Borna66
05-12-2009, 10:45 PM
موقعيت جغرافيايي:
استان پهناور خراسان (پس از انتزاع شهرستان طبس از آن) با وسعتي بيش از 238 هزار كيلومتر مربع و حدود 6/14 درصد خاك كشور بزرگترين واحد تقسيمات كشوري است. اين استان داراي بيشترين طول مرزهاي خارجي (1451 كيلومتر) با دو كشور (تركمنستان و افغانستان) بوده و از جنوب و غرب در مجاورت پنج استان (گلستان، سمنان، يزد، كرمان وسيستان و بلوچستان) قرار دارد. وسعت زياد، مرزهاي خارجي طولاني و موقعيت منطقه اي به اين استان اهميت ژئوپلتيك خاص داده است.
پيشينه تاريخي خراسان:
استان پهناور خراسان با ساختار گونه‌گون و كهن زمين شناختي، اقليم متنوع و جاذب، موقعيت ويژه جغرافيايي، بي‌گمان از قديمي‌ترين دوران حيات بشري، بستر فعاليتهاي معيشتي، بازرگاني و نظامي عمده بوده است، به دليل همين موقعيت خاص، كهن‌ترين، معروفترين و طولاني‌ترين راه ارتباطي بين شرق و غرب يعني «جاده تاريخي ابريشم» از طريق خراسان شرق را به غرب مرتبط مي‌سازد.
تنوع جغرافيايي سرزمين خراسان با وجود آب و هواي كويري و گرم در بخش جنوبي و معتدل كوهستاني در شمال استان و به طور پراكنده در مركز، با ارتفاعات قابل توجهي نظير بينالود، هزار مسجد، كپه داغ، قهستان و...، زمينه‌اي مناسب براي استقرار بشر از قديمي‌ترين ايام و جذب اقوام و طوايف متعدد در دورانهاي مختلف بوده است؛ سرزميني كه نواحي مختلف آن عرصه رويش انواع نباتات مناطق سردسيري و گرمسيري از قبيل گندم، برنج، بادام، سيب، انگور، پسته، خرما و... است و مناطقي از آن، استعداد پرورش انواع مختلف حيوانات اهلي و وحشي نظير پلنگ، گرگ، شتر، اسب، آهو، گوسفند، بز و... را داراست.
قديمي‌ترين آثار حيات انساني در ايران، شامل تعدادي ادوات و دست‌افزارهاي سنگي، با قدمت تخميني 800 هزار سال قبل، متعلق به دوران پارينه سنگي قديم، از بستر رودخانه كشف‌رود مشهد به دست آمده است. در حالي كه قديمي‌ترين مكانهاي استقرار انسان، حداكثر با قدمت 100 هزار سال در نواحي ديگر ايران نظير آذربايجان، لرستان و... شناسايي شده‌اند.
http://pnu-club.com/imported/mising.jpg http://pnu-club.com/imported/mising.jpg جغرافياي طبيعي خراسان
موقعيت
استان وسيع خراسان در شمال شرقي كشور بين 55 درجه و 17 دقيقه تا 61 درجه و 15 دقيقه طول شرقي و 30 درجه و 24 دقيقه تا 38 درجه و 17 دقيقه عرض جغرافيايي نيمكره شمالي قرار گرفته است.
پستي و بلنديها
استان پهناور خراسان به سبب وسعت زياد، از نظر شرايط طبيعي بسيار متنوع و هر يك از نواحي مختلف آن داراي ويژگيهاي خاصي است.
بلندترين نقطه آن قله بينالود، 3211 متر و كم ارتفاع‌ترين نقطه آن در شمال سرخس، 300 متر از سطح دريا ارتفاع دارد.
كوههاي خراسان دنباله ارتفاعات البرز به سمت مشرق است كه به صورت قوسهاي موازي از «شاه كوه» آغاز شده و در جهت شمال غربي به سوي جنوب شرقي تا ارتفاعات هندوكش افغانستان امتداد مي‌يابد.
