alamatesoall
10-17-2012, 04:20 PM
انواع پرسش
پرسشهای باز و بسته:
پرسشهای باز به پاسخ دهنده اجازه می دهد هر گونه مایل است جواب بدهد.مثلا می توان از او خواست پنج نکته جالب و چالشی را درباره شغل خود بیان کند،یا انکه بگوید چه ویژگیهایی را در مورد سر پرستان و محیط کار خود دوست می دارد. ولی پرسش بسته از پاسخ دهنده می خواهد از میان گزینه هایی که پژوهشگر ارائه می کند یکی را بر گزیند.به طور مثال،پژوهشگر ده یا پانزده ویژگی را در زمینه جالب بودن و چالشی بودن شغل برای وی درج می کند و از او می خواهد پنج ویژگی را که وی می پسندد با رعایت اولویت بنویسد.تمام پرسشهایی که از مقیاسهای اسمی،ترتیبی یا لیکرت یا نسبتی استفاده می کنند از نوع بسته هستند.پرسش بسته به فرد کمک می کند تا با انتخاب یکی از گزینه های فراهم شده سریعتر تصمیم بگیرد.همچنین استخراج اطلاعاتی را که سپس باید تحلیل شود برای پژوهشگر ساده می کند. البته باید توجه کامل به عمل آید که گزینه های هر پرسش در عین حال که از یکدیگر مستقل هستند،در مجموع یک موضوع را در بر گیرند.
اگر مقوله های تکراری وجود داشته باشد یا همه گزینه های ممکن ارائه نشده باشد،ممکن است پاسخ دهنده دچار سر در گمی شود و امکان تصمیم گیری سریع از وی سلب شود.گاهی ممکن است برخی پاسخ دهندگان مقوله های موجود در پرسشنامه بسته را نا کافی و محدود بدانند و مایل باشند از خود مطالب دیگری را بیفزایند.بدین سبب بسیاری از پرسشنامه ها همواره در پایان به صورت پرسش باز از تکمیل کننده می خواهند هر مقوله یا مطلب دیگری را که لازم می داند بیفزاید. بدیهی است پاسخهای این پرسشهای باز را باید برای تحلیلهای بعدی تنظیم و دسته بندی کرد.
پرسشهای همراه با واژگان مثبت و منفی:به جای اینکه همه پرسشها را به صورت مثبت بنویسیم،شایسته است پرسشهایی همراه با واژگان منفی نیز در نظر گرفته شود تا گرایش پاسخ دهنده به علامت زدن در یک سمت مقیاس به حداقل برسد. به طور مثال فرض کنید برای اندازه گیری احساس کامیابی شش پرسش مطرح کرده ایم و یک مقیاس پنج قسمتی را به ترتیب از گزینه خیلی کم برابر با یک تا خیلی زیاد برابر با پنج به کار برده ایم. پاسخ دهنده ای که تمایل چندانی به تکمیل این پرسشنامه ندارد هنگامی که می خواهد به پرسشهایی که آمیزه ای از واژگان مثبت و منفی درآن وجود دارد به احتمال زیاد با آن در گیر می شود و گوش به زنگ می ماند. مثلا اگر برای پرسش مثبتی همچون«من احساس می کنم توانسته ام در شغل خودم کارهای مختلفی انجام دهم»او عدد 5 را علامت بزند دیگر نمی تواند برای پرسشی همچون«احساس نمی کنم که در شغلم خیلی کارامد باشم»که واژه ای منفی در خود دارد،همان عدد 5 را علامت بزند. حتی اگر چنین کاری هم بکند،پژوهشگر قادر است چنین سوگیری را کشف کند.یک پرسشنامه خوب آمیزه ای از پرسشهای همراه با واژگان مثبت و منفی را در خود دارد.
