کاربرد بررسی های آماری در فراینذ کنترل کیفیت

[Borna66]

مقدمه



تاريخچه كيفيت و كنترل كيفيت به زمانهاي خيلي دور برميگردد . از زماني كه كارخانجات شروع به رقابت كردند، مصرف كنندگان محصولات را با هم مقايسه كرده و جذابترين را انتخاب مي نمودند (به استثناي محصولات انحصاري) اگر كارخانه اي حس ميكرد كه رقيب سود بيشتري كسب ميكند، تلاش ميكرد وضعيت خود را از طريق افزايش سطح كيفيت محصول خروجي و يا كاهش قيمت بهبود دهد.
اماكنترل كيفيت آماري بطور نسبي علم جديدي محسوب ميشود . سابقه علم آمار به ۲ يا سه قرن اخير بر ميگردد و بيشترين پيشرفت آن به قرن بيستم مربوط است . اولين كاربردها ي آمار در ستاره شناسي، فيزيك، بيولوژي و علوم اجتماعي بود.با شروع انقلاب صنعتی در اواسط قرن هیجدهم ماشین های تولیدی کم کم جایگزین ابزار و مهارتهای فردی افراد هنرمند و صنعتگر گردید. با پیدایش روشهای جدید و پیچیده اشتیاق به تولید افزایش یافت و بدین ترتیب نیاز به کنترل کیفیت نیز ابعاد تازه ای پیدا نمود.
پایه و اساس کنترل کیفیت آماری به مفهوم امروزی آن، طی سالهای دهه 1920 گذاشته شد. استفاده از روشهای کنترل کیفیت آماری، کلیه صنایع کارخانه ها را در راستای بهبود بهر ه وری، جلوگیری از تولید اقلام معیوب، جلوگیری از تنظیم های غیرضروری و آگاهی از فرآیند یاری می رساند. طبق تجربیات متمادی، واحدهای تولیدی که از روشهای کنترل کیفیت آماری بهره می برند، از بازده قابل توجهی نسبت به سایرین برخوردارند. امروزه دیدگاهی مهندسی در صنایع مختلف حاکم بوده و دیگر از بافت کارگاهی و تجربی گذشته خبری نیست. سودآوری، دریافت گواهینامه های استاندارد داخلی و بین المللی، تامین نیازهای مشتریان از نظر تنوع طراحی، استحکام و زیبایی، واحدهای تولیدی را بر آن داشته تا از تکنیکهای کنترل کیفیت آماری به عنوان اهرم و وسیله سهل الوصول برای بهبود کیفیت محصولات وفرآیندهای تولیدی کارخانه استفاده نمایند. از دید دیگر می توان گفت که روشهای کنترل کیفیت آماری در صنایع گوناگون بوسیله کنترل تمامی مشخصه ها از مواد اولیه تا محصول نهایی باعث می شوند تا ضایعات و دوباره کاری ها و همین طور هزینه ها به حد قابل قبولی رسیده و در نتیجه عمر مفید فرآورده ها نیز افزایش یابد.
آقای ادبلیو شوهارت ( 1924 )، اصول کاربرد نمودارهای کنترل را در صنعت معرفی کرد. این نمودارها مانند یک آزمون، فرضیه تحت کنترل بودن فرآیند را از لحاظ آماری بررسی می کنند، به این معنا که قرار گرفتن یک نقطه خارج از حدود کنترل بیانگر رد چنین فرضیه ای است. داج و رومینگ( 1928) ، روش نمونه گیری جهت پذیرش یا رد را ارائه کردند. استانداردهای امریکا milstd برای بازرسی اقتصادی فراورد ههای تولیدی توسط ارتش آمریکا در سال 1934 تدوین گردیدند.
صنايع كشور ما نيز اخيرا در پي رواج سيستمهاي مديريت كيفيت از جمله استانداردهاي سريiso 9000 به فنون كنترل كيفيت آماري روي آورده اند اما مشكلي كه اغلب ايشان با آن مواجه اند اين است كه معمولا مكان،زمان وشرايط استفاده ازاين فنون براي استفاده كنندگان روشن نبوده وگاها بكار گيري غلط،بي موقع،شتابزده و نامناسب از اين ابزارها خود مشكلي را بر معضلات سازما ن خواهد افزود .در واقع مساله اصلي كه بايد براي استفاده كنندگان روشن باشد آن است كه براي حل مشكلات سازمان، از ميان فنون مختلف آماري بايد از كدام ابزار، چه موقع، چگونه و كجا استفاده نمود تا بتوان افزايش كيفيت را با كاهش هزينه توام نمود.
از جمله تحقیقات اولیه که در کشور ما انجام گرفت می توان به این موارد اشاره کرد:آقای محمدرضا مهرگان ( 1366 )، به بررسی کاربرد کنترل کیفیت در صنایع ریسندگی پرداخته و پس از تعیین مشخص ههای کنترل در یک خط تولید کارخانۀ ریسندگی بوسیلۀ

استانداردهای milstd نحوۀ بازرسی مشخصه های مهم محصول نهایی را تشریح و ارزیابی نمود. آقای جواد زینالی ( 1376 )، به بررسی طراحی و توسعۀ یک سیستم کنترل کیفیت یکپارچه در یک واحد صنعتی کارگاهی پرداخت و دریافت که اگر کنترل کیفیت آماری و کنترل فرآیند آماری با یک سیستم اطلاعاتی که قابل مستندسازی است ادغام شود، کاربردهای بسیار مطلوبی پیدا خواهد کرد.

[Borna66]

به طور کلی می توان نتیجه گرفت که استقرار و کاربرد نظام کنترل کیفیت آماری در خصوص مواد اولیه، کالای در جریان ساخت و محصول نهایی، موجبات ارتقاء کیفی و افزایش عمر مفید محصولات را به همراه داشته است. هدف از این مطالعه، استفاده از نظام کنترل کیفیت آماری به منظور حصول اطمینان از کیفیت مطلوب مواد اولیه و محصولات است.

ماهیت کنترل کیفیت




تعریف کیفیت

در یک کارخانه هیچ کس در مطلوب بودن کاهش هزینه ها تردیدی ندارد ولی ممکن است در نظر بعضی تولید کنندگان این مطلب که بهبود کیفیت باعث تقلیل هزینه ها می شود مورد تردید باشد. معمولا چون اینگونه افراد کیفیت را فقط در طراحی خوب و ظاهر مناسب و مانند اینها می دانند ممکن است بر روی نظر خود اصرار ورزند، ولی باید توجه داشت که اگر محصول نتواند وظیفه خود را انجام دهد، عمر کافی نداشته باشد ، یا از ظاهر خوبی برخوردار نباشد رضایت مشتری را از دست می دهد. بنا براین مفهوم گسترده کیفیت را رضایت و خواست مصرف کننده تعیین می کند. به طور کلی کیفیت محصول را به صورت "خصوصیات مهندسی و تولیدی محصول که درجه ارضا خواسته های مصرف کننده را تعیین می کند." تعریف مینمایند.



