مقاله نقش آب در انتقال بيماريها

[Isooda]

نقش آب در انتقال بيماريها
در طول تاريخ گزارشات مستند و بسيار متعددي در زمينه انتقال بيماريهاي همه گير و كشنده در بين جوامع انساني ثبت گرديده است كه در اغلب (http://www.pnu-club.com/pnu.1386.html) آنها آب عامل اصلي انتقال بوده است، به عنوان مثال از همه گيريهاي بيماريهاي وبا و حصبه را مي توان اسم برد كه موجب كشتار ميليونها انسان گرديده اند. با شناخت و گسترش تئوري ميكروبي بيماريزا در آب راههاي مبارزه با آنها نيز ابداع گرديد.

به طور كلي آب به چهار طريق ممكن است محيط بسيار مناسبي براي انتقال بيماريها باشد كه مختصراً توضيح داده مي شود:
1-آب بطور مستقيم ميتوانيد محيط مناسبي براي رشد و تكثير عوامل بيماريزاي مختلفي باشد مانند عوامل وباي التور. در اين موارد اگر محيط آبي با عامل بيماري آلوده گردد ميتواند موجب بروز بيماري در مقياس وسيع باشد.

2- آب محيط مناسبي است براي تكثير و رشد برخي از حشرات ناقل بيماري مانند مالاريا كه در نقش آب در انتشار بيماري قابل توجه است.

3-كمبود آب براي مصارف بهداشت شخصي و استحمام و شستشو، كه در عدم وجود آب به مقدار كافي، بيماريهاي مختلف پوستي مانند گال، تيفوس و يا تراخم حادث (http://www.pnu-club.com/pnu.1386.html)مي شود.

4-گاهي اوقات آب محيط پرورش دهنده ميزبان واسط برخي از بيماريهاست مانند بيماري بول الدم يا خون ادراري (بيلارزياز) كه نوعي حلزون كوچك كه در آب زندگي مي كند عامل انتقال بيماري است.

((راههاي سالم سازي آب))
تنها راه متعارف و موجود براي سالمسازي آب ضدعفوني آن با روش هاي گوناگون است كه متداولترين روش چه در شهرها و چه در روستاها ضدعفوني آب بوسيله تركيبات كلر است. امروزه در تمامي دنيا از تركيبات كلر هم به صورت پودر پركلرين و هم به صورت گاز كلر عمدتاً براي ضدعفوني آب شرب در شهرهاي بزرگ و از تركيبات ديگر آن براي ضد عفوني ساير منابع آبي استفاده مي شود. حسن اين كار در اين است كه مقادير باقيمانده تركيبات كلر درشبكه هاي لوله كشي بزرگ به عنوان يك سپر حفاظتي در برابر آلودگي هاي احتمالي عمل كرده و از گسترش و انتشار عواملي ميكروبي جلوگيري مي نمايد.

