مقاله ارتباط عوامل شیمیایی مورد استفاده در صنعت و بیماریها

[Isooda]

عوامل شیمیایی مورد استفاده در صنعت و بیماریها
عوامل شيميايي مورد استفاده در صنعت سبب بوجود آمدن اكثر بيماري ها و مسموميت هاي ناشي از كار مي باشند. براي طبقه بندي بيماري هاي ناشي از عوامل شيميائي روش هاي مختلفي به كار برده شده، ولي ظاهراً بهترين روش طبقه بندي با توجه به راه دخول (http://www.pnu-club.com/pnu.1386.html)عوامل شيميائي به بدن مي باشد. لذا با توجه به اين امر، تقسيم بندي زير را مي توان انجام داد.

الف- بيماري ها و مسموميت هائي كه ناشي از جذب مواد از طريق دستگاه تنفسي مي باشند. ذرات گرد و غبار، گازها و دود از اين طريق جذب مي گردند.

ب- بيماري ها و مسموميت هائي كه ناشي از جذب مواد از طريق دستگاه گوارشي مي باشند. از مواردي كه از اين طريق ممكن است وارد بدن شوند و ايجاد ناراحتي نمايند ارسنيك، فسفر و سيانورها قابل ذكرند.

ج- بيماري ها و مسموميت هائي كه ناشي از جذب مواد از طريق پوست مي باشند، مانند جذب تترا اتيل سرب، آنيلين، تي ان تي و فنول.

گرد غبار:
گرد غبار بر اثر تجزيه مواد مختلف جامد به ذرات بسيار كوچك، تشكيل مي شود كه اين ذرات معمولاً مدّتي در هوا شناور مي مانند. اعمال مكانيكي از قبيل خُرد كردن، اره كردن، شكستن، تركاندن، مته كردن، سائيدن و غيره توليد گرد و غبار مي كنند. گرد و غبار از نظر اندازه از ذرات قابل رؤيت با چشم تا ذرات ميكروسكپي و اولتراميكرسكوپي تغيير مي نمايند. گرد و غبار ممكن است داراي منشاء معدني – شميائي باشد. به هر حال انتشار و پراكندگي آن ها در محيط كار، در افرادي كه با آن تماس پيدا مي كنند، بر حسب جنس گرد و غبار، اندازه ذرات و طول مدت استنشاق و فاكتورهاي ديگر، احتمالاً ايجاد عوارض و بيماري هاي گوناگوني خواهد نمود.


گرد و غبارها را بر حسب اين كه باعث (http://www.pnu-club.com/pnu.1386.html) بيماري هاي حرفه اي مي شوند يا نه، به دو دسته تقسيم مي كنند:

الف- گرد و غبارهاي بي اثر
اين نوع گرد و غبارها آمادگي براي سل و يا ساير عفونت ها ايجاد نمي كنند و به طور كلي ريه ها را مختل نمي نمايند. مهمترين اين گرد و غبارها عبارتند از:
1- پورد كربن
2- كربنات هاي كلسيم و منيزيم
3- سيمان
4- گچ
5- ذرات سمباده
6- گرد و غبار آهن

ب- گرد و غبارهاي سمي:
اينگونه گرد و غبارها معمولاً ايجاد ينوموكونيوزهاي فيبروتك (بيماريهاي ريوي ناشي از گرد و غبار مانند سيليكوز ، آزيستوز ، انتراكوز ، و غيره) مي نمايند كه بسته به نوع گرد و غبار، آثار و علائم بيماري پس از مدتي در افراد ظاهر مي گردد و بر اثر طول مدت تماس، شخص به عوارض سخت ريوي دچار شده، ظرفيت تنفسي به تدريج كم مي گردد. اين بيماري ها معمولاً كشنده نيست و ماه ها و سالها، و يا تا آخر عمر گريبان گير فرد مبتلا مي باشد و منجر به از كار افتادگي و عليل (http://www.pnu-club.com/pnu.1386.html) شدن شخص خواهد شد.

مهمترين نوع گرد و غبار سمي عبارتند از:
1- سيليس
2- آزبست يا پنبه نسوز
3- سيليكاتها
4- زغال سنگ
5- كاربور تانگستن
6- سرب
7- كادميوم
8- منگنز
9- كرم و كرمات ها
10- آرسنيك
11- ساير تركيبات فلزي
12- حشره كش ها
13- گرد و غبارهاي راديواكتيو
14- گرد و غبارهاي آلي
15- گرد و غبارهاي پنبه
16- گرد و غبارهاي نيشكر
17- گرد و غبارهاي يونجه (http://www.pnu-club.com/pnu.1386.html)
18- گرد و غبارهاي غلات

[Isooda]

ذرات آلوده كننده در محيط كار آثار گوناگوني بر انسان دارد و سلامت افراد را به خطر مي اندازد. تعدادي از اين آثار بر بدن انسان عبارتند از:
1- اثر بر مجاري تنفسي فوقاني و ايجاد تحريك و آلرژي.
2- اثر بر روي مجاري تنفسي پائيني و ايجاد زخم ها و حفره ها در آن.
3- اثر بر روي نسوج عميق (http://www.pnu-club.com/pnu.1386.html)ريه، در نتيجه استنشاق مواد شيميائي.
4- اثر بر دستگاه گوارشي، پس از بلع ذرات سمي.
5- اثر موضعي بر روي پوست بدن انسان و ايجاد بيماري هاي پوستي.
6- اثر بر روي عضواي داخلي بدن، پس از ورود ذرات از راه هاي گوارشي، تنفسي و پوست و ايجاد آسيب هاي عمومي.
7- اثر بعضي ذرات از مواد سمي بر سيستم اعصاب.
8- اثر بر مجاري ادرار.
9- اثر بر ساختمان استخوان بندي انسان.
10- اثر بر روي چشمها.
11- اثر مكرر بعضي از مواد تحريك كنند، بر يك موضع بخصوص و ايجاد سرطان.
12- اثر كاهنده بر مقاومت بدن، توسط بعضي از آلوده كننده ها در برابر امراض عفوني.
13- اثر تجمعي بعضي از عناصر سنگين مانند سرب و جيوه و ايجاد بيماري هاي مزمن.
14- اثر بر اعضاي خون ساز و سيستم گردش خون.
15- اثر بر نقاط مختلف بدن و ايجاد حساسيت ها و بيماري هاي گوناگون ديگر.


