خلاقیت در مهندسی ارزش

[Borna66]

مقدمه
مهندسی ارزش یک متدولوژی ساختار یافته برای اصلاح ساختار سیستم ها ،به خصوص سیستم های فیزیکی و محصولات می باشد که وظایف مختلف مربوط به اجزای سیستم را به صورتی سیستماتیک مورد ارزیابی قرار می دهد و شرایط را برای ذهن متخصصین به منظور خلاقیت و تولید ایدههای بکر و با ارزش در راستای اصلاح سیستم فراهم میسازد خلاقیت سنگ بنای مهندسی ارزش می باشد و هر نوع بهبود و کاهش هزینه ای که در نتیجه اصلاح سیستم حاصل گردد در اثر ایده های ارزشمند تولید شده در فاز خلاقیت مهندسی ارزش می باشد.


خلاقیت مورد توجه در مهندسی ارزش ، خلاقیت آگاهانه و هدفمند می با شد و این آگاهانه و هدفمند بودن فرآیند خلاقیت در طرح کاری مهندسی ارزش به وضوح مشاهده می شود. هدف فاز خلاقیت در مهندسی ارزش توسعه و بسط تعداد زیادی از راه حل های جایگزین برای انجام کارکرد انتخاب شده ، جهت مطالعه و بررسی بیشتر می باشد . به طور کلی برای حل مس ائل از دو روش حل تحلیلی و خلاق می توان استفاده نمود .

[Borna66]

مهندسیارزش
مهندسی ارزش ، تحلیل ارزش ، مدیریت ارزش ،کنترل ارزش ، اطمینان ارزش و یا هر اسم دیگر به عنوان یک روش مدیریتی بسیار قدرتمند مطرح است که برای اصلاح و بهبود سیستم ها مورد استفاده قرار می گیرد. بهبود از آنچه که تاکنون بوده است به آنچه که باید باشد .منظور ، بهبود در طراحی ، عملکرد ،طول عمر، قابلیت تولید ، قابلیت نگهداری ، خدمات و ضمانت؛ بهبود در اندازه ، شکل ، خصوصیات،سبک ،ظاهر و مشخصات، بهبود در کیفیت ، قابلیت اطمینان ، هزینه و غیره می باشد عقیده بر این است که همیشه یک راه بهتر و موثر برای انجام کارها وجود دارد. هدف مهندسی ارزش پیدا کردن این راه است . روش مهندسی ارزش یک روش سازمان یافته و متشکل از تکنیک های مختلف می باشد . بعضی از این تکنیک ها قدیمی ، بعضی اصلاح شده و بعضی جدید می باشند . هدف مهندسی ارزش برگشت بیشترین ارزش برای پول ( هزینه) میباشد.


مهندسی ارزش ، با استفاده از بهبود عملکرد ،ارزش اجزا، محصولات ، طرح ها و یا پروژه ها را بالا می برد . مهندسی ارزش از ایده های خلاق سود می جوید ، این روش ما را قادر می سازد چگونه محصولی با هزینه کم بسازیم بدون اینکه خصوصیات اصلی و عمده آن را فدا کنیم.

[Borna66]