گروهبنديكيفيت

كيفيتطراحي(Quality of Design): شامل طراحی خوب و مناسبی از محصول است
كيفيتانطباق(Quality of Conformance)•: یعنی طرح با اجرای صحیح توسط بخش های تولیدی کارخانه به ثمر برسد.
كيفيتعملكرد( Quality of Performance):به معنای پوشش دادن خواسته های مشتری است.
كيفيت طراحي وكيفيت انطباق مربوط به داخل سازمان بوده ، بطوريكه ابزار متداول بهبود كيفيتطراحي ،طراحي آزمايشات(DOE) وابزارمتداول بهبود كيفيت انطباق ،كننرل آماري فرآيند(SPC) ميباشد .كيفيت عملكرد مربوط به خارج از سازمان بوده ومفهوم آن اين
است كه محصول تا چه حد توانستهخواسته ها ي مشتري را در عمل پوشش دهد ابزار متداول مورد استفاده در اين مبحث( QED) می باشد.


تعريف كنترل

عبارت است از مجموعه عملياتي شامل اندازه گيري يا آزمايشهايي كه بر روي يك فرآورده انجام گيرد تا مشخص شود که مشخصات و ويژگيهاي آن فرآورده با مشخصات استانداردها مطابقت داشته باشد در سيستم كنترل كيفيت، كنترل داراي وظايف ديگري هم است :
1- تعيين منبع يا عامل بوجود آورنده نقص يا اشكال
2- برطرف كردن منبع يا عامل بوجود آورنده اشكال
3- پيش بيني هاي لازم براي جلوگيري از ظاهر شدن منبع ياعامل بوجود آورنده اشكال


تعريف كنترل كيفيت

مجموعه اي از عملياتي (برنامه ريزي، هماهنگي و اجرا) است كه جهت نگهداري و يا بهبود كيفيت و تو ليد در سطحي بسيار اقتصادي انجام شود بنحوي كه رضايت مصرف كننده را داشته باشد .


اهداف کنترل کیفیت

هدف کنترل کیفیت تامین یک سیستم موثر برای تمرکز تمام اقدامات سازمان در جهت ایجاد ، حفظ و بهبود کیفیت محصول و انجام کارهای تولیدی ، توزیع ، و خدماتی در اقتصادی ترین سطحی که به رضایت مصرف کننده منجر شود، می باشد. هر سیکل کنترل شامل اقدامات زیر می باشد:
1. تعیین استاندارد ها : تعیین عملکرد مطلوب، میزان دوام و استاندارد های هزینه ای محصول
2. ارزیابی عملکرد : مقایسه عملکرد محصول ساخته شده با استانداردها
3. اقدام اصلاحی : انجام اقدامات اصلاحی در صورت عدم رعایت استانداردها
برای بهبود کنترل باید دائما سه جنبه محصول یعنی استاندارد های هزینه ای ، عملکرد محصول و مقدار دوام آن مورد توجه قرار گرفته و در جهت بهبود هر یک اقدامات لازم صورت گیرد.



نقشفنونآماريدرچرخهحياتمحص ول

تصميم گيري صحيح و علمي بدون وجود اعداد و ارقام غير ممكن خواهد بود،استفاده از فنون آماري مي تواند سازمان را درجهت شناسائي و حل مشكلات ياري دهد .ضمن آنكه تغيير پذيري نيز موضوعي مي باشد،كه باعث افت در كيفيت خواهد شد .اين تغيير پذيري را ميتوان در ويژگيهاي قابل اندازه گيري محصولات وفرآيندها مشاهده نمود وميتوان ديد كه در مراحل مختلف چرخه حيات محصولات از تحقيق بازار گرفته تا ارائه خدمات بعد از فروش وجود دارد .فنون آماري ميتواند به اندازه گيري ،توصيف ،تحليل ،نفسير وتعين الگوي اين نوع تغيير پذيري ، حتي هنگامي كه داده هاي نسبتا محدودي وجود دا رد كمك نمايد ،بنابراين فنون آماري به حل وحتي پيشگيري ازمشكلات كمك كرده وزمينه بهبود مداوم را در سازمان فراهم مي كند.


معرفیابزارهای آماری
کنترل کیفیت

ابزارهای آماری کنترل کیفیت که به ابزارهای «کنترل کیفیت جامع» نیز مشهور می‌باشند برای کشف، تجزیه و تحلیل و ارائه راه حل برای مسائل و مشکلات آموزش داده می‌شوند
در زیر به معرفی مختصر برخی از این ابزارها می‌پردازیم:
· برگ ثبت داده ها:
برگه‌ای ساده برای ثبت سریع، آسان و طبقه بندی شده داده ها در همان جایی که تولید می‌شوند.مثل برگه‌ای برای ثبت نوع و دفعات وقوع وقفه در انجام کار. در ابتداي انجام SPS غالبا” داده‌ها بايد جمع‌آور يشوند و براي دسته‌بندي و شكل‌دهي اين اطلاعات در برگه‌هايي كه در قالب معين طراحي شده‌اند انجام مي‌پذيرد و برگه‌ها ثبت فراواني نقش بسزايي در اجراي SPS ايفا مي‌كند.
· نمودار مسطح یا دایره ای:
این نمودار برای نشان دادن نسبت بین اجزاء بکار می‌رود.

· هیستوگرام:
نمودار ساده‌ای برای نشان دادن اندازه یک متغیر در طول زمان می‌باشد. مثل تعداد ضایعات محصول در طی یک سال کاری. در همین نمودار ساده، توزیع آماری داده ها از نظر نرمال بودن ، کشیدگی داده ها به چپ یا راست و ...قابل تشخیص است.این نمودار نوعي نمودار ميله‌اي مي باشد كه به توسط داده‌ها مي تواند يك فرايند را تشريح نمايد. در هيستوگرام تصويري از داده‌ها با سه ويژگي به نمايش گذاشته مي‌شود.
الف – شكل توزيع فراواني داده‌ها
ب – مكان باتمايل مركزي توزيع
ج – پراكندگي توزيع

· نمودار راداری:
نوعی از نمودار خطی است. با این تفاوت که نمودار مزبور بجای اینکه نسبت به محور ترسیم شود، نسبت به یک نقطه مرکزی ترسیم می‌شود.
· نمودار پراکندگی: نمودار پراکندگی برای تشخیص بود یا نبود ارتباط بین دو متغیر و میزان این ارتباط به کار می‌رود. یکی از متغیرها بر روی

· محور افقی محور(X) و دیگری بر روی محور عمودی (محور (Y) رسم می‌شود. فشردگی نقاط میزان ارتباط دو متغیر و جهت نقاط نحوه ارتباط متغیرها را نشان می‌دهد. اگر نقاط در داخل صفحه پراکنده باشند یعنی ارتباطی با یکدیگر ندارندو هرچه بیشتر نزدیک به خط راست باشند یعنی ارتباط بین متغیرها بیشتر است.
· نمودار جریان:
اینگونه نمودارها برای تشریح رسمی عملیات فرآیند بکار می‌روند و می‌توانند مراحل تکراری یا فعالیتهای بحرانی در فرآیند را

نشان دهند. بعلاوه با استفاده از یک نمودار جریان می‌توان ارتباط عملیاتهای یک فرآیند را نشان داد.. نمودار جریان می‌تواند افراد را در جهت شناخت بیشتر از جزئیات فرآیندهای بحرانی یاری دهد.