راه هاي پيشگيري و كنترل ذرات در محيط كار:
جهت آلودگي در يك محيط كار، سه عامل وجود دارد
الف- عامل توليد كننده آلودگي.
ب- عامل انتقال دهنده آلودگي.
ج- كارگيرنده آلودگي.
لذا جهت كنترل آلودگي، بايد در كليه موارد قيد شده، كنترل هاي لازم انجام گيرد.

الف- عامل توليد كننده آلودگي به چند روش قابل كنترل است:
1- جايگزيني
2- تغيير در روش كار
3- جدا كردن
4- روش هاي مرطوب
5- تعميرات و نگهداري
6- نظافت عمومي

ب- عامل انتقال دهنده آلودگي با اين روش ها قابل كنترل است:
1- ايجاد هواكش هاي طبيعي يا مصنوعي جهت خارج (http://www.pnu-club.com/pnu.1386.html) كردن گرد و غبار و ورود هواي سالم به محل
2- ايجاد هواكش هاي موضعي در محل بروز گرد و غبار (روي دستگاه ها)
3- جلوگيري از ريخت و پاش
4- ايجاد فاصله
5- تعميرات و سرويس

ج- شيوه موجود كنترل كارگران بدين گونه است:
1- آزمايش هاي پزشكي
2- دوزيمتري
3- ماسكهاي حفاظتي فيلتردار
4- چرخش كارگري
5- تنظيم ساعت كار


گازها:
گاز به ماده اي گفته مي شود كه بالاتر از حرارت بحراني خود (http://www.pnu-club.com/pnu.1386.html) قرار گيرد. گازها تعدشان بسيار زياد و برخي از آن ها در بعضي از توليدات صنعتي به مقدار قابل ملاحظه اي به مصرف مي رسند. برخي از آنها نيز بر اثر فعل و انفعالات شيميائي، در موقع تهيه بعضي از مواد، توليد مي شوند. اغلب گازها داراي بوي نافذ و مدت كوتاهي پس از انتظار قابل تشخيص مي باشند. بعضي از آن ها داراي رنگ هاي خاصي هستند كه در غلظت هاي معين، اين رنگ را مي توان تشخيص داد. بعضي از گازها بي رنگ و بي بويند و بدين ترتيب وجود آن ها به آساني حس نمي شود. اين گازها در صورتي كه خاصيت سمي داشته باشند، بسيار خطرناكند، مانند گازكربنيك.
علاوه بر داشتن خواص سمي، برخي از گازها داراي قابليت اشتعال مي باشند، مانند استيلن، اكسيد دوكربن، گاز ذغال، اتيلن، هيدروژن، متان، بوتان و غيره، كه ممكن است بر اثر عدم تشخيص وجود آن ها و برخورد شعله، آتش سوزي هاي مهيبي ايجاد كنند و خطرهاي جاني و مالي زيادي به وجود آورند. لذا مسأله نشت گاز، جست و جو و تعيين مقدار آن ها در صنعت اهميت خاصي (http://www.pnu-club.com/pnu.1386.html) دارد.

[Isooda]

گازهاي خفه كننده به دو دسته تقسيم مي شوند:
يكي گازهاي غير سمي كه با رقيق (http://www.pnu-club.com/pnu.1386.html)كردن هوا در تنفس اختلال ايجاد مي كنند، عبارتند از انيدريد كربنيك، متان، اتان، ازت، و ديگر گازهاي خفه كننده كه ضمن اختلال در سيستم تنفسي و جريان خون سيستم عضلاني، اعصاب را نيز مختل مي نمايند، عبارتند از: اكسيد كربن، گازهاي نيتره، گاز آمونياك، گاز كلر و غيره.

با وجود چنين خطراتي محيطي كه از جانب عوامل مختلف شيميايي به وجود مي آيد دانشمندان و كارشناسان اهل فن تدابيري را براي مقابله با اين خطرات انديشيده اند و دستگاه هاي مخصوصي را براي از بين بردن اثرات سوء اين مواد و يا حداقل كاهش آن در محيط كار ساخته اند كه در ذيل به آن ها اشاره اي جامع خواهيم داشت

اين دستگاه ها عبارتند از:

دستگاه هاي كنترل مواد آلاينده هوا (http://www.pnu-club.com/pnu.1386.html) در صنايع:
با كاربرد دستگاه هايي مي توان ميزان آلودگي منتشره از يك منبع – و نهايتاً محيط – را تا حد قابل قبول كاهش داد.البته با اين روش ها نمي توان منابع توليد آلودگي يك منبع صنعتي را به صفر مطلق رساند. به همين دليل حدي را براي غلظت مواد خروجي از يك منبع بايد مورد قبول قرار داد كه هم با بهداشت و هم با اقتصاد وفق دهد كه در جهت حصول به اين هدف، كاربرد دستگاه هاي كنترل مي تواند كاملاً مؤثر افتد. از اين رو، با توجه به اهميت اين دستگاه ها در حفظ بهداشت هوا و كنترل مواد آلاينده، به طور خيلي مختصر به آن ها اشاره مي نمائيم.
الف- دستگاه هاي كنترل گازهاي آلوده كننده هوا:
جدا كردن گازهاي مضر و جلوگيري از انتشار آن ها در هواي اطراف، معمولاً به روش هاي زير انجام مي گيرد.