برنامهکاریمهندسیارزش
برنامه کاری مهندسی ارزش آرایه ای از رویکرد ها و عملکرد لازم برای به دست آوردن جواب بهتر و مؤ ثرتر برای مساله می باشد . برنامه کاری مهندسی ارزش از هفت فاز زیر تشکیل شده است:
E فاز عمومی
e فاز اطلاعات
e فاز عملکرد
e فاز خلاقیت
e فاز ارزیابی
e فاز بررسی و توسعه
e فاز توصیه
در طول فاز عمومی ،روند را با سازمان دهی نیروی کار ، مشخصن نمودن تصمیم گیرنده ، انتخاب محدوده ک ار ، تخصیصعملکرد به هر کدام از اجزا و جهت دهی مطالعات به کار گروهی سامان می دهیم . کار مهندسی ارزش عبارت از حل مسایل برای تصمیم گیرنده است.
در فاز اطلاعات مساله به اشکال خاص تجزیه می شود . از کلی گویی پرهیز می شود . تمامی اطلاعات مربوط ، به طور دقیق و معنی دار جمع آوری می شوند تا در تصمیم گیری کمک نمایند . حقایق جمعآوری و هزینه ها تعیین می شوند . بار مالی و یا پولی هر کدام از خصوصیات مشخص می شود .کاملا طبیعی است که در برخورد با موانع باید آنها راشناسایی و از آنها عبور کرد.
فاز عملکرد مشتمل بر کلیه تلاش هایی است که برای ارزش صورت می گیرد
در فاز خلاقیت ، روش های خلق ایده های جدید به کار گرفته می شوند . این روش برای خلق انبوهی از ایدهها در رابطه با محصولات ، فرآیندها ، روش ها و غیره برای رسیدن به عملکرد یاعملکردهای تعریف شده به کار می رود .این روش شامل دو فرآیند ذهنی است : خلق و قضاوت . بامهار کردن قوه قضاوت ، آرایه ای از ایده ها برای عملکردهای تعریف شده ایجاد می شوند . تصفیه ،ارزیابی و غیره در فاز بعدی صورت می گیرد.
در فاز ارزیابی ، ذهن قضاوت گرا به فعالیت وادار می شود . عقاید و ایده هایی که در فاز خلاقیت ایجاد گردید حالا تصفیه ، اصلاح و ترکیب می شوند تا پیشنهاد مورد نظر حاصل شود . گزینه های مربوط به عملکردها توسعه داده می شوند ، این گزینه ها برای تحلیل هزینه ها مقایسه و تخمین زده می شوند و بهترین ایده ها انتخاب می شوند.
ایده های خلاقی که در بالا تصفیه ، ارزیابی و مقایسه شد ، در فاز تحقیق و بررسی در معرض تجدید نظر قرار می گیرند مشاوره با فروشنده ، کمک گرفتن از مشاورین صنعتی ، استفاده ازاستانداردهای شرکت و استانداردهای ملی که مورد استفاده قرار می گیرد منجر به راه حل های منطقی ، عملی با هزینه پایین می شود بدون آنکه مجبور شویم ، اعتبار ، کیفیت ، ایمنی ، قابلیت اطمینان و دوام را فدا کنیم .


در این فاز آزمایش های متنوع و متعددی به کار گرفته می شود. تا اینجا گزینه تغییر ارزش آماده برای توصیه و تایید و در نتیجه اجرا می باشد
بعضی از متخصصین ارزش بر جنبه های توصیه ای تاکید دارند . چگونه آن را تهیه کنیم که عملکردهای مطلوب را تقویت کندو چگونه آن را ارایه دهیم که تصمیم گیرنده آن را تایید نماید جنبه هایی از قبیل چه چیز احتیاج دارد؟(منابع ، بودجه ، زمان ،افراد ، آمک و غیره )این فاز را فاز اجرا می گویند.

[Borna66]

مفهومخلاقیت
خلاقیت به مفهوم به کارگیری توانایی های ذهنی برای ایجا یک فکر یا مفهوم جدید است . به عبارت دیگر خلاقیت درک ارتباط بین پدیده های به ظاهر نامتجانس می باشد . برای بروز و ظهور خلاقیت در فاز خلاقیت مهندسی ارزش و پرورش آنها توجه به سه اصل ضروری می باشد:
-1 برطرفکردنموانعخلاقیت
برای اینکه فرآیندهای تولید ایده تیم مهندسی ارزش از کارایی لازم برخوردار باشند باید موانعی که جلوی بروز اید ه های خلاقانه را سد می کنند شناسایی کرده و بر طرف نمود و این وظیفه به طور مشخص بر عهده رهبر تیم مهندسی ارزش می باشد . در حقیقت آگاهی از این موانع افراد تیم را در جهت غلبه بر آنها تشویق می نماید . پارکر موانع معمول بر سر راه بروز خلاقیت را به ترتیب ذیل بر میشمارد :
-1 موانععادتی :
- ادامه استفاده از رویه های درست و آزموده شده حتی اگر یک روش جدید و بهتر نیز موجود باشد .
- رد راه حل های جایگزینی که با راه حل های عادی ما سازگار نیستند .
- عدم وجود دورنمای مثبت ، عدم تلاش و تطابق با عادات