البته باید از کاربرد نفی مضاعف و زیاده روی در استفاده از واژه های«نه»و«فقط» خودداری کرد زیرا پاسخ دهنده دچار ابهام می شود.به طور مثال،بهتر است به جای «نیامدن به سر کار از آمدن به سر کار جالب تر است» بگوییم «سر کار آمدن چندان جالب نیست»یا انکه به جای «فقط باید به آدمهای قوی هیچ شربت تقویتی ندهیم» بگوییم «آدمهای قوی به شربت تقویتی نیاز ندارند»
پرسش های دو وجهی
پرسشهایی را گویند که احتمالا دو پاسخ دارند. از درج چنین پرسشهایی باید خودداری کرد و به جای آنها از پرسشهای جداگانه استفاده کرد. به طور مثال،پرسشی همچون«آیا فکر می کنید بازار خوبی برای این فرآورده وجود دارد و خوب فروش خواهد رفت؟» می تواند برای بخش نخست خود پاسخ«آری»و برای بخش دوم به دلایل مختلف پاسخ «نه» داشته باشد. در این گونه موارد بهتر است برای هر بخش یک پرسش جداگانه مطرح کنیم،که در این صورت امکان دارد هر دو پاسخ مثبت یا منفی یا اولی منفی دومی مثبت یا اولی مثبت و دومی منفی داشته باشد.
پرسشهای مبهم
پرسشهایی که حتی دو وجهی هم نیستند ممکن است به طور مبهم نگاشته شوند و پاسخ دهنده معنای آنها را به درستی درک نکند.نمونه قابل ذکر چنین است:«تا چه حد فکر می کنید خوشحالید؟»پاسخ دهنده شاید تردید کند که منظور خوشحالی از محل کار،کاشانه یا به طور کلی است.البته این پژوهش چون جنبه سازمانی دارد احتمالا او پرسش را به محل کار مرتبط میکند.ولی ممکن است پژوهشگر جنبه کلی خوشحالی و رضایت در زندگی روزمره را در نظر داشته است.بدین ترتیب،پرسشهای مبهم در خود سو گیری درونی دارند چرا که پاسخ دهنده ممکن است آنها را به گونه ای دیگر تفسیر کند و در نهایت مجموعه ای از پاسخ های نا درست را همراه می آورند.
پرسشهای مبتنی بر یادآوری گذشته
ممکن است برخی پرسشها پاسخ دهنده را بر آن دارند که تجربه هایی از گذشته خود را که برایش روشن نیستند به یاد آورد.پاسخ های چنین پرسشها هم می تواند همراه با سو گیری باشد.به طور مثال،از فردی که در سازمانی سی سال سابقه خدمت دارد می پرسند چه زمانی کار را در فلان واحد آغاز کرد و چه مدت طول کشید.
وی ممکن است پاسخهای درست را به یاد نیاورد یا به گونه ای پاسخ را رفع و رجوع کند. چنین اطلاعاتی را به سادگی می توان از پرونده استخدامی وی به دست آورد.
پرسشهای هدایت کننده:
پرسشها نباید به گونه ای نگاشته شوند که پاسخ دهنده را به دادن پاسخهایی هدایت کنند که مورد نظر پژوهشگر است. یک نمونه چنین است:«آیا فکر نمی کنید در این روزها که هزینه زندگی رو به افزایش است باید به حقوق کارکنان افزایش های چشمگیر تعلق گیرد؟»با پرسیدن چنین سوالی به پاسخ دهنده علامت می دهیم و او را زیر فشار می گذاریم که بگوید«آری» آمیختن پرسش با افزایش هزینه زندگی او را هدایت می کند که بگوید«نه،این گونه نیست مگر آنکه بهره وری آنان نیز افزایش یابد» راه دیگر برای پرسش سوال در مورد افزایش حقوق که در عین حال سو گیری کمتری را داشته باشد چنین است: «تا چه میزان موافقید که کارکنان باید افزایش حقوق بگیرند؟» اگر پاسخ دهنده فکر کند کارکنان استحقاق دریافت افزایش حقوق را به هیچ وجه ندارند پاسخ او «کاملا مخالفم»خواهد بود و اگر هم بر عکس فکر کند«کاملا موافقم»را بر می گزیند. چنانچه نظرش چیزی بین این دو حد باشد بر حسب میزان موافقت یا مخالفت خود گزینه دیگری را علامت می زند.