((بهداشت فاضلاب))
شايد استنباط متداولي كه از واژه (( فاضلاب)) در اذهان مردم عادي شكل گرفته درست نباشد زيرا در نظر آنها فاضلاب حاصله از توالت ها. اگر بخواهيم تعريف جامع تري از واژه فاضلاب قرار مي گيرند. امروزه با افزايش بي رويه جمعيت و گسترش جوامع انساني، توسعه شهر نشيني و صنعتي شدن نياز به استفاده از آب چندين برابر شده به نحويكه مصرف براي بخش هاي كشاورزي و صنايع نسبت به مصارف شرب درصد بسيار زيادي به خود اختصاص مي دهند. هر كدام از بخش هاي فوق (http://www.pnu-club.com/pnu.1386.html) اعم از بخش صنعتي يا كشاوزري و فعاليتهاي انساني بسته به نوع فعاليت و فرآيند توليد طبعاً توليد فاضلاب مي نمايند كه در تخليه بي رويه آنها به منابع آبي مانند رودخانه ها، انهار طبيعي و يا تخليه در چاههاي جاذب بطور سنتي در طول قرن اخير موجب تغييرات يسار فاحشي در محيط زيست انسان گريده است به نحويكه امروزه بررسي هها و شواهد عيني نشان مي دهد كه منابع طبيعي آبهاي سطحي و زيرزميني تغيير كيفيت داده و روز به روز تعداد بي شماري از اين منابع به علت آلودگي به عوامل عمدتاً شيميائي حاصله از فرايندهاي ذكر شده از حيّز انفتاع خارج مي گردند و متاسفانه اكثر اين منابع محدود آب شيرين مي باشند. تقريباً از اواخر قرن 17 ميلادي مسئله جمع آوري، تصفيه و دفع فاضلابها و بويژه فاضلاب خانگي كه منشاء تمامي عوامل بيماري زاي ميكروبي هستند مورد توجه قرار گرفت به صورتيكه امروزه اكثر كشورهاي يزرگ (http://www.pnu-club.com/pnu.1386.html)دنيا از سيستم جمع آوري تصفيه و دفع مناسب پسآب برخوردارندو


بطور كلي هدف از تصفيه فاضلاب در چند مورد خلاصه مي شود:
1- تخليه و دفع فاضلاب هاي خام ( فاضلاب هاي تصفيه نشده) به محيط زيست علاوه بر تخريب محيط از نقطه نظر زيبائي ظاهري مشمئز كننده و نفرت انگيزند.

2- تخليه فاضلاب خام به منابع آبهاي سحطي يا زيرزميني موجب گسترش آلودگي در اين منابع شده و باعث تغييرات شيميائي بخصوص در آنها ميگردد به نحوي كه در دراز مدت تاثيرات بالقوه سوء را در بر خواهد داشت.

3- دفع فاضلاب هاي خام با روش هاي غير اصولي موجب بروز بيناري هاي بسيار متنوعي ميگردد كه مثالهاي بارزي را ميتوان ارائه داد زيرا فاضلاب هاي انساني ماهيتاً داراي عوامل بيماريزا بوده و بديهي است دفه نامناسب آنها خطر بالقوه بروز بيماريهاي همه گير را خواهند داشت.

4- تخليه فضلاب هاي خان در منابع آبي و بركه هاي طبيعي علاوه بر ايجاد شرايط نفرت انگيز ظاهري به مرور زمان و در اثر كاهش اكسيژن آنها متعفن گرديده وبوهاي زننده و آزار دهنده اي كه ناشي از تجزيه مواد عالي موجود در آنهاست منتشر ميگردد و شرايط زندگي را براي جوامع انساني غيرقابل تحمل مي سازد.

لذا مي بينيم راه براي مبارزه با موارد فوق الذكر تصفيه كامل فاضلاب هاست. مبتني بر روش هاي مقبول و علمي اساس و روش كار تصفيه فاضلاب بهره گيري و تسريع فرآيندهائي است كه بطور طبيعي در طبيعت رخ مي دهند. يعني با استفاده از عوامل ميكروبي مفيدي كه در فاضلاب موجودند و ايجاد شرايط بهينه و مطلوب براي آنها به نحويكه قادر باشند فاضلاب را تثبيت كنند يعني مواد معدني بي ضرر نموده و در ضمن اين فرآيند عوامل ميكروبي بيماريزا هم نابود گردند.

[Isooda]

بهداشت زباله و مواد زائد جامد
مقدمه:
از ابتداي زندگي، بشر اوليه و حيوانات منابع زمين را مورد استفاده قرار داده و مواد زائد را دفع كرده اند. در زمانهاي اوليه، دفع نواد زائد مشمل خاصي را ايجاد نمي كرد، زيرا كه جمعيت خيلي كم و زمينهاي بسيار زيادي قابل دسترسي بود. امروزه برعكس تراكم جمعيت در روي زمين بسيار بالا است.