· نمودار علت و معلول:
زماني كه يك عيب، اشكال و يا اشتباه شناسايي مي شود، بايد علل بالقوه و بالفعل آنها تعيين گردد، در مواقعي كه علل بروز مشكل واضح نيست نمودار علت و معلول که نمودار استخوان ماهي هم نامیده می‌شود مي تواند ابزار به شدت مفيدي براي شناسايي اين علل باشد زیرا براي عموم ما فكر كردن با نمودار ساده تر از آن است كه به ذهن خود متكي باشيم، از اين نمودار همچنين مي توان به عنوان ابزاري در بحث و گفتگو استفاده كرد.

[Borna66]

رسم نمودار علت ومعلول:

مرحله اول: مشخص ساختن معلول يا مشخصه كيفي، معلول همان عيب يا نقصي است كه به عنوان هدف بهسازي مطرح شده است.مرحله دوم: رسم استخوان پشت: يك محور باريك و بلند از چپ به راست به طرف مستطيل مرحله اول را رسم كنيد.
مرحله سوم: رسم استخوانهاي بزرگ. اين استخوانها، علتها و فاكتورهاي اصلي هستند كه مي توان آنها را به صورت زير طبقه بندي كرد.
تكنيك M4 شامل: الف- عوامل مربوط به انسانها ب- عوامل ماشيني ج- عوامل مربوط به مواداوليه ؛ د- عوامل مربوط به روش كارتكنيك P4شامل: الف- عوامل مكاني ب- عوامل سيستمي و برنامه ها ج- عوامل انساني، كاركنان د- عوامل سياستگذاري و خط مشي سازمان.
تكنيك S4 شامل : الف- محيط؛ ب- تامين كننده، تهيه كننده؛ ج- سيستم؛ د- مهارتها
شایان ذکر است برای هر یک از تکنیک‌های فوق چک لیست هایی تهیه شده و موجود است.
مرحله چهارم: پس از تعيين علتها و فاكتورهاي اصلي با استفاده از تكنيك هاي اعلام شده نوبت به شناسايي عاملهاي موثر و جزيي تر است.براي اين كار استخوان بزرگ را به استخوانهاي فرعي (استخوان متوسط) و استخوان متوسط را مجدداً به استخوانهاي فرعي ديگر (استخوانهاي كوچك) و به همين ترتيب استخوانهـــاي مويي تقسيم بندي تقسيم بندي مي كنيم. ذكر اين نكته مهم است كه سلسله مراتب علتها را آنقدر ادامه دهيد تا به علتهايي برسيد كه بتوان مستقيماً درمورد رفع آنها راه حل را اجرا كرد و نيز در پاره اي از موارد علتهاي ريشه اي و بنيادي در دو يا چند استخوان مويي از زير استخوان متوسط تكرار مي شوند.
مرحله پنجم: علتها را موردبررسي مجدد قرار دهيد تا هيچ عاملي فراموش نشده باشد.
مرحله ششم: موثرترين و مهمترين «علت» يا «علتها» را از ميان ساير عوامل انتخاب كرده و آن را در يك شكل بيضي قرار دهيد تا

نسبت به ساير علتها مشخص شود.
مرحله هفتم: كليه اطلاعات ضروري روي نمودار ثبت گردد و به طوركلي رسم نمودارها بدون ثبت اطلاعات فاقد هويت و ارزش است، اطلاعات ضروري يك نمودار همانند اطلاعات شناسنامه اي يك شخص است؛ يعني هر نمودار بايد حداقل داراي عنوان، شماره، تاريخ، مكان و نام شخص يا گروه تهيه كننده باشد.
غالباً روش انتخابي برای تجزيه و تحليل، ايجاد توفان فكري در يك گروه متشكل از نمايندگان و كارشناسان قسمتهاي مختلف و افرادي است كه بالقوه با آن مشكل ارتباط دارندكار رسم نمودار بايد توسط رهبر گروه يا شخص باتجربه اي انجام شود كه بتواند جلسه توفان فكري را هدايت كند.
برخی نکات در این زمینه :1. تمامي علتهاي احتمالي موثر در ايجاد مشكل را بر روي نمودار علت - معلول قرار دهيد، علتها را به ترتيب درجه نزديكي در ايجاد مسئله بر روي استخوانهاي بزرگ، متوسط، كوچك، مويي و... نمودار علت و معلول نمايش دهيد
2. تمامي علتهاي احتمالي واردشده روي نمودار علت - معلول را براساس دانش فني و تجربه كارشناسان موردبررسي قرار دهيد و آنهايي را كه به نظر مي رسد تاثيرات بيشتري روي معلول دارند يعني آن دسته از علتهايي كه بايد به جمع آوري اطلاعات درموردشان پرداخت، از بقيه متمايز كنيد.
3. بـراي تعيين سلسله مراتب علتها از تكنيك «5 چرا» استفاده شود؛ مثلا چرا ماشین از کار افتاد؟ به علت سوختن فیوز بر اثر بار زیاد. چرا بار ماشین بیش از حد بود؟ چون روغن یاتاقان کافی نبود. چرا روغن یاتاقان کافی نبود؟ چون پمپ روغن درست کار نمی کرد. چرا پمپ روغن درست کار نمی کرد؟ چون محور پمپ روغن فرسوده بود. چرا محور پمپ روغن فرسوده بود؟ چون گرد و خاک به داخل روغن راه
یافته است.
4.علتهاي واقعي را نه براساس حدس و گمان بلكه براساس مستندات واقعي و مدارك صحيح و دقيق (آمار و اطلاعات) شناسايي كنيد
5. تحقيق كنيد كه آيا بين هريك از علتها و معلولها همبستگي وجود دارد. به بررسي رابطه بين علتها نيز بپردازيد.
· جلسات توفان فکری
در این روش، هریک از اعضای جلسه به طور آزادانه پیشنهاداتشان را برای حل مشکل مطرح شده بیان می‌دارند. پیشنهادها به طور خلاصه روی تخته نوشته می‌شوند. در اين روش توجه به نكات زير ضروري است:
1.هيچ نظري به هیچ وجه نبايد مورد انتقاد قرار گيرد زیرا هر نظری هرچند مضحک و غیرعملی می‌تواند زمینه ظهور فکری نو در ذهن سایر حضار را فراهم آورد. تک تک پیشنهادها در پایان جلسه مورد بررسی قرار خواهند گرفت.
2. هر پیشنهادی که ارائه می‌شود بايد بر روي تابلو طوري نوشته شود كه همه بتوانند آن را مشاهده كنند.
3. فردی به عنوان دبیر جلسه مسئول نوشتن پیشنهادها می‌باشد
4. فردی از اعضای گروه مسئولیت مدیریت جلسه را بر عهده دارد تا اظهار نظرها از موضوع مورد بحث خارج نشده ، انتقادی صورت نگیرد و به طور کلی قوانین جلسه رعایت شوند.
5. همه بايد بر روي طرح موضوع يا مشكل تعيين شده، اتفاق نظر داشته باشند.
6.ارائه ایده ها و نظرات بصورت گردشی می باشد در هر نوبت فقط یک ایده باید بیان گردد و در صورت عدم وجود ایده ای با گفتن واژه "بعدی" نوبت به دیگری واگذار می شود.