1- جذب در مايعات:
جذب گازها در مايعات، با استفاده از حلالي كه خاصيت انتخابي نسبت به گاز به خصوصي را داراست، صورت مي گيرد.

2- جذب سطحي جامدات:
جذب سطحي موقعي صورت مي گيرد كه گازي (http://www.pnu-club.com/pnu.1386.html) از يك سطح جامد صاف و يا متخلخل عبور داده شود. عمل جذب ممكن است منحصراً يك كشش مولكولي باشد و با آن كه اين كشش با فعل و انفعالات شيميائي توأم باشد. كربن فعال، اكسيد آلومينيوم و ژل سيليس از جمله مواردي هستند كه در جذب گازها مورد مصرف دارند.

3- تقطير:
با آن كه عمل تقطير، هم به وسيله كم كردن درجه حرارت و هم از طريق بالا بردن فشار امكان پذير است، ولي در عمل معمولاً از روش كاهش درجه حرارت استفاده مي شود. دو نوع دستگاه تقطير از نظر اصول و كليات طرح مورد استفاده است. دستگاه تقطير تماسي، كه در آن ماده سرد كننده بخار و ماده تقطير شده با هم مخلوط مي شوند، و تقطير سطحي، كه در آن اختلاط بين ماده سرد كننده و بخار وجود ندارد و هر كدام جداگانه در جدارهاي داخلي دستگاه تقطير حركت مي كند.

4- بعدسوزها:
بعدسوزها قادرند كه گازهاي مختلف ناشي از فعاليت هاي صنعتي را كه آلوده كننده هوا هستند، بسوزانند و از ورود آن ها در هوا جلوگيري نمايند.

ب- روش هاي كنترل و جدا كردن ذرات:
از انواع مختلف دستگاه هاي كنترل ذرات كه در صنايع نصب مي گردند، چند نوع آن كه بيشتر مورد استفاده هستند، عبارتند از:

1- اتاقك هاي ته نشيني:
اصول كار اين نوع دستگاه چنين است كه ذرات گرد بر اثر وزن خود، در اتاق عبور گاز به پائين مي ريزد. سرعت عبور گاز در اتاق ته نشيني تا حد امكان بايد پائين و زمان توقف گاز هر چه ممكن است بيشتر گردد، تا ميزان ريزش ذرات افزايش يابد. اين دستگاه معمولاً براي غبارگيري مقدماتي و جدا كردن خرده هاي درشت به كار مي رود.

2- سيلكون:
گردگيري در سيلكونها به وسيله نيروز (http://www.pnu-club.com/pnu.1386.html) گريز از مركز انجام مي شود. سيلكون از يك لوله استوانه اي كه به يك مخروط منتهي مي شود، تشكيل شده است و يك دهانه براي ورود گازها و يك لوله براي خروج آن ها در بالاي قسمت استوانه اي و يك دهانه خروجي در انتهاي قسمت مخروطي براي تخليه خرده ها دارد. گازها بر اثر ورود مماسي در استوانه يك جريان مارپيچي به طرف پائين و بين لوله تخليه گازها و بدنه سيلكون كشيده مي شوند و سپس در اثر نيروي ثقل و يا حركات چرخشي فرعي، به طرف دهانه خروجي غبارها در ته سيلكون رانده مي شوند.

[Isooda]

3- فيلتر يا صافي:
فيلترها عبارت از بستر متخلخلي هستند كه قادرند وقتي هواي (http://www.pnu-club.com/pnu.1386.html) داراي ذرات معلق از آن ها عبور مي كند، ذرات را در سطح خود نگهدارند. جنس فيلترها از مواد مختلف است، ليكن فيلترهاي پارچه اي بيشتر مورداستفاده اند. مناسب ترين پارچه صافي نوعي است كه مقاومت شيميائي داشته، درجات حرارت شديد را تحمل كند، در برابر كشيدگي و انقباض مقاوم باشد و هوا به خوبي از آن بگذرد.
اين دستگاه معمولاً از چندين خانه تشكيل يافته كه هر خانه مجهز به تعدادي كيسه هاي جمع كننده ذرات مي باشد. هنگام ورود هوا يا گاز حاوي ذرات در فيلترهاي كيسه اي، دستگاه مكنده، هوا را از داخل كيسه هاي مكيده و در نتيجه عبور هوا، ذرات گرد و غبار به سطح داخلي كيسه ها مي چسبند. هر گروه از كيسه هاي فيلتر در خانه مربوط به خود به دستگاه تكان دهنده مجهز مي باشد كه متناوباً و به طور اتوماتيك براي هر خانه به حركت در مي آيد تا ذرات جمع شده در فيلترها را تخليه نمايد.

4- غبارگيرهاي هيدروليك (جمع آوري ذرات به طريقه شستشو):
در اين دسته از غبارگيرها، يك مايع كه معمولاً آب، يا آب و يك جسم خيس كننده است، به كار مي رود و غبار به صورت گل و لاي جمع آوري مي شود. نوعي از آن ها دستگاه شوينده اي است كه گلوله هاي شناور دارد. در اين دستگاه گازي كه از قسمت پائين وارد مي شود، به طرف بالاي دستگاه جريان مي يابد و از بين گلوله هائي كه بر اثر عبور گاز و جريان آب متحرك مي شوند، عبور (http://www.pnu-club.com/pnu.1386.html)مي كند و در نتيجه با قشر نازكي از آب مجاور مي شود. بر اثر اين كار ذرات از آن جدا گشته، در ته دستگاه به صورت گل و لاي جمع آوري و سپس تخليه مي شوند.
يكي از مزاياي غبارگيرهاي هيدروليك اين است كه علاوه بر ذرات، برخي از بخارات را نيز جدا مي كنند. ليكن مشكلي كه در استفاده از غبارگيرهاي هيدروليك مطرح است، مصرف گل و لاي توليد شده مي باشد، زيرا اين گل و لاي در اكثر صنايع مورد استفاده نيست. به علاوه به علت مصرف آب زياد، براي نواحي كم آب مناسب نيستند. بنابراين قبل از تصميم گيري نسبت به انتخاب غبارگيرهاي هيدروليك، بايد به شرايط محلي توجه شود.

