alamatesoall
05-11-2012, 07:18 PM
رسالت اصلی جامعه‌شناسی در دنیای امروز Ùˆ توانایی‌های آن در پیش‌بینی Øوادث اجتماعی دنیاست در این باب پرسش‌هایی برای جامعه‌شناسا Ù† غربی Ù…Ø·Ø±Ø Ø´Ø¯ Ú©Ù‡ علم جامعه‌شناسی از پیش‌بینی اتÙاقات در Øوزه خود ناتوان شده Ùˆ به تعبیری، از قاÙله تغییرات اجتماعی عقب اÙتاد. اتÙاقاتی مانند Ùروپاشی شوروی یا گرایش‌هایی Ú©Ù‡ در آمریکا به‌صورت آمیختن جریانات اجتماعی با جریانات دینی پیش آمد، از جمله موضوعاتی بودند Ú©Ù‡ جامعه‌شناسی نتوانست آنها را پیش‌بینی کند. از سوی دیگر، مساله دیگر این است Ú©Ù‡ جامعه‌شناسا Ù† عموما جامعه را از دیدگاه علمای اجتماعی نگاه می‌کنند. این در Øالی است Ú©Ù‡ جامعه‌ واقعی با آنچه علما تصور‌ می‌کنند، تÙاوت‌هایی دار
البته این نکته را هم نباید Ùراموش کرد Ú©Ù‡ جامعه‌شناسی هنوز نتوانسته به مقام علمی‌ای Ú©Ù‡ انتظار می‌رÙت، برسد تا بتواند تØولات دنیا Ùˆ جامعه را بررسی، پیش‌بینی Ùˆ تÙسیر کند Ùˆ این مساله، موضوع بØØ« جامعه‌شناسا Ù† در نقاط مختل٠دنیاست.
در مورد بØØ« ترجمه‌ای بودن علوم اجتماعی در Ùضای آکادمیک ایران، باید Ú¯Ùت اینکه ما ترجمه می‌‌کنیم، پدیده‌ای غیرقابل انکار است. بدین‌معنا Ú©Ù‡ امروزه دنیا به دنیای پیشرÙته Ùˆ غیر‌پیشرÙته تقسیم Ùˆ جهان به هرمی تبدیل شده Ú©Ù‡ بیشتر تØولات آن از غرب به سایر نقاط سرایت می‌کند. اما نکته‌ای Ú©Ù‡ وجود دارد، این است Ú©Ù‡ ما باید جامعه‌شناسی را بومی کنیم Ùˆ معنی بومی‌ کردن هم این است Ú©Ù‡ بسیاری از چیزهایی Ú©Ù‡ در غرب عنوان مسلمات تلقی می‌شود، برای ما جزو مسلم نبوده Ùˆ ما باید این غیرمسلمات Ùˆ ویژگی‌های قومی خود را بازشناسیم. درست است Ú©Ù‡ در این زمینه، باید از ترجمه Ùاصله بگیریم؛ اما علم در هر کجا باشد مبتنی‌بر یک سلسله پایه‌های منطقی است Ùˆ نمی‌توان آن را ایرانی، اروپایی یا آمریکایی قلمداد کرد. نکته اینجاست Ú©Ù‡ تا Ú†Ù‡ Øد جامعه‌شناسی ما، شناخت جامعه خودمان Ùˆ تا Ú†Ù‡ Øد ترجمه Ùˆ برگرÙته‌ از جامعه‌شناسی غربی است. بسیاری از واقعیت‌های جامعه ما، قابل تطبیق با نظریه‌های غربی نیستند Ùˆ در نتیجه وظیÙه‌ جامعه‌شناسا Ù† بومی هر مملکتی این است Ú©Ù‡ مثال‌ها، نمونه‌ها Ùˆ داده‌ها را از واقعیت‌ها Ùˆ منابع مملکت خود اخذ کند.