پرسشهایی که بار عاطفی دارند
نوع دیگری از سو گیری در پرسشها زمانی روی می دهد که آنها با احساسات و عواطف درآمیخته شوند. نمونه ای از پرسشهایی که بار عاطفی دارندچنین است:«آیا به نظر شما اگر اتحادیه کارگران تصمیم به برگزاری اعتصاب بگیرد تا چه میزان احتمال دارد که مدیریت موضع انتقامجویانه بگیرد؟» واژه های اعتصاب و انتقامجویانه دارای بار عاطفی هستند و مدیریت و اتحادیه را در دو قطب قرار می دهند،لذا پاسخ اینگونه پرسشها سو گیری شدیدی را با خود دارد. اگر این پرسش هدف دو گانه دارد. اگر این پرسش هدف دو گانه دارد،(1) افراد تا چه حد طرفدار اعتصاب هستند. آنان تا چه حد از بازتاب خصمانه مدیریت در صورت بروز اعتصاب بیم دارند،پس دو پرسش مجزا لازم است. چه بسا که کارکنان چندان با اعتصاب موافق نباشند و در عین حال این اعتقاد را هم نداشته باشند که در صورت برگزاری اعتصاب مدیریت به اقدام تلافی جویانه دست خواهد زد.
انواع پرسشنامه
پرسشنامه حضوری
هر گاه قرار باشد بررسی در سازمان کوچکی صورت گیرد و آمادگی و توانایی جمع کردن کارکنان در یک محل وجود داشته باشد تا به پرسشنامه ها پاسخ دهند،این اجرای حضوری بهترین روش گردآوری اطلاعات است. بزرگترین امتیاز این شیوه آن است که خود پژوهشگر یا یکی از اعضای گروه پژوهش می تواند شخصا پرسشنامه های تکمیل شده را در مدت زمانی کوتاه گرداوری کند و هر گونه تردیدی را که پاسخ دهندگان در مورد هر یک از سولات دارند بی درنگ بر طرف کند.همچنین پژوهشگر این فرصت را دارد که موضوع پژوهش را معرفی کند و پاسخ دهندگان را بر انگیزد که پاسخهای صادقانه بدهند.اجرای همزمان پرسشنامه برای گروه بزرگی از افراد در مقایسه با مصاحبه هم کم هزینه تر و هم سریعتر است و نیز اجرای آن به مهارتهای کمتری نیاز دارد.به دلیل مزیت هایی که بیان شد،هر گاه که میسر باشد بهتر است پرسشنامه را به صورت حضوری با گروهی از افراد اجرا کنیم.
با این همه سازمانها اغلب قادر نیستند یا تمایل ندارند گردآوری اطلاعات را در زمان کار اجرا کنند و از این رو راههای دیگری برای تکمیل و بازگرداندن پرسشنامه باید اندیشیده شود.در این گونه موارد می توان پرسشنامه ها میان افراد توزیع و در فرصتی دیگر آنها را شخصا دریافت کرد،یا آنکه آنها را همراه با پاکت تمبرداری که نشانی پژوهشگر بر آن درج است توزیع کرد و تا تاریخ معینی در خواست بازگرداندن آنها را نمود. غالبا پاسخنامه ای نیز برای سولات چند گزینه ای همراه با پرسشنامه ارسال می شود تا افراد آن را با مداد علامت بزنند. سپس آنها را پس از گردآوری به طور ماشینی و با استفاده از رایانه می خوانند و داده ها را جمع بندی می کنند. حتی می توان دیسک های حاوی پرسشها را برای افرادی که رایانه شخصی در اختیار دارند فرستاد.
پرسشنامه پستی
مزیت برجسته پرسشنامه پستی آن است که منطقه جغرافیایی گسترده ای را در بر می گیرد.
