javad jan
07-16-2013, 02:10 PM
مقدمه
بهمنظور دستيابي به الگوهاي بهينه حل مساله و ايجاد بهبود در سازمانها، گروههاي حل مساله يکي از راهکارهاي مورد استفاده در سازمانهاي مختلف بوده است. در اين راستا، سازمانها نسبت به ايجاد تشکلهاي کاري و ايجاد فرهنگ کار گروهي، اقدام نمودهاند و در اين راه دستاوردهاي مهمي نيز توسط آنها کسب شده است.
البته تشکيل، کارايي و اثربخشي اين گروهها، در گرو مسائل مختلفي است که نقش فرهنگ جامعه در اين رابطه نقش بهسزايي را بهعهده دارد.
تاريخچه پيدايش دواير كنترل
ژاپن پيش از جنگ جهاني دوم، بهواسطه عدم بهكارگيري روشهاي كنترل كيفيت، بهتوليدكننده كالاهاي ارزان و نامرغوب شهرت داشت. اين كشور براي ورود بهبازارهاي جهاني تلاش زيادي را مصروف داشت.
از سال 1970 صحنه رقابتها تغيير كرد و از آن بهبعد ژاپن توانست اطمينان بازارهاي جهاني را بهخاطر كيفيت مطلوب كالاهايش جلب كند و بازارهاي جهاني را بهدست گيرد.
اين انتقال تسلط بر بازارهاي كشورهاي پيشرفته غربي، تاثير زيادي گذاشت، تا آنجا كه غربيها، دلايل متعددي را براي موفقيت ژاپنيها تراشيدند. يكي از دلايل معروف كه غربيها برآن تكيه ميكنند اين است كه، اين سيستمها، فقط با فرهنگ ژاپنيها قابل اجراست و ژاپنيها جز كار كردن، بهچيزي نميانديشيدند. ولي اگر از نزديك مسائل را مورد بررسي قرار دهيم، متوجه ميشويم كه دلايل رشد ژاپن، بهراز و رمز شرق يا خاور دور مربوط نميشود، بلكه اين تغيير و تحول بهدنبال پارهاي از تصميمات اساسي، كه از جانب دولت و شركتهاي بزرگ ژاپني، در چگونگي اداره و هدايت كاركنان خود اتخاذ شد، بهدست آمد. اين تصميمات اساسي در اين جمله خلاصه ميشود:
«از آنجاييكه، اكثريت كاركنان ما مستعد و توانمند هستند، لازم است فرصتي در اختيار آنها قرار گيرد تا، از فكرشان همانند جسم خود استفاده كنند»
ظهور جنبش دايره كيفيت نتيجه چنين فلسفهاي بود و بسياري از افراد معتقد بودند كه دواير كيفيت و ابزارهاي مرتبط با مطلب فوق، يكي از مهمترين عوامل مؤثر در پيشرفت ژاپن، درطي بيست سال گذشته، بوده است.
بهواسطه موفقيتهاي فوقالعادهاي كه شركتهاي ژاپني در بهكارگيري اين گروهها در زمينه كنترل كيفيت محصولات و بهرهوري بهدست آوردند، ساير كشورها از جمله كشورهاي آمريكايي، اروپايي وآسيايي درمورد بهكارگيري اين گروهها در شركت خود ترغيب شدند، بهطوريكه در آمريكا از سال 1973 تا سال 1982 بيش از 5000 سازمان، دواير كنترل كيفي را بهكار گرفتند كه نيروي هوايي آمريكا، شركتهاي توليدي، بانكهاي ملي و خطوط هوايي آمريكا را شامل ميشود. بر اساس آمار سال 1984 در چين، 480000 دايره كنترل كيفي با بيش از چهار ميليون كارگر بهعنوان عضو تشكيل شد در حاليكه براساس آمار سال 1988 در خود ژاپن يك ميليون دايره كنترل كيفي با بيش از ده ميليون كارگر بهعنوان عضو فعاليت ميكردند. جالب اينكه رئيس جمهور چين، ساليانه جوائز بهترينها را شخصاً اهدا ميكند.