مشكل دفع مواد زائد به زماني بر مي گردد كه انسان ها در فرم قبايل روستاها و جوامع گرد هم آمدند و تجمع مواد زائد نتيجه طبيعي زندگي شد. دورريزي مواد غذايي و سايرمواد زائد در جاده ها و خيابانهاي خاكي و زمينهاي خالي باعث زاد و ولد موشها و مگسها گرديد، كه با خود ميكروب را حمل و نقل مي كردند و عامل شيوع بيماريههاي مسري مي شدند. مثلاً مرگ سياه( طاعون) نيمي از اروپائيان را در قرن چهاردهم كشت و متعاقب آن باعث بيماريهاي مسري و تلفات زيادي شد در قرن نوزدهم كنترل بهداشت عمومي از وظايف ضروري سازمانهاي دولتي و عمومي گرديد. در اين قرن فهميدند اگر زائدات موادغذليي جمع آوري و به روش بهداشتي دفع گردند، عوامل بيماري زا كنترل خواهند شد.

رابطه بين بهداشت عمومي، ذخيره، جمع آوري و دفع غير مناسب مواد زائد جامد كاملاً مشخص است. امروز مشخص شده كه موش، مگس و ساير ناقلين بيماريها، در زباله دانهاي روباز تخم گذاري و توليد مثل مي كنند. آنها همچنين در انبارهاي نامناسب موادغذليي و ساير جاهايي كه غذا و پناهگاه مناسب براي موش و حشرات است، زاد و ولد مي كنند سرويس بهداشت عمومي امريكا نتايج مطالعات خود را كه 22 نوع بيماري انساني را به مديريت نامناسب مواد زائد مرتبط مي داند چاپ كرده است.

تعريف: اصل كلمه زباله در فارسي شامل آشغال، خاكروبه و كثافات بوده و اين كلمه در عربي به آب مختصر و كمي كه در ته چاه جمع شده باشد اطلاق مي شود.

طبقه بندي بطور عام: اجزاء تركيبي زباله كه مورد قبول عموم متخصصين امر است شامل دو قسمت است.
1-فسادپذير
2-فسادناپذير
مدفوع انساني و فضولات حيواني در اين طبقه (http://www.pnu-club.com/pnu.1386.html) بندي مستثني هستند.

1- فسادپذير:(پس مانده) اين قسمت زباله ها از پخت و پز و مصرف موادغذايي در منازل، رستورانها و ساير موسساتي كه با موادغذايي سروكار دارند بوجود مي آيد و مقدار ان در فصول مختلف سال متغير است.
قسمت فسادپذير زباله ها مهمترين اهميت را از نظر بهداشت دارا مي باشند زيرا اين مواد مي توانند بعلت تجزيه و گنديدگي سريع موجب ايجاد بوي نامطلوب شده و محل مناسبي جهت رشد و نمو مگس و ساير حشرات باشندو ازدياد موش و ساير جوندگان در اثر عدم حمل و نقل سريع و ماندن زياده بر هد زباله در يك محل و نيز عمل اصلي دفع زباله بوجود مي آيد( در صورتيكه عمل دفع صحيح نباشد)
از نظر اقتصادي نيز اين قسمت از زباله ها ارزش زيادي دارند زيرا از وجود آن مي توان كود كمپست و مواد با ارزش ديگري تهيه نمود.

2-فسادناپذير(آشغال) اين قسمت شامل تمام مواد فسادناپذير زباله به جز خاكستر است كه خود شامل مواد سوختني و نسوختني همچون كاغذ، جعبه مقوايي، پلاستيك، شيشه، قوطي و ... مي باشد.
آشغال در نتيجه وزش باد به اطراف پراكنده شده و مهمتر از همه اينكه بوسيله احتراق ناقص موجب آلودگي هوا مي گردد.

