل از اين فرآيند بحث و مذاكره مي‌شود. تيم اوريلي [9] از وب2 به عنوان يك سكو ياد مي‌كند كه تمامي ابزارها و برنامه‌ها در سيطره آن قرار مي‌گيرد و وب2 به آنها احاطه دارد(لطفی،1386) به عقیده تیم برنرزلي وب2 در واقع ایده های اصلی بسط یافته وب هستند(Anderson,2007). در حقيقت نبايد تصور كرد كه وب2به معناي نسخه ای كاملا نو و متفاوت از وب كنوني است، بلكه وب2 در واقع نمادي از سير تحول و تركيب مشخصه‌هاي بنيادين (كه قابليت‌هاي وب را از اواسط دهه نود به نمايش گذاشته‌اند) و مشخصه‌هاي تكميلي وب (گوگل و ويكي‌ها )است (ایزدپناه،1384).
تاریخچه وب2
وب2 اصطلاحی تقریباُ جدید است که بیش از چهار سال از ظهور آن نمی گذرد و شاید در برخی محافل هنوز در باره تعریف آن اختلاف نظر وجود دارد.اصطلاح وب2 به وسیله شرکت رسانه ای اوریلی است در سال 2003ایجاد شد و در نخستین کنفرانس وب2 در سال 2004 مورد قبول عموم قرار گرفت( Wikipedia,2007).در آغاز وب 2، فقط یک ادعا بود، ادعایی که می‌گفت، اینترنت بار دیگر به پا خواهد خواست. ولی وقتی شرکت رسانه‌ای اوريلي در نخستین کنفرانس وب 2 شرکت کرد ، اصطلاح وب 2 همگانی شد و خبر از یک انقلاب آنلاین داد، انقلابی که شبکه جهانی اینترنت را «مردمی» می‌کرد(مجیدی،1386) در محافل IT عموماً از وب2برای بیان نسل دوم سرويس‌هايي از وب استفاده مي‌شود كه امكان همكاري و مشاركت را براي مردم فراهم ساخته‌اند.مفاهيم و فناوري‌هايي كه ظاهراً بر وب 2 مؤثر هستند عبارتند از: وبلاگ‌ها،ويكي‌ها،وآراس اس ها(سرویس خبر،خرداد1385).
نمادهای وب2
گوگل و ویکی پدیا بهترین نمادهای وب2هستند.
1.گوگل:گوگل از ابتدا به عنوان یک سرويس جستجو عرضه شد. هيچ‌گاه به تنهايي فروخته نشد و بابت ارائه خدمات پايه‌اي وجهي دريافت نكرد، هيچ كاربري را ملزم به داشتن محيط يا سكوي خاصي ننمود،اما سرويس‌دهي گوگل براساس چيزهايي است كه همان كاربران سرويس گوگل ايجاد كرده‌اند. يعني جستجو زماني ثمربخش است كه چيزي براي جستجو وجود داشته‌باشد. درواقع گوگل بر پايگاهي از داده‌ها تكيه كرده است كه داده‌هاي آن متعلق به خودش نيست، بلكه فقط آنها را دسته‌بندي و علا‌مت‌گذاري مي‌كند و این نشان می دهد که در وب2 کاربر فقط مصرف کننده نیست ،بلکه به تولید محتوا نیز می پردازد لذا "خدمت‌رساني" يكي از كليدهاي طلا‌يي موفقيت است كه شركتي مانند گوگل آن را خيلي زود پيدا كرد و به همين سبب به يكي از نمادهاي وب 2 بدل شده است(صالحی،1384).
2.ویکی پدیا:ویکی پدیا دایرةالمعارفی است كه اكنون به اهميت و جايگاهي غير‌قابل‌انكار دست يافته است. نكته جالب اين‌جاست كه هم‌اكنون از شيوه عملكرد ويكي‌پديا انتقادات گوناگوني مي‌شود. اما شايد آنچه منتقدان كمتر بدان توجه داشته‌اند، موضوع اصلي يا همان فرهنگي است كه ويكي‌پديا پديد آورده است. زيرا حاصل و ثمره رشد اين فرهنگ عليرغم كاستي‌ها و نقصان‌ها به اندازه‌اي "خوب" است كه ويكي‌ها را به جرياني تاثير‌گذار و پايگاهي پر‌طرفدار در وب تبديل كند و اين چيزي است كه نظريه‌پردازان وب2 آن را تمركز‌زدايي مي‌نامند(ایزدپناه،1384).
جنبه های وب2
وب 2 هم داراي جنبه‌هاي فني و هم داراي جنبه‌هاي اجتماعي و فرهنگي است . موضوعاتي همچون مدل‌هاي جديد كار و حضور در وب، مشاركت بيشتر كاربران در توليد محتوا ، شفافيت بيشتر در گردش اطلاعات ، سهولت بيشتر در طراحي اينترفيس و قابليت‌هاي نرم‌افزار ، و تمركز زدايي از مهمترين جنبه‌هاي غير تکنيکي هستند كه در فرآيند تكوين و تحول موج وب 2 به مراتب مهم‌تر و اثرگذارترند.به عبارت دیگر وب 2 مجموعه‌اي از رويكردهاي جديد در فضاي اينترنت به سمت مدل‌هاي توسعه باز، انعطاف‌پذير و مشاركت‌جو براي سيستم‌هاي توليد محتوا است كه مي تواند به كاهش هزينه‌هاي توليد و پردازش اطلاعات، افزايش آگاهي عمومي و افزايش كارايي سيستم‌ها منجر شود(سرویس خبر،اردیبهشت1385).
درک بهتر وب2با انجام چند مقایسه
یک راه بسیار عالی برای درک بهتر "وب 2" بررسی ابزارهایی نظیر Google Earth, Google Maps, Microsoft Virtual Earth Googleمی باشد. به کمک این ابزار می توان کارتوگرافی، عکسبرداری ماهواره ای و جستجو در اینترنت را همزمان برای پاسخ دادن به پرسش "کجا؟" به خدمت گرفت.
Web 1.0 <-->2.0 Web
mp3.com <--> Napster
Britannica Online <--> Wikipedia
personal websites <--> blogging
domain name speculation <--> search engine optimization
publishing <--> participation
directories (taxonomy) <--> tagging)folksonomy)
انجام مقایسه های مذکور به خوبی رویکردها را در "وب 1" و "وب 2" نمایان می سازد. ویکی پدیا و بریتانیکا را مقایسه کنید: محتوای بریتانیکا را ویراستاران تهیه می کنند و کاربران تنها از آن استفاده می کنند اما تقریبا تمام محتوای ویکی پدیا را کاربران آن توسعه می دهند در حالیکه هر کاربر می تواند هر مطلبی را ویراش کند. هر داوطلب می تواند مقالات آنرا به سبک ویکی اضافه و ویرایش کند. این بدین معناست که دیگری نیز می تواند همان مقاله را ویرایش کند. مقایسه این دو سایت با هم به خوبی تمایز publishing و participation را نیز
می رساند(0’Reilly.T,2005)
مشخصه های مهم وب2
کسانی که درباره وب2 صحبت می کنند،مباحث مختلفی را پیش می کشند برخی مايلند جنبه‌هاي تكنيكي آن را براي مخاطباني همچون برنامه‌نويسان و طراحان وب تشريح كنند. بعضي نيز به كاربردهاي تجاري آن نظر دارند، اما در اينجا به آن دسته از ويژگي‌هاي جديد وب كه با نگرش سيستمي سازگاري بيشتري دارد اشاره می شود.
1.وب مردمی تر
وب واقعا همگاني تر شده است. مهمترين تبلور اين ويژگي را بايد در اين واقعيت جستجو كرد كه <مصرف‌كنندگان اطلاعات اكنون خود توليد‌كننده‌اند>. سايت كتاب‌فروشي آمازون كه به كاربران اجازه مي‌دهد نقد خود درباره محتواي يك كتاب را پاي صفحه مخصوص همان كتاب درج كنند، يك مثال مشهور در اين زمينه است. تقريبا اكثر كساني كه براي خريد كتاب به آمازون مراجعه مي‌كنند، متوجه مي‌شوند كه اظهارنظر خوانندگان يك كتاب به مراتب از اطلاعات رسمي آمازون درباره آن كتاب، جالب‌تراست.