پرسشنامه ها از طریق پست برای پاسخ دهندگان ارسال می شود تا آنان هر گونه که راحت ترند آنها را تکمیل کنند. البته شمار پرسشنامه های برگشتی معمولا آن گونه نیست که انتظار می رود و گاهی بسیار اندک است. دشواری دیگر آن است که چنانچه پاسخ دهنده با ابهامی روبرو باشد آن را نمی توان بر طرف کرد.همچنین وقتی شمار پرسشنامه های برگشتی اندک باشد به دشواری می توان به نمونه ای دست یافت که نماینده جامعه خود باشد زیرا آنها که بدین بررسی پاسخ داده اند شاید کاملا با جامعه خود متفاوت باشند. با این همه برای افزودن بر شمار پاسخ دهندگان پرسشنامه های پستی فنون ویژه ای وجود دارد.فرستادن نامه های پیگیری همراه کردن یک انگیزنده مادی با پرسشنامه،ضمیمه کردن پاکت منضم به نشانی بازگشت و چسباندن تمبر بر آن و رعایت اختصار در تهیه پرسشنامه موثر خواهد بود.
اگر پژوهشگر در صدد گردآوری اطلاعات از افرادی است که تحصیلات اندک دارند،انتخاب پرسشنامه به عنوان یک ابزار با محدودیتهایی روبرو است.در صورت امکان افزودن عکس و تصویر به پرسشنامه در این گونه موارد مفید است. اما برای اکثر پژوهشهای مدیریتی در پی شناسایی متغیر ها و تعیین و تدوین مقیاسهایی اندازه گیری آنها پرسشنامه ابزاری مناسب برای گردآوری اطلاعات است.در مطالعات میدانی بررسیهای مقایسه ای و طرحهای تجربی برای اندازه گیری متغیر ها اغلب از پرسشنامه استفاده می شود.از انجا که در بررسیها به طور مرسوم پرسشنامه به کار گرفته می شود،آگاهی بر چگونگی طراحی آن ضروری است که ذیلا مجموعه ای از رهنمودها ارائه می شود.
payannameha
پرسشهای باز و بسته:
پرسشهای باز به پاسخ دهنده اجازه می دهد هر گونه مایل است جواب بدهد.مثلا می توان از او خواست پنج نکته جالب و چالشی را درباره شغل خود بیان کند،یا انکه بگوید چه ویژگیهایی را در مورد سر پرستان و محیط کار خود دوست می دارد. ولی پرسش بسته از پاسخ دهنده می خواهد از میان گزینه هایی که پژوهشگر ارائه می کند یکی را بر گزیند.به طور مثال،پژوهشگر ده یا پانزده ویژگی را در زمینه جالب بودن و چالشی بودن شغل برای وی درج می کند و از او می خواهد پنج ویژگی را که وی می پسندد با رعایت اولویت بنویسد.تمام پرسشهایی که از مقیاسهای اسمی،ترتیبی یا لیکرت یا نسبتی استفاده می کنند از نوع بسته هستند.پرسش بسته به فرد کمک می کند تا با انتخاب یکی از گزینه های فراهم شده سریعتر تصمیم بگیرد.همچنین استخراج اطلاعاتی را که سپس باید تحلیل شود برای پژوهشگر ساده می کند. البته باید توجه کامل به عمل آید که گزینه های هر پرسش در عین حال که از یکدیگر مستقل هستند،در مجموع یک موضوع را در بر گیرند.
اگر مقوله های تکراری وجود داشته باشد یا همه گزینه های ممکن ارائه نشده باشد،ممکن است پاسخ دهنده دچار سر در گمی شود و امکان تصمیم گیری سریع از وی سلب شود.گاهی ممکن است برخی پاسخ دهندگان مقوله های موجود در پرسشنامه بسته را نا کافی و محدود بدانند و مایل باشند از خود مطالب دیگری را بیفزایند.بدین سبب بسیاری از پرسشنامه ها همواره در پایان به صورت پرسش باز از تکمیل کننده می خواهند هر مقوله یا مطلب دیگری را که لازم می داند بیفزاید. بدیهی است پاسخهای این پرسشهای باز را باید برای تحلیلهای بعدی تنظیم و دسته بندی کرد.