توضيح اينكه تقسيمات ديگري نيز براي زباله وجود دارد كه براي جلوگيري از طولاني شدن بحث فقط به تقسيم كلي بالا بسنده مي شود.

مخاطرات:
اصول بهداشت و بهسازي محسط در هر شهر ايجاب مي كند كه زباله ها در حداقل زمان از منازل و محيط زندگي انسان دور شده در اسرع وقت دفع شوند، زيرا زباله ها نه فقط باعث توليد بيماري، تعفن و زشتي مناظر كي گردند بلكه مي توانند بوسيله آلوده كردن خاك، آب و هوا خسارات فراواني را ببار آورند. بهمان اندازه كه تركيبات زباله مختلف است، خطرات ناشي از مواد تركيب دهنده آنها نيز مي توانند متفاوت باشند. جمع آوري، حمل و نقل و آخرين مرحله دفع اين مواد بايستي بطريقي باشد كه از تاثيرات (http://www.pnu-club.com/pnu.1386.html) خطرات ناشي از آنها در سلامتي انسان بحداقل ممكنه كاهش يابد.

حال به مواردي از مخاطرات ناشي از جمع آوري حمل و دفع غير اصولي زباله اشاره ميشود.
1-مگس:
خطرات ناشي از وجود مگس براي انسان بر همه روشن است و مگس خانگي مخصوصاً از نظر انتشار بسياري باكتريهاي بيماريزا قابل اهميت است. بر اساس مطالعات انجام شده بسياري از امراض همچون اسهالهاي آميبي و باسيلي، تراخم، حصبه و شبه حصبه، وبا، سل، جذام، طاعون و سياه زخم بوسيله مگس امكان پذير است اين حشره بوسيله موهاي چسبنده و مژك هاي فراوان بدن خود با نشستن بر روي مدفوع انسان و حيوان و بسياري ديگر از كثافات و زباله ها ميكروبهاي مختلف را از طريق تماس مستقيم با انسان و يا اغذيه مورد نياز او به محيط زندگي وارد نموده و بطور مكانيكي باعث انتقال بيماري به موجود زنده ديگري مي گردد.

از آنجا كه مگس جهت تخم ريزي به سمت بوهاي (http://www.pnu-club.com/pnu.1386.html) حاصل از تخمير جذب مي گردد كرمينه مگس پس از خروج از تخم به محلي داراي شرايط زير نياز دارد:
1-داراي رطوبت بالا 2-داراي حرارت مناسب 3-محل تاريك 4-غذا
كه اين عوامل جملگي در توده زباله موجود است، بنابراين مشاهده مي شود مواد زائد(زباله) در صورتيكه اصولي نگهداري و دفع نشوند مناسبترين محيط رشد و نمو مگس است كه پس از رسيدن به زمان بلوغ به منازل و اماكن مجاور تا حدود 20-19 كيلومتر پرواز مي نمايد از طرفي بايد در نظر داشت قدرت تكثير مگس زياداست بطوري كه در شرايط مناسب سير تكاملي مگس از زمان (http://www.pnu-club.com/pnu.1386.html) تخم گذاري 70 تا 150 تخم مي گذارد.



2- جوندگان(موش):
از خطرناكترين مضرات عدم توجه به دفع زباله نشر و نمو و انتشار موش در شهرها را نمي توان بسادگي و با هيچ بودجه اي جبران نمود. موشهاي خانگي و جوندگان ديگر بطرز وسيع و دامنه داري در جهان پراكنده و در جوار انسانها زندگي مي كنند از اين اينگونه موجودات بالقوه ناقل تعداد زيادي از بيماريهاي انساني هستند، ناراحتي هاي حاصل از موش از يك گازگرفتگي ساده تا تب تيفوس و طاعون متفاوت است.

علاوه بر ضرر اقتصادي بيماريهايي كه موش ميزان و رابط آن با انسان مي باشد عبارتند از: تيفوس، طاعون، يرقان هموراژيك، تريشنيوز، تب راجعه و مسموميت سالمونلايي.