2. سازوكار خودترميمي محتواي وب 2
سازوكار خودترميمي محتوای وب را مي‌توان به دو صورت مشاهده كرد: يكي با واسطه و ديگري بي‌واسطه. در سازوكار با واسطه، خوانندگان و مصرف‌كنندگان يك محتواي اطلاعاتي (مثلا بازديدكنندگان يك سايت خبري و يا آموزشي) با درج كامنت و اظهارنظر، اطلاعاتي كه ناشر ارائه داده است را نقد مي‌كنند، چيزهايي به آن مي‌افزايند، ايرادهايي از آن مي‌گيرند و يا براي اصلاحش پيشنهادهايي مي‌دهند.خودترميمي بي‌واسطه، يك پديده كاملا جديد در وب 2 است. ويكي و مشتقات آن تبلور همين سازوكار است. در اين شيوه مردم امكان مي‌يابند مستقيما يك محتواي اطلاعاتي را ويرايش كنند.
3. جهش در معناي آموزش
وب 2 را مي‌توانيد در قالب تحولات مفهوم آموزش نيز ببينيد. مهمترين ويژگي وب2 در اين مورد، <غيرتجاري كردن دانش> از طريق به‌كارگيري رهيافت توسعه باز [10] است. در اين شيوه، مردم مي‌توانند در فرايند توسعه يك مقوله علمي يا فني آزادانه مشاركت داشته باشند و به طور رايگان از حاصل آن استفاده كنند. اين در حقيقت سطح متعالي‌تري از آموزش است. <آموزش به وسيله موتورهاي جستجو> جنبه ديگري از تحول در معناي آموزش در فضاي سايبر را نشان‌مي‌دهد. موتورهاي جستجو را از اين نظر مي‌توان به آموزگاراني تشبيه كرد كه جواب هر سوالي را مي‌دانند. اما كيفيت پاسخ‌هايشان بستگي به كيفيت پرسش‌هاي پرسشگر دارد.
4.پويايي داده‌ها
پديده وب را از زواياي مختلفي مي‌توان بررسي كرد. وب يك شبكه اطلاعاتي است. يك فناوري است. يك رسانه نيز هست. اما اگر آن را به عنوان مهمترين تبلور فضاي سايبر درنظربگيريد، آنگاه مي‌توان وب را به سيستمي تشبيه كرد كه حيات دارد، زنده است، راكد نمي‌ماند، پي‌درپي تغيير مي‌كند و نو مي‌شود.يكي از مفاهيمي كه وب 2 سعي در توضيح و تبيين آن دارد، همين كاركرد دوگانه‌اي است كه برخي از اطلاعات در شبكه اينترنت دارند. گونه‌اي از اين اطلاعات را مردم پديد‌آورده‌اند و در يك روند تعاملي بسيار پويا و پيچيده مرتبا به آن مي‌افزايند.
5.مفهومی به نام سرویس
وب 2 متضمن پاره‌اي مفاهيم كليدي ديگر نيز هست. واژه خدمت يا سرويس نمونه‌اي از همين مفاهيم است. وب جديد به گونه‌اي است كه مفهوم سرويس به يكي از اركان كسب‌وكارهاي آنلاين تبديل شده‌است. اين مفهوم هم دربرگيرنده معناي لغوي آن، يعني خدمت‌رساني، و هم دربرگيرنده معناي تازه و مدرن آن است كه نشان مي‌دهد يك فرآيند اطلاعاتي (مثلا ارسال نامه الكترونيكي) به جاي اين‌كه از طريق يك محصول نرم‌افزاري انجام شود، مي‌تواند به‌واسطه يك سيستم آنلاين رخ دهد. اين شيوه از ارائه خدمات متكي بر نظريه‌اي است كه مي‌گويد هر نرم‌افزار را مي‌توان به صورت يك سرويس ارائه كرد.سرويس در وب2 با يك مفهوم كليدي ديگر نيز ارتباط نزديك دارد و آن، معناي واژه توسعه است. وقتي كه به تدريج سرويس‌هاي آنلاين جاي بسته‌هاي نرم‌افزاري قابل نصب را بگيرند، آنگاه ممكن است با شرايطي روبه‌رو شويم كه در آن همواره روند توسعه، اصلاح و تكميل نرم‌افزار در معرض ديد مصرف‌كننده قراردارد. بنابراين توسعه در عصر وب2 يعني تقريبا هميشه با محصولاتي سروكار داريم كه در مرحله آزمايشي (بتا) قراردارند.
6. پول‌سازي با قلك آنلاين
مي‌توان به فهرست پيامدهاي مردمي‌تر شدن وب، اقلام ديگري را نيز افزود. مثلا كسب و كارهاي وب2 به وضوح نسبت به وب1 اهميت بيشتري به تك تك كاربران مي‌دهند. ايده سنتي كسب‌وكار اين است كه با مشتريان محدودتر ولي پولدارتر تعامل داشته‌باشيد. بنابراين صاحبان كسب‌وكار تمايل زيادي دارند كه به جاي سروكله زدن با صد مشتري كه هركدام فقط كمي پول خرج مي‌كنند، با ده يا پنج مشتري كه رقم‌هاي بزرگي مي‌پردازند، روبه‌رو شوند. وب2 اين نظريه را با ترديد روبه‌رو كرده است. ظاهرا كسب وكارهاي چابك و تيزهوشي مانند گوگل و eBayتوانسته‌اند راهي پيدا كنند كه درآمد خود را به جاي تكيه بر خريدهاي چند هزار دلاري مشتريان بزرگ، براساس دريافت تنها چند سنت از ميليون‌ها مصرف‌كننده كم‌درآمد بنا كنند.
7. پلتفرم موبايل
يك مشخصه مهم ديگر نيز در فضاي وب 2 قابل تشخيص است و آن نقش فزاينده پلتفرم موبايل و به طور كلي آن دسته از تجهيزات همراه است كه قابليت جابه‌جايي فيزيكي اطلاعات را در اختيار كاربر قرار مي‌دهند. با كمي تامل مي‌توان دريافت كه در عصر وب2 ديگر <حالت فيزيكي دسترسي به اطلاعات> محدود به يك كامپيوتر ساكن نيست. كاربر مي‌تواند در همه حالت‌ها، مثلا هنگامي كه مشغول قدم زدن در يك پارك است، وارد فضاي سايبر شود. اين كاربر مثلا مي‌تواند همان لحظه وبلاگ خود را بروز كند و يا پاي يك يادداشت يا مقاله، كامنت بگذارد(نوعی پور،1384)
نمايشگاه بين‌المللي وب2
نمايشگاه بين‌المللي وب2يك گردهمايي بين‌المللي است كه در زمينه فناوري، طراحي، بازاريابي و بازرگاني وب2 انجام مي‌شود. در اين نمايشگاه تمام فعالان حوزه اينترنت كه قصد ارتقاي كمي و كيفي آن را دارند دور يكديگر جمع مي‌شوند و در مورد آخرين تحولات آنلاين به بحث و گفت‌وگو مي‌پردازند. گردانندگان اين نمايشگاه سعي مي‌كنند موفق‌ترين شركت‌ها را در اين حوزه گرد هم بياورند تا با استفاده از مدل‌هاي پيشنهادي آنها بتوانند سرعت رسيدن به اهداف وب2 را بيشتر كنند. اين مسئله را نبايد از ذهن دور نگه داشت كه اينترنت به عنوان موتور محرك تمامي صنايع در حال رشد و پيشرفت بوده و به مهمترين عامل افزايش رشد اقتصادي در سال‌هاي اخير تبديل شده است. اين جريان با روي كار آمدن وب2 و برگزاري كنفرانس‌هايي در اين زمينه شدت گرفت و باعث شد اقبال شركت‌ها به اين روند افزايش يابد. نمايشگاه و همايش بزرگ وب2 در سال جاري، پانزدهم تا هجدم آوريل 2007 در شهر Moscone West ايالت سانفرانسيسكوي آمريكا برگزار شد(لطفی،1386)
وب2 و کتابخانه2
همانند مراکز اطلاعاتی و دانشگاهها ، کتابخانه نیز تحت تاثیر معرفی وب2 قرار گرفته است(2006، (Stanleyبروب [11] یک متن خواندنی در باره کاربردهای کتابخانه و تغییر آن بوسیله وب2 ارایه کرده و این فرایند را کتابخانه2 می داند، کتابخانه2،اصطلاحی است که توسط مایک کیسی [12]ابداع شده است(2006،Miller) وب2 و تکنولوژیهای جدید به کتابخانه این اختیار را می دهند تا با روش بهتری به کاربران خود خدمت نمایند، همچنین وب2 باعث تاکید بر مشارکت و خلاقیت استفاده کنندگان می شود و به آنها اجازه می دهد تا از منابع موجود به نحو احسن استفاده نمایند. شاید با استفاده از تکنولوژیهای جدید،کتابخانه ها به مکانی برای تولید دانش تبدیل شوند و به استفاده کنندگان خود اجازه تولید و همچنین مصرف دهند.بنابراین اینکه می گویند وب2 نمی تواند وارد مشاجرات کتابخانه شود درست نیست،زیرا وب2 نه تنها وارد مشاجرات کتابخانه شده بلکه برای آن کمک کننده
می باشد(Anderson,2007)
وب 3 چگونه چیزی می‌تواند باشد؟
با ظهور وب2، تاریخ وب را می توان به دو مرحله جداگانه تقسیم کرد: بعد از وب 2 و قبل از آن. همین موضوع سؤالی را در ذهن متبادر می‌کند : وب 3 چگونه چیزی می‌تواند باشد؟سخن گفتن از وب 3 به دلایل مختلف و در شرایطی که وب 2 در حال پیشرفت می باشد ، دشوار است. اما اساسی‌ترین جزء وب 3 را می‌توان وب معنایی[ [13دانست ، اصطلاحی که به وسیله تیم برنرز لی مخترع اینترنت ، ابداع شد. اصولا وب معنایی به زمان و مکانی اشاره دارد که در آن همه ماشین‌ها می‌توانند درست به همان نحوی که انسان‌ها وب را می‌خوانند ، به مطالعه وب بپردازند ، محلی است که در آن موتورهای جستجو و نرم افزارها می‌توانند به شیوه بهتری وب‌گردی کنند تا چیزی را که به دنبال آن هستیم پیدا کنند. وب 3 را همچنین می‌توان استانداردی تعریف کرد که وب را مبدل به یک پایگاه داده‌های بزرگ می‌کند(مجیدی،1386).زمانی که در کنفرانس وب ادینبرگ در سال 2006 از تیم برنرزلی درباره وب3 سوال کردند،وی اظهار کرد که به وب3 و گامهای بعدی در حال پیشرفت معتقد است(Anderson,2007).حقیقت امر این است که هیچ کس به درستی نمی تواند بگوید که وب 3 چه چیزی خواهد بود فقط می‌توانیم از یک چیز مطمئن باشیم : دیر یا زود وب به نسخه سومش ارتقا پیدا خواهد کرد(مجیدی،1386).