پرسشهای همراه با واژگان مثبت و منفی:به جای اینکه همه پرسشها را به صورت مثبت بنویسیم،شایسته است پرسشهایی همراه با واژگان منفی نیز در نظر گرفته شود تا گرایش پاسخ دهنده به علامت زدن در یک سمت مقیاس به حداقل برسد. به طور مثال فرض کنید برای اندازه گیری احساس کامیابی شش پرسش مطرح کرده ایم و یک مقیاس پنج قسمتی را به ترتیب از گزینه خیلی کم برابر با یک تا خیلی زیاد برابر با پنج به کار برده ایم. پاسخ دهنده ای که تمایل چندانی به تکمیل این پرسشنامه ندارد هنگامی که می خواهد به پرسشهایی که آمیزه ای از واژگان مثبت و منفی درآن وجود دارد به احتمال زیاد با آن در گیر می شود و گوش به زنگ می ماند. مثلا اگر برای پرسش مثبتی همچون«من احساس می کنم توانسته ام در شغل خودم کارهای مختلفی انجام دهم»او عدد 5 را علامت بزند دیگر نمی تواند برای پرسشی همچون«احساس نمی کنم که در شغلم خیلی کارامد باشم»که واژه ای منفی در خود دارد،همان عدد 5 را علامت بزند. حتی اگر چنین کاری هم بکند،پژوهشگر قادر است چنین سوگیری را کشف کند.یک پرسشنامه خوب آمیزه ای از پرسشهای همراه با واژگان مثبت و منفی را در خود دارد.
البته باید از کاربرد نفی مضاعف و زیاده روی در استفاده از واژه های«نه»و«فقط» خودداری کرد زیرا پاسخ دهنده دچار ابهام می شود.به طور مثال،بهتر است به جای «نیامدن به سر کار از آمدن به سر کار جالب تر است» بگوییم «سر کار آمدن چندان جالب نیست»یا انکه به جای «فقط باید به آدمهای قوی هیچ شربت تقویتی ندهیم» بگوییم «آدمهای قوی به شربت تقویتی نیاز ندارند»
پرسش های دو وجهی
پرسشهایی را گویند که احتمالا دو پاسخ دارند. از درج چنین پرسشهایی باید خودداری کرد و به جای آنها از پرسشهای جداگانه استفاده کرد. به طور مثال،پرسشی همچون«آیا فکر می کنید بازار خوبی برای این فرآورده وجود دارد و خوب فروش خواهد رفت؟» می تواند برای بخش نخست خود پاسخ«آری»و برای بخش دوم به دلایل مختلف پاسخ «نه» داشته باشد. در این گونه موارد بهتر است برای هر بخش یک پرسش جداگانه مطرح کنیم،که در این صورت امکان دارد هر دو پاسخ مثبت یا منفی یا اولی منفی دومی مثبت یا اولی مثبت و دومی منفی داشته باشد.
پرسشهای مبهم
پرسشهایی که حتی دو وجهی هم نیستند ممکن است به طور مبهم نگاشته شوند و پاسخ دهنده معنای آنها را به درستی درک نکند.نمونه قابل ذکر چنین است:«تا چه حد فکر می کنید خوشحالید؟»پاسخ دهنده شاید تردید کند که منظور خوشحالی از محل کار،کاشانه یا به طور کلی است.البته این پژوهش چون جنبه سازمانی دارد احتمالا او پرسش را به محل کار مرتبط میکند.ولی ممکن است پژوهشگر جنبه کلی خوشحالی و رضایت در زندگی روزمره را در نظر داشته است.بدین ترتیب،پرسشهای مبهم در خود سو گیری درونی دارند چرا که پاسخ دهنده ممکن است آنها را به گونه ای دیگر تفسیر کند و در نهایت مجموعه ای از پاسخ های نا درست را همراه می آورند.
