Borna66
05-12-2009, 12:56 AM
سونامي ،بلاي قرن 21
نحوه ايجاد و چگونگی عملکرد سونامی به زبان ساده
به امواج سهمگين که بر اثر حادث شدن زلزله،در زير اقيانوس و دريا بوجود ميايند به زبان ژاپنی سونامی يا تسونومی ميگويند. اين امواج عظيم ابتدا آب سواحل دريا را بسوی خود باز ميکشد سپس با ارتفاع بسيار بلندی به سوی ساحل حمله ور ميگردد اما اينبار با ارتفاعی که تا پنجاه متر و سرعتی که گاه تا هشتصد کیلومتر هم می رسد . دليل ايجاد چنين حالتی در حقيقت رفتار بستر کف دریا در برابر امواج زلزله است در حالت اول وقوع حالتی شبيه به بهمن میباشد که در زير دريا بوقوع می پيوندد و بر اثر جابجايی عظيم رسوبات که بر اثر زلزله همچون بهمن بروی دامنه رشته کوههای زير دريا حرکت می نمايد ، در محل وقوع خود ايجاد يک خلاء عظيم نموده و آب اقيانوس را بسوی خود ميکشد وسپس به سرعت آبی که در محل انباشته ميشود را باز بسوی ساحل باز ميگرداند، در حالت دوم حرکت عمودی قطعه ای از پوسته زیر دریا میباشد در این حالت موجهای ناشی از زلزله میتوانند قطعات سنگی کف دریا را حرکت دهند . در این حالت وقتی حرکات سنگها بطرف بالا و پائین باشد؛ آن را جابجایی عمودی می نامند که این امر باعث میشود آب روی سنگها همراه با کف دریا بالا و پائین برود! اسم ژاپنی چنین امواجی سونامی میباشد یکی از عظیم ترین سونامی های جهان در تاریخ یکم نوامبر 1755 در شهر لیسبون پرتقال روی داد که بسیاری از خانه ها را ویران نمود ! آنچه بيش از هرچيز درسونامی ميتواند باعث خسارت گردد . نادانی است !
در حقيقت بهت و حيرت مردم و عدم آشنايی و آگاهی از عملکرد ، خصوصيات و نحوه وقوع اين حادثه است که بيشترين خسارات را بوجود مياورد خصوصا در کشورهايی که با محل وقوع زلزله فاصله ای مناسب و ارتباط از طريق ساحل دارند .مردم با عقب رفتن سريع آب که موجب خشک شدن ساحل به مدت چند ثانيه تا چند دقيقه می گردد آنچنان مبهوت ميگردند که به جای فرار به سوی ارتفاعات به سمت ساحل ميروند تا علت عقب رفتن بی دليل آب را ببينند و درست همين لحظه است که با ديدن صحنه ای وحشناک مبهوت ديواره ای از آب به ارتفاع تا پنجاه متر ميشوند که به علت رسوبات کف دريا سياه به نظر ميرسد و با سرعت تا هشتصد کيلومتر در ساعت ميتواند در اقيانوس سرعت داشته باشد و اينگونه زمان را برای فرار از دست ميدهند ! با توجه به آنکه امواج ثبت شده توسط زلزله نگارها و حتی خود لرزش زلزله خيلی زودتر از اين امواج غول پيکر به ساحل ميرسند و آثار خود را بر جا ميگذارد ، با کمی درايت ميتوان با اطلاع به موقع به مردم برای نجات جان آنان اقدام نمود . توجه به اين نکته داشته باشيد که روی دادن اين پديده با توجه به جنس بستر دريای خزر و خليج فارس کشورمان تقريبا بسيار کم ميباشد اما يادتان باشد که بيشتر ساکنين و توريستهايی که در ساحل دريای تايلند مردند هم مطمئنا از سونامی چيزی نشنيده بودند و آنرا قبلا در کشورشان تجربه نکرده بودند بنا براين يادتان باشد :
1- تنها در صورتی که در کنار دريا ، تجربه زلزله داشتيد به سرعت از ساحل دور شويد و در ارتفاعات پناه بگيريد .