نتیجه گیری
اواخر قرن گذشته بار رشد انفجاري تکنولوژي ، مخصوصا در الکترونيک ، کامپيوتر ، ارتباط از راه دور و اينترنت همراه بود . چنين پيشرفتي، امکان استفاده مداوم از انواع خدمات اينترنت را ميسر ساخت.(Chapula.M, & etal,2006) از جمله امکانات اینترنت که باعث سرعت بخشیدن به ارتباطات بشری و تبادل افکار گردیده،شبکه جهانی وب است، وب پس از پست الکترونیکی پرطرفدارترین سرویس شبکه اینترنت است که به دلیل دو خاصیت عمده آن،یعنی قابلیت فرامتنی و چند رسانه ای بودن محیط وب،استفاده از آن به سرعت رو به رشد است.اما دیر زمانی است که وب جهانی در یک دگردیسی تدریجی به یک چیز دیگر تبدیل شده،که به آن وب2 می گویند.درحقیقت نباید تصور کرد که وب2 به معنای نسخه ای کاملاُ نو و متفاوت از وب کنونی است،زیرا خرد جمعی روح وب2 را تشکیل می دهد و خمیر مایه وب2 مشارکت با دیگران برای انجام دادن چیزهایی است که به تنهایی امکان انجام دادن آنها را نداریم.از طرف دیگر وب2 همه ما را بدون اینکه بدانیم یا حتی بخواهیم،از گیرندگی به دهندگی رسانده است و هر چه وب غني‌تر باشد، نتايج جستجو در آن هم غني‌تر خواهد بود. پس داده‌هاي بيشتري بياوريد تا فرآورده‌هاي بيشتري بگيريد. اين توصيه ارزشمند كه امروزه به يكي از بديهيات تبديل شده‌است، يكي از پايه‌هاي اساسي وب2 را تشكيل‌مي‌دهد، و شركتي مانند گوگل آن را خيلي زود پيدا كرد وبه همين سبب به يكي از نمادهاي وب2 بدل شده است.در پایان چنین می توان نتیجه گرفت که وب تکان خورده و رویدادهای تازه ای در حال وقوع است ،به هر حال چه این رویدادهای در حال وقوع را "وب 2" بنامیم و چه با نام دیگر بخوانیم، خواهند آمد و با خود تغییرات بسیاری خواهند آورد . پس چه خوب است که مفاهیم نوین مطرح شده را
جدی تر دنبال کنبم.
پی نوشتها:
1. World Wide Web
2. Hyper media
3. Hyper text
4. Multi media
5. URL: Uniform Resource Locator
6. Tim .Berners -lee
7 .European Particle laboratory
8. Bill Joy
9. Tim O’Reilly
10. Open Development
11.Berube
12. Mike Casey
13.Semantic web
منابع
ابراهيمي، مهدي (1380). اينترنت. تهران: نشر كتابدار.
احمدی فصیح ، صدیقه (1381). "آشنایی با شبکه جهانی وب" علوم و فناوری اطلاعات،دوره18،شماره1و2.
اردلان، رضا (1382). "بازيابي اطلاعات از طريق اينترنت" مجموعه مقالات ششمين همايش كتابداران سازمان مديريت و برنامه‌ريزي كشور، يزد 18ـ16 بهمن 1380. تهران: سازمان مديريت و برنامه‌ريزي كشور، معاونت امور پشتيباني (1381).
ایزدپناه ، پرهام (1384). "وب 2-شوق یک جهان نو" ماهنامه شبکه، شماره 63.
خسروی، عبدالرسول(1383). "وب نامریی" علوم و فناوری اطلاعات،دوره20 ،شماره1و2.
رودکی، مهدی (1385). "وب2 موجی زودگذر یا آینده وب" مجله دنیای کامپیوتر و ارتباطات،شماره 52.
سرویس خبر شبکه آنلاین(1385) "وب 2 فرصت های زیادی را برای شرکت ها فراهم آورده است"(31اردیبهشت1385) ، موجود در:
Shabakeh Magazine - ماهنامه شبکه - گارنتر: وب 2 فرصت‌هاي زيادي براي رشد شركت‌ها فراهم كرده است (http://pnu-club.com/redirector.php?url=http%3A%2F%2Fwww.shabakeh-mag.com%2FArticles%2FShow.aspx%3Fn%3D1002174)
سرویس خبر شبکه آنلاین(1385) "جنجال برسر استفاده از اصطلاح وب2" (10خردار1385) ، موجود در:
Shabakeh Magazine - ماهنامه شبکه - جنجال بر سر حق استفاده از اصطلاح Web 2.0 (http://pnu-club.com/redirector.php?url=http%3A%2F%2Fwww.shabakeh-mag.com%2FArticles%2FShow.aspx%3Fn%3D1002228)
صابری،محمدکریم؛شجاعی مهر،نرگس(1385)." وبلاگ در دنیای کتابداری:موقعیت ها و کاربردها"نما (مجله الکترونیکی پژوهشگاه اطلاعات و مدارک علمی ایران)،شماره سوم ،دوره ششم، موجود در:
وبلاگ در دنیای کتابداری: موقعیت ها و کاربردها (http://pnu-club.com/redirector.php?url=http%3A%2F%2Fwww.irandoc.ac.ir% 2Fdata%2Fe_j%2Fvol6%2Fsaberi_shojaeimehr_abs.htm)
صالحی،علیرضا(1384). "وب2 دنیایی بافته از مشارکت" ماهنامه شبکه ،شماره63 . موجود در:
Shabakeh Magazine - ماهنامه شبکه - وب 2 دنيايي بافته از مشاركت (http://pnu-club.com/redirector.php?url=http%3A%2F%2Fwww.shabakeh-mag.com%2FArticles%2FShow.aspx%3Fn%3D1002091)
لطفی، میثم(1386). "وب2،آنچه شما خواسته اید" مجله دنیای کامپیوتر و ارتباطات. موجود در:
ITNA - Information Technology News Agency / وب 2، آنچه شما خواسته‌ايد (http://pnu-club.com/redirector.php?url=http%3A%2F%2Fwww.itna.ir%2Farch ives%2Farticle%2F007097.php)
مجیدی،علیرضا(1386)." وب3،تغییر دوباره اینترنت" ماهنامه رایانه خبر.موجود در :
پی سی دانلود : لینکدونی : وب 3 ، تغییر دوباره اینترنت (http://pnu-club.com/redirector.php?url=http%3A%2F%2Flinks.p30download. com%2Farchives%2F5745.php)
نوروزی، علیرضا(1385). "بررسی میزان حضور ایران در وب" فصلنامه کتاب،شماره 68(زمستان85).