· نمودار پارتو :
نمودار ميله است كه براي حل مسئله كه مستلزم منظم شدن همه مناطق مشكل يا منابع تغييرات بر اساس سهم آنها در هزينه و يا در ايجاد تغييرات نهايي مي‌باشد و نموداري است كه با فراواني از بزرگترين تا كوچكترين و بصورت مقايسه‌اي مورد استفاده مي‌باشد و نمودار پارتو به نام اقتصاددان ايتاليايي نامگذاري شده است .ويلفرد پارتو (VilfredPareto) در مطالعات خود متوجه شد كه در كشور بيست درصد از جمعيت ,هشتاد درصد از ثروت را در اختيار دارند .اين حقيقت امروزه به نام “اصل 20/80 ” معروف است .معمولا” در فرايند هشتاد درصد از خطاها از فقط بيست درصد از نوع خطاها نشات مي گيرند .بنابراين چنانچه بيست درصد از علت خطاها از ميان برده شونـد ,هشتاد درصد از مشكلات حل خواهد شد و فرايند به طور قابل ملاحظه اي بهبود خواهد يافت .
براساس اصل پارتو حدود 80 درصد نتايج از20درصد علل ناشي مي شود. به عبارت ديگر اگرچه براي مسائل موجود، علل بسيار زيادي وجود دارد ولي تعداد كمي حائز اهميت است و مناسبتر خواهد بود آن دسته از علل که بیشترین اثر را بر بروز مشکل می‌گذارند مشخص شود نمودار پارتو يك نمودار ميله اي است كه علل مشكلات به وجود آمده را با فراواني آن مقايسه مي كند، در نمودار پارتو از زواياي مختلف مي توان به يك مساله نگاه كرد .
چگونگي رسم نمودار پارتو:
براي رسم نمودار پارتو انجام مراحل زير ضروري است :
مرحله اول : ابتدا مشخص كنيد كه كدام مسائل براي رسيدگي هستند و چطور اطلاعات وداده ها را بايد جمع آوري كرد.
الف - تصميم بگيريد كدام مسائل را مي خواهيد رسيدگي و برطرف كنيد، مثال مواردنقص ، زيانهاي پولي ، حوادث قابل اتفاق .
ب - مشخص كنيد كه چه داده هايي لازم است جمع آوري شود و چطور آنها را طبقه بندي كنيد، مثال باتوجه به موارد نقص ، فرآيند كار، ماشين ، كارگر و روش ، موارد غيرمهم وجزيي را تحت عنوان ساير طبقه بندي كنيد.
ج - روش جمع آوري داده هاو دوره زماني جمع آوري آن را مشخص كنيد.
مرحله دوم : يك برگه كنترل ''برگه ثبت اطلاعات '' مناسب طراحي كنيد.
مرحله سوم : بعد از علامت گذاري و ثبت موارد مشاهده شده در برگه كنترل فراواني آنها رابه دست آوريد.
مرحله چهارم : يك جدول توزيع فراواني شامل تمام موارد فهرست شده ، ستونهاي فراواني ، فراواني تجمعي ، درصد فراواني و درصد فراواني تجمعي تهيه كنيد.
مرحله پنجم : جدول توزيع فراواني را برحسب تعداد به ترتيب غيرنزولي مرتب كنيد. لازم به ذكر است كه مورد ساير، يا غيرو را در آخرين سطر جدول قرار دهيد. مورد فوق نبايدخيلي بزرگتر از ساير موارد باشد.
مرحله ششم : يك محور افقي و دو محور عمودي رسم كنيد:
الف - محور افقي : اين محور را به تعدادي فواصل يكسان شامل تمام موارد، تقسيم بندي كنيد.
ب - محور عمودي سمت چپ : اين محور را از صفر تا n ''جمع كل داده ها'' مدرج كنيد.
ج - محور عمودي سمت راست : اين محور را از صفر تا100 ''درصد كل '' مدرج كنيد.
مرحلههفتم : يك نمودار ستوني رسم كنيد.
مرحله هشتم : منحني فراواني تجمعي ، منحني پارتو را رسم كنيد، براي اين كار ارزشهاي تجمعي را در بالاي سمت راست ستون مربوط به هر طبقه با نقطه اي مشخص كرده وسپس اين نقاط را به يكديگر وصل كنيد.
مرحله نهم : تمام اطلاعات ضروري را روي نمودار ثبت كنيد:
الف - اطلاعات مربوط به نمودار شامل عنوان ، واحد، نام رسم كننده نمودار، موارد بامعني و...
ب - اطلاعات مربوط به داده ها شامل دوره زماني ، محل جمع آوري داده ها، موضوع ،جمع كل داده ها و...

مزاياي استفاده از نمودار پارتـو:
- شناسايي عوامل مهمي كه رفع آن ها اثر قابل ملاحظه اي در حل مسائل و بهبود فرايند دارند .
- سادگي عملكرد .
- تمركز بر روي مشكلاتي كه از بين بردن آنها هشتاد درصد از مشكلات را رفع خواهد كرد .
براي داده‌هاي وصفي از نمودار پارتو و داده‌هاي كمي از هيستوگرام استفاده مي‌شود.

[Borna66]

نمودارهای کنترل از مهمترين و پيچيده‌ترين ابزار آماری نمودارهاي كنترل مي باشند . در اين نمودارها مي توان نوسانات فرآيند را تحت كنترل دراورد.انتخاب نمودار های کنترل بر اساس نوع داده و حجم نمونه است.حالت تحت کنترل بودن ، حالت طبیعی یک فرایند تولید نیست ؛ بلکه دستاوردی است که باید با تلاش و کوشش مستمر و از طریق از بین بردن تک تک علل متغیر های متعدد بدان دست یافت .

نمودارهای کنترل نمایانگر عملکرد فرآیند بر اساس نمونه گیری در یک فاصله زمانی می‌باشند. مثلا براساس علم آمار اگر شش نقطه متوالی در نمودار درحال افزایش یا کاهش باشند یا 9 نقطه متوالی در یک طرف خط مرکز (میانگین) قرار گیرد یا ... پدیده‌ای غیر عادی رخ داده است.

از نمودارهای کنترل برای پیش بینی چگونگی عملکرد فرآیند تحت شرایط پایدار استفاده می‌شود. این نمودارها را می‌توانبرای مشخص کردن علل قابل تشخیص یا عمومی و علل تصادفی یا ویژه استفاده نمود. علل قابل تشخیص امکان ردیابی، کاهش و یا حذف در فرآیند تولید را دارند. علل تصادفی یا ویژه اثر غیرقابل پیش بینی برگرفته‌های فرآیند داشته و قابل تشخیص نمی باشند. علل به دو دسته تصادفی (ویژه) یا قابل تشخیص (عمومی) تقسیم می‌شوند. علل عمومی یا قابل تشخیص از خود سیستم منشاء گرفته و بر عملکرد کلی بصورت آماری و قابل پیش بینی تأثیر می‌گذارند. نمونه علل قابل تشخیص (عمومی) شامل میزان دقت استانداردهای کاری، میزان آموزش ارائه شده به پرسنل یا تناسب موارد اولیه مورد استفاده در فرآیند می‌باشد.
علل تصادفی (ویژه) متغیرهایی هستند که جزئی از سیستم محسوب نشده و اثر مجزا و غیر قابل پیش بنی آماری بر خروجی ها دارند. علل تصادفی (ویژه) اکثراً بصورت ایستگاهی در یک عملیات ویژه، دستگاه یا محموله موارد اتفاق می‌افتند. یک محموله مواد خراب، خراب شدن یک دستگاه یا کارگر جدیدی که ضوابط و مقررات را بصورت صحیح رعایت نمی کند، نمونه هایی از علل تصادفی می‌باشند. بعضی از مواقع ریشه یک علت تصادفی قابل تشخیص نبوده یا می‌تواند منعکس کننده یک رخداد آماری غیر معمول باشد.