5- غبارگيرهاي الكتريكي (الكتروفيلتر):
اساس كار رسوب دهنده هاي الكتريكي، براي رسوب خرده هاي موجود در گازها، باردار كردن ذرات است تا ذرات باردار به سوي الكترود جمع كننده رانده شوند. غبارگيرهاي الكتريكي، در مقايسه با ساير دستگاه هاي كنترل ذرات داراي راندمان بالاتري است و براي جذب ذرات ريزتري كه در دستگاه هاي ديگر به خوبي جذب نمي گردند، كارآيي بيشتري دارد.

درخاتمه اضافه مي نمايد كه گاهي به دلايل زير، در شرايط خاصي، چند نوع دستگاه كنترل ممكن است به صورت سري مورد استفاده قرار گيرد.
- به منظور جلوگيري از انسداد دستگاه كنترل اصلي و كاهش بار وارد به دستگاه
- جمع آوري كننده به عنوان واحد درشت كننده، كار مي كند و ذرات حاصله بزرگتر شده، در دستگاه اصلي با سهولت بيشتري جمع آوري مي شود.
- جمع آوري كننده اوليه، در مواردي كه واحد اصلي به دليلي انجام وظيفه نكند، نقش واحد اصلي را بازي مي كند.
- كاهش درجه حرارت گازهاي خروجي در دستگاه كنترل اوليه (http://www.pnu-club.com/pnu.1386.html)، در حدي كه عمل دستگاه كنترل اصلي را به نحو مطلوب امكان پذير سازد. مانند نصب دستگاه هاي شست و شو دهنده قبل از فيلترهاي كيسه اي، براي گازهاي با درجه حرارت بالا، كه چنانچه مستقيماً به فيلترهاي كيسه اي هدايت گردند كار آن ها را مختل مي سازند.
- جمع آوري كننده هاي مختلف را ممكن است براي جدا كردن يك مخلوط، از آلوده كننده ها، به طور سري به كار برد. مانند جدا كردن ذرات قابل انحلال و غيره.
لازم به يادآوري است كه در اكثر موارد، انتخاب و استفاده از دستگاه هاي كنترل كار ساده اي نيست و نياز به مطالعات دقيق تركيبات آلوده كننده و آگاهي از قوانين و مقررات محلي دارد، زيرا خواص فيزيكي و شيميائي آلوده كننده ها، حتي در مورد يك نوع آلوده كننده، ثابت نيست و داراي تغييرات قابل توجهي هستند. از اين رو قبل از انتخاب دستگاه كنترل كننده، بايد بررسي هاي لازم در مورد غلظت ذرات، درجه حرارت گاز، ميزان جريان گاز، تركيب و وزن مخصوص گاز و غيره انجام گيرد، تا با در دست (http://www.pnu-club.com/pnu.1386.html)داشتن تمام اطلاعات مورد لزوم بتوان دستگاه كنترل كننده مناسبي را انتخاب نمود.

[Isooda]

حفاظت از ماشين آلات و ايمني افراد
معمولاً ماشين ها و ابزاري كه امروزه در صنعت (http://www.pnu-club.com/pnu.1386.html) به كار گرفته مي شوند، به انواع و اقسام مختلف تقسيم بندي مي شوند و هر يك از آن ها نيز تنوع خاص خود را دارد. بنابراين نمي توان براي حفاظت از همة ماشين هاي صنعتي برنامه اي مشخص پيشنهاد كرد. عليهذا در اين مختصر سعي مي شود تا براي پاره اي از ماشين آلات صنعتي كه جنبة عمومي و از لحاظ حفاظت اهميت زيادتر دارند، مطالبي ارائه شود.

استفاده از ماشين هائي كه از نظر خطر آفريني داراي اهميت مي باشند، مستلزم اتخاذ تدابيري حفاظتي خاصي است، چرا كه در آغاز انقلاب صنعتي، استفاده از ماشين هاي مختلف خطرهاي زيادي را نيز در پي داشت.

اصولاً حفاظ ايمني براي ماشين آلات، اغلب توسط كارخانه هاي سازنده (http://www.pnu-club.com/pnu.1386.html) تعبيه مي گردد، ولي گاه ديده مي شود كه به سبب عدم آگاهي و پائين بودن آموزش، در روزهاي اوليه اين حفاظ هاي ايمني به دليل اين كه ظاهراً مانع و مزاحم توليد هستند، برداشته مي شوند كه كار نادرستي است. در بعضي از كشورها، رسيدگي به مؤثر بودن حفاظها و تأييد استفاده از آن ها، تحت نظر كميسيوني مركب از نمايندگان بازرسي كار، بيمه هاي اجتماعي، سازندگان ماشين آلات، خريداران و كارگران انجام مي گيرد. مثلاً در انگلستان، اين كميسيون راه حلهاي تازه اي براي حفاظت پرسهاي فلزي و ماشين آلاتي كه در نساجي و صنعت كائوچو مورد استفاده قرار مي گيرند، پيشنهاد نموده است. اين سيستم در هلند براي حفاظت آسانسوها و حمل و نقل و انبار كردن مايعات قابل اشتعال اعمال شده است.

اجراي تصميمات اين نوع كميسيون ها نه تنها در حل مسائل دشوار فني بلكه هنگامي نيز كه الحاق وسايل حفاظتي لازم عمل مهمي در قيمت تمام شده مواد و وسايل بوده (مثلاً در مورد آسانسورها) امتحان بسيار خوبي داده است و به انجام همكاري افراد دلسوز و علاقمند افزوده است.