در ميان اين رشته كوههاي موازي، دره‌ها و دشتهاي وسيعي وجود دارد كه گاه پهناي آن، به حدود 200 كيلومتر مي‌رسد. امتداد اين رشته كوهها در برخي نواحي با برخورد به دره و يا جلگه گسسته مي‌شود. آنچه در اين منطقه حايز اهميت است، وجود دشتهاي حاصلخيز و آبادي چون: بجنورد، شيروان، قوچان، چناران و مشهد است كه در پهنه دشت سرسبزي بين دو رشته ارتفاعات موازي كپه داغ و هزار مسجد در شمال و آلاداغ و بينالود در جنوب به وجود آمده‌اند.
آب و هوا
گستردگي استان و عواملي مانند وجود رشته كوههاي مرتفع و مناطق كويري، دوري از دريا و وزش بادهاي مختلف، موجب گوناگوني آب و هوا در مناطق آن گرديده است.
در بيشتر بررسيهاي انجام گرفته از جمله مطالعات آمايشي خراسان، اين سرزمين به سه منطقه آب و هوايي شمال، مركز و جنوب تقسيم مي‌شود.
شمال خراسان به طور كلي داراي شرايط آب وهوايي معتدل و سرد كوهستاني است؛ اين منطقه حاصلخيزترين و متراكم‌ترين بخش استان از نظر جمعيت، فعاليتهاي اقتصادي و امكانات زيربنايي است كه شامل شهرستانهاي بجنورد، قوچان، شيروان، مشهد، درگز، چناران و سرخس مي‌شود.
منطقه مركزي استان شامل شهرستانهاي سبزوار، اسفراين، نيشابور، تربت حيدريه، كاشمر، تربت جام، تايبادوخواف است.
اين منطقه داراي آب و هواي نيمه صحرايي ملايم بوده و فعاليت اصلي اقتصادي آن كشاورزي است كه در دشتهاي وسيع دامنه‌هاي جنوبي بينالود تا كوير نمك و مناطق كويري مرز افغانستان انجام مي‌شود. اين دشتها از نظر آب و هوايي جزو مناطق خشك و نيمه‌خشك محسوب مي‌شوند و ميزان بارندگي در آنها بين 200 تا 250 ميليمتر در سال است.
جنوب خراسان داراي آب و هواي خشك و نيمه‌صحرايي است؛ وسعت اين منطقه كه از شش شهرستان بيرجند، طبس، فردوس، گناباد، قاينات و نهبندان تشكيل شده حدود يكصد و هفتاد هزار كيلومتر مربع است كه حدود نيمي از مساحت كل استان را دربرمي‌گيرد.
بررسي وضعيت بارندگي در استان نشانگر اين است كه در بيش از 90 درصد استان توزيع مكاني و زماني بارشها و پراكندگي آنها يكنواخت و مشابه نيست؛ ميزان ريزشهاي جوي به صورت باران و برف در 15 درصد مساحت استان (نواحي شمال و شمال غربي) آن نسبتاً زياد است به طوري كه در برخي مناطق مجاور استان گستان، ميزان بارندگي گاه به بيش از 700 ميليمتر در سال مي‌رسد؛ ميانگين بارندگي سالانه اين ناحيه بين 300 تا 400 ميليمتر تغيير مي‌كند ولي در مناطق جنوبي، شرقي و مركزي كه بيش از 85 درصد مساحت خراسان را شامل مي‌شود ميزان بارندگي بسيار كم و بين 40 تا 200 ميليمتر در سال متغيير است. متوسط ميانگين بارندگي در اين مناطق تقريباً معادل 150 ميليمتر است.
تنوع آب و هوايي استان عبارت است از:
- آب و هواي سرد كوهستاني و نيمه صحرايي سرد در شمال و شمال غرب.
- آب و هواي معتدل كوهستاني در مناطقي از شمال و شمال غرب و مركز.
- آب و هواي نيمه صحرايي ملايم در شمال شرق، مركز و مناطقي از غرب و نيز مناطق كوهستاني جنوب.
- آب و هواي گرم صحرايي فراگير مناطق مركزي به طرف جنوب و جنوب غرب.
تقسيمات كشوري:
براساس آخرين تقسيمات كشوري خراسان داراي 29 شهرستان (و يك بخش انتزاع شده «سرايان»)، 94 شهر، 90 بخش، 238 دهستان و حدود 6187 آبادي مسكوني مي‌باشد. از 30 شهرستان خراسان 14 شهرستان داراي مرزهاي بين‌المللي مجموعاً به طول 1452 كيلومتر مي‌باشند.