2- پائين رفتن يکباره آب دريا در عرض چند ثانيه جز بر اثر سونامی بوقوع نمی پيوندد فريب نخوريد و حيرت نکنيد
۳- هر ثانيه برای نجات جان شما مهم است . آنرا با برداشتن طلا و جواهر و سند و پول هدر ندهيد
۴- هر چيزی که بتواند شما را بروی آب نگه دارد از بشکه پلاستيکی تا يک ميز چوبی در جريان وقوع سيل و چنين پديده هايی ميتواند مفيد باشد.
مهندس عليرضا سعيدی . کارشناس مديريت بحران جمعيت کاهش خطرات زلزله ايران
(ehrsi.com گرفته از سايت بر (
احتمال وقوع سونامي در درياي خزر
سونامي هاي بزرگ عمدتا به دليل زمين لرزه هاي بزرگ و ريزش مواد از خشکي به دريا ايجاد مي شوند.
دوره تناوب سونامي از چند دقيقه تا چند ساعت ، طول موج آن از چند ده کيلومتر تا چند صد کيلومتر و ارتفاع آن از چند ده سانتي متر تا چند متر تغيير مي کند. به دليل اين که سونامي ها طول موج بسيار بلند دارند ، حتي اقيانوس ها با متوسط عمق 4300 متر براي اين امواج محيطي کم عمق محسوب مي شوند. بنابراين سونامي پس از تشکيل بر اثر زمين لرزه با انتشار در اقيانوس ها بر اثر ناهمواري بستر اقيانوس ها و نيروي ناشي از کرويت زمين (اثر کوريوليس) تغيير شکل مي يابد. به همين دليل نيز سرعت امواج سونامي وابسته به عمق محيط آبي است که در آن حرکت مي کند.
اگر عمق متوسط اقيانوس يا دريايي که در آن زمين لرزه اتفاق افتاده حدود 4 کيلومتر باشد ، سرعت حرکت سونامي حدود 720 کيلومتر بر ساعت خواهد بود. ارتفاع چنين سونامي در داخل دريا حدود نيم متر است ؛ اما با نزديک شدن به ساحل ، ارتفاع آن افزايش مي يابد و با شکست موج و حرکت آب به سوي ساحل سبب تخريب ساحل مي شود.
امکان تشکيل امواج بلند دريايي بر اثر زمين لرزه (سونامي) در درياهاي نيمه بسته و بسته همچون درياي مديترانه و درياي خزر نيز وجود دارد. در چنين محيطهايي زمين لرزه هايي به بزرگي 6.2 ريشتر يا بيشتر از آن ، مي توانند سونامي ايجاد کنند.
در درياي خزر گسل هايي که توان ايجاد زمين لرزه هاي بزرگ را داشته باشند در برآمدگي آبشوران (حد فاصل جمهوري آذربايجان و ترکمنستان) و غرب درياي خزر (در سواحل داغستان روسيه) قرار دارند. اين گسل ها در گذشته سبب رويداد زمين لرزه هاي بزرگ شدند که در پي آن سونامي بزرگ (در مقياس خزر) ايجاد شد. در عين حال ، احتمال رويداد سونامي در آينده توسط اين گسل ها نيز وجود دارد. مشاهدات تاريخي حاکي از تشکيل سونامي تا ارتفاع 2 متر است.
برخي مطالعات نشانگر رويداد سونامي با حداکثر ارتفاع 3متر در خزر است. سونامي قابل اندازه گيري با ترازسنج هر 17-18 سال يکبار در خزر اتفاق مي افتد. امکان رويداد سونامي قوي در خزر هر 60سال يکبار است. توسعه سونامي در خزر توسط برآمدگي آبشوران محدود مي شود. در صورتي که زمين لرزه اي در اين ناحيه روي دهد ، پس از حدود 5 ساعت سونامي ناشي از آن به سواحل ايران مي رسد. در اين حال اثر سونامي به سواحل ايران تقريبا صفر است.