پرسشهای مبتنی بر یادآوری گذشته
ممکن است برخی پرسشها پاسخ دهنده را بر آن دارند که تجربه هایی از گذشته خود را که برایش روشن نیستند به یاد آورد.پاسخ های چنین پرسشها هم می تواند همراه با سو گیری باشد.به طور مثال،از فردی که در سازمانی سی سال سابقه خدمت دارد می پرسند چه زمانی کار را در فلان واحد آغاز کرد و چه مدت طول کشید.
وی ممکن است پاسخهای درست را به یاد نیاورد یا به گونه ای پاسخ را رفع و رجوع کند. چنین اطلاعاتی را به سادگی می توان از پرونده استخدامی وی به دست آورد.
پرسشهای هدایت کننده:
پرسشها نباید به گونه ای نگاشته شوند که پاسخ دهنده را به دادن پاسخهایی هدایت کنند که مورد نظر پژوهشگر است. یک نمونه چنین است:«آیا فکر نمی کنید در این روزها که هزینه زندگی رو به افزایش است باید به حقوق کارکنان افزایش های چشمگیر تعلق گیرد؟»با پرسیدن چنین سوالی به پاسخ دهنده علامت می دهیم و او را زیر فشار می گذاریم که بگوید«آری» آمیختن پرسش با افزایش هزینه زندگی او را هدایت می کند که بگوید«نه،این گونه نیست مگر آنکه بهره وری آنان نیز افزایش یابد» راه دیگر برای پرسش سوال در مورد افزایش حقوق که در عین حال سو گیری کمتری را داشته باشد چنین است: «تا چه میزان موافقید که کارکنان باید افزایش حقوق بگیرند؟» اگر پاسخ دهنده فکر کند کارکنان استحقاق دریافت افزایش حقوق را به هیچ وجه ندارند پاسخ او «کاملا مخالفم»خواهد بود و اگر هم بر عکس فکر کند«کاملا موافقم»را بر می گزیند. چنانچه نظرش چیزی بین این دو حد باشد بر حسب میزان موافقت یا مخالفت خود گزینه دیگری را علامت می زند.
پرسشهایی که بار عاطفی دارند
نوع دیگری از سو گیری در پرسشها زمانی روی می دهد که آنها با احساسات و عواطف درآمیخته شوند. نمونه ای از پرسشهایی که بار عاطفی دارندچنین است:«آیا به نظر شما اگر اتحادیه کارگران تصمیم به برگزاری اعتصاب بگیرد تا چه میزان احتمال دارد که مدیریت موضع انتقامجویانه بگیرد؟» واژه های اعتصاب و انتقامجویانه دارای بار عاطفی هستند و مدیریت و اتحادیه را در دو قطب قرار می دهند،لذا پاسخ اینگونه پرسشها سو گیری شدیدی را با خود دارد. اگر این پرسش هدف دو گانه دارد. اگر این پرسش هدف دو گانه دارد،(1) افراد تا چه حد طرفدار اعتصاب هستند. آنان تا چه حد از بازتاب خصمانه مدیریت در صورت بروز اعتصاب بیم دارند،پس دو پرسش مجزا لازم است. چه بسا که کارکنان چندان با اعتصاب موافق نباشند و در عین حال این اعتقاد را هم نداشته باشند که در صورت برگزاری اعتصاب مدیریت به اقدام تلافی جویانه دست خواهد زد.