- به طور كلي وسايل حفاظتي بايد طوري ساخته شود و مورد استفاده قرار بگيرد كه داراي شرايط زير باشد:
1- حفاظت را به طور مثبت و كامل تأمين نمايد.
2- از هرگونه وارد شدن به منطقه خطر (http://www.pnu-club.com/pnu.1386.html) پيشگيري كند.
3- موجب ناراحتي و اشكال براي شخصي كه از دستگاه استفاده مي كند، نگردد.
4- به طرز بيهوده اي به توليد ضرر نزند.
5- به طور خودكار، يا با حداقل كوشش به كار گرفته شود.
6- با دستگاه و كاري كه بايد انجام گيرد، تناسب داشته باشد.
7- بهتر است جزئي از ماشين باشد.
8- مانع روغنكاري، بازرسي، تنظيم و تعمير ماشين نگردد.
9- بتواند مدت طولاني با حداقل مراقبت مورد استفاده قرار گيرد.
10- در مقابل فرسودگي معمولي و ضربه مقاومت نمايد.
11- بادوام باشد و در مقابل آتش سوزي و مواد خورنده مقاومت نمايد.
12- خود يك عامل خطر نباشد (داراي اجزائي نباشد كه موجب حادثه گردد).
13- نه تنها در برابر مخاطرات احتمالي، بلكه در برابر حوادث پيش بيني نشده، نقش حفاظتي داشته باشد.

حال يكي از مهمترين و پركارترين دستگاه هاي صنعتي كه درصد زيادي از تلفات و خسارات جاني را به همراه دارد و بايد روي اين دستگاه ها بيشتر اعمال حفاظت شود و ذكر مي شود كه با اهميت ترين آن ها و راه هاي ايمن سازي آن ها بدين شرح است:

دستگاه هاي پرس:
پرس ها ماشين هايي هستند كه بر روي قطعه كار با فشار بدون ضربه كار مي كنند. آن ها براي شكل دادن فلزات مختلف، نظير خمكاري، مستقيم كردن، پرس، تزريق و كشش صفحات فلزي و همچنين به منظور جوش دادن قطعات در فشار زياد به كار برده (http://www.pnu-club.com/pnu.1386.html) مي شوند.
كليه پرسها داراي ميز كار هستند كه ممكن است ثابت يا متحرك باشند.

[Isooda]

به طور كلي براي تامين حفاظت در انواع پرس ها، با كارهاي مختلف، بايد اين اقدامات انجام شود:
الف- پرس ها بايد هر روز قبل از شروع به كار، مورد بازديد و آزمايش قرار گيرد.
ب- كليه وسايل انتقال نيرو، از قبيل چرخ دنده ها، فلكه ها، تسمه ها و چرخ هاي طيار، بايد حفاظ گذاري شود.
ج- پرس ها بايد مجهز به وسائلي باشند كه از براه افتادن بي موقع دستگاه جلوگيري كند. همچنين بايد داراي وسيله تك ضربه اي نيز باشند. وسائل تك ضربه اي براي تامين حفاظت كارگران نقش اساسي دارند. و دستگاه هاي ضد ضربه براي جلوگيري از خرابي خود ماشين پرس مورد استفاده مي باشند.

براي تامين حفاظت كارگران در مقابل خطرهاي ناشي از كار با پرسها، بايد به اين نكات توجه داشت:
1- تغذيه و تخليه اتوماتيك قطعات كار توام با حفاظ گذاري قسمت كشوئي كه مانع ورود دست كارگر به منطقه خطر شود.
2- محدود كردن كورس كشوئي به ميزان (http://www.pnu-club.com/pnu.1386.html) 8 تا 10 ميلي متر.
3- نصب صفحه هاي حفاظتي ثابت كه جلو كار را كاملاً مي پوشاند و از ورود دست كارگر به داخل منطقه جلوگيري مي كند.
4- استفاده از حفاظهاي رد كننده. عمل اين حفاظ طوري است كه موقع پائين آمدن تسمه، اهرم متحرك نيز كه به آن متصل شده، با سنبه پائين مي آيد و باعث مي شود كه دو اهرم موازي (كه به بدنه ثابت پرس به طور لولائي متصل شده اند) به سمت راست حركت كنند و چنانچه دست كارگر در منطقه خطر سنبه باشد، به وسيله لوله لاستيكي به سمت راست رانده مي شود و در محل بي خطري دركنار پرس، دست را بين دو قطعه قابل ارتجاع D و D' نگه مي دارد.
اين نوع حفاظ براي پرسهايي كه با سرعت متوسط كار مي كند مناسب مي باشد و در سرعت هاي بالا ضربه شديدي به دست وارد مي كند و براي پرسهاي سريع، استفاده از صفحات حفاظتي ثابت مناسب تر است.

محل و طرز نصب پرسها:
پرس ها بايد در محل هائي كه نور آفتاب به قدر كافي وجود داشته باشد نصب شوند و در هنگام شب، علاوه بر روشنائ محل كارخانه، بايد محل كار پرسها به وسيله لامپهاي مخصوص كاملاً روشن گردد.
بين يك پرس و پرس ديگر بايد حداقل 1 متر فاصله باشد.

حفاظ پدالها:
در موقع تنظيم سنبه و ماتريس يا تعمير آن ممكن است قطعه اي روي پدال بيفتد يا پا با پدال تماس پيدا كند و به طور ناگهاني پرس را به كار اندازد و ايجاد (http://www.pnu-club.com/pnu.1386.html) خطر كند.

براي جلوگيري از اين خطر نيز اقداماتي انجام شده است:
1- حفاظ مانع دار:
در سيستم حفاظ مانع دار (شكل 43)، چنانچه پا را روي پدال فشار دهند، پائين نمي آيد و عمل نمي كند. براي پائين آمدن پدال، بايد با نوك پنجه پا ضربه اي با قابل بزنيم كه در اين حالت مانع B از زير پدار رد مي شود و با فشار روي آن پائين مي آيد. پس از برداشتن پا از روي پدال، فنر تحت D، قاب A را به جلو رانده و مانع B كه با عمل فنر بالا رفته، زير پدال قرار مي گيرد.