در ابتدا ، موضوع تشكيل دواير كنترل كيفي در ژاپن، تنها مسائل مرتبط با كنترل كيفي بود ولي در حال حاضر بهنحو وسيعتري بهموضوع كار اين گروهها توجه ميشود. اين گروهها علاوه بر مسائل كيفي، در زمينه افزايش بهرهوري، كاهش هزينه و افزايش ايمني و بهسازي در محيط كار فعاليت ميكنند. لذا در ميان ملل مختلف بهگروههاي بهبود، دواير كيفيت، گروههاي بهروهوري، و امثال آن مشهور هستند.
فرضیات:
فرضيه يك: بيشتر اشخاص توانايي آنرا دارند كه مقدار زيادي از مسايل كاري سازمان خود را با روشهاي خلاق و ابتكاري حل كنند.
فرضيه دو: فقط بخشي از تواناييهاي افراد مورد استفاده قرار ميگيرد يعني، بسياري از شركتها طوري با كارمندان خود رفتار ميكنند كه تنها از دست و پاي آنها استفاده ميشود، بنابراين، بايد فرصتي بهآنها داده شود تا تواناييهاي ذهني خود را در جهات مثبت بهنمايش بگذارند.
فرضيه سه: اگر بههر فرد فرصت داده شود تا براي حل مسائل كاري، از استعدادهاي خود استفاده كند، بعدها، براي ارائه راه حل، تمايل بيشتري نشان ميدهد.
فرضيه چهار: اگر دواير كيفيت بهدرستي آموزش ببينند، قادر خواهند بود با سازماندهي دقيق، وقت خود را بهطور مطلوب تنظيم كنند و ديگر نيازي نخواهد بود تا بيرون از دايره بهآنها بگويند كه چه كاري بايد انجام دهند.
فرضيه پنج: اين فرضيه، كه فرضيه اساسي نيز ميباشد، بهترين افراد را براي حل مسائل محل كار، افرادي معرفي ميكند كه با مسائل درگيرند و بيشتر تمايل دارند كه مسائل، توسط خود آنها حل شود. حال اگر اين افراد از دانش، تجربه و توانايي لازم برخوردار باشند، بهتر ميتوانند مسائل كاري خود را حل نمايند.
حلقه های کیفیت چیست؟
دوایر کیفیت نتیجه تعامل بین روش کنترل کیفیت آماری آمریکایی و تجربیات سازمانی ژاپنی است .ژاپنی ها مفهوم کنترل کیفیت را از آمریکایی ها گرفتند و آن را به طور عملی و در قالب دوایر کنترل کیفیت توسعه دادند.
برای درک مفهوم حلقه کنترل کیفیت لازم است با مفهوم سه کلمه تشکیل دهنده آن آشنا شویم :
حلقه(Circle=A ring (http://www.daneshju.ir/forum/vbglossar.php?do=showentry&item=ring) ) : به گروهی از افراد اطلاق می شود که به سبب علایق مشترک گرد هم می آیند . بعضی این لغت را دایره و برخی چرخه نیز ترجمه کرده اند .
کنترل((Control =A check : به معنی وارسی ،نظارت ، رسیدگی، ممیزی به منظور اطمینان از صحت و سقم کار است .
کیفیت(Quality): به معنای ارتقا و بهبود دائمی کیفیت کالا یا خدمات به منظور جلب اعتماد مشتری می باشد .
بنابراین دايره شامل تعدادی افراد هستند که به صورت داوطلبانه در قسمت های مختلف واحدهای تولیدی یا خدماتی با حضور فعال سرپرست یا مدیر آن قسمت برای حل مسائل از طریق خلق ایده هایی نو گردهمایی تشکیل می دهند و فعالیت های مربوط به کیفیت را از طریق شناسایی و تعریف مسئله بررسی کرده و در ارتباط با مشکلات با استفاده از روشهای تحلیلی راه حل های مناسب را ارائه می کنند.