در نتيجه گزش موش آلوده شخص دچار تب موشي مي گردد، در مدفوع و ادرار موشهاي آلوده عامل بيماري سالمونلوزيس يافت مي شود. سرايت اين بيماري(مسموميت سالمونلايي) در نتيجه تغذيه از مواد غذايي آلوده به مدفوع و ادرار موش مريض است. بيماري يرقان خوني نيز در نتيجه تغذيه مواد غذايي آلوده به مدفوع موش مريض و يا استحمام در آب آلوده و يا تماس مستقيم با موش مريض بوجود مي آيد. از طرفي بايد دانست موشها براي توليد مثل و ازدياد جمعيت به سه چيز احتياج دارند، غذا، آب و پناهگاه كه اين سه در اغلب موارد در زباله هاي شهري وجود دارد. بنابراين سالمسازي محيط و بخصوص كنترل زباله ها چه در امر جمع آوري و چه در دفع زباله بطريق بهداشتي مفيدترين مبارزه با موش خواهد بود.

3-آلودگي آب:
آب شرط اصل ادامه حيات در جهان است، اهميت آب در كلام خداوند كه ميفرمايد(وجعلنا من كل شيء حي) روشن مي شود و بديهي است كه جلوگيري از آلودگي آن حائز اهميت است.
متاسفانه دفع زباله در جويبارها و يا دفن غير بهداشتي آن در سراشيبها، در حوالي رودخانه و چشمه سارها از نظر بهداشت محيط كاملاً خطرناك است ومخالف با ضوابط حفاظت آبهاي زيرزميني مي باشد، زيرا زباله ها شامل انواع و اقسام مواد سمي، ضايعات و فضولات بيمارستاني و صنعتي مي باشد كه مي توانند به اشكال مختلف بطور مستقيم يا غير مستقيم با نفوذ در طبقات مختلف زمين باعث آلودگي آبهاي سطحي يا زيرزميني شوند.

4-آلودگي خاك:
خاك همچون آب نيز يكي از عوامل اصلي تشكيل دهنده محيط موجودات زننده بشمار مي رود. تامين غذا و نيازمنديهاي اصلي بشر و ساير جانوران از طريق كشاورزي بعمل مي آيد. خاك توده بيجاني نبوده بلكه در آن علاوه بر مواد عالي و معدني، بسياري از موجودات زنده همچون باكتريها، قارچها، تك سلوليهاي جانوري وجود دارند. موجودات خاك وظيفه مهمي در تغذيه گياه و بهبود بخشيدن به خواص خاك را بعهده دارند. بديهي است نابودي لين موجودات در اثر آلودگيها، خاك را فاقد ارزش زراعي خواهد نمود.

آلودگي خاك بطرق مختلف و از جمله از طريق زباله ها بوجود مي آيد. زباله هاي شهري كه خود تركيبي از فضولات انساني، حيواني، مواد صنعتي و كشاورزي است در آخرين مرحله دفع به خاك(گاهي به آب) منتقل مي شود. كه علاوه بر آلودگي هاي مختلف شيميايي و ميكروبي خاك، مصنوعاتي مانند نايلون ها بعلت تجزيه نشدن، در طبيعت بصورت خام و بودن تغيير باقي مي مانند و خللي در تبادل آب و هوا و ديگر واكنشهاي خاك بوجود مي آورند و يا احاطه شدن ريشه گياهان بوسيله مواد پلاستيكي در خاك سبب نرسيدن آب و غذا به گياه شده و به مرور زمان موجب ضعف رشد و يا خشكي گياه مي شوند.