2- حفاظ لولادار
در سيستم حفاظ لولادار، پدال در حالت عادي عمل نمي كند، براي به راه انداختن پرس كافي است آن را با پا حول محور گردانيده، به حالت افقي در آوريم و پس از آن روي پدال فشار دهيم.

3- حفاظ پوششي
در سيستم حفاظ پوششي، پوشش روي پدال قرار مي گيرد و مانع سقوط اشياء روي آن و به كار انداختن غير مترقبه ماشين مي گردد.

ايمني و حفاظت در مقابل آتش سوزي
آتش سوزي يكي از خطرناك ترين پديده هائي است كه خسارت جاني و مالي زيادي به وجود مي آورد. در بررسي آمارها و علل آتش سوزي هاي كشورهاي مختلف صنعتي چنين نتيجه (http://www.pnu-club.com/pnu.1386.html) گرفته شده است كه قريب 75 الي 80 درصد آتش سوزي ها قابل پيش بيني و پيشگيري مي باشند و چنانچه علاج واقعه قبل از وقع گردد، قريب از خسارات ساليانه ناشي از حريق كاسته مي شود كه رقم بسيار قابل توجهي است و براي بقيه بايد به موثرتين ادوات و تجهيزات آتش نشاني مجهز شد.

در اغلب اوقات هر حريقي با يك شعله يا جرقه كوچك آغاز مي شود كه اگر فوراً كشف شود، حتي مي توان با يك خاموش كننده دستي آن را مهار و خاموش كرد. لازمه (http://www.pnu-club.com/pnu.1386.html) اين كار، آشنائي با انواع خاموش كننده ها و همچنين طرز نگهداري و استفاده از آن هاست.

[Isooda]

احتراق (ايجاد آتش):
احتراق عبارت از تركيب سريع اكسيژن با مواد (http://www.pnu-club.com/pnu.1386.html) سوختني است و چون بيشتر موادي كه انسان با آن سر و كار دارد داراي كربن است (يعني تركيبي از مقداري آب و انيدريدكربنيك)، چنانچه سرعت عمل و حرارت كم باشد، تركيب آن با فلزات به صورت زنگ زدگي در مي آيد. احتراق وقتي به وجود مي آيد كه جسم (مايع يا جامد)، بر اثر حرارت به صورت بخار يا گاز در آيد و شعله اي كه در اين عمل ديده مي شود بر اثر سوختن همان گاز است. ادامه آتش سوزي بستگي به تأمين حرارت دارد و در غير اين صورت آتش خاموش مي شود.
به طور خلاصه براي آن كه عمل احتراق صورت گيرد بايد اكسيژن با ماده تركيب شود و در اين عمل حرارت نقش ميانجي را ايفاء مي كند. براي اينكه اين تركيب ادامه پيدا كند بايد اكسيژن (هوا) و حرارت مداوماً به محيط عمليات رسانده شود و به اين ترتيب هوا – حرارت و ماده موجب بروز آتش سوزي مي باشد. شركت اين سه عمل در فعل و انفعالات زنجيره اي توليد آتش كه به صورت يك مثلث نشان داده مي شود. (شكل 6) نتيجه فعاليت هاي اين سه عامل آتش سوزي، گرماي زياد، دودهاي تند و غليظ، (http://www.pnu-club.com/pnu.1386.html) و گازهاي مسموم كننده است.

طبقه بندي آتش:
با توجه به ماده سوختني، عمدتاً انواع آتش ها را به چهار نوع به شرح زير تقسيم مي كنند. آن گاه با توجه به انواع چهارگانه حريقها، براي خاموش كردن آن ها، وسايل و مواد لازم را به كار مي برند:

1- نوع اول كه به آن آتش هاي خشك گفته مي شود، آتش هايي است كه پس از آتش سوزي از خود خاكستر بر جاي مي گذارند. مانند: چوب، كاغذ، مقوا، پارچه، ذغال و امثالهم (نوع A).

2- نوع دوم آتش هايي كه از خود خاكستر باقي نمي گذارند. مانند آتش هاي حاصل از مايعات قابل اشتعال، مثل: مواد نفتي (بنزين، نفت، گازوئيل، مازوت و ...) الكل، روغنهاي صنعتي، رنگها و غيره (نوع B).

3- آتش هاي وسايل، آلات و ادوات برقي (نوع C).

4- نوع چهارم آتش هائي هستند كه از سوختن فلزات قابل اشتعال (مانند منيزيم، پتاسيم، آلومينيوم و غيره) بوجود مي آيند (نوع D).

عوامل ايجاد كننده آتش:
براي آن كه آتش به وجود آيد همان طور كه قبلاً توضيح داده شد، سه عامل ضروري است:
1- مواد قابل اشتعال
2- حرارت
3- هوا (اكسيژن)
از تشكيل اين سه عامل، مثلثي به نام مثلث آتش بوجود مي آيد. بدون اكسيژن هيچ چيز نمي سوزد و بدون مواد سوختني و بدون حرارت، آتش به وجود نمي آيد. اگر يكي از اين عاملها موجود نباشد حريق ايجاد نمي شود.
براي پيش گيري از حريق بايد كم و بيش يكي از عناصر را نابود ساخت. در تمام آتش سوزي ها دو عامل اكسيژن و مواد قابل اشتعال يقيناً موجود است، پس بايد بر سومين عامل يعني حرارت، دقيقاً نظارت كرد، تا از يك درجه پا فراتر ننهد.

