گِل بازی ، گاهی وسیله انتقام

[Borna66]

نقش گِلبازی در پرورش تخیّل، خلاقیّت و سازندگی كودک



فواید گل بازی

1ـ تقویت و هماهنگی چشم و دست

كودک برای شكل دادن به گل از عضلات دست استفاده میكند و به دنبال آن چشم را به همكاری با دست وا میدارد و از قوه ی تخیل و تصور خویش برای خلق و ابداع آن كمک گرفته و چیزی را میآفریند.

از آنجا كه هماهنگی چشم و دست برای رشد كودک ضروری است، لازم است برای كودكان فعالیت هایی كه منجر به هماهنگی حركتی چشم و دست میشود مانند نقاشی (استفاده از رنگ، قلممو، آبرنگ و ...)، گلبازی، ساختن مجسمه ها و كارهای گلی، خمیربازی و نقاشی با انگشت را در نظر گرفت.

[Borna66]

2ـ ابزاری برای تشخیص و درمان
كودكان با گلبازی میتوانند ایده های گوناگون خود را زودتر پیاده كنند، لذت و آرامشی كه در زمان بازی با گل به دست میآورند از نقطه نظر درمانی بسیار بااهمیت است.

تجربیات بازی درمانگران نشان داده است كه كودكان عصبی و زودرنج را میتوان از طریق گلبازی، شنبازی و آببازی درمان كرد.

بازی كردن با آب، خاک، شن و گل اثر معجزه آسایی در حل مشكلات و بروز خلاقیت كودكان دارد. آنان از طریق بازی و ساختن یك غول، گرگ، سگ، مار و ... آن را مورد حمله قرار دادن و خراب كردن میتوانند از ترس ها، وهمیات، احساسات و پندارهای واهی رهایی یابند.

بچه های خشن ، گل و یا خاک رس را سوراخ سوراخ میكنند و یا اینكه آن را روی هم میكوبند، مثلا كودكی كه دارای مشكل است با گل تابوتی میسازد كه درونش مردی از گل ساخته شده، خوابیده است. او میگوید: «الان درِ تابوت را میبندم، محكمش میكنم، حالا دیگه اون نمیتونه نفس بكشه.» با دست های خودش محكم روی تابوت فشار میآورد و به این وسیله انتقام خودش را از پدری كه مورد تنفرش است میگیرد.

گِلبازی برای كودک این فرصت را ایجاد میكند تا احساسات ناخوشایند و سركوب شده خویش را ابراز نموده و به لحاظ روانی تخلیه و سبک شود.

[Borna66]

3ـ فایده های دیگر

كودكان از طریق گلبازی موضوعاتی از قبیل شكل انسان، حیوان، خانه، كلوچه، پیچ، آچار و بسیاری چیزهای دیگر درست میكنند و سعی دارند اشكالی بسازند كه به نحوی به آنها تعلق دارد، همان طوری كه در نقاشی كردن این كار را انجام میدهند.

اغلب در نقاشی ها كودكان چیزهایی را كه برایشان مهمترند بزرگتر ترسیم میكنند تا چیزهایی كه برایشان از اهمیت كمتری برخوردار است. در گِلبازی و ساخت مجسمه های گلی هم كودكان اشكالی را كه برایشان مهمتر است، با جزییات بیشتری به كار میبرند. در این نوع شكل ها ، كودک ممكن است از طریق دقت بیشتر روی ساخته ی خویش مثل گذاشتن دگمه به جای چشم ها، حصیر برای لباس و یا نخ به جای موها اهمیت بیشتری به ساخته خویش بدهد.

[Borna66]

از آنجایی كه گِلبازی، از نظر والدین كار كثیفی محسوب میشود لازم است پیشبینیهای لازم در این باره صورت گیرد:

ـ میزی كه برای گِلبازی در نظر گرفته میشود باید دارای رویه مخصوص (فورمیكا) باشد كه تمیز كردن آن راحتتر است و یا اینكه از پلاستیک برای پهن كردن روی میزهای معمولی استفاده كرد.

ـ از وسایلی مانند وردنه، قاشق، چاقوهای پلاستیكی و یا فلزی كه لبه های تیزی ندارند استفاده شود.

ـ به هر كودكی یک تكه گِل به اندازه سیب بزرگ داده شود و كودک هر طور كه دلش میخواهد از آن استفاده كند، به او آزادی كامل دهیم تا با خمیر آشنا شود و حس كنجكاویاش را ارضا كند، هرگز در مرحله آشنایی از او نخواهید كه چیزی بسازد.

[Borna66]

در مرحله بعدی روبه روی كودكان بنشینید و این سوالات را از كودكان بكنید «اگر من این خمیر را فشار بدهم چه میشود؟ اگر آن را بكشم چطور میشود؟» كودكان را به این كار بیشتر تشویق كنید.

ـ هرگز به كودكان نگویید چه آدمک قشنگی درست كرده ای و یا چه مار قشنگی است. سعی نمایید هنگام تشویق از دراز بودن، نرم و گرد بودن آنچه كودک درست كرده تعریف كنید.

ـ والدین و یا مربیان میتوانند كنار كودكان بنشینند و همراه آنها بازی كنند. شركت در بازی موجب تشویق كودكان میشود ولی والدین و یا مربیان نباید چیزهایی را بسازند كه بچه ها از روی آن كپی كنند، این كار باعث هدر رفتن استعداد، خلاقیت و قوه ابتكار كودكان میشود.

ـ بعد از اینكه كار بچه ها تمام شد، بهتر است گلها را به صورت گلوله های كوچكی به اندازه یك سیب در آورده و در وسط آن یک سوراخ كوچک ایجاد كرده و در آن آب بریزیم تا گِل نرم باقی بماند و بچه ها برای كار با آنها در فرصت و جلسه بعدی مشكلی نداشته باشند و یا اینكه آنها را داخل سطلی درپوشدار گذاشته و روی آن یك پارچه مرطوب و یا اسفنج (ابر ظرفشویی) بگذاریم و سرپوش ظرف را محكم كنیم.

اگر گل رس خیلی خیس باشد كپک میزند و اگر خشک باشد كار كردن با آن مشكل است. اگر گل خشک و سفت شد آن را داخل یک كیسه میگذاریم و با ضربات چكش آن را خرد میكنیم. بعد از خیساندن داخل آب دوباره برای بازی آماده میشود.

ـ برای كودكان توضیح دهید كه گِل را نباید به جز محدودهای كه بازی میكنند (اتاق مخصوص یا گوشهای از حیاط) به سایر جاها ببرند.

ـ برایشان توضیح دهید كه در هنگام بازی در كار یكدیگر دخالت نكنند.

[Borna66]

طرز تهیه گِل رس

برای تهیه گل رس، خاك رس را در ظرفی ریخته روی آن آب بریزید، به طریقی كه سطح آب در ظرف، از سطح خاک رس بالاتر باشد، سپس مدت 24 ساعت بگذارید خیس بخورد بعد با ورز دادن و مالش میتوان آن را به صورت خمیر در آورد.

خاک رس را میتوان از محله هایی كه مغازه كوزهگری هست و یا مغازه هایی كه اسباب و لوازم هنری دارند تهیه كرد.

منبع:

1- Mayesky mary` creative activities for young children` P.p159`182`183`184`185`186.

نویسندگان : محمدرضا مطهری ـ نیره پارسا