نوعی پور،بهروز(1384). "هفت مشخصه وب2" ماهنامه شبکه،شماره 63.
Anderson, P.(2007)" What is Web2.0? Ideas, technologies and implications for education” JISC, pp.1-64.
Chapula, M. …[et al].(2006) “ Hospital Virtual Libraries In Latin America And The
Caribbean : A Webometric Analysis” Paper Contribution. Salvador Bahia,Brasil.20 al 23 de septiembre(2006) [on-line].Available:
Hospital virtual libraries in Latin America and the Caribbean: A webometric analysis - E-LIS (http://pnu-club.com/redirector.php?url=http%3A%2F%2Feprints.rclis.org% 2Farchive%2F00007528%2F)
Maharana, B. …[et al].(2006) “ Scholarly use of web resources in LIS research: a citation analysis” Library Review, Vol. 55, No. 9, pp. 598-607.
Miller, .(2006) “Introducing the library2.0 gang” Recorded telephone conference as part of the Talking with tails pod cast series. Jan31, 2006.
O'Reilly, T.(2005) “What is Web 2.0: Design Patterns and Business Models for the next generation of software.” (30 Sep. 2005) [on-line]. available: http://facweb.cti.depaul.edu/jnowotarski/se425/What%20Is%20Web%202%20point%200.pdf (http://pnu-club.com/redirector.php?url=http%3A%2F%2Ffacweb.cti.depaul. edu%2Fjnowotarski%2Fse425%2FWhat%2520Is%2520Web%25 202%2520point%25200.pdf) . [03 Aug.2007].
Stanley,T.(2006) “web2.0: Supporting library users, QA focus. UKOLN. [On-line] available: www.ukoln.ac.uk/qa-focus/documents/briefings/briefing-102-A5.doc (http://pnu-club.com/redirector.php?url=http%3A%2F%2Fwww.ukoln.ac.uk%2F qa-focus%2Fdocuments%2Fbriefings%2Fbriefing-102-A5.doc).
Wikipedia. (2007) “Web 2.0”. From Wikipedia, the free encyclopedia. [On-line]. available: Web 2.0 - Wikipedia, the free encyclopedia (http://pnu-club.com/redirector.php?url=http%3A%2F%2Fen.wikipedia.org%2 Fwiki%2FWeb_2.0). [03 Aug.2007].
شبکه جهانی وب بزرگترین و متنوع ترین مجموعه اطلاعاتی است که تا به حال گردآوری شده،از این رو وب و آینده آن سالهاست که موضوع بحث بسیاری از متخصصان ،وبلاگ نویسان وکتابداران، بوده و هست. وب هم هر از چند گاه مانند نرم افزارها، نسخه های جدیدی پیدا می کند که با اعداد مشخص می شوند : وب1، وب2،وب3 . در آغاز، وب 2 فقط یک ادعا بود، ادعایی که معتقد بود اینترنت بار دیگر به پا خواهد خواست. ولی وقتی شرکت رسانه‌ای اوریلی در نخستین کنفرانس وب 2، در سال 2004 شرکت کرد ، اصطلاح وب 2 همگانی شد و خبر از یک انقلاب آنلاین داد ، انقلابی که شبکه جهانی اینترنت را «همگاني» می‌کرد.این مقاله بر آن است ضمن معرفی و ارایه تاریخچه وب1، به مباحث مختلفی از قبیل چهره های گوناگون وب،تعریف و تاریخچه وب2، نمادهای وب2 و مشخصه های وب2 بپردازد و در پایان نیز وب3 را ارایه می دهد.
کلیدواژه ها:اینترنت، شبکه جهانی وب، وب2، وب3،کتابخانه2
مقدمه
اینترنت یکی از مهمترین و پیچیده ترین اختراعات در تاریخ بشر است و از زمان ظهور اینترنت و امکانات متنوع آن روز به روز شاهد تسریع ارتباطات میان جوامع مختلف می باشیم
etal,2006) (Mahrana.B, &از جمله امکانات اینترنت که باعث سرعت بخشیدن به ارتباطات بشری و تبادل افکار گردیده،شبکه جهانی وب[1] است. وب جهانی با تاریخ 15 ساله خود در فضای اطلاعاتی جهان بیش از یک میلیارد استفاده کننده دارد و هم اکنون پس از پست الکترونیکی پر طرفدارترین سرویس شبکه اینترنت است(Anderson,2007). بر خلاف پیچیدگی و شگفت انگیز بودن اینترنت،ماهیت وب نسبتاُ ساده است زیرا وب فقط بخشی از اینترنت بزرگ است و از طرف دیگر وب یک برنامه در حال تغییر و تکامل است و از نقش اولیه خود در ارتباطات دانشگاهی پا را فراتر نهاده و برای نشر انواع اطلاعات به شکل جالب توجه برای مخاطبان اینترنت در نظر گرفته شده است (احمدی فصیح،1381)اینترنت پدیده شگفت انگیز عصر حاضر لحظه به لحظه در حال گسترش است و هر روز شگفتی تازه ای خلق می کند و با معرفی رسانه ا ی جدید راه را برای اطلاع رسانی وسریعتر و سریعتر هموار
می سازد(صابری،1385)یکی از رخدادهایی که اخیراُ در دنیای جادویی اینترنت غوغایی به پا کرده، ظهور وب2 است زیرا موجی از یکنواختی بر وب حکمفرما شده بود اما مدتی است که حباب وب ترکیده و در یکی دو سال اخیر کسب و کارهای مختلف،مراجعان دانشگاهی و متخصصان فنی به بحث های بسیاری درباره وب 2 پرداخته اند. اخبار و نوشته های مرتبط با وب 2 آنقدر بالا بوده و هست که باید اذعان کرد که وب2 اینترنت را تکان داد.سایتهای بسیاری برای گسترش مفهوم آن راه اندازی شده،کنفرانس هایی برای آن برگزار شد و حتی نخستین مجله با موضوع تخصصی وب2 پا به عرصه وجود گذاشت(رودکی،1385)در مقاله حاضر به وب1،وب2 وهچنین وب3 پرداخته شده است.
وب1 چیست؟
وب یا تور جهان گستر یکی از مهمترین و کاربردی ترین ابزار و خدمات موجود در اینترنت می باشد،وب مانند دیگر خدمات شبکه ای بر اساس معماری سرویس دهنده/سرویس گیرنده است و از طریق آن می توان به گستره وسیعی از منابع اینترنتی دسترسی پیدا کرد.
وب بر اساس نظام فرا رسانه ای[2] کار می کند،فرا رسانه ترکیبی از فرا متن[3]و چند رسانه ای[4] است. فرا متن عبارت از متنی است که از سایر متون در صفحه وب متمایز شده است و به منابع اطلاعاتی یا صفحات دیگر که توسط کاربر قابل دسترسی می باشد اشاره می کند،یعنی اگر کاربر بخواهد به صفحات دیگر دسترسی پیدا کند کافیست توسط اشاره گر ماوس خود بر روی متن متمایز شده کلیک کند تا صفحات دیگر وب برای وی قابل دسترس شوند. چند رسانه ای نیز ترکیبی از رسانه های مختلف مانند صدا،تصویر،فیلم،تصاویر متحرک و متن می باشد.این ترکیب ممکن است برای جذابیت و رساندن مفهوم منابع اطلاعاتی در صفحات وب به کار رفته باشد(ابراهیمی،1380).
تعریف وب
وب با تاریخ پانزده ساله خود در میان یکی از مهمترین و موثرترین فن آوری های قرن بیست و یکم قرار دارد و در واقع مجموعه ای بسیار پیچیده از انواع منابع اطلاعاتی است که بوسیله افراد متفاوت تولید می شود و توسط کاربران مختلف مورد جستجو قرار
می گیرد(نوروزی،1385)به عبارت دیگر وب عبارتست از پیوند و اتصال فرامتنی صفحات با یکدیگر. این صفحات شامل منابع اطلاعاتی گوناگون در شبکه ها و سایت های مختلف در اقصی نقاط دنیا با نشانی های واحد موسوم به مکان یاب جهانی منابع[5]است.