· نمودار برداری:
این نوع نمودارها برای نشان دادن مراحل لازم جهت اجرای یک برنامه بکار می روند و شامل نمودارهای مسیربحرانی و فن ارزیابی و بازنگری برنامه می شوند.



كنترلكيفيتآماري

براي بهبود عملكرد سامانه ها (محصولات وفرآيندها)در صنايع كشور ما وكشورهاي در حال توسعه اغلب از روشها وشاخصهاي متعارفي مانند بررسي درصد اقلام معيوب ،هزينه هاي ضايعات و اصلاحي،شاخصهاي قابليت فرآيند واطلاعات مربوط به ضمانت

وخدمات استفاده ميشود كه همگي پس از طراحي وتوليد قا بل شناسائي هستند .نتيجه بكارگيري اين معيارها كه بعد از وقوع قابل شناسائي ميباشند،انجام فعاليتهاي واكنشي يعني انجام اقدامات اصلاحي است .بطوريكه اين اقدامات شامل جداسازي محصولات، كشف مشكل،حذف ويا جلوگيري از تكرار آن ميباشد كه به روشهاي بهبود(كنترل )كيفيت حين ساخت معروف هستند .با در نظر داشتن سه جنبه مختلف كيفيت،يعني كيفيت طراحي ،كيفيت انطباق وكيفيت عملكردميتوان گفت عمده هدف روشهاي بهبود كيفيت حين ساخت ،كيفيت انطباق محصولات بوده واين روشها توانائي بهبود چشمگيري را در سامانه ندارند .بنابراين در يك توسعه پايدار واز منظ ر مسائل فني مهندسي،اينگونه معيارهاي ارزيابي كيفيت كه فعاليتهاي واكنشي را بعد از طراحي وتوليد يك محصول مي طلبد شاخصهاي ضعيفي را براي ايجاد و بهبود كيفيت در مراحل مختلف تحقق يك محصول ارائه ميدهد .در حاليكه يك صنعت پويا نياز به معيارهاي ارزيابي وفنون بهبود كيفیتی دارد كه بتواند فعاليتهاي كنشي(فعاليتهاي ايجاد وبهبود كيفيت وپيشگيري از مشكلات )را در مراحل چرخه تحقق محصول(طراحي محصول،انتخاب مواد،طراحي فرآيند ساخت محصول،ساخت محصول) موجب شود بطوريكه اين روشها بتوانند جنبه هاي كيفيت طراحي وكيفيت عملكرد محصولات را نيز بهبود دهند. لذا درادامه ساختار اجرائي طراحي آزمايشات وكنترل آماري فرآيند بعنوان ابزارهايon line و off lineكنترل كيفيت آماري تشريح خواهند شد
· طراحيآزمايشاتچيست؟
در آزمايش ما معمولا يك يا چند فاكتور را به طور آگاهانه تغيير داده تا اثر اين تغيير را در پاسخ يا پاسخها مشاهده كنيم . مبحث طراحي آزمايشات يك روش بسيار كارا به منظور انجام آزمايشات مي باشد بطوري كه داده هاي بدست آمده قابل تجزيه و تحليل آماري بوده و نتايج در سطح اطمينان معيني ارائه مي گردند. ضمن ا دراين روش مسيرهاي بعدي انجام آزمايشات به منظور
بهينه سازي معين مي شوند، در طراحي آزمايشات ما مي توانيم بيشترين اطلاعات را با كمترين تعداد دفعات انجام آزمايش بدست آوريم.
طراحي آزمايشات با تعيين اهداف و فاكتورهاي مؤثر بر اهداف شروع شده و سپس اهداف در غالب يك معادله رياضي مدل مي شوند.
· مدلعمومييكفرآيند
در يك فرآيند كه مي توان آنرا به جعبه اي سياه تشبيه نمود كه ما از اتفاقاتي كه درون آن مي افتد بي خبريم(شكل ١) معمولا“ با يك يا چند فاكتور گسسته يا پيوسته قابل كنترل، و يك يا چند پاسخ مواجه هستيم. با فرض مستقل بودن پاسخها و همچنين مستقل بودن عوامل ق ابل كنترل در مدلسازي به دنبال اين هستيم كه خروجيها و وروديها را(پاسخها و فاكتورها) با حداقل خطا در قالب يك مدل رياضي به هم وصل كنيم. ضمن اينكه ممكن است ما در فرآيند با عوامل غير قابل كنترل گسسته اي چون تنوع ماشين آلات، فرسودگي تدريجي ماشين آلات، تنوع اپر اتورها … و عوامل غير قابل كنترل پيوسته اي چون دما، رطوبت و … مواجه باشيم . عوامل قابل كنترل و غير قابل كنترل در حقيقت همان نيروي انساني، مواد، ماشين آلات، روش كار، سيستم اندازه گيري و عوامل محيطي مي باشند.



· كاربردهاوفوايد DOE چيست؟
1.انتخاببينگزينهها(آزمايشا� �مقايسهاي)
تأمين كننده A بهتر است يا تأمين كننده B؟ آيا كاليزورxاز كاتاليزورهاي موجود بهتر است؟ اينها و بيشمار گزينه ديگر وجود دارد كه ما نياز به انتخاب آنها داريم . در واقع اين همان آزمايشات تك عاملي مي باشد كه ما با توجه به ميانگين و رنج مشاهدات قادر به انتخاب گزينه مورد نظر خواهيم بود . آزمايشات مقايسه اي مفيد خواهند بود براي :

- انتخاب بين گزينه ها براي مقايسات اوليه در ناحيه محدود
- انتخاب بين گزينه ها به منظور ايجاد اطمينان در ناحيه وسيع

2.تعيينپارامترهايكليديطراح يمحصولكهبرعملكردآناثرگذار ند.(طرحهايغربالي)
در بين فاكتورهاي موثر در يك مسأله بعضي از آنها بسيار مهم و بقيه اثر كمتري بر روي هدف دارند . دراين روش ما قادر خواهيم بود اطلاعاتي راجع به فاكتورهايي كه اثرات مهمي بر روي پاسخ مي گذارند كسب نمود و از ميان تعداد زيادي عامل آنهايي كه نياز به مطالعه بيشتري دارند شناسايي نمود و با توجه به نمودارهاي كنترلي روند آنها را بررسي و در محدوده مورد نظر حفظ نمائيم. طرحهاي غربالي روشي اثر بخش با كمترين تعداد آزمايش براي تعيين فاكتورهاي مهم فرآيند مي باشند و درمواردي كه هدف به كارگيري روشهاي سطح پاسخ باشد در گام اول معمولااز اين طرحها استفاده مي شود.