از سوی دیگر، باید دید آیا جامعه‌شناسی ما همان ترجمه‌هایی است Ú©Ù‡ از غرب صورت گرÙته یا ابداعاتی هم در آن مشاهده می‌شود. در واقع، ما باید از زاویه نگاه خودمان به Ùرهنگ Ùˆ جامعه بنگریم ولی این نگریستن باید منطبق بر یک روش باشد؛ اصول Ùˆ روش‌ها در تمام دنیا یکسان است Ùˆ باید آنها را رعایت کرد. در عین Øال، این نکته را نمی‌توان انکار کرد Ú©Ù‡ غربی‌ها از ما جلوتر هستند. ما هم باید تلاش کنیم این ایده‌ها را بر واقعیت‌های Ùرهنگی خود منطبق کنیم.
اخیرا در دنیای عرب Øرکتی به نام «اسلامیزیشن یا اسلامی کردن دانش‌های اجتماعی شروع Ùˆ موسسه‌ای نیز ایجاد شده Ú©Ù‡ ادعا می‌کند تقریبا کار شبیه به اعطای جایزه نوبل را برای تØولات علمی در جامعه عرب انجام می‌دهد.یکی از شاخه‌های این جایزه، جامعه‌شناسی است. اما در واقع، ما هرچه سعی کردیم بÙهمیم Ú©Ù‡ اسلامی ‌کردن جامعه‌شناسی یعنی چه، به نتیجه‌ای نرسیدیم. زیرا جامعه‌شناسی یک علم است Ùˆ علم پروسه‌ای است Ú©Ù‡ در آن، انسان به یک داده نگاه می‌کند Ùˆ بر اساس آنچه آن داده به او می‌آموزد، ØÚ©Ù… صادر می‌کند. وقتی این داده‌های مختل٠به مرØله تکاملی رسیدند، داده‌هایی Ú©Ù‡ در ظاهر متناقض به نظر می‌رسند، توسط دانشمند زیر لوای یک ØÚ©Ù… Ú©Ù„ÛŒ آورده می‌شوند. در جامعه‌شناسی هم اگر انسان Ú©Ù…ÛŒ تیزبینی Ùˆ تیزهوشی داشته باشد، مسائل مختل٠را در یکجا جمع می‌کند Ùˆ نظریه‌ای Ú©Ù„ÛŒ از آن به‌دست می‌آورد. اگر جامعه‌شناسی علم است، علم معیارهایی دارد Ú©Ù‡ با روشی خاص باید آن را پیش برد اما اینکه نتیجه Ú†Ù‡ باشد، بستگی به این دارد Ú©Ù‡ داده‌هایی Ú©Ù‡ این‌روش روی آن پیاده می‌شود از کجا Ùˆ از کدام زمینه زندگی بیایند.
بعد از جنگ جهانی اول، مرکزیت جامعه‌شناسی از اروپا به آمریکا منتقل شد Ùˆ گروهی در آمریکا پیدا شدند Ú©Ù‡ Ùکر می‌کردند این علم باید ویژگی‌های علوم طبیعی را داشته باشد. این گرایش پوزیتیویستی باعث شد عده‌ای در آمریکا، چنان غرق «علمی کردن» جامعه‌شناسی شوند Ú©Ù‡ جنبه‌های ذهنی بودن را کاملا انکارکنند.
اساس جامعه‌شناسی در آمریکا در ابتدا اکولوژیک بود؛ یعنی می‌گÙتند تمام پدیده‌های اجتماعی را باید تØت چهار Ù…Ùهوم مرتبط به هم بررسی کرد؛ جمعیت، Ù…Øیط، تکنولوژی Ùˆ سازماندهی. این گرایش مکتب شیکاگو را Ø´Ú©Ù„ داد Ú©Ù‡ در طول زمان، بسیار اهمیت پیدا کرد. بعدها گرایش دیگری در آمریکا رواج یاÙت Ú©Ù‡ به نام مکتب هربرت اسپنسر مشهور شد. مساله اسپنسر تنازع بقا بود Ú©Ù‡ به‌شدت در آمریکا پا‌گرÙت Ùˆ Ú©Ù…ÛŒ بعد نیز منسوخ شد. 25 سال پس از اسپنسر، پارسونز کتابی نوشت در باب اینکه اسپنسر قربانی همان قانونی شد Ú©Ù‡ خود از آن دÙاع می‌کرد. در واقع، پارسونز بینش آلمانی وبر را جایگزین بینش پوزیتیویستی کرد. پوزیتیویست‌٠ا از آنجا Ú©Ù‡ Ø´ÛŒÙته تØولات علوم طبیعی بودند، تنها بØØ« از ظاهر می‌کردند اما مکتب آلمان می‌گÙت ظاهر پدیده‌ها اساسی نیست بلکه آنچه در ورای این پدیده‌هاست، اصیل است. این ایده‌ها به جامعه‌شناسی عمق بیشتری داد.