براساس مصوبه اخير مجلس شوراي اسلامي، خراسان به سه استان خراسان رضوي، خراسان شمالي و خراسان جنوبي تقسيم گرديده است. خراسان شمالي شامل 6 شهرستان بجنورد، اسفراين، شيروان، مانه و سملقان، جاجرم و فاروج، خراسان جنوبي شامل چهار شهرستان بيرجند، نهبندان، سربيشه، قاين و بخش سرايان شهرستان فردوس و خراسان رضوي شامل 19 شهرستان ديگر از مجموع 30 شهرستان خراسان مي‌باشد. طبق اين مصوبه خراسان رضوي به مركزيت مشهد مقدس بالغ بر 28/80 درصد جمعيت كل، 7/85 درصد جمعيت شهري، 5/72 درصد جمعيت روستائي و حدود 53 درصد مساحت خراسان را در اختيار دارد. بخش عمده فعاليتهاي صنعتي، كشاورزي و خدماتي و امكانات زيربنائي خراسان نيز در خراسان رضوي و در حول و حوش مشهد مقدس استقرار يافته است. سهم خراسان شمالي از جمعيت حدود 12 درصد و سهم خراسان جنوبي از جمعيت 8/7 درصد مي‌باشد.
استان خراسان رضوي در يك نگاه:
استان خراسان رضوي با مساحتي بالغ بر 127432 كيلومتر مربع داراي 19 شهرستان، 64 نقطه شهري، 62 بخش و 158 دهستان و 3767 آبادي داراي سكنه مي‌باشد. اين استان داراي 841 كيلومتر مرز مشترك با كشورهاي همسايه است (302 كيلومتر با افغانستان، 539 كيلومتر با تركمنستان) تراكم جمعيت در اين استان حدود 42 نفر در كيلومتر مربع مي‌باشد.
نرخ شهرنشيني استان 5/64 درصد و نرخ باسوادي 4/91 درصد برآورد مي‌گردد. نرخ فعاليت كه عبارتست از نسبت جمعيت فعال به كل جمعيت 10 ساله و بالاتر مي‌باشد در سال 1381 حدود 3/36 درصد برآورد گرديده و نرخ بيكاري نيز حدود 6/10 درصد است.
- سهم شاغلين بخش كشاورزي از كل شاغلين 44% درصد، سهم شاغلين بخش صنعت و معدن و ساختمان 25% درصد و سهم شاغلين بخش خدمات 29% درصد مي‌باشد.
- تعداد دانش‌آموزان اين استان 5/1375 هزار نفر و نسبت دانش‌آموز به معلم 21 نفر مي‌باشد.
- ضريب پوشش تحصيلي براي مقطع ابتدايي 104 درصد، مقطع راهنمايي 97% درصد و در مقطع متوسطه 73% درصد پيش‌بيني گرديده است.
- 4/95 درصد خانوارهاي روستاهاي 20 خانوار و بالاتر از آب آشاميدني سالم، 1/35 درصد از راه مناسب و 100 درصد از برق برخوردارند.
- ضريب‌نفوذ تلفن (كه عبارتست از تلفن به ازاي 100 نفر جمعيت) در اين استان 19 مي‌باشد.
- سطح زير كشت اراضي زراعي و باغي استان 458 هزار هكتار، سطح زير كشت اراضي زراعي 7/306 هزار هكتار و سطح زير كشت باغات 151 هزار هكتار است. به ازاي 1000 نفر روستايي 2/240 هكتار اراضي زراعي و باغي زير كشت وجود دارد.
- طبق نتايج طرح سرشماري كارگاهي سال 1381 تعداد 247924 كارگاه با 733751 نفر كاركن در استان خراسان رضوي در فعاليتهاي مختلف مشغول بكارند. از اين تعداد 41906 واحدبا 169804 نفر و ارزش افزوده توليدي معادل 7/5529 ميلياردريال در بخش صنعت مشغولند.
- تراكم راههاي استان 6/13 كيلومتر به ازاي 100 كيلومتر مساحت استان است. اين شاخص براي راههاي فرعي 16/4 كيلومتر و براي راههاي روستايي 4/8 مي‌باشد. نسبت راه آسفالته روستايي از كل راههاي روستايي 5/30 درصد و نسبت راههاي روستايي داراي مشخصات از كل راههاي روستايي 4/42 درصد است.