3.مدلنمودنفرآيندبااستفادها زروشسطحپاسخ
گاها “ علاوه بر شناخت متغيرهايي كه بر روي پاسخ اثر مي گذارند اهداف ديگري نيز مد نظر قرار مي گيرند كه براي تأمين آنها نياز به مدل نمودن فرآيند داريم. اين اهداف شامل:
الف)بههدفمعينيرسيدن
در بعضي فرآيندها نياز داريم كه مقدار پاسخ به اندازه معيني بوده و تغييرات آن كم باشد در اين حالت بهترين راه مدل نمودن فرآيند و بررسي رفتار آن مي باشد . به عنوان مثال يك ماشين كه با تازگي تعمير شده است براي آنكه مشخصه كيفي محصول برابر با اندازه اسمي بوده و از توليد ضايعات جلوگيري گردد نياز به تنظيمات كوچكي دارد(. شكل ٢) اين موضوع را به روشني بيان مي كند.

ب)ماكزيمميامينيممنمودنيكپ� �سخ
در فرآيند ه ايي كه سالها با آن كار نموده ايم اين احساس وجود دارد كه هر فاكتور در مقدار بهينه خود قرار دارد و خروجي فرآيند بهينه است در صورتيكه با بكارگيري طراحي آزمايشات و مدل نمودن و بهينه سازي آن مي توان شرايط بهينه واقعي را يافت . (شكل ٣) مسير بهينه سازي را در روش سطح پاسخ نشان مي دهد.

ج)كاهشتغييراتدرپاسخ
در شرايطي ممكن است فرآيند در حالتي قرار گيرد كه مقدار اسمي پاسخ آن در وضعيت مطلوب بود ه ولي تغييرات پاسخ زياد باشد در اين حالت بايد فاكتورهايي كه عامل اصلي تغييرات هستند را شناسايي و با استفاد ه از SPCتغييرات آنها را محدود و يا فرآيند را به ناحيه ديگري شيفت نمود . ضمن اينكه استفاده از نمودارهاي سطح پاسخ و يا كانتورها مي تواند مؤثر واقع گردد . شكلهاي(٤)نشان دهنده كاهش تغييرات در پاسخ ميباشد.

د)مقاومنمودنفرآينددربرابر� �غييرات
محصولي كه در شرايط كنترل شده توليد شده، قرار نيست در شرايط آزمايشگاهي مورد استفاده قرار گيرد بلكه وقتي دست مشتري رسيد مشتري ممكن است در هر شرايطي از آن استفاده كند به عنوان مثال استارت ماشين بايد در شرايط مختلف دما قابل استفاده باشد بعبارتي استارت بايد در برابر تغييرات دما مقاوم باشد.
ه)بهينهسازيچندهدف
در يك محصول يا يك فرآيند هيچ گاه با يك مشخصه كيفي مواجه نيستم و معمولا “ به اين گونه است كه به دنبال بهينه سازي چند هدف مي باشيم و اهداف نيز غالبا “ با هم متناقض هستند . در اينجا بايد بالانسي بين هاي كيف ي بوجود آيد و با فدا نمودن بعضي از اهداف بتوانيم به شرايط بهينه كلي دستيابي پيدا كنيم .يكي از روشهاي حل مسائل چند هدفه تلفيق سطوح پاسخها يا همان روش گرافيكي است . مدلهاي حاصله در روش سطح پاسخ كه اغلب درجه يك و دو مي باشد گاهي اوقات پاسخگوي رفتار فرآيند نبوده و لازم است در مدل ،ازتوابع رياضي مختلفي استفاده نمود دراين حالت براي دسترسي به مدل واقعي و تخمين پارامترها مي توان از روش رگرسيون استفاده نمود.
4.فوايدديگر
از جمله فوايد ديگر DOEمي توان امكان تجزيه و تحليل محصول رقبا در مبحث مهندسي معكوس، بهبود باز ده، كاهش و هزينه، آناليز تلرانس و كاهش زمان توسعه نام برد كه اين موارد در واقع در دل مباحث فوق جاي دارند.

· گامهاياجرايطراحيآزمايشات
الف)انتخابپروژه
يك طرح بهينه سازي يا يك مسأله توليدي را به منظور حل در نظر بگيريد و بودجه لازم را براي پروژه تخصيص دهيد.
ب)شناختكاملمسأله
به منظور شناخت كامل مسأله در جلسه طوفان فكري با حضور واحدهاي مهندسي، تضمين كيفيت، ساخت، بازاريابي، مديريت ارشد، مشتري و اپراتورها كليه وروديها و شرايط حاكم بر مسأله را بررسي كنيد.
ج)تعيينمتغيرهايپاسخ
- متغيرهاي پاسخ بايد به گونه اي انتخاب شوند كه اطلاعات مفيدي را از پروسه تحت مطالعه ارائه كنند.
- متغيرهاي پاسخ بايد نسبت به يكديگر مستقل باشند به عنوان مثال از انتخاب نسبت دو مقدار به عنوان متغير پاسخ بپرهيزيد.
- نحوه اندازه گيري متغيرهاي پاسخ بايد شفاف بوده و واحد اندازه گيري تعيين شود.
- حتي الامكان از جمع آوري داده هاي وصفي بپرهيزيد چون براي تحليل آنها داده هاي زيادي مورد نياز خواهد بود.
- اهميت هر هدف را تعيين نمائيد.


- مشخص كنيد حدود بالا و پائين اهداف مهمتر است يا مقادير اسمي از آنها؟
د)ترسيمنمودارهاياستخوانما� �ي
در يك جلسه طوفان فكري با حضور اپراتورها، واحدهاي مهندسي، ساخت، تضمين كيفيت و مديريت نمودار استخوان ماهي اهداف را ترسيم كنيد.
ه)تعيينفاكتورهايطراحيوسطو� �آنها
- فاكتورهاي امكان پذير و دخيل در طراحي با توجه به نمود ار استخوان ماهي كدامند؟
- كداميك از فاكتورها از بقيه مهمترند؟
- آيا فاكتورها نسبت به هم مستقلند؟
- توجه كنيد كه تعداد فاكتورها و سطوح آنها با توجه به بودجه در نظر گرفته شود ضمن اينكه به جاي انجام آزمايشات وسيع در مراحل اوليه، ناحيه آزمايشات را ابتدا محدود در نظر گرفته و سپس به صورت مرحله اي بهينه سازي را ادامه دهد و توصيه مي شود در مرحله اول انجام آزمايشات بيش از ٢٥ درصد منابع صرف نگردد.
-دامنه تغييرات فاكتورها را تعيين كنيد.
و)عواملاغتشاشراتعيينكنيد.
-عوامل غير قابل كنترل كدامند؟
- چگونه مي توان محصول را در برابر عوامل غير قابل كنترل غير حساس نمود؟
-چگونه مي توان اثر عوامل غير قابل كنترل را كاهش داد؟
ز)طرحآزمايشراتعيينكنيد.
انتخاب طرح آزمايشات به تعداد فاكتورها و هدف از انجام آزمايشات بستگي دارد ولي ميزان منابع در اختيار ميزان خطاي نوع II و I قابل قبول نيز در انتخاب نوع ط رح بي تأثير نيست .جدول( ١)مي تواند راهنماي مناسبي براي تعيين نوع طرح آزمايش باشد