5-آلودگي هوا:
تلمبار نمودن زباله ها در فضاي آزاد بويژه در فصول گرم سال در اثر ازدياد درجه حرارت در اغلب موارد با سوختن خودبخود زباله ها موجب احتراق ناقص و توليد دود و گازهاي متعددي در فضاي منطقه مي گردد. اين عمل مخصوصاً زمانيكه تركيبات زباله كاغذ، كارتن و يا مواد قابل سوختن ديگر كه به نفت و بنزين آغشته باشد بسادگي انجام مي گيرد. احتراق مواد پلاستيكي كه متاسفانه امروزه بميزان فراواني در زباله ها وجود دارند توليد گازهاي همچون گازكزبنيك، انيدريد سولفوره، گازهاي سمي كلره و ... مي نمايد كه فوق العاده سمي بوده و موجب آلودگي شديد هوا مي گردد و همچنين در اثر تخمير قسمت هاي فسادپذير زباله نيز تعدادي از گازهاي فوق الذكر توليد و در هواو منتشر مي شود.

[Isooda]

بهداشت مواد غذايي
فليَنْظرِالانسانُ الي طَعامِه:انسان بايد در غذاي خود بدقت بنگرد.(قران كريم آيه 24 سوره عبس)

مقدمه:
جامعترين و در عين حال كوتاهترين عباراتيكه در آغاز اين بحث به نظر رسيد اين آيه از قران كريم بود كه مفهوم آن اين اينست انسان بايد در غذاي خود(خواه غذاي جسم و خواه غذاي روح و علمي كه ميآموزد) عالمانه و بدقت نگاه كند. اين عبارت بسيار كوتاه آنقدر جامع و پرمحتوا است كه توجه به آن توجه به دانش تغذيه، بهداشت غذائي و تمام علوم و فنون مربوطه را درعين توجه به حقوق اجتماعي و وظايف انساني دربر ميگيرد. اينجا قرآن بدقت نگريستن در غذا را براي هر انساني لازم ميداند خواه (http://www.pnu-club.com/pnu.1386.html)اين انسان مسلمان باشد يا نباشد. انسان بايد در غذاي خود بدقت نگاه كند تا دريابد آيا تركيب اين غذا موافق بدن است يا خير؟ آيا مقدارش در رابطه با نياز بدن متناسب است يا نه؟ آيا پاكيزه و مفيد است يا ناپاك و آلوده و زيانبخش؟ آيا اين غذا از راه حلال بدست آمده يا از راه غيرآن؟ آيا حقوق جامعه در ان رعايت شده است يا نه و دهها سئوال ديگر كه همه در جهت توجه به سلامت جسم وجان و روح و اجتماع انساني و اينجا نكته ظريفي دارد كه طرح مسائل مربوطه به تغذيه و بهداشت مواد غذائي نميتواند فارغ از بحث بهداشت اجتماعي و مسئوليتهاي اخلاقي، ديني انسانها بيان شود.

غذاي خوب غذائيست كه تركيب آن موافق و متناسب با احتياجات بدن باشد و در عين حال سالم و غيرآلوده بمصرف برسد. آنچه كه در خصوص اجزاء غذائي نيازهاي بدن به آنها و مطالبي در همان موضوعات مورد گفتگو قرار ميگردد در درس كليات تغذيه آمده است اما چگونه غذا را سالم، غير آلوده و غير تقلبي تهيه و نگهداري و مصرف نمودن، بحثي است ديگر كه تحت عنوان بهداشت مواد غذائي مطرح مي گردد. هميشه تغذيه نادرست نتيجه كمبود عوامل غذائي مورد نياز نيست بلكه در بسياري از اوقات غذاي خوب و كافي با دست انسان به غذاي آلوده و يا بي ارزش و بالاخره زيانبخش تبديل مي شود. دانستن اينكه چه عواملي موجب فساد و آلودگي مواد غذائي، روش درست پختن آنها، شناسائي مسائل مربوطه به انواع مواد غذائي از اين پس تحت عنوان بهداشت مواد غذائي مورد بحث ما خواهد بود.