استان پهناور خراسان (پس از انتزاع شهرستان طبس از آن) با وسعتي بيش از 238 هزار كيلومتر مربع و حدود 6/14 درصد خاك كشور بزرگترين واحد تقسيمات كشوري است. اين استان داراي بيشترين طول مرزهاي خارجي (1451 كيلومتر) با دو كشور (تركمنستان و افغانستان) بوده و از جنوب و غرب در مجاورت پنج استان (گلستان، سمنان، يزد، كرمان وسيستان و بلوچستان) قرار دارد. وسعت زياد، مرزهاي خارجي طولاني و موقعيت منطقه اي به اين استان اهميت ژئوپلتيك خاص داده است.
پيشينه تاريخي خراسان:
استان پهناور خراسان با ساختار گونه‌گون و كهن زمين شناختي، اقليم متنوع و جاذب، موقعيت ويژه جغرافيايي، بي‌گمان از قديمي‌ترين دوران حيات بشري، بستر فعاليتهاي معيشتي، بازرگاني و نظامي عمده بوده است، به دليل همين موقعيت خاص، كهن‌ترين، معروفترين و طولاني‌ترين راه ارتباطي بين شرق و غرب يعني «جاده تاريخي ابريشم» از طريق خراسان شرق را به غرب مرتبط مي‌سازد.
تنوع جغرافيايي سرزمين خراسان با وجود آب و هواي كويري و گرم در بخش جنوبي و معتدل كوهستاني در شمال استان و به طور پراكنده در مركز، با ارتفاعات قابل توجهي نظير بينالود، هزار مسجد، كپه داغ، قهستان و...، زمينه‌اي مناسب براي استقرار بشر از قديمي‌ترين ايام و جذب اقوام و طوايف متعدد در دورانهاي مختلف بوده است؛ سرزميني كه نواحي مختلف آن عرصه رويش انواع نباتات مناطق سردسيري و گرمسيري از قبيل گندم، برنج، بادام، سيب، انگور، پسته، خرما و... است و مناطقي از آن، استعداد پرورش انواع مختلف حيوانات اهلي و وحشي نظير پلنگ، گرگ، شتر، اسب، آهو، گوسفند، بز و... را داراست.
قديمي‌ترين آثار حيات انساني در ايران، شامل تعدادي ادوات و دست‌افزارهاي سنگي، با قدمت تخميني 800 هزار سال قبل، متعلق به دوران پارينه سنگي قديم، از بستر رودخانه كشف‌رود مشهد به دست آمده است. در حالي كه قديمي‌ترين مكانهاي استقرار انسان، حداكثر با قدمت 100 هزار سال در نواحي ديگر ايران نظير آذربايجان، لرستان و... شناسايي شده‌اند.
http://pnu-club.com/imported/mising.jpg http://pnu-club.com/imported/mising.jpg جغرافياي طبيعي خراسان
موقعيت
استان وسيع خراسان در شمال شرقي كشور بين 55 درجه و 17 دقيقه تا 61 درجه و 15 دقيقه طول شرقي و 30 درجه و 24 دقيقه تا 38 درجه و 17 دقيقه عرض جغرافيايي نيمكره شمالي قرار گرفته است.
پستي و بلنديها
استان پهناور خراسان به سبب وسعت زياد، از نظر شرايط طبيعي بسيار متنوع و هر يك از نواحي مختلف آن داراي ويژگيهاي خاصي است.
بلندترين نقطه آن قله بينالود، 3211 متر و كم ارتفاع‌ترين نقطه آن در شمال سرخس، 300 متر از سطح دريا ارتفاع دارد.
كوههاي خراسان دنباله ارتفاعات البرز به سمت مشرق است كه به صورت قوسهاي موازي از «شاه كوه» آغاز شده و در جهت شمال غربي به سوي جنوب شرقي تا ارتفاعات هندوكش افغانستان امتداد مي‌يابد.
در ميان اين رشته كوههاي موازي، دره‌ها و دشتهاي وسيعي وجود دارد كه گاه پهناي آن، به حدود 200 كيلومتر مي‌رسد. امتداد اين رشته كوهها در برخي نواحي با برخورد به دره و يا جلگه گسسته مي‌شود. آنچه در اين منطقه حايز اهميت است، وجود دشتهاي حاصلخيز و آبادي چون: بجنورد، شيروان، قوچان، چناران و مشهد است كه در پهنه دشت سرسبزي بين دو رشته ارتفاعات موازي كپه داغ و هزار مسجد در شمال و آلاداغ و بينالود در جنوب به وجود آمده‌اند.
