Borna66
05-12-2009, 10:46 PM
«پاتينجر» يك جهانگرد است كه در سال 1810 ميلادي سفر به منطقه بلوچستان داشته. وي مي‌نويسد: «افسانه و روايت عاميانه ميان مردم بلوچستان حاكي است، فرمانده ارتش عظيم، هنگام عبور از اين راه به سواران خود دستور داد تا توبره اسبان را از خاك و گل پر كنند و رزوي هم بريزند. تعداد سواران آنچنان زياد بود كه وقتي خاكها را بر روي هم انباشتند، تپه‌اي برجاي ماند.»
بر فراز اين تپه قلعه «بمپور» ساخته شده كه يكي از مشهورترين آثار تاريخي و ديدني بلوچستان به شمار مي‌آيد.
اگر چه روايت يا شده اندكي مبالغه‌آميز به نظر مي‌آيد، اما مرورزبر ابعاد جغرافيايي تپه، نشانگر آن است كه خاك اين تپه از مناطق ديگر به محل ساخت قلعه «بمپور» منتقل شده است. قلعه به صورت دو تكه ساخته شده و از نظر ارتفاع، اين 2 بخش با هم يكسان نيستند. صحن پايين كه در ورودي در ديواره شرقي آن قرار گرفته و برجهايي چند نيز آن را احاطه كرده‌اند، مقر ساخلو منطقه مسكوني و نظامي بوده است. علاوه بر اين، اصطبل اسبها و يك نقب براي فرار از محاصره به هنگام تسخير احتمالي قلعه نيز به شمار مي‌آمده است.
قسمت فوقاني قلعه ارگ و حاكم‌نشين بوده است. بلندي تپه از صحن پايين بيشتر بوده به حدي كه نفوذ به داخل ارگ براي مهاجمان به علت بلندي و شيب تند تپه، كار ساده‌اي نبوده است. در ديواره اطراف قلعه 10 برج دفاعي قرار داشته است.
درباره تپه و قلعه واقع بر روي آن، تحقيقات متعددي صورت گرفته است. از جمله فرانسوا بالساني، محقق فرانسوي و معاون آكادمي امور درياهاي فرانسه كه در سال 1335 ه.ش از قلعه بمپور ديدن كرده معتقد است: «آثاري كه من در قلعه بمپور به دست آوردم طبق نظر متخصصان موزه لوور فرانسه، حداقل مسبوق به دوره ساسانيان است.»
دكتر بئاتريس دكاردي، محقق و باستان‌شناس ديگري كه در اين منطقه مطالعاتي صورت داده مي‌گويد: «اشيا و ظروف به دست آمده در تپه باستاني بمپور از نظر تاريخي، تمدن اوليه سرزمين بلوچستان غربي را در اين منطقه ثابت مي‌كند؛ كه اين تمدن به منزله واسطه‌اي ميان تمدن‌هاي غربي ايران و تمدن كهن سند پاكستان بوده است. به اعتقاد «دكاردي» سفالهاي به دست آمده در بمپور متعلق به 2700 سال قبل از ميلاد هستند و نشان مي‌دهد اين مكان در نتيجه خشك شدن تدريجي از آبادي افتاده است. در حالي كه سابق بر اين، بسيار آباد بود و جمعيت زيادي را در خود جاي مي‌داده است. البته شباهت بناي قلعه بمپور با ساختمان‌هاي دوره ساساني واقع در منطقه كرمان، مانند قلعه دختر و قلعه بم، نشانگر آن است كه تاريخ اوليه اين قلعه را مي‌توان تا دوره ساساني به عقب برد.»
اين قلعه از نظر نظامي، اهميت قابل توجهي داشته است و به مناسبت محل استراتژيك خود مي‌توانسته در مقابل هجوم بزرگترين قشونهاي نظامي نيز مقاومت كند.
بنابراين، مشخص است كه استقرار قلعه در بالاي تپه، برحسب تصادف انتخاب نشده است؛ زيرا اين تپه به گونه‌اي به اطراف مشرف شده كه محال است يك مهاجم دور از چشم نگهبانان به قلعه تمپور نزديك شود.
به همين دليل به نظر مي‌آيد قلعه بمپور يكي از قلاع نظامي قديمي و مهم آسيا و خاورميانه است. اين قلعه علاوه بر موقعيت استراتژيكي تنها حدود 2 كيلومتر با رودخانه فاصله دارد كه از اين نظر نيز موقعيت جالب توجهي دارد. قلعه بمپور در گذشته بلوچستان همواره استوارترين پناهگاه به شمار مي‌آمده است. به همين دليل، بارها در زمان‌هاي مختلف و بخصوص در دوره قاجاريه محاصره و به توپ بسته شده است. در سال 1257 و با شورش آقاخان محلاتي و حمايت محمدعلي‌خان (حاكم بمپور) حبيب‌الله خان شاهسون، امير توپخانه ارتش قاجار، به اين قلعه يورش برد.
در اين دوره، قلعه صدمات جدي ديد؛ اما كاملا ويران نشد و قابل سكونت بود. در سال 1307 هچري شمسي يك نيروي نظامي به سركردگي سرتيپ امان الله جهانباني قلعه را به توپ بست و بدين ترتيب، يك قلعه تاريخي به ويرانه‌اي بدل شد.
