Borna66
05-04-2009, 11:35 PM
چکيده: زنجيره هاي تامين، تامين کنندگان را به يک شرکت توليدي و شرکت را به مشتريانش ارتباط مي دهد. براي اداره صحيح زنجيره تامين لازم است تا نسبت به خدمات عالي به مشتريان، هـزينه هاي پايين و زمان چرخه کوتاه اطمينان حاصل کنيم. زنجيره هاي تامين داراي انواع مختلفي هستند که مي توان از مهمترين آنها به «ساخت يکپارچه براي ذخيره کردن»، «پس از تخليه پرکردن به طور مستمر»، «ساخت برمبناي سفارش» و «مونتاژ کانالي» اشاره کرد. اداره زنجيره تامين با وجود عدم اطمينان در تقاضا و تامين و نياز براي هماهنگي بين چندين فعاليت تجــــاري شرکاء مشکل است. از اصلي ترين اين مشکلات مي توان از «اثر شلاق چرمي» و «ذخيره فريبنده» نام برد. راه حلهايي براي مشکلات زنجيره تامين وجود دارند که از آن جمله مي توان به «ادغام عمودي»، «موجودي مناسب»، «استراتژي هاي کاهش عدم اطمينان محيطي» و استفاده از «تکنيک ها و فنون مناسب برنامه ريزي و توليد» اشاره کرد. فناوري اطلاعات نيز با پشتيباني از راه حلهاي ارائه شده گام موثري در حل مشکلات مذکور برداشته است که از آن جمله به نرم افزارهاي SCM، ERP، OPT، ANAL و همچنين حالتهاي تکامل يافته و يکپارچه مديريت زنجيره تامين (SCM) و ERP اشاره کرد. دومين شکل کمک فناوري اطلاعات از زنجيره تامين به وسيله کارکرد تجارت الکترونيک است که آن را ازطريق خودکارکردن فرايندها و يکپارچه کردن فعاليتهاي اصلي شغل تجاري به وسيله يک ساختار الکترونيکي فراهم آورده است. اما اجراي سفارش نيز در تجارت الکترونيک به دليل نياز به حمل بسته هاي کوچک کالا براي مشتريان زياد مشکل است که اين مشکل ازطريق راه حلهايي همانند تحويل درهمان روز و حتي همان ساعت و انبارهاي خودکار قابل حل است.
مقدمه
موفقيت خيلي از سازمانهاي خصوصي، دولتي و نظامي به توانايي آنها در ارائه خروجيهاي مصوب وابسته است. ارائه محصولات بهتـــر در يک طيف وسيع و با هزينه اي پايين و انجام سريع آن. ارائه مطلوب اين خروجيها (هزينه، کيفيت، عملکرد، تحويل، انعطاف و نوآوري) به توانايي سازمان در اداره جريان مواد، اطلاعات و پول درون و بيرون سازمان وابسته است. اين جريان به عنوان زنجيره تامين شناخته شده است. به دليل اينکه زنجيره هاي تامين ممکن است طولاني و پيچيده و شامل تعداد زيادي شرکاء تجاري باشد، مشکلاتي طي آن پيش مي آيد. اين مشکلات درصورت تأخير درحل به نارضايتي مشتريان و از دست دادن فروش منجر شود و هزينه هاي بالايي را براي رفع متحمل سازمان کند. شرکتهايي در کلاس جهاني خيلي از موفقيتهايشان را به مديريت زنجيره تامين نسبت مي دهند، آنچه که به طور وسيعي توسط فناوري اطلاعات (IT) حمايت مي شود.
در اين مقاله سعي بر اين است که ماهيت و انواع زنجيره تامين و اينکه چرا در اينجا مشکلات اتفاق مي افتد را توضيح دهيم. سپس فنــاوري اطلاعات مبتني بر راه حلها را مطرح مي کنيم که بيشترين آنها به وسيله نرم افزارهاي کاملي از قبيل MRP، ERP آماده هستند. بعد به شما نشان مي دهيم چگونه تجارت الکترونيک (EC) مي تواند مشکلات زنجيره تامين را حل کند. در پايان مشکلات مربوط به سفارشات انجام شده در سيستم تجارت الکترونيک و بعضي راه حلهاي استفاده شده براي حل آنها را توصيف مي کنيم.