حرارت به سه طريق به نقاط ديگر سرايت مي كند:
الف- روش مستقيم يا انتقال حرارت (جابجائي) – حرارت از طريق هوا از محلي به محل ديگر منتقل مي شود، مانند حرارت بخاري، رادياتور و سيستم حرارت مركزي.

ب- روش مستقيم يا انتقال حرارت (هدايتي) – حرارت از طريق اجسام غير عايق (هادي حرارت) مانند ميله آهني، جريان و هدايت مستقيم پيدا مي كند.

ج- روش تشعشع حرارتي (امواج حرارتي) – حرارت در عين داشتن شعله، داراي موج تشعشع است و مانند نور در هوا منتشر مي شود و امواج حرارتي، مستقيماً از نقطه اي به ساير نقاط منتقل مي شوند، مانند ذره بين كه امواج حرارتي خورشيد را در يك نقطه متمركز مي كند.

طريقه خاموش كردن آتش:
همانطور كه قبلاً گفته شد، براي آن كه آتش سوزي رخ (http://www.pnu-club.com/pnu.1386.html) دهد، وجود سه عامل هوا، حرارت و ماده سوختني در يك جا لازم است. حال اگر به روشي بتوان فقط يك عامل از اين عوامل را از محيط عمليات خارج نمود، ارتباط سه عامل قطع و آتش خاموش نخواهد شد. براي خاموش كردن آتش هاي طبقه بندي شده، روش هاي زير به كار برده مي شود.

1- طبقه A: بهترين طريقه جهت اطفاء حريقهاي طبقة A كه از سوختن مواد قابل اشتعال خاكسترزا بوجود مي آيند، از بين بردن ضلع حرارت مثلث آتش و استفاده از روش سرد كردن مي باشد، كه اقتصادي ترين و سريع ترين عامل، استفاده از آب است. آب تا خاموشي كامل آتش بايد مداوماً جريان داشته باشد.

2- طبقه B: مناسبترين و بهترين طريقه جهت اطفاء حريق هاي طبقة B كه بر اثر احتراق مايعات قابل اشتعال بوجود مي آيند و هيچ گونه خاكستري ندارند، از بين بردن ظلع اكسيرژن مثلث آتش، يعني خفه كردن مي باشد. در اين نوع آتشها، از كپسولهاي پودر گاز ئيدروكربورهاي هالوژنه، كف ها و ساير روش هاي خفه كردن، مانند استفاده از ماسه و شن و پتو و ... مي توان استفاده كرد.

3- طبقه C: بهترين طريقه جهت خاموش كردن آتش سوزي هاي برقي، طريقة قطع اكسيژن مثلث آتش به وسيله خفه كردن مي باشد. در اين طبقه از آتش سوزي ها اصولاً آب قابل استفاده نمي باشد و بهترني نوع كپسولهاي مورد استفاده، كپسول گاز CO2 و ئيدروكربورهاي هالوژنه مي باشد و از كف نمي توان استفاده كرد. البته از وسايل ديگر خفه كردن، مانند شن و ماسه يا پتوي خشك مي توان استفاده كرد. بايد توجه نمود كه قبل از هر گونه اقدام جهت خاموش كردن آتش، لازم است كه جريان برق قطع شود.

4- طبقه D: جهت خاموش كردن آتش فلزات قابل اشتعال از كپسولهاي مخصوص كه بستگي به نوع فلز دارد، استفاده مي گردد.

جدول (5) چگونگي عمل خاموش كننده ها را در آتش سوزيها نشان مي دهد. ضمناً (http://www.pnu-club.com/pnu.1386.html)بايد توجه داشت براي هر نوع آتش، از خاموش كننده خاص آن بايد استفاده شود تا موثر باشد.

[Isooda]

وسايل و لوازم اطفاء حريق:
با توجه به آشنا شدن يا چگونگي آتش و انواع طبقه بندي آن و طريق (http://www.pnu-club.com/pnu.1386.html) هاي خاموش كردن، به شرح وسايل و لوازم مبارزه با آتش مي پردازيم. ابتدائي ترين وسيله آتش نشاني سطل آب است، سطل آتش نشاني حدود 15 ليتر ظرفيت دارد و تنها تفاوت آن با سطلهاي معمولي، دسته اي است كه در زير آن نصب گرديده تا آب پاشيدن با آن با سهولت و فشار صورت بگيرد. اين سطل را كه به رنگ قرمز است، با قلاب يا چنگكي در محل مناسب آويزان مي كنند.

الف) سطلهاي شن و ماسه
سطلهاي شن و ماسه كه معمولاً به رنگ قرمز و جهت سهولت استفاده و حمل و نقل داراي دسته هستند، شن و ماسه را تميز نگه داري مي كنند. اين سطلها بايد مورد بازديد قرار گيرند تا چنانچه شن و ماسه بر اثر رطوبت و چسبندگي سفت شده باشند، تعويض گردد.

ب) خاموش كننده هاي دستي
خاموش كننده دستي به وسيله اي گفته مي شود كه براي مبارزه (http://www.pnu-club.com/pnu.1386.html) با آتش سوزي طرح و ساخته شده است و با حداكثر ظرفيت 14 كيلو يا 14 ليتر مواد خاموش كن، يك نفر به راحتي قادر به حمل و استفاده از آن است. انواع بزرگتر اين وسايل بر روي چرخ – ارابه يا خودرو قرار داده مي شود و يا به طور ثابت در اماكن نصب مي گردد.
- از خاموش كننده هاي دستي، با توجه به مواد اطفايي داخل آن، مي توان در لحظات اوليه شروع آتش سوزي و همچنين براي حريقهاي كوچك و موضعي استفاده كرد.