عوامل موثر در فساد مواد غذايي
تغييراتيكه در مواد غذايي تحت تاثير عوامل مختلف ايجاد مي شود بنحويكه نتيجه آن تعييرات ايجاد شرايطي باشد كه خوردن آن مواد خوردني باري بدن انسان زيانهايي در برداشته باشد فسا ناميده مي شود در واقع غذاي فاسد غذائيست خوردن ان از نظر حفظ سلامت آدمي مصلحت نباشد . در ايجاد فساد مواد غذايي عوامل متعددي دخالت دارند و دانستن آن عوامل به شناختن روشهاي نگهداري غذايي كمك مي كنمهمترين عوامل فساد و آلودگي مواد غذايي ميكروبها هستند. گاهي حضور ميكروب در ماده غذايي موجب بيماري زائي آن ماده غذايي مي گردد مثلا شير گاو مبتلا به سل يا تب مالت .

كپك (قارچها) يكي ديگر از مهمترين عوامل فساد مواد غذايي كپكها (قارچها) مي باشند. كپكها در شرايط مناسب بودن حرارت بسرعت ابتدا در سطح ماده غذايي شروع به رشد و نمو مي كنند سپس با وسيعتر شدن لكه هاي ايجا شده كه در واقع مجموعه از كپكها ست بداخل ماده غذايي نيز سرايت مي نمايند شروع به كثير نمايند و آن وقت موجب بيماري بيماري انبوهي از مردم گردد نكته بسيار مهم وساده اي در اينحا مطرح شد. مسئله لزوم اجتناب از مدفوع است.واقعيت اين است بسياري از ميكروبهاي روده اي از منشاء مدفوع به ديگران سرايت مي نمايند خواه اين انتقال با خوردن مدفوع از طريق آلودن كردن آب وسبزي و مواد غذايي صورت گيرد و خواه از طريق مگس و سوسك و غيره . در هر حال اگر كسي مبتلا به وبا و حصبه شد قبول بايد كرد كه مدفوع خورده است خواه مستقيم و خواه غير مستقيم . در اينجا به مناسبت طرح اين مسئله كه مدفوع سرچشمه بسياري از آلودگيهاست بجاست اشاره كنيم كه موضوع نجس بودن مدفوع ، ادرار و خون حيوانات حرام گوشت و انسان در اسلام اينقدر مورد تاكيد است چقدر شايان توجه است . موضوع كوتاه كردن نگهداشتن ناخنها و نظافت مستمر علاوه بر پيشگيري از گسترش اين آلودگيهاي از آلودگيهاي انگلي نيز كه ممكنست زير ناخن جايگاه جمع شدن تخم آنها باشد پيشگيري ميماند اين است كه يكي از اساسيترين شيوههاي كنترل بهداشي كنترل نظافت فردي كاركنان امور تهيه توليد و توزيع مواد غذائيست.در عين اينكه بظاهر بسيار ساده بنظر مي آيد

بهداشت محيط
تهيه آب آشاميدني سالم، دفع زباله و مواد دفعي بطريق بهداشتي ، مبازره با حشرات و موش و هر عامل آلودگي مواد غذايي نيز اساي ترين اقداماتيست كه در پيشگيري از آلودگي هاي ثانويه موثر واقع مي شود. اگر چه در گذشته آشپزخانه ومستراحها محقرترين و معمولا كثيفترين قسمت خانه را تشكيل مي داد اينك بخوبي مي دانيم سرچشمه بيماري همين دو نقطه ميتواند باشد و بايد نظفترين و پاكيزه ترين محل خانه را تشكيل دهند .زباله هاي و مواد دفعي معمولا كانون رشد و تكثير مگس و حشرات است و چنانچه در اين مسئله كوتاهي شود در مدت كوتاه امكان دارد. آلودگيهاي درسطح منطقه گسترش يابد تدابيري مثل سرپوشيده نگهداشتن زباله هاي در ظروف مربوطه،سرپوشيده نگهداشتن،فاضلابها،پاكيزه نگهداشتن مستراحها دركنترل آلودگيها بسيار موثر است بخصوص كه درمحل پنجره ها و درهاي ورودي نيز با نصب توري از ورود حشرات و مگس جلوگيري بعمل آيد،زباله هاي نيز در جايگاه مراجعه حيوانات مختلف و محل رشد و تكثير (http://www.pnu-club.com/pnu.1386.html) عوامل بيماريزا حشرات است بطرق صحيح بايد تحت كنترل در آيند.