سواحل بخشهاي مياني خزر بيشترين اثر را از سونامي دريافت مي کنند. زمين لرزه تنها عامل ايجاد سونامي در خزر نيست ، زمين لغزه و فوران گل فشان ها در بستر درياي خزر دو عامل ديگر ايجاد سونامي در خزر هستند. با توجه به احتمال رويداد ضعيف زمين لرزه در خزر جنوبي ، دو عامل زمين لغزه و گل فشان در خزر جنوبي مي توانند سبب تشکيل سونامي شوند.
بزرگي سونامي در خزر جنوبي ناشي از اين دو عامل خيلي شناخته شده نيست. از آنجا که از هنگام رويداد منشا سونامي (زمين لرزه ، زمين لغزه ، آتشفشان و گلفشان) تا تشکيل سونامي و رسيدن آن به ساحل مدت نسبتا زيادي طول مي کشد (از چند ده دقيقه تا چند ساعت ، بسته به فاصله منشا سونامي تا ساحل و عمق آب) بنابراين اطلاع رساني بموقع به ساکنان نواحي ساحل مورد تاثير سونامي ، مي تواند سبب کاهش تلفات انساني شود.
در مناطقي که سيستم هشداردهنده خودکار وجود ندارد ، اين مهم مي تواند توسط وسايل ارتباطي همچون راديو ، تلويزيون ايميل ، اينترنت و تلفن انجام شود. نکته مهم براي در امان ماندن از خطرات سونامي ، فاصله گرفتن از خط ساحلي به مقدار چندصد متر يا چند کيلومتر (بر حسب بزرگي سونامي و شيب ساحل) است. اما کاهش خسارت هاي مالي ، مستلزم رعايت حريم ساحل در خزر است ؛ ناحيه اي که در آن نوسان تراز آب به دليل امواج ناشي از توفان ، امواج سونامي ، تغييرات بلندمدت تراز آب در فاصله زماني کوتاه يا طولاني (از چند ثانيه يا چند سال) مي تواند ناحيه ساحلي را تحت تاثير قرار دهد و سبب تخريب تاسيسات ساحلي شود.
نحوه ايجاد و چگونگی عملکرد سونامی به زبان ساده
به امواج سهمگين که بر اثر حادث شدن زلزله،در زير اقيانوس و دريا بوجود ميايند به زبان ژاپنی سونامی يا تسونومی ميگويند. اين امواج عظيم ابتدا آب سواحل دريا را بسوی خود باز ميکشد سپس با ارتفاع بسيار بلندی به سوی ساحل حمله ور ميگردد اما اينبار با ارتفاعی که تا پنجاه متر و سرعتی که گاه تا هشتصد کیلومتر هم می رسد . دليل ايجاد چنين حالتی در حقيقت رفتار بستر کف دریا در برابر امواج زلزله است در حالت اول وقوع حالتی شبيه به بهمن میباشد که در زير دريا بوقوع می پيوندد و بر اثر جابجايی عظيم رسوبات که بر اثر زلزله همچون بهمن بروی دامنه رشته کوههای زير دريا حرکت می نمايد ، در محل وقوع خود ايجاد يک خلاء عظيم نموده و آب اقيانوس را بسوی خود ميکشد وسپس به سرعت آبی که در محل انباشته ميشود را باز بسوی ساحل باز ميگرداند، در حالت دوم حرکت عمودی قطعه ای از پوسته زیر دریا میباشد در این حالت موجهای ناشی از زلزله میتوانند قطعات سنگی کف دریا را حرکت دهند . در این حالت وقتی حرکات سنگها بطرف بالا و پائین باشد؛ آن را جابجایی عمودی می نامند که این امر باعث میشود آب روی سنگها همراه با کف دریا بالا و پائین برود! اسم ژاپنی چنین امواجی سونامی میباشد یکی از عظیم ترین سونامی های جهان در تاریخ یکم نوامبر 1755 در شهر لیسبون پرتقال روی داد که بسیاری از خانه ها را ویران نمود ! آنچه بيش از هرچيز درسونامی ميتواند باعث خسارت گردد . نادانی است !