ح)تعيينتعدادتكرارها
مطمنا“ هر چه تعداد تكرارها براي هر آزمايش بيشتر باشد ميزان اطمينان از نتايج بيشتر خواهد بود.
ط)بلوكبنديوياتصادفينمودن
به منظور حذف و يا كاهش اثر عوامل غير قابل كنترل از بلوك بندي و يا تصادفي سازي استفاده نمائيد.
ي)دقتوصحتسيستماندازهگيرير� �برايتخمينمدلبررسينمائيد.
براي اينكه بتوانيم مدل مناسبي را براي پاسخها پيش بيني كنيم بايد شرايط ذيل را فراهم كنيم.
-آيا سيستم اندازه گيري شما براي تمام پاسخها قابليت دارد؟
-اينكه بعد از اجراي آزمايشات متوجه شديم كه سيستم اندازه گيري قابليت نمايش تغييرات مورد نظر را ندارد حالت بسيار بدي خواهد بود لذا با توجه به مبحث تجزيه و تحليل سيستمهاي اندازه گيري قابليت سيستم را ارزيابي و بعد آزمايشات را انجام دهيد.
-آيا فرآيند تحت كنترل است؟
-فرآيندي كه بر روي آن طراحي آزمايشات صورت مي گيرد بايد تحت كنترل آماري باشد بعبارتي بايد عوامل مشكل ساز فرآيند شناسايي شده و به عنوان فاكتورهاي طرح آزمايشات در نظر گرفته شوند لذا انجام SPC قبل از DOE توصيه مي شود.
-آيا فرآيند با يك مدل قابل تقريب است؟
پاسخها بايد بگونه اي باشند كه مدل آنها با حداقل خطا قابل تقريب باشند يعني تغييرات زياد در پاسخ مدل را پيچيده و يا گاها “ ايجاد آنرا غير ممكن مي سازد .

ك)تخصيصفعاليتها
-تعيين كنيد چه كسي مسئول انجام چه كاري است؟
- فعاليتها بايد چگونه انجام شود؟
-كارها چه موقع بايد انجام شوند؟

ل)آزمايشاتراانجامدهيد.
- در حين اجراي آزمايشات از تغييرات برنامه ريزي نشده مثل تعويض اپراتورها بپرهيزيد.
- داده هاي واقعي را جمع آوري كنيد و از خلاصه كردن يا ميانگين گرفتن ازداده ها بپرهيزيد.
- هر اتفاقي كه مي افتد ثبت كنيد.
- چك كنيد كه آزمايشات طبق شرايط خواسته شده انجام شده و انجام آنها نيز در عمل امكانپذير باشد.
-بعد از انجام آزمايشات فرآيند را به حالت اوليه برگردانيد.
م)نتايجراتجزيهوتحليلنمائي� �.
براي تجزيه و تحليل نتايج از روشها و نمودارهاي مختلفي ميتوان استفاده نمود:
-نمودار اثرات اصلي عاملها
- نمودار اثرات متقابل عاملها
- نمودار پارتو براي بررسي ميزان اثر عوامل اصلي و اثرات متقابل
-نمودار تابع توزيع پاسخ
- نمودار پاسخ در برابر زمان(به منظور بررسي احتمال اثر گذاري گذشت زمان بر روي پاسخها)
- نمودار پاسخ در برابر سطوح فاكتورها با توجه به ميزان اثرگذاري فاكتورها
كه براي تجزيه وتحليل بهتراستفاده از نرم افزارهاي زير توصيه ميشود:
Statgraf (dos & win), Echip, Minitab, Doepack,Statistica, Multisimplex,Qualitek-4&..
ن)نتايجحاصلهراصحهگذارينما� �يد.
وقتي كه نتايج تحليلها بدست آمد بايد مطمئن شويم كه آيا اين نتايج در عمل واقعًا مناسب است يا خير؟ وبا توجه به اينكه تحت كنترل بودن فر آيند بسيار مهم است تست نتايج بايد حداقل ٣ مرتبه انجام شود چنانچه نتايج تست با نتيجه مورد انتظار ما تفاوت داشت:
١- كنترل كنيد تغييري از زمان جمع آوري و تحليل داده ها تا به حال صورت نگرفته باشد.
٢- مطمئن شويد شرايط واقعي براي اجرا را فراهم كرده ايد.
٣- مدل را مجددًا براي يافتن شرايط بهينه چك كنيد.
و اگر بعد از طي گامهاي فوق باز هم نتيجه نگرفتيد از داده ها استفاده نموده و آزمايش ديگري را طرح ريزي کنید.
س)نتايجپروژهراارائهنمودهو� �اتوجهبهنظرتيممطالعهبعدير� �پيشنهادكنيد:
* ارائه نتايج به مديريت بايد شامل موارد زير باشد:

-آنچه كه انجام داده ايد، دليل اينكه آن كار را انجام داده ايد،آنچه را يافته ايد،وصرفه جويي حاصله به زبان پول باشد.
-وضعيت فعلي و ميزان بهبود را در صورت عملي شدن پروژه بيان كنيد.
- نمودار بهبود را ترسيم و ارائه نمائيد.
* در ارائه نتايج به تيمي كه در اجراي پروژه شما را ياري نموده اند به موارد ذيل اشاره كنيد:
-جزئيات ميزان اثر گذاري فاكتورها، جدول ANOVAو …
- تشريح نحوه بدست آوردن شرايط بهينه و چگونگي اثرگذاري عوامل اغتشاش بر روي شرايط بهينه
- جزئيات نتايج را براي پيشنهاد مطالعه بعدي بين اعضا توزيع كنيد.

[Borna66]

ساختاراجرائيكنترلآماريفرآ يند

هما نطور كه ملاحظه ميكنيد spcدر اغلب مراحل چرخه حيات محصول مورد استفاده قرار گرفته و نقش مهمي را در بهبود كيفيت دارد،لذا در ادامه به تشريح جايگاه آن خواهيم پرداخت. هفت ابزار كنترل آماري فرآيند عبارتند از برگه هاي كنترل،نمودار پارتو،نمودار همبستگي ،نمودار هاي ك نترلي،هيستوگرام،نمودار تمركز نقصها ، نمودار استخوان ماهي كه شكل شماره(7)مراحل
استفاده از اين ابزارها وارتباط آنها با ساير فنون آماري نشان ميدهد .همانطور كه مشخص است بعد از تشكيل كميته اجرائي،لازم است محل اجراي spc از طريق fmea ،doe ،qfd ويا تجزيه وتحليل نمو دارهاي پارتو انتخاب شود .فاز بعدي كار جمع آوري اطلاعات براي ترسيم نمودار استخوان ماهي ميباشدكه براي آن ميتوان از نمودار تمركز نقصها ويا برگه هاي كنترل استفاده نمود،قبل ازجمع آوري داده ها بايد به كمك msa ازصلاحيت سيستم اندازه گيري(كيفي يا كمي)اطمينان حاصل كرد. در اين مرحله كميته اجرائي(در صورت نياز) به كمك نمودار همبستگي روابط علت ومعلولي تدوين شده در نمودار اسخوان ماهي را بيشتر تحليل ميكند و چنانچه نياز باشد اثر همزمان بيش از يك علت را روي معلول بررسي كند از doe استفاده خواهد نمود .ممكن است نتيجه مورد نظر در اين مرحله يا بعد از ترسيم chart runبدست آيد و ديگر نيازي به ادامه كار نباشد.
در صورت نياز به استفاده از نمودار هاي كنترلي، شكل شماره ( ۸) نحوه انتخاب نمودار كنترلي مناسب را با توجه به نوع داده ها،تعداد نمونه ها و .... ارائه ميكند .بعد از انتخاب نمو داركنترلي مناسب سيكل حذف علل خاص و عام به منظور تحت كنترل قراردادن و ايجاد توانائي در فرآيند ادامه يافته وسپس نمودار كنترلي مبنا ترسيم خواهد شد .دراين مرحله،با توجه به حدود كنترلي نمودار مبنا اجراي سيستم در خط توليد آغاز شده و در فواصل منظم ميزان بهبود به كمك شاخصهاي سنجش قابليت فرآيند اندازه گيري ميشود.
بديهي براي حفظ سيستم بايد نتايجي كه در هر مرحله بدست مي آيد،مطابق با الزامات سيستمهاي مديريت كيفيت در دستورالعملها و روشهاي اجرائي درج گردد.