آب و هوا
گستردگي استان و عواملي مانند وجود رشته كوههاي مرتفع و مناطق كويري، دوري از دريا و وزش بادهاي مختلف، موجب گوناگوني آب و هوا در مناطق آن گرديده است.
در بيشتر بررسيهاي انجام گرفته از جمله مطالعات آمايشي خراسان، اين سرزمين به سه منطقه آب و هوايي شمال، مركز و جنوب تقسيم مي‌شود.
شمال خراسان به طور كلي داراي شرايط آب وهوايي معتدل و سرد كوهستاني است؛ اين منطقه حاصلخيزترين و متراكم‌ترين بخش استان از نظر جمعيت، فعاليتهاي اقتصادي و امكانات زيربنايي است كه شامل شهرستانهاي بجنورد، قوچان، شيروان، مشهد، درگز، چناران و سرخس مي‌شود.
منطقه مركزي استان شامل شهرستانهاي سبزوار، اسفراين، نيشابور، تربت حيدريه، كاشمر، تربت جام، تايبادوخواف است.
اين منطقه داراي آب و هواي نيمه صحرايي ملايم بوده و فعاليت اصلي اقتصادي آن كشاورزي است كه در دشتهاي وسيع دامنه‌هاي جنوبي بينالود تا كوير نمك و مناطق كويري مرز افغانستان انجام مي‌شود. اين دشتها از نظر آب و هوايي جزو مناطق خشك و نيمه‌خشك محسوب مي‌شوند و ميزان بارندگي در آنها بين 200 تا 250 ميليمتر در سال است.
جنوب خراسان داراي آب و هواي خشك و نيمه‌صحرايي است؛ وسعت اين منطقه كه از شش شهرستان بيرجند، طبس، فردوس، گناباد، قاينات و نهبندان تشكيل شده حدود يكصد و هفتاد هزار كيلومتر مربع است كه حدود نيمي از مساحت كل استان را دربرمي‌گيرد.
بررسي وضعيت بارندگي در استان نشانگر اين است كه در بيش از 90 درصد استان توزيع مكاني و زماني بارشها و پراكندگي آنها يكنواخت و مشابه نيست؛ ميزان ريزشهاي جوي به صورت باران و برف در 15 درصد مساحت استان (نواحي شمال و شمال غربي) آن نسبتاً زياد است به طوري كه در برخي مناطق مجاور استان گستان، ميزان بارندگي گاه به بيش از 700 ميليمتر در سال مي‌رسد؛ ميانگين بارندگي سالانه اين ناحيه بين 300 تا 400 ميليمتر تغيير مي‌كند ولي در مناطق جنوبي، شرقي و مركزي كه بيش از 85 درصد مساحت خراسان را شامل مي‌شود ميزان بارندگي بسيار كم و بين 40 تا 200 ميليمتر در سال متغيير است. متوسط ميانگين بارندگي در اين مناطق تقريباً معادل 150 ميليمتر است.
تنوع آب و هوايي استان عبارت است از:
- آب و هواي سرد كوهستاني و نيمه صحرايي سرد در شمال و شمال غرب.
- آب و هواي معتدل كوهستاني در مناطقي از شمال و شمال غرب و مركز.
- آب و هواي نيمه صحرايي ملايم در شمال شرق، مركز و مناطقي از غرب و نيز مناطق كوهستاني جنوب.
- آب و هواي گرم صحرايي فراگير مناطق مركزي به طرف جنوب و جنوب غرب.
تقسيمات كشوري:
براساس آخرين تقسيمات كشوري خراسان داراي 29 شهرستان (و يك بخش انتزاع شده «سرايان»)، 94 شهر، 90 بخش، 238 دهستان و حدود 6187 آبادي مسكوني مي‌باشد. از 30 شهرستان خراسان 14 شهرستان داراي مرزهاي بين‌المللي مجموعاً به طول 1452 كيلومتر مي‌باشند.