2 -موانعادراکی :
- قصور در استفاده از تمامی حواس برای کشف و شهود
- قصور در بررسی امور بدیهی
- عدم توانایی در تعریف اصطلاحات
- نادیده پنداشتن روابط جزئی
- قصور در تفکیک علت و معلول
- عدم توانایی در تعریف مسئله به صورت واضح با واژگانی که منجر به راه حل مسئله واقعی شود .
-3 موانعفرهنگی :
- میل به تطابق با الگوها ، آداب و رسوم و روش های مرسوم
- تاکید زیاده از حد بر رقابت یا همکاری
- تمایل به برتری درعمل و تصمیم گیری عجولانه
- تنها به دلیل و منطق معتقد بودن
4 -موانععاطفی :
- ترس از اشتباه و نادان جلوه کردن
- عدم انعطاف پذیری در پذیرش عقاید دیگران
میشل تری در کتاب خود با عنوان " تمرین مدیریت ارزش " از عوامل زیر تحت عنوان قاتلان ایده خوب یاد می کندو معتقد است که بایستی از آنها تا سر حد امکان اجتناب نمود .
- واقعی نیست.
- کاربردی ندارد.
- هرگز کار نمی کند.
- از لحاظ فنی غیر ممکن است .
- با استانداردها مطابقت نمی کند.
- اداره کردن آن مشکل است .
- همه چیز را دگرگون می کند .
- گران تمام می شود .
- مدیریت هرگز موافقت نمی کند .
- تا به حال آنرا امتحان کرده ایم .
باید تاکید کرد که فاز خلاقیت الزاماَ ایده ها و راه حل های نها یی آماده برای به کارگیری بلاواسطه را شناسایی نمی کند بلکه اغلب رهنمودهایی را که اشاره به راه حل هایی دارند ارائه می دهد.

-2 ایجادقوانیناساسی
پارکر در کتاب " تئوری مهندسی ارزش " قوانین اساسی تولید ایده های خلاق را به شرح ذیل بیان می کند :
- تلاش نکنید که ایجاد ایده های جدید و ارزیابی آنها را در یک زمان انجام دهید . تمام ارزیابی ها و قضاوت
ها را تا فاز ارزیابی به تاخیر بیاندازید .
- تعداد زیادی از راه حل های ممکن را تولید نمایید ، سعی کنید که ایده های ایجاد شده در مرحله اولیه را
افزایش داده ، و پنج تا ده برابر نمودن ایده ها را هدف خود قرار دهید . به یاد داشته باشید که در این
مرحله بر کمیت ایده ها به جای کیفیت آنها تمرکز کنید .
- در جستجوی تنوع گسترده ای از ایده ها و راه حل ها باشید ، هر چه تعداد ایده های بیشتری ایجاد
شوند احتمال دستیابی به جایگزینی که منجر به افزایش ارزش شود ، افزایش می یابد .
- آزاد اندیشی را تشویق کرده و از عمد به دنبال ایده های غیر معمول باشید .
- فرصت ها را جهت ترکیب و یا توسعه ایده ها به محض ظهور آنها مغتنم بشمارید .
- هیچ ایده ای را کنار نگذارید ، حتی اگر آنها غیر عملی به نظر برسند .
- هیچ ایده ای را مورد انتقاد قرار ندهید
-3 ایجادایدههایجایگزین
در این مرحله مهم اینست که یک جریان آزاد ا ز افکار و عقاید به وجود آوریم تا راه حل های جایگزین برای انجام کارکردهای انتخاب شده جهت مطالعه ، توسعه و گسترش یابند ، نه اینکه چگونه یک محصول یا خد مت را طراحی کنیم. در ذیل برخی از مهمترین تکنیک های مورد استفاده برای خلاقیت و ایجاد ایده های نوشرح داده شده است.

[Borna66]

منابع
آزبرن ، آلکس اس ، پرورش استعداد همگانی ابداع وخلاقیت ، حسن قائم زاده ، چاپ دوم ، تهران ، انتشارات نیلوفر ،1371
Zlotin,Boris and Zusman,Alla. Mapping Innovation Knowledge.TRIZ
Journal,April 1999
جبل عاملی ، محمد سعید ، میر محمد صادقی ، علیرضا ، مهندسی ارزش ، چاپ اول ، تهران ، انتشارات فرات ،
سید جوادین ، سید رضا ، نظریه های مدیریت و سازمان ، چاپ دوم ، تهران ، نگاه دانش ،
Altshuller , Genrich.The Innovation Algorithm.Translated. edited and
annotated by Lev Shulyak and Steven Rodman.Worchester,
Massachusetts:Technical Innovation Center,INC,2000