دکتر اسعد نظامی
منبع: Ù‡Ùته نامه مثلث
البته این نکته را هم نباید Ùراموش کرد Ú©Ù‡ جامعه‌شناسی هنوز نتوانسته به مقام علمی‌ای Ú©Ù‡ انتظار می‌رÙت، برسد تا بتواند تØولات دنیا Ùˆ جامعه را بررسی، پیش‌بینی Ùˆ تÙسیر کند Ùˆ این مساله، موضوع بØØ« جامعه‌شناسا Ù† در نقاط مختل٠دنیاست.
در مورد بØØ« ترجمه‌ای بودن علوم اجتماعی در Ùضای آکادمیک ایران، باید Ú¯Ùت اینکه ما ترجمه می‌‌کنیم، پدیده‌ای غیرقابل انکار است. بدین‌معنا Ú©Ù‡ امروزه دنیا به دنیای پیشرÙته Ùˆ غیر‌پیشرÙته تقسیم Ùˆ جهان به هرمی تبدیل شده Ú©Ù‡ بیشتر تØولات آن از غرب به سایر نقاط سرایت می‌کند. اما نکته‌ای Ú©Ù‡ وجود دارد، این است Ú©Ù‡ ما باید جامعه‌شناسی را بومی کنیم Ùˆ معنی بومی‌ کردن هم این است Ú©Ù‡ بسیاری از چیزهایی Ú©Ù‡ در غرب عنوان مسلمات تلقی می‌شود، برای ما جزو مسلم نبوده Ùˆ ما باید این غیرمسلمات Ùˆ ویژگی‌های قومی خود را بازشناسیم. درست است Ú©Ù‡ در این زمینه، باید از ترجمه Ùاصله بگیریم؛ اما علم در هر کجا باشد مبتنی‌بر یک سلسله پایه‌های منطقی است Ùˆ نمی‌توان آن را ایرانی، اروپایی یا آمریکایی قلمداد کرد. نکته اینجاست Ú©Ù‡ تا Ú†Ù‡ Øد جامعه‌شناسی ما، شناخت جامعه خودمان Ùˆ تا Ú†Ù‡ Øد ترجمه Ùˆ برگرÙته‌ از جامعه‌شناسی غربی است. بسیاری از واقعیت‌های جامعه ما، قابل تطبیق با نظریه‌های غربی نیستند Ùˆ در نتیجه وظیÙه‌ جامعه‌شناسا Ù† بومی هر مملکتی این است Ú©Ù‡ مثال‌ها، نمونه‌ها Ùˆ داده‌ها را از واقعیت‌ها Ùˆ منابع مملکت خود اخذ کند.
از سوی دیگر، باید دید آیا جامعه‌شناسی ما همان ترجمه‌هایی است Ú©Ù‡ از غرب صورت گرÙته یا ابداعاتی هم در آن مشاهده می‌شود. در واقع، ما باید از زاویه نگاه خودمان به Ùرهنگ Ùˆ جامعه بنگریم ولی این نگریستن باید منطبق بر یک روش باشد؛ اصول Ùˆ روش‌ها در تمام دنیا یکسان است Ùˆ باید آنها را رعایت کرد. در عین Øال، این نکته را نمی‌توان انکار کرد Ú©Ù‡ غربی‌ها از ما جلوتر هستند. ما هم باید تلاش کنیم این ایده‌ها را بر واقعیت‌های Ùرهنگی خود منطبق کنیم.