براساس مصوبه اخير مجلس شوراي اسلامي، خراسان به سه استان خراسان رضوي، خراسان شمالي و خراسان جنوبي تقسيم گرديده است. خراسان شمالي شامل 6 شهرستان بجنورد، اسفراين، شيروان، مانه و سملقان، جاجرم و فاروج، خراسان جنوبي شامل چهار شهرستان بيرجند، نهبندان، سربيشه، قاين و بخش سرايان شهرستان فردوس و خراسان رضوي شامل 19 شهرستان ديگر از مجموع 30 شهرستان خراسان مي‌باشد. طبق اين مصوبه خراسان رضوي به مركزيت مشهد مقدس بالغ بر 28/80 درصد جمعيت كل، 7/85 درصد جمعيت شهري، 5/72 درصد جمعيت روستائي و حدود 53 درصد مساحت خراسان را در اختيار دارد. بخش عمده فعاليتهاي صنعتي، كشاورزي و خدماتي و امكانات زيربنائي خراسان نيز در خراسان رضوي و در حول و حوش مشهد مقدس استقرار يافته است. سهم خراسان شمالي از جمعيت حدود 12 درصد و سهم خراسان جنوبي از جمعيت 8/7 درصد مي‌باشد.
استان خراسان رضوي در يك نگاه:
استان خراسان رضوي با مساحتي بالغ بر 127432 كيلومتر مربع داراي 19 شهرستان، 64 نقطه شهري، 62 بخش و 158 دهستان و 3767 آبادي داراي سكنه مي‌باشد. اين استان داراي 841 كيلومتر مرز مشترك با كشورهاي همسايه است (302 كيلومتر با افغانستان، 539 كيلومتر با تركمنستان) تراكم جمعيت در اين استان حدود 42 نفر در كيلومتر مربع مي‌باشد.
نرخ شهرنشيني استان 5/64 درصد و نرخ باسوادي 4/91 درصد برآورد مي‌گردد. نرخ فعاليت كه عبارتست از نسبت جمعيت فعال به كل جمعيت 10 ساله و بالاتر مي‌باشد در سال 1381 حدود 3/36 درصد برآورد گرديده و نرخ بيكاري نيز حدود 6/10 درصد است.
- سهم شاغلين بخش كشاورزي از كل شاغلين 44% درصد، سهم شاغلين بخش صنعت و معدن و ساختمان 25% درصد و سهم شاغلين بخش خدمات 29% درصد مي‌باشد.
- تعداد دانش‌آموزان اين استان 5/1375 هزار نفر و نسبت دانش‌آموز به معلم 21 نفر مي‌باشد.
- ضريب پوشش تحصيلي براي مقطع ابتدايي 104 درصد، مقطع راهنمايي 97% درصد و در مقطع متوسطه 73% درصد پيش‌بيني گرديده است.
- 4/95 درصد خانوارهاي روستاهاي 20 خانوار و بالاتر از آب آشاميدني سالم، 1/35 درصد از راه مناسب و 100 درصد از برق برخوردارند.
- ضريب‌نفوذ تلفن (كه عبارتست از تلفن به ازاي 100 نفر جمعيت) در اين استان 19 مي‌باشد.
- سطح زير كشت اراضي زراعي و باغي استان 458 هزار هكتار، سطح زير كشت اراضي زراعي 7/306 هزار هكتار و سطح زير كشت باغات 151 هزار هكتار است. به ازاي 1000 نفر روستايي 2/240 هكتار اراضي زراعي و باغي زير كشت وجود دارد.
- طبق نتايج طرح سرشماري كارگاهي سال 1381 تعداد 247924 كارگاه با 733751 نفر كاركن در استان خراسان رضوي در فعاليتهاي مختلف مشغول بكارند. از اين تعداد 41906 واحدبا 169804 نفر و ارزش افزوده توليدي معادل 7/5529 ميلياردريال در بخش صنعت مشغولند.
- تراكم راههاي استان 6/13 كيلومتر به ازاي 100 كيلومتر مساحت استان است. اين شاخص براي راههاي فرعي 16/4 كيلومتر و براي راههاي روستايي 4/8 مي‌باشد. نسبت راه آسفالته روستايي از كل راههاي روستايي 5/30 درصد و نسبت راههاي روستايي داراي مشخصات از كل راههاي روستايي 4/42 درصد است.