تاریخچه وب
افزايش روز افزون منابع اطلاعاتي و نياز شديد افراد در دسترسي به اين اطلاعات در سراسر دنيا از يك سو و در دنياي شگفت‌انگيز ارتباطات رايانه‌اي از سوي ديگر، موجب پيدايش شبكه جهاني اينترنت در اواخر دهه 1960 گرديد (اردلان، 1382)تا سال 1990هیچ گونه ابزاري براي كاوش اطلاعات موجود در اینترنت وجود نداشت ، در سال 1980 شبکه جهانی وب توسط
«تیم برنرزلی[6]»به منظورمبادله اطلاعات و داده های فیزیک در ایستگاههای مختلف
پیش بینی گردید.در سال 1989 طرح پیشنهادی وب ارایه شد و به این ترتیب بعد از توسعه و پیاده سازی اولین رایانه های سرویس دهنده،در سال 1990شبكة جهاني وب در «آزمايشگاه فيزيك ذره‌اي اروپا[7]» واقع در سوئيس توسط «تيم برنرزلي» ابداع شد(خسروی،1383)در ابتدا وب جهانی فقط از چند سرویس دهنده و سرویس گیرنده تشکیل شده بود اما بعدها گسترده تر شد و به عنوان یکی از خدمات مشهور اینترنت محسوب گشت(ابراهیمی،1380) طبق گزارش‌هاي آماري در ژوئن سال 1993 تنها 130 سايت وب بر روي اينترنت قابل دسترسي بود در حالي كه اين ميزان تا ماه ژوئن سال 1995 به بيش از 23 هزار سايت وب رسيد. همچنين طبق برآورد شركت ديناكوئست تا پايان سال 1997 بيش از 80 ميليون رايانه به اينترنت متصل شد كه رشدي معادل 71 درصد را نسبت به سال 1996 نشان مي‌دهد.(احمدی فصیح،1381).
چهره های گوناگون وب
چهره‌هاي گوناگون وب را نخستين‌بار بیل جوی [8]در سال 2001در شركت سان مطرح كرده است و در ادامه اين چهره‌ها را اين چنين تقسيم‌بندي نموده است:
1- وب سنتي يا وب نزديك: همان وبي كه مي‌شناسيم و با آن به طور روزمره سروكار داريم. به‌طور معمول نيز براي كار با اين وب نيازي به نصب نرم‌افزارهاي اضافي نيست.
2- وب سرگرم‌كننده يا وب راه‌دور: با اين وب مي‌توان به محتواي ديداري و شنيداري دسترسي داشت كه به زودي آنها روي ساعت‌هاي مچي، PDA ها و تلفن‌هاي همراه نيز خواهند آمد.
3- وب فراگير يا وب ابزاري: در اين وب ماشين‌ها با زبان مشترك جاوا با يكديگر صحبت مي‌كنند و كليه ادوات در يك محيط ارتباطي با يكديگر تعامل مي‌نمايند. هوشمندي زيادي در ادوات متصل به اين وب ديده مي‌شود و اغلب دستگاه‌ها خود تنظيم هستند.
4- وب براي تجارت الكترونيكي: وبي كه داراي ترافيك داده‌اي زيادي است و مبادلا‌ت مالي و سفارش‌ها را انجام مي‌دهد.
5- وب پيراموني: ارتباط دهنده شما با ايميل و وب‌سايت‌هايي كه با آنها به طور روزمره كار داريد.
6- وب صوتي: اين وب توانايي آميختن و يكپارچه شدن با سرويس‌هاي درخواستي را دارد.
چهره های گوناگون وب زمانی مطرح شدند که بحثی از وب2 نبود،اما در واقع چهره‌هاي ششگانه وب بذر ايجاد تفكري جديد در استفاده از فناوري و خدمات بودند که این تفکر چیزی نبود جز وب2(صالحی،1384).
وب2چیست؟
در حقيقت وب2 مفهومي است كه بر اساس آن تعامل با محتواي وب به مثابه تعامل با محتواي موجود در كامپيوترهاي شخصي است. دنيايي كه در آن هر كنشي، چون كليك بر هر دكمه و پيوندي، واكنشي آني و بلا‌درنگ خواهد داشت، به طوري كه كاربر احساس مي‌كند در حال استفاده از يك نرم‌افزار نصب شده برسيستم خود است. در وب2 كاربر صرفاً "مصرف‌كننده" محتوا نيست بلكه خود او هم در فرآيندي جمعي و غير‌متمركز به "توليد" محتوا مي‌پردازد و به طور كلي در چرخه حيات وب جديد نقشي مستقيم و موثری ايفا مي‌كند،نقشي كه اكنون به اشكال مختلف قابل‌مشاهده است(ایزدپناه،1384).
تعریف وب2
امروزه در مورد وب2 صحبت‌هاي فراواني به ميان مي‌آيد و تعريف‌هاي متفاوتي از آن مي‌شود، اما به راستي وب2 چيست؟ بايد اعتراف كرد كه هنوز تعريف واحد و جامعي براي وب2 اعلام نشده و همچنان در نشست‌ها و همايش‌هاي مختلف در مورد يك تعريف جامع و كامل از اين فرآيند بحث و مذاكره مي‌شود. تيم اوريلي [9] از وب2 به عنوان يك سكو ياد مي‌كند كه تمامي ابزارها و برنامه‌ها در سيطره آن قرار مي‌گيرد و وب2 به آنها احاطه دارد(لطفی،1386) به عقیده تیم برنرزلي وب2 در واقع ایده های اصلی بسط یافته وب هستند(Anderson,2007). در حقيقت نبايد تصور كرد كه وب2به معناي نسخه ای كاملا نو و متفاوت از وب كنوني است، بلكه وب2 در واقع نمادي از سير تحول و تركيب مشخصه‌هاي بنيادين (كه قابليت‌هاي وب را از اواسط دهه نود به نمايش گذاشته‌اند) و مشخصه‌هاي تكميلي وب (گوگل و ويكي‌ها )است (ایزدپناه،1384).
تاریخچه وب2
وب2 اصطلاحی تقریباُ جدید است که بیش از چهار سال از ظهور آن نمی گذرد و شاید در برخی محافل هنوز در باره تعریف آن اختلاف نظر وجود دارد.اصطلاح وب2 به وسیله شرکت رسانه ای اوریلی است در سال 2003ایجاد شد و در نخستین کنفرانس وب2 در سال 2004 مورد قبول عموم قرار گرفت( Wikipedia,2007).در آغاز وب 2، فقط یک ادعا بود، ادعایی که می‌گفت، اینترنت بار دیگر به پا خواهد خواست. ولی وقتی شرکت رسانه‌ای اوريلي در نخستین کنفرانس وب 2 شرکت کرد ، اصطلاح وب 2 همگانی شد و خبر از یک انقلاب آنلاین داد، انقلابی که شبکه جهانی اینترنت را «مردمی» می‌کرد(مجیدی،1386) در محافل IT عموماً از وب2برای بیان نسل دوم سرويس‌هايي از وب استفاده مي‌شود كه امكان همكاري و مشاركت را براي مردم فراهم ساخته‌اند.مفاهيم و فناوري‌هايي كه ظاهراً بر وب 2 مؤثر هستند عبارتند از: وبلاگ‌ها،ويكي‌ها،وآراس اس ها(سرویس خبر،خرداد1385).
نمادهای وب2
گوگل و ویکی پدیا بهترین نمادهای وب2هستند.
1.گوگل:گوگل از ابتدا به عنوان یک سرويس جستجو عرضه شد. هيچ‌گاه به تنهايي فروخته نشد و بابت ارائه خدمات پايه‌اي وجهي دريافت نكرد، هيچ كاربري را ملزم به داشتن محيط يا سكوي خاصي ننمود،اما سرويس‌دهي گوگل براساس چيزهايي است كه همان كاربران سرويس گوگل ايجاد كرده‌اند. يعني جستجو زماني ثمربخش است كه چيزي براي جستجو وجود داشته‌باشد. درواقع گوگل بر پايگاهي از داده‌ها تكيه كرده است كه داده‌هاي آن متعلق به خودش نيست، بلكه فقط آنها را دسته‌بندي و علا‌مت‌گذاري مي‌كند و این نشان می دهد که در وب2 کاربر فقط مصرف کننده نیست ،بلکه به تولید محتوا نیز می پردازد لذا "خدمت‌رساني" يكي از كليدهاي طلا‌يي موفقيت است كه شركتي مانند گوگل آن را خيلي زود پيدا كرد و به همين سبب به يكي از نمادهاي وب 2 بدل شده است(صالحی،1384).