در حقيقت بهت و حيرت مردم و عدم آشنايی و آگاهی از عملکرد ، خصوصيات و نحوه وقوع اين حادثه است که بيشترين خسارات را بوجود مياورد خصوصا در کشورهايی که با محل وقوع زلزله فاصله ای مناسب و ارتباط از طريق ساحل دارند .مردم با عقب رفتن سريع آب که موجب خشک شدن ساحل به مدت چند ثانيه تا چند دقيقه می گردد آنچنان مبهوت ميگردند که به جای فرار به سوی ارتفاعات به سمت ساحل ميروند تا علت عقب رفتن بی دليل آب را ببينند و درست همين لحظه است که با ديدن صحنه ای وحشناک مبهوت ديواره ای از آب به ارتفاع تا پنجاه متر ميشوند که به علت رسوبات کف دريا سياه به نظر ميرسد و با سرعت تا هشتصد کيلومتر در ساعت ميتواند در اقيانوس سرعت داشته باشد و اينگونه زمان را برای فرار از دست ميدهند ! با توجه به آنکه امواج ثبت شده توسط زلزله نگارها و حتی خود لرزش زلزله خيلی زودتر از اين امواج غول پيکر به ساحل ميرسند و آثار خود را بر جا ميگذارد ، با کمی درايت ميتوان با اطلاع به موقع به مردم برای نجات جان آنان اقدام نمود . توجه به اين نکته داشته باشيد که روی دادن اين پديده با توجه به جنس بستر دريای خزر و خليج فارس کشورمان تقريبا بسيار کم ميباشد اما يادتان باشد که بيشتر ساکنين و توريستهايی که در ساحل دريای تايلند مردند هم مطمئنا از سونامی چيزی نشنيده بودند و آنرا قبلا در کشورشان تجربه نکرده بودند بنا براين يادتان باشد :
1- تنها در صورتی که در کنار دريا ، تجربه زلزله داشتيد به سرعت از ساحل دور شويد و در ارتفاعات پناه بگيريد .
2- پائين رفتن يکباره آب دريا در عرض چند ثانيه جز بر اثر سونامی بوقوع نمی پيوندد فريب نخوريد و حيرت نکنيد
۳- هر ثانيه برای نجات جان شما مهم است . آنرا با برداشتن طلا و جواهر و سند و پول هدر ندهيد
۴- هر چيزی که بتواند شما را بروی آب نگه دارد از بشکه پلاستيکی تا يک ميز چوبی در جريان وقوع سيل و چنين پديده هايی ميتواند مفيد باشد.
مهندس عليرضا سعيدی . کارشناس مديريت بحران جمعيت کاهش خطرات زلزله ايران
(ehrsi.com گرفته از سايت بر (
احتمال وقوع سونامي در درياي خزر
سونامي هاي بزرگ عمدتا به دليل زمين لرزه هاي بزرگ و ريزش مواد از خشکي به دريا ايجاد مي شوند.
دوره تناوب سونامي از چند دقيقه تا چند ساعت ، طول موج آن از چند ده کيلومتر تا چند صد کيلومتر و ارتفاع آن از چند ده سانتي متر تا چند متر تغيير مي کند. به دليل اين که سونامي ها طول موج بسيار بلند دارند ، حتي اقيانوس ها با متوسط عمق 4300 متر براي اين امواج محيطي کم عمق محسوب مي شوند. بنابراين سونامي پس از تشکيل بر اثر زمين لرزه با انتشار در اقيانوس ها بر اثر ناهمواري بستر اقيانوس ها و نيروي ناشي از کرويت زمين (اثر کوريوليس) تغيير شکل مي يابد. به همين دليل نيز سرعت امواج سونامي وابسته به عمق محيط آبي است که در آن حرکت مي کند.
اگر عمق متوسط اقيانوس يا دريايي که در آن زمين لرزه اتفاق افتاده حدود 4 کيلومتر باشد ، سرعت حرکت سونامي حدود 720 کيلومتر بر ساعت خواهد بود. ارتفاع چنين سونامي در داخل دريا حدود نيم متر است ؛ اما با نزديک شدن به ساحل ، ارتفاع آن افزايش مي يابد و با شکست موج و حرکت آب به سوي ساحل سبب تخريب ساحل مي شود.