انواع پرسشنامه
پرسشنامه حضوری
هر گاه قرار باشد بررسی در سازمان کوچکی صورت گیرد و آمادگی و توانایی جمع کردن کارکنان در یک محل وجود داشته باشد تا به پرسشنامه ها پاسخ دهند،این اجرای حضوری بهترین روش گردآوری اطلاعات است. بزرگترین امتیاز این شیوه آن است که خود پژوهشگر یا یکی از اعضای گروه پژوهش می تواند شخصا پرسشنامه های تکمیل شده را در مدت زمانی کوتاه گرداوری کند و هر گونه تردیدی را که پاسخ دهندگان در مورد هر یک از سولات دارند بی درنگ بر طرف کند.همچنین پژوهشگر این فرصت را دارد که موضوع پژوهش را معرفی کند و پاسخ دهندگان را بر انگیزد که پاسخهای صادقانه بدهند.اجرای همزمان پرسشنامه برای گروه بزرگی از افراد در مقایسه با مصاحبه هم کم هزینه تر و هم سریعتر است و نیز اجرای آن به مهارتهای کمتری نیاز دارد.به دلیل مزیت هایی که بیان شد،هر گاه که میسر باشد بهتر است پرسشنامه را به صورت حضوری با گروهی از افراد اجرا کنیم.
با این همه سازمانها اغلب قادر نیستند یا تمایل ندارند گردآوری اطلاعات را در زمان کار اجرا کنند و از این رو راههای دیگری برای تکمیل و بازگرداندن پرسشنامه باید اندیشیده شود.در این گونه موارد می توان پرسشنامه ها میان افراد توزیع و در فرصتی دیگر آنها را شخصا دریافت کرد،یا آنکه آنها را همراه با پاکت تمبرداری که نشانی پژوهشگر بر آن درج است توزیع کرد و تا تاریخ معینی در خواست بازگرداندن آنها را نمود. غالبا پاسخنامه ای نیز برای سولات چند گزینه ای همراه با پرسشنامه ارسال می شود تا افراد آن را با مداد علامت بزنند. سپس آنها را پس از گردآوری به طور ماشینی و با استفاده از رایانه می خوانند و داده ها را جمع بندی می کنند. حتی می توان دیسک های حاوی پرسشها را برای افرادی که رایانه شخصی در اختیار دارند فرستاد.
پرسشنامه پستی
مزیت برجسته پرسشنامه پستی آن است که منطقه جغرافیایی گسترده ای را در بر می گیرد.
پرسشنامه ها از طریق پست برای پاسخ دهندگان ارسال می شود تا آنان هر گونه که راحت ترند آنها را تکمیل کنند. البته شمار پرسشنامه های برگشتی معمولا آن گونه نیست که انتظار می رود و گاهی بسیار اندک است. دشواری دیگر آن است که چنانچه پاسخ دهنده با ابهامی روبرو باشد آن را نمی توان بر طرف کرد.همچنین وقتی شمار پرسشنامه های برگشتی اندک باشد به دشواری می توان به نمونه ای دست یافت که نماینده جامعه خود باشد زیرا آنها که بدین بررسی پاسخ داده اند شاید کاملا با جامعه خود متفاوت باشند. با این همه برای افزودن بر شمار پاسخ دهندگان پرسشنامه های پستی فنون ویژه ای وجود دارد.فرستادن نامه های پیگیری همراه کردن یک انگیزنده مادی با پرسشنامه،ضمیمه کردن پاکت منضم به نشانی بازگشت و چسباندن تمبر بر آن و رعایت اختصار در تهیه پرسشنامه موثر خواهد بود.
اگر پژوهشگر در صدد گردآوری اطلاعات از افرادی است که تحصیلات اندک دارند،انتخاب پرسشنامه به عنوان یک ابزار با محدودیتهایی روبرو است.در صورت امکان افزودن عکس و تصویر به پرسشنامه در این گونه موارد مفید است. اما برای اکثر پژوهشهای مدیریتی در پی شناسایی متغیر ها و تعیین و تدوین مقیاسهایی اندازه گیری آنها پرسشنامه ابزاری مناسب برای گردآوری اطلاعات است.در مطالعات میدانی بررسیهای مقایسه ای و طرحهای تجربی برای اندازه گیری متغیر ها اغلب از پرسشنامه استفاده می شود.از انجا که در بررسیها به طور مرسوم پرسشنامه به کار گرفته می شود،آگاهی بر چگونگی طراحی آن ضروری است که ذیلا مجموعه ای از رهنمودها ارائه می شود.
payannameha