2.ویکی پدیا:ویکی پدیا دایرةالمعارفی است كه اكنون به اهميت و جايگاهي غير‌قابل‌انكار دست يافته است. نكته جالب اين‌جاست كه هم‌اكنون از شيوه عملكرد ويكي‌پديا انتقادات گوناگوني مي‌شود. اما شايد آنچه منتقدان كمتر بدان توجه داشته‌اند، موضوع اصلي يا همان فرهنگي است كه ويكي‌پديا پديد آورده است. زيرا حاصل و ثمره رشد اين فرهنگ عليرغم كاستي‌ها و نقصان‌ها به اندازه‌اي "خوب" است كه ويكي‌ها را به جرياني تاثير‌گذار و پايگاهي پر‌طرفدار در وب تبديل كند و اين چيزي است كه نظريه‌پردازان وب2 آن را تمركز‌زدايي مي‌نامند(ایزدپناه،1384).
جنبه های وب2
وب 2 هم داراي جنبه‌هاي فني و هم داراي جنبه‌هاي اجتماعي و فرهنگي است . موضوعاتي همچون مدل‌هاي جديد كار و حضور در وب، مشاركت بيشتر كاربران در توليد محتوا ، شفافيت بيشتر در گردش اطلاعات ، سهولت بيشتر در طراحي اينترفيس و قابليت‌هاي نرم‌افزار ، و تمركز زدايي از مهمترين جنبه‌هاي غير تکنيکي هستند كه در فرآيند تكوين و تحول موج وب 2 به مراتب مهم‌تر و اثرگذارترند.به عبارت دیگر وب 2 مجموعه‌اي از رويكردهاي جديد در فضاي اينترنت به سمت مدل‌هاي توسعه باز، انعطاف‌پذير و مشاركت‌جو براي سيستم‌هاي توليد محتوا است كه مي تواند به كاهش هزينه‌هاي توليد و پردازش اطلاعات، افزايش آگاهي عمومي و افزايش كارايي سيستم‌ها منجر شود(سرویس خبر،اردیبهشت1385).
درک بهتر وب2با انجام چند مقایسه
یک راه بسیار عالی برای درک بهتر "وب 2" بررسی ابزارهایی نظیر Google Earth, Google Maps, Microsoft Virtual Earth Googleمی باشد. به کمک این ابزار می توان کارتوگرافی، عکسبرداری ماهواره ای و جستجو در اینترنت را همزمان برای پاسخ دادن به پرسش "کجا؟" به خدمت گرفت.
Web 1.0 <-->2.0 Web
mp3.com <--> Napster
Britannica Online <--> Wikipedia
personal websites <--> blogging
domain name speculation <--> search engine optimization
publishing <--> participation
directories (taxonomy) <--> tagging)folksonomy)
انجام مقایسه های مذکور به خوبی رویکردها را در "وب 1" و "وب 2" نمایان می سازد. ویکی پدیا و بریتانیکا را مقایسه کنید: محتوای بریتانیکا را ویراستاران تهیه می کنند و کاربران تنها از آن استفاده می کنند اما تقریبا تمام محتوای ویکی پدیا را کاربران آن توسعه می دهند در حالیکه هر کاربر می تواند هر مطلبی را ویراش کند. هر داوطلب می تواند مقالات آنرا به سبک ویکی اضافه و ویرایش کند. این بدین معناست که دیگری نیز می تواند همان مقاله را ویرایش کند. مقایسه این دو سایت با هم به خوبی تمایز publishing و participation را نیز
می رساند(0’Reilly.T,2005)
مشخصه های مهم وب2
کسانی که درباره وب2 صحبت می کنند،مباحث مختلفی را پیش می کشند برخی مايلند جنبه‌هاي تكنيكي آن را براي مخاطباني همچون برنامه‌نويسان و طراحان وب تشريح كنند. بعضي نيز به كاربردهاي تجاري آن نظر دارند، اما در اينجا به آن دسته از ويژگي‌هاي جديد وب كه با نگرش سيستمي سازگاري بيشتري دارد اشاره می شود.
1.وب مردمی تر
وب واقعا همگاني تر شده است. مهمترين تبلور اين ويژگي را بايد در اين واقعيت جستجو كرد كه <مصرف‌كنندگان اطلاعات اكنون خود توليد‌كننده‌اند>. سايت كتاب‌فروشي آمازون كه به كاربران اجازه مي‌دهد نقد خود درباره محتواي يك كتاب را پاي صفحه مخصوص همان كتاب درج كنند، يك مثال مشهور در اين زمينه است. تقريبا اكثر كساني كه براي خريد كتاب به آمازون مراجعه مي‌كنند، متوجه مي‌شوند كه اظهارنظر خوانندگان يك كتاب به مراتب از اطلاعات رسمي آمازون درباره آن كتاب، جالب‌تراست.
2. سازوكار خودترميمي محتواي وب 2
سازوكار خودترميمي محتوای وب را مي‌توان به دو صورت مشاهده كرد: يكي با واسطه و ديگري بي‌واسطه. در سازوكار با واسطه، خوانندگان و مصرف‌كنندگان يك محتواي اطلاعاتي (مثلا بازديدكنندگان يك سايت خبري و يا آموزشي) با درج كامنت و اظهارنظر، اطلاعاتي كه ناشر ارائه داده است را نقد مي‌كنند، چيزهايي به آن مي‌افزايند، ايرادهايي از آن مي‌گيرند و يا براي اصلاحش پيشنهادهايي مي‌دهند.خودترميمي بي‌واسطه، يك پديده كاملا جديد در وب 2 است. ويكي و مشتقات آن تبلور همين سازوكار است. در اين شيوه مردم امكان مي‌يابند مستقيما يك محتواي اطلاعاتي را ويرايش كنند.
3. جهش در معناي آموزش
وب 2 را مي‌توانيد در قالب تحولات مفهوم آموزش نيز ببينيد. مهمترين ويژگي وب2 در اين مورد، <غيرتجاري كردن دانش> از طريق به‌كارگيري رهيافت توسعه باز [10] است. در اين شيوه، مردم مي‌توانند در فرايند توسعه يك مقوله علمي يا فني آزادانه مشاركت داشته باشند و به طور رايگان از حاصل آن استفاده كنند. اين در حقيقت سطح متعالي‌تري از آموزش است. <آموزش به وسيله موتورهاي جستجو> جنبه ديگري از تحول در معناي آموزش در فضاي سايبر را نشان‌مي‌دهد. موتورهاي جستجو را از اين نظر مي‌توان به آموزگاراني تشبيه كرد كه جواب هر سوالي را مي‌دانند. اما كيفيت پاسخ‌هايشان بستگي به كيفيت پرسش‌هاي پرسشگر دارد.
4.پويايي داده‌ها
پديده وب را از زواياي مختلفي مي‌توان بررسي كرد. وب يك شبكه اطلاعاتي است. يك فناوري است. يك رسانه نيز هست. اما اگر آن را به عنوان مهمترين تبلور فضاي سايبر درنظربگيريد، آنگاه مي‌توان وب را به سيستمي تشبيه كرد كه حيات دارد، زنده است، راكد نمي‌ماند، پي‌درپي تغيير مي‌كند و نو مي‌شود.يكي از مفاهيمي كه وب 2 سعي در توضيح و تبيين آن دارد، همين كاركرد دوگانه‌اي است كه برخي از اطلاعات در شبكه اينترنت دارند. گونه‌اي از اين اطلاعات را مردم پديد‌آورده‌اند و در يك روند تعاملي بسيار پويا و پيچيده مرتبا به آن مي‌افزايند.