به طول كلي خاموش كننده ها از نظر مواد اطفائي داخل به پنج گروه تقسيم مي شوند:
الف- خاموش كننده هاي محتوي آب
ب- خاموش كننده هاي محتوي كف
پ- خاموش كننده هاي محتوي پودر
ت- خاموش كننده هاي محتوي گاز
ج- خاموش كننده هاي محتوي هالوژنه

الف) خاموش كننده هاي محتوي آب:
اين نوع خاموش كننده مخزني است كه از آب پر شده و در هنگام نياز تحت فشار گاز يا به وسيله پمپ دستي از نازل به خارج فوران مي كند. از اين كپسولها جهت اطفاء حريقهاي طبقه A استفاده مي شود.

ب) خاموش كننده هاي محتوي كف:
براي خاموش كردن اغلب آتش هاي نوع B مورد استفاده قرار (http://www.pnu-club.com/pnu.1386.html) مي گيرند، زيرا به سرعت روي آتش را پوشانده، مانع برخاستن گاز قابل اشتعال از روي مواد مي شود و همچنين با پوشاندن سطح مواد در حال اشتعال مانع رسيدن اكسيژن هوا به آتش مي شود و چون وزن مخصوص آن كمتر از وزن مخصوص مايعات قابل اشتعال است، لذا بر سطح آن شناور مي ماند و پائين نمي رود.

پ) خاموش كننده هاي محتوي پودر:
بيشتر براي خاموش كردن آتش نوع B بكار مي روند و در انواع و اقسام مختلف ساخته مي شوند. در اين نوع كپسولها مخزن كپسول حاوي موادي نظير بي كربنات سديم و يا بيكربنات پتاسيم است كه با اعمال مخصوص شيميائي به پودر خشك تبديل و پودر با فشار گاز CO2 و يا N2، يا به طور مستقيم و يا به وسيلة اعمال فشار توسط كپسول كوچكي به نام كاتريچ از نازل خارج مي شود.
هنگام خاموش كردن تجهيزات الكتريكي و الكترونيكي، چون تميز كردن دستگاه از پودر، بعد از خاموش كردن آتش، مشكل است و باعث اختلال در كار دستگاه مي شود، بهتر است از كپسول گاز CO2 استفاده نمود.
خاموش كننده هاي پودري بيشتر براي خاموش كردن حريقهاي فلزات قابل اشتعال، مانند سديم و پتاسيم و منيزيم به كار مي رود. خاموش كننده هاي پودري معمولاً با توجه به نوع پودر در مورد مصرف، براي اطفا، بيش از يك نوع حريق مورد استفاده قرار مي گيرند. مورد مصرف توسط شركت سازنده مشخص و بر روي بدنه نوشته و يا به وسيله حروف نشان داده مي شود.

ت) خاموش كننده هاي محتوي گاز:
در اين نوع كپسولهاي اطفاء حريق، گاز CO2 به صورت فشرده به مايع تبديل و به وسيله اعمال فشار بر روي دستگيره آن، راه خروج گاز به لوله نازل آزاد مي گردد و CO2 ¬تحت فشار از كپسول خارج مي شود. از اين كپسول بيشتر براي خاموش كردن حريقهاي طبقه B استفاده مي شود.

ج) خاموش كننده هاي محتوي هالوژنه:
مواد هالوژنه خاموش كن هايي هستند شامل يك يا چند اتم از يك عنصر هالوژن مانند فلوئور، كلر، برم و يد. وقتي اتم هيدروژن از يك ماده هيدروكربن مانند CH4 يا C2H6 با يك اتم يا چند اتم هالوژن عرض شود، خواص ماده متشكله به كلي تغيير مي كند.
مكانيسم خاموش كننده هاي محتوي هالوژنه تا اندازه اي به مكانيسم CO2 شباهت دارد. بدين معني كه به علت سنگين تر بودن از هوا، به سرعت روي حريق را پوشانده، جانشين هوا مي شود و ماده سوزان را از اكسيژن محيط محروم مي سازد.
اين مواد را در انواع حريق هاي ABC مي توان به كار برد، ولي چون كم و بيش سمي هستند (بخصوص بعضي از مواد كلردار در صورتي كه روي فلزا داغ پاشيده شوند توليد گازهاي سمي مهلك خواهند كرد)، لذا هيچ گاه در فضاي بسته نبايد مصرف شود، يا در صورت مصرف اولاً نبايد كسي در داخل محل باشد و ثانياً پس از عمل اطفاء محل، تهويه كامل شود و پس از تهويه افراد وارد محل شوند.
اين مواد معمولاً دي الكتريسيته نبوده و پس از مصرف هيچ اثري از خود به جا نمي گذارد و صدمه اي به دستگاه هاي ظريف الكتريكي و الكترونيكي وارد نمي كند.

به طور كلي براي استفاده از انواع خاموش كننده ها نكات زير بايد رعايت شود:
1- مناسب با وضعيت محل استفاده و به تعداد كافي تهيه شود.
2- نحوه استفاده از آن ها به افراد شاغل در انبار آموزش داده شود.
3- در مقاطع مختلف زماني لازم است همه چيز بازرسي و كارآئي آن ها تأييد شود.
4- در مكان مناسب، ثابت و معين قرار داده شود.

ديتكتورها:
ديتكتورها وسايلي هستند كه در سقف محلهاي مورد نياز نصب مي شوند و بر حسب نوع ديتكتور، وقوع آتش سوزي را در محل اعلام مي نمايند. ديتكتورها يك مدار الكتريكي را بر حسب نوع حساسيت خود بسته يا باز مي نمايند كه ضمن روشن شدن چراغ سيگنال تابلو كنترل، آلارم مربوط نيز به كار مي افتد. غالباً ديتكتورها با يكي از انواع خاموش كننده ها به كار مي روند كه ضمن اعلام خطر (http://www.pnu-club.com/pnu.1386.html)، به طور اتوماتيك در زمان اطفاء حريق داده و آتش خاموش شود.
ديتكتورها داراي انواع مختلف مي باشند، مانند ديتكتورهاي حرارتي، ديتكتورهاي دودي و ديتكتورهاي شعله اي.