بهمنظور دستيابي به الگوهاي بهينه حل مساله و ايجاد بهبود در سازمانها، گروههاي حل مساله يکي از راهکارهاي مورد استفاده در سازمانهاي مختلف بوده است. در اين راستا، سازمانها نسبت به ايجاد تشکلهاي کاري و ايجاد فرهنگ کار گروهي، اقدام نمودهاند و در اين راه دستاوردهاي مهمي نيز توسط آنها کسب شده است.
البته تشکيل، کارايي و اثربخشي اين گروهها، در گرو مسائل مختلفي است که نقش فرهنگ جامعه در اين رابطه نقش بهسزايي را بهعهده دارد.
تاريخچه پيدايش دواير كنترل
ژاپن پيش از جنگ جهاني دوم، بهواسطه عدم بهكارگيري روشهاي كنترل كيفيت، بهتوليدكننده كالاهاي ارزان و نامرغوب شهرت داشت. اين كشور براي ورود بهبازارهاي جهاني تلاش زيادي را مصروف داشت.
از سال 1970 صحنه رقابتها تغيير كرد و از آن بهبعد ژاپن توانست اطمينان بازارهاي جهاني را بهخاطر كيفيت مطلوب كالاهايش جلب كند و بازارهاي جهاني را بهدست گيرد.
اين انتقال تسلط بر بازارهاي كشورهاي پيشرفته غربي، تاثير زيادي گذاشت، تا آنجا كه غربيها، دلايل متعددي را براي موفقيت ژاپنيها تراشيدند. يكي از دلايل معروف كه غربيها برآن تكيه ميكنند اين است كه، اين سيستمها، فقط با فرهنگ ژاپنيها قابل اجراست و ژاپنيها جز كار كردن، بهچيزي نميانديشيدند. ولي اگر از نزديك مسائل را مورد بررسي قرار دهيم، متوجه ميشويم كه دلايل رشد ژاپن، بهراز و رمز شرق يا خاور دور مربوط نميشود، بلكه اين تغيير و تحول بهدنبال پارهاي از تصميمات اساسي، كه از جانب دولت و شركتهاي بزرگ ژاپني، در چگونگي اداره و هدايت كاركنان خود اتخاذ شد، بهدست آمد. اين تصميمات اساسي در اين جمله خلاصه ميشود:
«از آنجاييكه، اكثريت كاركنان ما مستعد و توانمند هستند، لازم است فرصتي در اختيار آنها قرار گيرد تا، از فكرشان همانند جسم خود استفاده كنند»
ظهور جنبش دايره كيفيت نتيجه چنين فلسفهاي بود و بسياري از افراد معتقد بودند كه دواير كيفيت و ابزارهاي مرتبط با مطلب فوق، يكي از مهمترين عوامل مؤثر در پيشرفت ژاپن، درطي بيست سال گذشته، بوده است.
بهواسطه موفقيتهاي فوقالعادهاي كه شركتهاي ژاپني در بهكارگيري اين گروهها در زمينه كنترل كيفيت محصولات و بهرهوري بهدست آوردند، ساير كشورها از جمله كشورهاي آمريكايي، اروپايي وآسيايي درمورد بهكارگيري اين گروهها در شركت خود ترغيب شدند، بهطوريكه در آمريكا از سال 1973 تا سال 1982 بيش از 5000 سازمان، دواير كنترل كيفي را بهكار گرفتند كه نيروي هوايي آمريكا، شركتهاي توليدي، بانكهاي ملي و خطوط هوايي آمريكا را شامل ميشود. بر اساس آمار سال 1984 در چين، 480000 دايره كنترل كيفي با بيش از چهار ميليون كارگر بهعنوان عضو تشكيل شد در حاليكه براساس آمار سال 1988 در خود ژاپن يك ميليون دايره كنترل كيفي با بيش از ده ميليون كارگر بهعنوان عضو فعاليت ميكردند. جالب اينكه رئيس جمهور چين، ساليانه جوائز بهترينها را شخصاً اهدا ميكند.