اخیرا در دنیای عرب Øرکتی به نام «اسلامیزیشن یا اسلامی کردن دانش‌های اجتماعی شروع Ùˆ موسسه‌ای نیز ایجاد شده Ú©Ù‡ ادعا می‌کند تقریبا کار شبیه به اعطای جایزه نوبل را برای تØولات علمی در جامعه عرب انجام می‌دهد.یکی از شاخه‌های این جایزه، جامعه‌شناسی است. اما در واقع، ما هرچه سعی کردیم بÙهمیم Ú©Ù‡ اسلامی ‌کردن جامعه‌شناسی یعنی چه، به نتیجه‌ای نرسیدیم. زیرا جامعه‌شناسی یک علم است Ùˆ علم پروسه‌ای است Ú©Ù‡ در آن، انسان به یک داده نگاه می‌کند Ùˆ بر اساس آنچه آن داده به او می‌آموزد، ØÚ©Ù… صادر می‌کند. وقتی این داده‌های مختل٠به مرØله تکاملی رسیدند، داده‌هایی Ú©Ù‡ در ظاهر متناقض به نظر می‌رسند، توسط دانشمند زیر لوای یک ØÚ©Ù… Ú©Ù„ÛŒ آورده می‌شوند. در جامعه‌شناسی هم اگر انسان Ú©Ù…ÛŒ تیزبینی Ùˆ تیزهوشی داشته باشد، مسائل مختل٠را در یکجا جمع می‌کند Ùˆ نظریه‌ای Ú©Ù„ÛŒ از آن به‌دست می‌آورد. اگر جامعه‌شناسی علم است، علم معیارهایی دارد Ú©Ù‡ با روشی خاص باید آن را پیش برد اما اینکه نتیجه Ú†Ù‡ باشد، بستگی به این دارد Ú©Ù‡ داده‌هایی Ú©Ù‡ این‌روش روی آن پیاده می‌شود از کجا Ùˆ از کدام زمینه زندگی بیایند.
بعد از جنگ جهانی اول، مرکزیت جامعه‌شناسی از اروپا به آمریکا منتقل شد Ùˆ گروهی در آمریکا پیدا شدند Ú©Ù‡ Ùکر می‌کردند این علم باید ویژگی‌های علوم طبیعی را داشته باشد. این گرایش پوزیتیویستی باعث شد عده‌ای در آمریکا، چنان غرق «علمی کردن» جامعه‌شناسی شوند Ú©Ù‡ جنبه‌های ذهنی بودن را کاملا انکارکنند.
اساس جامعه‌شناسی در آمریکا در ابتدا اکولوژیک بود؛ یعنی می‌گÙتند تمام پدیده‌های اجتماعی را باید تØت چهار Ù…Ùهوم مرتبط به هم بررسی کرد؛ جمعیت، Ù…Øیط، تکنولوژی Ùˆ سازماندهی. این گرایش مکتب شیکاگو را Ø´Ú©Ù„ داد Ú©Ù‡ در طول زمان، بسیار اهمیت پیدا کرد. بعدها گرایش دیگری در آمریکا رواج یاÙت Ú©Ù‡ به نام مکتب هربرت اسپنسر مشهور شد. مساله اسپنسر تنازع بقا بود Ú©Ù‡ به‌شدت در آمریکا پا‌گرÙت Ùˆ Ú©Ù…ÛŒ بعد نیز منسوخ شد. 25 سال پس از اسپنسر، پارسونز کتابی نوشت در باب اینکه اسپنسر قربانی همان قانونی شد Ú©Ù‡ خود از آن دÙاع می‌کرد. در واقع، پارسونز بینش آلمانی وبر را جایگزین بینش پوزیتیویستی کرد. پوزیتیویست‌٠ا از آنجا Ú©Ù‡ Ø´ÛŒÙته تØولات علوم طبیعی بودند، تنها بØØ« از ظاهر می‌کردند اما مکتب آلمان می‌گÙت ظاهر پدیده‌ها اساسی نیست بلکه آنچه در ورای این پدیده‌هاست، اصیل است. این ایده‌ها به جامعه‌شناسی عمق بیشتری داد.
دکتر اسعد نظامی
منبع: Ù‡Ùته نامه مثلث