نمونهبرداريجهتنمودارهايكن ترلي

در نمونه برداري نمودارهاي كنترل مساله اصلي اين است كه سيستم نمونه برداري بايد بتواندتغييرات ناشي از علل خاص وعام دروني نمونه ها وبين آنها را نمايش دهددر اين راستا موارد زير حائز اهميت ميباشد


اندازهنمونهبرداري

· نمونه ها بايد به اندازه كافي كوچك باشند تاانجام كار مقرون به صرفه وامكان پذير باشد.(ازلحاظ هزينه نمونه برداري واندازه گيري)
· نمونه ها بايد به اندازه كافي بزرگ باشند تا بتوانند يك توزيع نرمال را ايجاد كنند. (4يا بيشتر)
· هرچه حجم نمونه بيشتر باشد دلايل تغييرات فرآيند و شناسائي حالتهاي خارج از كنترل آسانترخواهد بود.
· اگرحجم نمونه خيلي زياد باشد امكان تفكيك علل تغييرات خاص وعام از بين رفته وحساسيت نمودارهاي كنترل كم خواهد شد.
چنانچه همه موارد فوق در نظر گرفته شودمعمولا اندازه نمونه بين ۴ الي ۶ انتخاب خواهد شد.


پريودنمونهبرداري

نمونه گيري معمولا در يك محدوده زماني معين انجام ميشودتا ازبروز تغييرات خاص جلوگيري شود اما فاصله زماني بين نمونه برداريها لزوما نبايد يكسان باشد مثلا دقيقا هريك ساعت ، يا هرروز در يك ساعت معين .نمونه برداري بايد بگونه ا ي باشد كه بتواندشرايط واقعي را نشان داده و به حل مشكلات كمك كند لذا لازم است در تعيين پريود بين نمونه برداري موارد زير را در نظر داشت:
· ثبات فرآيند
اگر نمونه برداري براي اولين بار انجام شود،بايد پريود نمونه برداري بيشتر باشد تا فرصتهاي بهبود به آساني شن اسائي گردد ولي چنانچه نمودارهاي كنترلي مبنا از قبل ترسيم شده باشند وفرآيند توانا باشد ميتوان پريود بين نمونه برداريها را كاهش داد
· پريود تغييرات در فرآيند
اگر در فرآيند تغييرات زيادي در مواديا ابزارداشته باشيم يا اينكه تظيم مجدد ابزارمكررا اتفاق بيفتدضروريست بعد از اين تغييرات،براي شناسائي بهتر علل خاص، نمونه برداري حتما انجام گردد.
· هزينه نمونه برداري
دو عامل هزينه مد نظر قرار خواهد گرفت اولي هزينه زمان نمونه برداري وسنجش وضعيت كيفي و دومي هزينه تخريب نمونه، در صورت مخرب بودن آزمايش.

[Borna66]

نتيجهگيري

1-فنون آماري كاربرد وسيعي در مراحل مختلف چرخه حيات محصول دارند بطوريكه با اجراي صحيح وسيستماتيك اين فنون وگسترش آن در مراحل تكوين محصول ، ميتوان كيفيت واقعي را در درون محصول جاي داد.
۲- طراحي آزمايشات ابزاري قوي وموثر براي بهينه سازي،افزايش سرعت در تصميم گيري،كاهش هزينه هاي آزمايشات وافزايش اطمينان از نتايج آزمايشات مي باشد .ضمن آنكه بعد از انجام تحقيق، مسير حركت بعدي را براي بهبود مستمر معرفي مي نمايد .اجراي آن نياز به كار تيمي دارد وبكارگيري آن تنها محدود به افرادي كه در زمينه رياضي و آمار از آموزشهاي پيشرفته اي برخوردار هستند نمي باشد چرا كه استفاده از نرم افزارهاي طراحي آزمايشات كار را ساده نموده وتوان انجام تجزيه وتحليل ها را افزايش مي دهد.
۳-بكارگيري كنترل آماري فرآيند بدون توجه به اصول ومراحل صحيح آن ميتواند باعث اتلاف وقت ودلسردي كاركنان شود،در صورتيكه توجه به پيش نيا زها ومراحل كار،انتخاب نمودار كنترلي مناسب ونمونه برداري صحيح ومنطقي باعث كاهش هزينه ها،افزايش كيفيت و بهبود سيستم تحويل خواهد شد.

منابع
*
۱.محمد عبدالشاه، علي جهان، نگرشي بر مراحل اجرائي كنترل كيفيت آماري، فوق ليسانس مهندسي صنايع،اعضاء هيئت علمي دانشكاه آزاد اسلامي سمنان.
۲.نائل، محمدكريم(1382)، كاربرد نمودار علت و معلول - تدبیر، سال چهاردهم، شماره 141.
۳.امیر هومن حمصی،هاشم نیکومرام،نیما سید محمدی،بررسی کاربرد فرایند کنترل کیفیت آماری در شرکت سیما چوب،واحد علوم و تحقیقات صنعتی دانشگاه آزاد اسلامی،14/12/84.
۴.آشنايی با طراحی آزمايش ها Design Of Experiments،3/2/2008. ۵.محمدرضا اناری،ابعاد و ملاک های کیفیت و روش های ارزیابی کیفیت آمارهای رسمی. ۶. quality assurance and quality control ,national Greenhouse ,chapter8 ، Taka Hiraishi ۷. زارع مهرجردی، یحیی وحائریان، علی، راهنمای کنترل کیفیت،دانشگاه امام رضا(ع) ،1374
۸. گری گوری.ب.هوت چینز، شرکت، حبیب اله، مبانی کیفیت ،کنترل، تضمین، مدیریت، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف آباد ،1385 .
۹. فاطمی قمی، محمد تقی ،کنترل کیفیت آماری، دانشگاه صنعتی امیر کبیر، 1370.
۱۰. کنترل کیفیت سیستم ،سازماندهی، روشهای آماری، گروه مهندسی صنایع، دانشگاه صنعتی شریف، 1370.
۱۱.،Reza1347’s Weblog (http://reza1347.wordpress.com/) ، کنترل فرایند آماری ، مارس 23, 2008. ۱۲. سليمان فلاح، محمدرضا، کنترل کیفیت ، دانشکده مهندسی صنایع کرج ، 1380 .

[سما هاشمی]

ممنون از مطالب مفیدتون
اما میشه در رابطه با مطالبی که میذارین منابع رو دقیقتر ذکر کنید که مثلا کدوم بخش از کدوم منبع و مبحث بعدی از کدوم منبع و ... است. چون در رابطه با همین مطلب 12 منبع ذکر شده و مشخص نیست که هر مطلب از کدوم منبع ذکر شده.
با تشکر فراوان