امکان تشکيل امواج بلند دريايي بر اثر زمين لرزه (سونامي) در درياهاي نيمه بسته و بسته همچون درياي مديترانه و درياي خزر نيز وجود دارد. در چنين محيطهايي زمين لرزه هايي به بزرگي 6.2 ريشتر يا بيشتر از آن ، مي توانند سونامي ايجاد کنند.
در درياي خزر گسل هايي که توان ايجاد زمين لرزه هاي بزرگ را داشته باشند در برآمدگي آبشوران (حد فاصل جمهوري آذربايجان و ترکمنستان) و غرب درياي خزر (در سواحل داغستان روسيه) قرار دارند. اين گسل ها در گذشته سبب رويداد زمين لرزه هاي بزرگ شدند که در پي آن سونامي بزرگ (در مقياس خزر) ايجاد شد. در عين حال ، احتمال رويداد سونامي در آينده توسط اين گسل ها نيز وجود دارد. مشاهدات تاريخي حاکي از تشکيل سونامي تا ارتفاع 2 متر است.
برخي مطالعات نشانگر رويداد سونامي با حداکثر ارتفاع 3متر در خزر است. سونامي قابل اندازه گيري با ترازسنج هر 17-18 سال يکبار در خزر اتفاق مي افتد. امکان رويداد سونامي قوي در خزر هر 60سال يکبار است. توسعه سونامي در خزر توسط برآمدگي آبشوران محدود مي شود. در صورتي که زمين لرزه اي در اين ناحيه روي دهد ، پس از حدود 5 ساعت سونامي ناشي از آن به سواحل ايران مي رسد. در اين حال اثر سونامي به سواحل ايران تقريبا صفر است.
سواحل بخشهاي مياني خزر بيشترين اثر را از سونامي دريافت مي کنند. زمين لرزه تنها عامل ايجاد سونامي در خزر نيست ، زمين لغزه و فوران گل فشان ها در بستر درياي خزر دو عامل ديگر ايجاد سونامي در خزر هستند. با توجه به احتمال رويداد ضعيف زمين لرزه در خزر جنوبي ، دو عامل زمين لغزه و گل فشان در خزر جنوبي مي توانند سبب تشکيل سونامي شوند.
بزرگي سونامي در خزر جنوبي ناشي از اين دو عامل خيلي شناخته شده نيست. از آنجا که از هنگام رويداد منشا سونامي (زمين لرزه ، زمين لغزه ، آتشفشان و گلفشان) تا تشکيل سونامي و رسيدن آن به ساحل مدت نسبتا زيادي طول مي کشد (از چند ده دقيقه تا چند ساعت ، بسته به فاصله منشا سونامي تا ساحل و عمق آب) بنابراين اطلاع رساني بموقع به ساکنان نواحي ساحل مورد تاثير سونامي ، مي تواند سبب کاهش تلفات انساني شود.
در مناطقي که سيستم هشداردهنده خودکار وجود ندارد ، اين مهم مي تواند توسط وسايل ارتباطي همچون راديو ، تلويزيون ايميل ، اينترنت و تلفن انجام شود. نکته مهم براي در امان ماندن از خطرات سونامي ، فاصله گرفتن از خط ساحلي به مقدار چندصد متر يا چند کيلومتر (بر حسب بزرگي سونامي و شيب ساحل) است. اما کاهش خسارت هاي مالي ، مستلزم رعايت حريم ساحل در خزر است ؛ ناحيه اي که در آن نوسان تراز آب به دليل امواج ناشي از توفان ، امواج سونامي ، تغييرات بلندمدت تراز آب در فاصله زماني کوتاه يا طولاني (از چند ثانيه يا چند سال) مي تواند ناحيه ساحلي را تحت تاثير قرار دهد و سبب تخريب تاسيسات ساحلي شود.