5.مفهومی به نام سرویس
وب 2 متضمن پاره‌اي مفاهيم كليدي ديگر نيز هست. واژه خدمت يا سرويس نمونه‌اي از همين مفاهيم است. وب جديد به گونه‌اي است كه مفهوم سرويس به يكي از اركان كسب‌وكارهاي آنلاين تبديل شده‌است. اين مفهوم هم دربرگيرنده معناي لغوي آن، يعني خدمت‌رساني، و هم دربرگيرنده معناي تازه و مدرن آن است كه نشان مي‌دهد يك فرآيند اطلاعاتي (مثلا ارسال نامه الكترونيكي) به جاي اين‌كه از طريق يك محصول نرم‌افزاري انجام شود، مي‌تواند به‌واسطه يك سيستم آنلاين رخ دهد. اين شيوه از ارائه خدمات متكي بر نظريه‌اي است كه مي‌گويد هر نرم‌افزار را مي‌توان به صورت يك سرويس ارائه كرد.سرويس در وب2 با يك مفهوم كليدي ديگر نيز ارتباط نزديك دارد و آن، معناي واژه توسعه است. وقتي كه به تدريج سرويس‌هاي آنلاين جاي بسته‌هاي نرم‌افزاري قابل نصب را بگيرند، آنگاه ممكن است با شرايطي روبه‌رو شويم كه در آن همواره روند توسعه، اصلاح و تكميل نرم‌افزار در معرض ديد مصرف‌كننده قراردارد. بنابراين توسعه در عصر وب2 يعني تقريبا هميشه با محصولاتي سروكار داريم كه در مرحله آزمايشي (بتا) قراردارند.
6. پول‌سازي با قلك آنلاين
مي‌توان به فهرست پيامدهاي مردمي‌تر شدن وب، اقلام ديگري را نيز افزود. مثلا كسب و كارهاي وب2 به وضوح نسبت به وب1 اهميت بيشتري به تك تك كاربران مي‌دهند. ايده سنتي كسب‌وكار اين است كه با مشتريان محدودتر ولي پولدارتر تعامل داشته‌باشيد. بنابراين صاحبان كسب‌وكار تمايل زيادي دارند كه به جاي سروكله زدن با صد مشتري كه هركدام فقط كمي پول خرج مي‌كنند، با ده يا پنج مشتري كه رقم‌هاي بزرگي مي‌پردازند، روبه‌رو شوند. وب2 اين نظريه را با ترديد روبه‌رو كرده است. ظاهرا كسب وكارهاي چابك و تيزهوشي مانند گوگل و eBayتوانسته‌اند راهي پيدا كنند كه درآمد خود را به جاي تكيه بر خريدهاي چند هزار دلاري مشتريان بزرگ، براساس دريافت تنها چند سنت از ميليون‌ها مصرف‌كننده كم‌درآمد بنا كنند.
7. پلتفرم موبايل
يك مشخصه مهم ديگر نيز در فضاي وب 2 قابل تشخيص است و آن نقش فزاينده پلتفرم موبايل و به طور كلي آن دسته از تجهيزات همراه است كه قابليت جابه‌جايي فيزيكي اطلاعات را در اختيار كاربر قرار مي‌دهند. با كمي تامل مي‌توان دريافت كه در عصر وب2 ديگر <حالت فيزيكي دسترسي به اطلاعات> محدود به يك كامپيوتر ساكن نيست. كاربر مي‌تواند در همه حالت‌ها، مثلا هنگامي كه مشغول قدم زدن در يك پارك است، وارد فضاي سايبر شود. اين كاربر مثلا مي‌تواند همان لحظه وبلاگ خود را بروز كند و يا پاي يك يادداشت يا مقاله، كامنت بگذارد(نوعی پور،1384)
نمايشگاه بين‌المللي وب2
نمايشگاه بين‌المللي وب2يك گردهمايي بين‌المللي است كه در زمينه فناوري، طراحي، بازاريابي و بازرگاني وب2 انجام مي‌شود. در اين نمايشگاه تمام فعالان حوزه اينترنت كه قصد ارتقاي كمي و كيفي آن را دارند دور يكديگر جمع مي‌شوند و در مورد آخرين تحولات آنلاين به بحث و گفت‌وگو مي‌پردازند. گردانندگان اين نمايشگاه سعي مي‌كنند موفق‌ترين شركت‌ها را در اين حوزه گرد هم بياورند تا با استفاده از مدل‌هاي پيشنهادي آنها بتوانند سرعت رسيدن به اهداف وب2 را بيشتر كنند. اين مسئله را نبايد از ذهن دور نگه داشت كه اينترنت به عنوان موتور محرك تمامي صنايع در حال رشد و پيشرفت بوده و به مهمترين عامل افزايش رشد اقتصادي در سال‌هاي اخير تبديل شده است. اين جريان با روي كار آمدن وب2 و برگزاري كنفرانس‌هايي در اين زمينه شدت گرفت و باعث شد اقبال شركت‌ها به اين روند افزايش يابد. نمايشگاه و همايش بزرگ وب2 در سال جاري، پانزدهم تا هجدم آوريل 2007 در شهر Moscone West ايالت سانفرانسيسكوي آمريكا برگزار شد(لطفی،1386)
وب2 و کتابخانه2
همانند مراکز اطلاعاتی و دانشگاهها ، کتابخانه نیز تحت تاثیر معرفی وب2 قرار گرفته است(2006، (Stanleyبروب [11] یک متن خواندنی در باره کاربردهای کتابخانه و تغییر آن بوسیله وب2 ارایه کرده و این فرایند را کتابخانه2 می داند، کتابخانه2،اصطلاحی است که توسط مایک کیسی [12]ابداع شده است(2006،Miller) وب2 و تکنولوژیهای جدید به کتابخانه این اختیار را می دهند تا با روش بهتری به کاربران خود خدمت نمایند، همچنین وب2 باعث تاکید بر مشارکت و خلاقیت استفاده کنندگان می شود و به آنها اجازه می دهد تا از منابع موجود به نحو احسن استفاده نمایند. شاید با استفاده از تکنولوژیهای جدید،کتابخانه ها به مکانی برای تولید دانش تبدیل شوند و به استفاده کنندگان خود اجازه تولید و همچنین مصرف دهند.بنابراین اینکه می گویند وب2 نمی تواند وارد مشاجرات کتابخانه شود درست نیست،زیرا وب2 نه تنها وارد مشاجرات کتابخانه شده بلکه برای آن کمک کننده
می باشد(Anderson,2007)
وب 3 چگونه چیزی می‌تواند باشد؟
با ظهور وب2، تاریخ وب را می توان به دو مرحله جداگانه تقسیم کرد: بعد از وب 2 و قبل از آن. همین موضوع سؤالی را در ذهن متبادر می‌کند : وب 3 چگونه چیزی می‌تواند باشد؟سخن گفتن از وب 3 به دلایل مختلف و در شرایطی که وب 2 در حال پیشرفت می باشد ، دشوار است. اما اساسی‌ترین جزء وب 3 را می‌توان وب معنایی[ [13دانست ، اصطلاحی که به وسیله تیم برنرز لی مخترع اینترنت ، ابداع شد. اصولا وب معنایی به زمان و مکانی اشاره دارد که در آن همه ماشین‌ها می‌توانند درست به همان نحوی که انسان‌ها وب را می‌خوانند ، به مطالعه وب بپردازند ، محلی است که در آن موتورهای جستجو و نرم افزارها می‌توانند به شیوه بهتری وب‌گردی کنند تا چیزی را که به دنبال آن هستیم پیدا کنند. وب 3 را همچنین می‌توان استانداردی تعریف کرد که وب را مبدل به یک پایگاه داده‌های بزرگ می‌کند(مجیدی،1386).زمانی که در کنفرانس وب ادینبرگ در سال 2006 از تیم برنرزلی درباره وب3 سوال کردند،وی اظهار کرد که به وب3 و گامهای بعدی در حال پیشرفت معتقد است(Anderson,2007).حقیقت امر این است که هیچ کس به درستی نمی تواند بگوید که وب 3 چه چیزی خواهد بود فقط می‌توانیم از یک چیز مطمئن باشیم : دیر یا زود وب به نسخه سومش ارتقا پیدا خواهد کرد(مجیدی،1386).