مديريت زنجيره تامين چيست؟
مديريت زنجيره تامين نتيجه تکاملي مديريت انبارداري است. در دهه 60 کارشناسان با مطالعه بر روي رابطه داخلي بين انبارداري و حمل و نقل و يکپارچه سازي آنها قادر به کاهش موجودي خود شدند که حاصل اين مطالعات مديريت توزيع نام گرفت. در مسير تکامل با اضافه شدن مباحث مديريت ساخت، تدارکات و سفارشها به مديريت توزيع مفهوم لجستيک پديد آمد و وضعيت کنوني يعني زنجيره تامين نتيجه به هم پيوستن حلقه هاي عملياتي مختلف است که در ابتداي آن عــرضه کنندگان و در انتهاي آن مشتريان قرار دارند.
يک زنجيره تامين به جريان مواد، اطلاعات، وجوه و خدمات از تامين کنندگان موادخام طي کارگاهها و انبارها تا مشتريان پاياني اشاره دارد و شامل سازمانها و فرايندهايي مي شود که کالاها، اطلاعات و خدمات را ايجاد و به مصرف کنندگان تحويل مي دهند. اين زنجيره شامل خيلي از وظايف از قبيل خريد، جريان وجـــوه، باربري مواد، برنامه ريزي و کنترل توليد، کنترل موجودي و لجستيکي و توزيع و تحويل مي گردد.
اهداف نرم افزار مديريت زنجيره تامين مدرن کاهش عدم اطمينان و ريسک در زنجيره تامين است. با وجود آن، به طور مثبتي بر سطوح موجودي، زمان چرخه، فرايندهاي تجاري و سرويس هاي خدماتي به مشتري اثر مي گذارد. اين زنجيره فرايندي پويا است که فعاليتهاي همزمان، ارزيابيهاي مستمر از طرفين درگير، فناوري هاي به کار رفته در آن و ساختار سازماني را شامل مي شود. اين فناوري براي مشتريان امکاناتي را فراهم مي آورد تا حق انتخاب فراواني را داشته باشند و به صورت فزاينده اي به اطلاعات دسترسي پيدا کنند و هدف در آن ايجاد ارزش براي مصرف کننده است. همه اين عوامل بر افزايش سودآوري و رقابتي بودن کمک مي کنند.
شکل 1يک زنجيره تامين نسبتاً ساده را نشان مي دهد که يک شرکت با تامين کنندگان (در سمت چپ) و با توزيع کنندگان (در سمت راست) متصل شده است. قابل ذکر است که تامين کنندگان ممکن است خود تامين کننده داشته باشند و نمودار به سمت چپ همچنان گسترش يابد. به علاوه در جريان مواد يک جريان اطلاعات که دوطرفه بوده و يک جريان پول که درجهت خلاف جريان کالاست، وجود دارد. زنجيره تامين در شکل 1 - خطي بوده و اجزاي آن در شکل مشخص شده است.
1 - زنجيره تامين بالادست: اين بخش شامل تامين کنندگان اوليه (که خودشان مي توانند مونتاژکننده و يا سازنده باشند) و تامين کنندگانشان هستندکه همه اين مسيرها از مواد سرچشمه مي گيرد. فعاليتهاي اصلي اين قسمت خريد و حمل است.
2 - زنجيره تامين داخلي: اين بخش شامل همه پردازشهاي استفاده شده به وسيله يک سازمان در تبديل داده هاي حمل شـــــده به سازمان به وسيله تامين کنندگان به خروجيهاست، از زماني که مواد وارد سازمان مي شود تا زماني که محصول نهايي براي توزيع به خارج سازمان حرکت مي کند. فعاليتها اينجا شامل حمل مواد، مديريت موجودي، ساخت وکنترل کيفيت است.
3 - زنجيره تامين پايين دست: اين بخش شامل همه فرايندهاي درگير در توزيع و تحويل محصولات به مشتريان نهايي است. خيلي زياد مشاهده مي شود که زنجيره تامين وقتي محصــول واگذار يا مصرف مي گردد، پايان مي پذيرد. اينجا فعاليتها شامل بسته بندي، انبار و حمل است. اين فعاليتها ممکن است با استفاده از چندين توزيع کننده انجام شود مثل کل فروشان و خرده فروشان. ايـــن قسمت مي تواند به سمت راست به همين ترتيب گسترش يابد.