موشها نيز از عوامل جابجائي آلودگيها و كثافات هستند. موش علاوه براينكه روي مواد غذايي با مدفوع خود آلودگيها و ازجمله برخي ميكروبهاي گروه سالمونلا را ممكنست منتقل نمايد غالبا روي مواد خوردني ادار مي كند كه متاسفانه اين قسمت معمولا از چشمهاي عادي پنهان است، ليكن با كمك اشعه ماوراء بنفش بخوبي مي توان فلور سانس سبز رنگ مربوط به بقاياي ادار موشها را در انبارها و روي مواد غذايي ملاحظه نمود . بهترين راه مبارزه با موش نصب تله،غير قابل نفوذ كردن ديوارها و سرپوشيده نگهداشتن مجاري فاضلاب و حتي ترميم فاصله بين درب و زمين مي باشد . معمولا وقتي يكبار موشي به تله بيافتد بوئي از آن روي تله باقي مي ماند كه مانع بدام افتادن موشهاي ديگر مي شود.

ليكن با قرار دادن تله در آفتاب بوي ذكر شده از بين مي رود. بهترين روش مبارزه روش مبارزه با مگس وسوسك و ساير حشرات دريك محل بايد بطور همگاني صورت گيرد و شيوه ها ئيكه در آن در قسمتي مبارزه با مگس وحشرات صورت گيرد. در حاليكه در ساير قسمتها به اين مهم اعتنا نشود موفقيت آميز نخواهند بود.

رعایت بهداشت از تهیه تا مصرف
همانطور كه قبلا نيز گفته شد يك ماده غذايي در مراحل مختلف مي تواند آلوده گردد. لذا رعايت بهداشت در مراحل مختلف مورد اشاره ضروريست .

اول درهنگام تهيه بسياري از آلودگيهاي ثانويه (http://www.pnu-club.com/pnu.1386.html) در اين مرحله صورت مي گيرد. و به عنوان مثال مي توان به مصرف كودهاي آلوده درمزارع سبزي يا ذبخ گوسفند در محيط كثيف و آلوده اشاره كرد.

دوم در هنگام حمل و نقل : حمل و نقل مواد غذايي در ظروف و وسايل آلوده و نيز حمل و نقل مواد خوردني فساد پذيردو در شرايط عدم حفاظت مثل حمل گوشت و ماهي در اتومبيلهاي فاقد سردخانه بنحوي كه در مدت حمل و نقل شرايط براي فساد آنها فراهم باشد بعنوان نمونه ذكر مي گردد. كه بايدبه اين مهم توجه نمود.

سوم وضعيت ظروف صرف نظر از آلودگيهاي ظروف حمل و نقل و نگهداري مواد غذايي كه مي توانند به عنوان عامل آلودگي ناثويه مطرح شوند نوع ظروف و اثر آنها در نگهداري مواد غذائي مطرح است. بعنوان مثال نقش ظروف مس قرمز در تسريع فساد روغن ها،ظروف (http://www.pnu-club.com/pnu.1386.html) سفيد شده با سرب يبا مخلوط سرب وقلع و اثر سميت تدريجي آنها ونيز اثر مواد غذايي باكيفيت اسيدي روي ظرف فلزي بخصوص ظروف مسي قابل ذكر است.