نتیجه گیری
اواخر قرن گذشته بار رشد انفجاري تکنولوژي ، مخصوصا در الکترونيک ، کامپيوتر ، ارتباط از راه دور و اينترنت همراه بود . چنين پيشرفتي، امکان استفاده مداوم از انواع خدمات اينترنت را ميسر ساخت.(Chapula.M, & etal,2006) از جمله امکانات اینترنت که باعث سرعت بخشیدن به ارتباطات بشری و تبادل افکار گردیده،شبکه جهانی وب است، وب پس از پست الکترونیکی پرطرفدارترین سرویس شبکه اینترنت است که به دلیل دو خاصیت عمده آن،یعنی قابلیت فرامتنی و چند رسانه ای بودن محیط وب،استفاده از آن به سرعت رو به رشد است.اما دیر زمانی است که وب جهانی در یک دگردیسی تدریجی به یک چیز دیگر تبدیل شده،که به آن وب2 می گویند.درحقیقت نباید تصور کرد که وب2 به معنای نسخه ای کاملاُ نو و متفاوت از وب کنونی است،زیرا خرد جمعی روح وب2 را تشکیل می دهد و خمیر مایه وب2 مشارکت با دیگران برای انجام دادن چیزهایی است که به تنهایی امکان انجام دادن آنها را نداریم.از طرف دیگر وب2 همه ما را بدون اینکه بدانیم یا حتی بخواهیم،از گیرندگی به دهندگی رسانده است و هر چه وب غني‌تر باشد، نتايج جستجو در آن هم غني‌تر خواهد بود. پس داده‌هاي بيشتري بياوريد تا فرآورده‌هاي بيشتري بگيريد. اين توصيه ارزشمند كه امروزه به يكي از بديهيات تبديل شده‌است، يكي از پايه‌هاي اساسي وب2 را تشكيل‌مي‌دهد، و شركتي مانند گوگل آن را خيلي زود پيدا كرد وبه همين سبب به يكي از نمادهاي وب2 بدل شده است.در پایان چنین می توان نتیجه گرفت که وب تکان خورده و رویدادهای تازه ای در حال وقوع است ،به هر حال چه این رویدادهای در حال وقوع را "وب 2" بنامیم و چه با نام دیگر بخوانیم، خواهند آمد و با خود تغییرات بسیاری خواهند آورد . پس چه خوب است که مفاهیم نوین مطرح شده را
جدی تر دنبال کنبم.
پی نوشتها:
1. World Wide Web
2. Hyper media
3. Hyper text
4. Multi media
5. URL: Uniform Resource Locator
6. Tim .Berners -lee
7 .European Particle laboratory
8. Bill Joy
9. Tim O’Reilly
10. Open Development
11.Berube
12. Mike Casey
13.Semantic web
منابع
ابراهيمي، مهدي (1380). اينترنت. تهران: نشر كتابدار.
احمدی فصیح ، صدیقه (1381). "آشنایی با شبکه جهانی وب" علوم و فناوری اطلاعات،دوره18،شماره1و2.
اردلان، رضا (1382). "بازيابي اطلاعات از طريق اينترنت" مجموعه مقالات ششمين همايش كتابداران سازمان مديريت و برنامه‌ريزي كشور، يزد 18ـ16 بهمن 1380. تهران: سازمان مديريت و برنامه‌ريزي كشور، معاونت امور پشتيباني (1381).
ایزدپناه ، پرهام (1384). "وب 2-شوق یک جهان نو" ماهنامه شبکه، شماره 63.
خسروی، عبدالرسول(1383). "وب نامریی" علوم و فناوری اطلاعات،دوره20 ،شماره1و2.
رودکی، مهدی (1385). "وب2 موجی زودگذر یا آینده وب" مجله دنیای کامپیوتر و ارتباطات،شماره 52.
سرویس خبر شبکه آنلاین(1385) "وب 2 فرصت های زیادی را برای شرکت ها فراهم آورده است"(31اردیبهشت1385) ، موجود در:
Shabakeh Magazine - ماهنامه شبکه - گارنتر: وب 2 فرصت‌هاي زيادي براي رشد شركت‌ها فراهم كرده است (http://pnu-club.com/redirector.php?url=http%3A%2F%2Fwww.shabakeh-mag.com%2FArticles%2FShow.aspx%3Fn%3D1002174)
سرویس خبر شبکه آنلاین(1385) "جنجال برسر استفاده از اصطلاح وب2" (10خردار1385) ، موجود در:
Shabakeh Magazine - ماهنامه شبکه - جنجال بر سر حق استفاده از اصطلاح Web 2.0 (http://pnu-club.com/redirector.php?url=http%3A%2F%2Fwww.shabakeh-mag.com%2FArticles%2FShow.aspx%3Fn%3D1002228)
صابری،محمدکریم؛شجاعی مهر،نرگس(1385)." وبلاگ در دنیای کتابداری:موقعیت ها و کاربردها"نما (مجله الکترونیکی پژوهشگاه اطلاعات و مدارک علمی ایران)،شماره سوم ،دوره ششم، موجود در:
وبلاگ در دنیای کتابداری: موقعیت ها و کاربردها (http://pnu-club.com/redirector.php?url=http%3A%2F%2Fwww.irandoc.ac.ir% 2Fdata%2Fe_j%2Fvol6%2Fsaberi_shojaeimehr_abs.htm)
صالحی،علیرضا(1384). "وب2 دنیایی بافته از مشارکت" ماهنامه شبکه ،شماره63 . موجود در:
Shabakeh Magazine - ماهنامه شبکه - وب 2 دنيايي بافته از مشاركت (http://pnu-club.com/redirector.php?url=http%3A%2F%2Fwww.shabakeh-mag.com%2FArticles%2FShow.aspx%3Fn%3D1002091)
لطفی، میثم(1386). "وب2،آنچه شما خواسته اید" مجله دنیای کامپیوتر و ارتباطات. موجود در:
ITNA - Information Technology News Agency / وب 2، آنچه شما خواسته‌ايد (http://pnu-club.com/redirector.php?url=http%3A%2F%2Fwww.itna.ir%2Farch ives%2Farticle%2F007097.php)
مجیدی،علیرضا(1386)." وب3،تغییر دوباره اینترنت" ماهنامه رایانه خبر.موجود در :
پی سی دانلود : لینکدونی : وب 3 ، تغییر دوباره اینترنت (http://pnu-club.com/redirector.php?url=http%3A%2F%2Flinks.p30download. com%2Farchives%2F5745.php)
نوروزی، علیرضا(1385). "بررسی میزان حضور ایران در وب" فصلنامه کتاب،شماره 68(زمستان85).
نوعی پور،بهروز(1384). "هفت مشخصه وب2" ماهنامه شبکه،شماره 63.
Anderson, P.(2007)" What is Web2.0? Ideas, technologies and implications for education” JISC, pp.1-64.
Chapula, M. …[et al].(2006) “ Hospital Virtual Libraries In Latin America And The
Caribbean : A Webometric Analysis” Paper Contribution. Salvador Bahia,Brasil.20 al 23 de septiembre(2006) [on-line].Available:
Hospital virtual libraries in Latin America and the Caribbean: A webometric analysis - E-LIS (http://pnu-club.com/redirector.php?url=http%3A%2F%2Feprints.rclis.org% 2Farchive%2F00007528%2F)
Maharana, B. …[et al].(2006) “ Scholarly use of web resources in LIS research: a citation analysis” Library Review, Vol. 55, No. 9, pp. 598-607.
Miller, .(2006) “Introducing the library2.0 gang” Recorded telephone conference as part of the Talking with tails pod cast series. Jan31, 2006.
O'Reilly, T.(2005) “What is Web 2.0: Design Patterns and Business Models for the next generation of software.” (30 Sep. 2005) [on-line]. available: http://facweb.cti.depaul.edu/jnowotarski/se425/What%20Is%20Web%202%20point%200.pdf (http://pnu-club.com/redirector.php?url=http%3A%2F%2Ffacweb.cti.depaul. edu%2Fjnowotarski%2Fse425%2FWhat%2520Is%2520Web%25 202%2520point%25200.pdf) . [03 Aug.2007].
Stanley,T.(2006) “web2.0: Supporting library users, QA focus. UKOLN. [On-line] available: www.ukoln.ac.uk/qa-focus/documents/briefings/briefing-102-A5.doc (http://pnu-club.com/redirector.php?url=http%3A%2F%2Fwww.ukoln.ac.uk%2F qa-focus%2Fdocuments%2Fbriefings%2Fbriefing-102-A5.doc).
Wikipedia. (2007) “Web 2.0”. From Wikipedia, the free encyclopedia. [On-line]. available: Web 2.0 - Wikipedia, the free encyclopedia (http://pnu-club.com/redirector.php?url=http%3A%2F%2Fen.wikipedia.org%2 Fwiki%2FWeb_2.0). [03 Aug.2007].