اگرچه طي سالهاي اخير آب باران، باد و ريگهاي صحرا بخشهاي از قلعه را از بين برده است، اما بخشهاي باقيمانده از قلعه ، همچنان بر فراز تپه‌اي چشم بينندگان را حتي از فرسنگ ها راه دور به خود خيره مي‌سازد.
بر فراز اين تپه قلعه «بمپور» ساخته شده كه يكي از مشهورترين آثار تاريخي و ديدني بلوچستان به شمار مي‌آيد.
اگر چه روايت يا شده اندكي مبالغه‌آميز به نظر مي‌آيد، اما مرورزبر ابعاد جغرافيايي تپه، نشانگر آن است كه خاك اين تپه از مناطق ديگر به محل ساخت قلعه «بمپور» منتقل شده است. قلعه به صورت دو تكه ساخته شده و از نظر ارتفاع، اين 2 بخش با هم يكسان نيستند. صحن پايين كه در ورودي در ديواره شرقي آن قرار گرفته و برجهايي چند نيز آن را احاطه كرده‌اند، مقر ساخلو منطقه مسكوني و نظامي بوده است. علاوه بر اين، اصطبل اسبها و يك نقب براي فرار از محاصره به هنگام تسخير احتمالي قلعه نيز به شمار مي‌آمده است.
قسمت فوقاني قلعه ارگ و حاكم‌نشين بوده است. بلندي تپه از صحن پايين بيشتر بوده به حدي كه نفوذ به داخل ارگ براي مهاجمان به علت بلندي و شيب تند تپه، كار ساده‌اي نبوده است. در ديواره اطراف قلعه 10 برج دفاعي قرار داشته است.
درباره تپه و قلعه واقع بر روي آن، تحقيقات متعددي صورت گرفته است. از جمله فرانسوا بالساني، محقق فرانسوي و معاون آكادمي امور درياهاي فرانسه كه در سال 1335 ه.ش از قلعه بمپور ديدن كرده معتقد است: «آثاري كه من در قلعه بمپور به دست آوردم طبق نظر متخصصان موزه لوور فرانسه، حداقل مسبوق به دوره ساسانيان است.»
دكتر بئاتريس دكاردي، محقق و باستان‌شناس ديگري كه در اين منطقه مطالعاتي صورت داده مي‌گويد: «اشيا و ظروف به دست آمده در تپه باستاني بمپور از نظر تاريخي، تمدن اوليه سرزمين بلوچستان غربي را در اين منطقه ثابت مي‌كند؛ كه اين تمدن به منزله واسطه‌اي ميان تمدن‌هاي غربي ايران و تمدن كهن سند پاكستان بوده است. به اعتقاد «دكاردي» سفالهاي به دست آمده در بمپور متعلق به 2700 سال قبل از ميلاد هستند و نشان مي‌دهد اين مكان در نتيجه خشك شدن تدريجي از آبادي افتاده است. در حالي كه سابق بر اين، بسيار آباد بود و جمعيت زيادي را در خود جاي مي‌داده است. البته شباهت بناي قلعه بمپور با ساختمان‌هاي دوره ساساني واقع در منطقه كرمان، مانند قلعه دختر و قلعه بم، نشانگر آن است كه تاريخ اوليه اين قلعه را مي‌توان تا دوره ساساني به عقب برد.»
اين قلعه از نظر نظامي، اهميت قابل توجهي داشته است و به مناسبت محل استراتژيك خود مي‌توانسته در مقابل هجوم بزرگترين قشونهاي نظامي نيز مقاومت كند.
بنابراين، مشخص است كه استقرار قلعه در بالاي تپه، برحسب تصادف انتخاب نشده است؛ زيرا اين تپه به گونه‌اي به اطراف مشرف شده كه محال است يك مهاجم دور از چشم نگهبانان به قلعه تمپور نزديك شود.
به همين دليل به نظر مي‌آيد قلعه بمپور يكي از قلاع نظامي قديمي و مهم آسيا و خاورميانه است. اين قلعه علاوه بر موقعيت استراتژيكي تنها حدود 2 كيلومتر با رودخانه فاصله دارد كه از اين نظر نيز موقعيت جالب توجهي دارد. قلعه بمپور در گذشته بلوچستان همواره استوارترين پناهگاه به شمار مي‌آمده است. به همين دليل، بارها در زمان‌هاي مختلف و بخصوص در دوره قاجاريه محاصره و به توپ بسته شده است. در سال 1257 و با شورش آقاخان محلاتي و حمايت محمدعلي‌خان (حاكم بمپور) حبيب‌الله خان شاهسون، امير توپخانه ارتش قاجار، به اين قلعه يورش برد.
در اين دوره، قلعه صدمات جدي ديد؛ اما كاملا ويران نشد و قابل سكونت بود. در سال 1307 هچري شمسي يك نيروي نظامي به سركردگي سرتيپ امان الله جهانباني قلعه را به توپ بست و بدين ترتيب، يك قلعه تاريخي به ويرانه‌اي بدل شد.
اگرچه طي سالهاي اخير آب باران، باد و ريگهاي صحرا بخشهاي از قلعه را از بين برده است، اما بخشهاي باقيمانده از قلعه ، همچنان بر فراز تپه‌اي چشم بينندگان را حتي از فرسنگ ها راه دور به خود خيره مي‌سازد.