در ابتدا ، موضوع تشكيل دواير كنترل كيفي در ژاپن، تنها مسائل مرتبط با كنترل كيفي بود ولي در حال حاضر بهنحو وسيعتري بهموضوع كار اين گروهها توجه ميشود. اين گروهها علاوه بر مسائل كيفي، در زمينه افزايش بهرهوري، كاهش هزينه و افزايش ايمني و بهسازي در محيط كار فعاليت ميكنند. لذا در ميان ملل مختلف بهگروههاي بهبود، دواير كيفيت، گروههاي بهروهوري، و امثال آن مشهور هستند.
فرضیات:
فرضيه يك: بيشتر اشخاص توانايي آنرا دارند كه مقدار زيادي از مسايل كاري سازمان خود را با روشهاي خلاق و ابتكاري حل كنند.
فرضيه دو: فقط بخشي از تواناييهاي افراد مورد استفاده قرار ميگيرد يعني، بسياري از شركتها طوري با كارمندان خود رفتار ميكنند كه تنها از دست و پاي آنها استفاده ميشود، بنابراين، بايد فرصتي بهآنها داده شود تا تواناييهاي ذهني خود را در جهات مثبت بهنمايش بگذارند.
فرضيه سه: اگر بههر فرد فرصت داده شود تا براي حل مسائل كاري، از استعدادهاي خود استفاده كند، بعدها، براي ارائه راه حل، تمايل بيشتري نشان ميدهد.
فرضيه چهار: اگر دواير كيفيت بهدرستي آموزش ببينند، قادر خواهند بود با سازماندهي دقيق، وقت خود را بهطور مطلوب تنظيم كنند و ديگر نيازي نخواهد بود تا بيرون از دايره بهآنها بگويند كه چه كاري بايد انجام دهند.
فرضيه پنج: اين فرضيه، كه فرضيه اساسي نيز ميباشد، بهترين افراد را براي حل مسائل محل كار، افرادي معرفي ميكند كه با مسائل درگيرند و بيشتر تمايل دارند كه مسائل، توسط خود آنها حل شود. حال اگر اين افراد از دانش، تجربه و توانايي لازم برخوردار باشند، بهتر ميتوانند مسائل كاري خود را حل نمايند.
حلقه های کیفیت چیست؟
دوایر کیفیت نتیجه تعامل بین روش کنترل کیفیت آماری آمریکایی و تجربیات سازمانی ژاپنی است .ژاپنی ها مفهوم کنترل کیفیت را از آمریکایی ها گرفتند و آن را به طور عملی و در قالب دوایر کنترل کیفیت توسعه دادند.
برای درک مفهوم حلقه کنترل کیفیت لازم است با مفهوم سه کلمه تشکیل دهنده آن آشنا شویم :
حلقه(Circle=A ring (http://www.daneshju.ir/forum/vbglossar.php?do=showentry&item=ring) ) : به گروهی از افراد اطلاق می شود که به سبب علایق مشترک گرد هم می آیند . بعضی این لغت را دایره و برخی چرخه نیز ترجمه کرده اند .
کنترل((Control =A check : به معنی وارسی ،نظارت ، رسیدگی، ممیزی به منظور اطمینان از صحت و سقم کار است .
کیفیت(Quality): به معنای ارتقا و بهبود دائمی کیفیت کالا یا خدمات به منظور جلب اعتماد مشتری می باشد .
بنابراین دايره شامل تعدادی افراد هستند که به صورت داوطلبانه در قسمت های مختلف واحدهای تولیدی یا خدماتی با حضور فعال سرپرست یا مدیر آن قسمت برای حل مسائل از طریق خلق ایده هایی نو گردهمایی تشکیل می دهند و فعالیت های مربوط به کیفیت را از طریق شناسایی و تعریف مسئله بررسی کرده و در ارتباط با مشکلات با استفاده از روشهای تحلیلی راه حل های مناسب را ارائه می کنند.