زنجيره تامين درهمه شکلها و اندازه ها وجود دارد و ممکن است بسيار پيچيده باشد. زنجيره تامين براي يک ماشين شامل صدها عرضه کننده، هزاران کارگاه ساخت و کارگاه مونتاژ، انبارها، دلالها، فروشندگان تجاري مستقيم، عمده فروشان، مشتريان و وظايف پشتيباني ازقبيل مهندسي محصول، آژانس هاي خريد، بانک ها و شرکتهاي نقل و انتقال است و مي توان گفت در اين مورد زنجيره تامين مثل شکل 1 - خطي نبوده و داراي حلقه است.
ذکر اين نکته نيز مهم است که جريان کالا نيز مي تواند درجهت عکس اتفاق بيفتد مثل جريان کالاهاي برگشتي.
لجستيک معکوس شامل فرايند کالاهاي عودتي و برگشتي و نحوه برخورد مناسب با اين نوع اقلام و تمام عمليات مرتبط با مصرف مجدد کالا و مواد به منظور افزايش بهره وري، سوددهي و کارآمدي بيشتر سازمان لجستيکي است. لجستيک معکوس تمام فعاليتهاي زنجيره تامين که به صورت معکوس اتفاق مي افتد را شامل مي شود. به طورکلي لجستيک معکوس را مي توان اين گونه تعريف کرد «انتقال دقيق، به موقع و درست مواد، اقلام و کالاهاي قابل استفاده و غيرقابل استفاده از انتهايي ترين نقطه و آخرين مصرف کننده ازطريق زنجيره تامين به واحد مناسب و موردنظر» و به عبارت ديگر لجستيک معکوس «فرايند حرکت و انتقال براي کالاها و توليداتي است که در زنجيره تامين داراي قابليت بازگشت هستند».
نبايد فراموش کرد که لجستيک معکوس نيازمند اشتراک مساعي خوب و نزديک توليد، بازاريابي، امورمالي، سيستم هاي اطلاعاتي و منابع انساني براي جلوگيري از تضادها و برخوردهاي ناهمگون احتمالي در زنجيره تامين است. در لجستيک معکوس بهبود مستمر از طرق مختلفي صورت مي گيرد که عبارتند از: مصرف مجدد مستقيم که کالاها پس از تميز شدن بدون هيچ تغييري به مشتريان بازگردانده مي شوند؛ بازيافت مواد که کاربري مواد و کالاها تغيير داده شده و به مشتريان عرضه مي گردد؛ تعميرات؛ به روز کـــردن مجدد؛ بازسازي و بهينه سازي که مي تواند شامل تمامي موارد بازيافت مواد، تعميرات و به روز کردن مجدد باشد.
انواع زنجيره تامين
در شرکتهاي توليدي سنتي کالاها پس از توليد در انبارها و مکانهاي ديگر انبار مي شدند که اين زنجيره تامين را پيچيده تر مي کرد. اگر شرکت از يک مدل تجاري ساخت برمبناي سفارش استفاده کند، هيچ نيازي براي انبارکردن محصولات ساخته شده وجود نخواهد داشت اما درعين حال نياز براي انبار موادخام و اجزاء سازنده وجود خواهد داشت. بنابراين، واضح است که زنجيره هاي تامين به ماهيت شرکت وابسته است.
الف - ساخت تجمعي براي ذخيره کردن: مدل زنجيره تامين ساخت تجمعي براي ذخيره کردن بر تقاضاهاي جهت دار مشتري درزمان واقعي به منظور ذخيره کاراي موجودي کالاي ساخته شده تمرکز دارد. اين تجمع ذخيره اغلب ازطريق استفاده از يک سيستم اطلاعاتي انجام مي شود که به طورکامل يکپارچه است (SCM/ERP) . بــدين طريق که چنين سيستمي مي تواند اطلاعات تقاضاهاي زمان واقعي را که مي تواند براي تعديل و توسعه برنامه ها و بــرنامه هاي عملياتي توليد استفاده شود را جمع آوري کرد و نسبت به ذخيره اقلامي اقدام کند که موردنياز مشتريان است. اين گونه سيستم ها به صورت يکپارچه اي فعاليتهاي برنامه ريزي توزيع، ساخت، برنامه ريزي تفصيلي، کنترل موجودي، هماهنگي تامين با چندين کانال توزيع، جريان اطلاعات صحيح درباره تقاضا، سرمايه گذاري، ظرفيت موجودي، برنامه ريزي تفصيلي نقل و انتقال و... را انجام مي دهد.
ب - ذخيره کردن مستمر: ايده اين مدل برپايه از نو پرکردن موجودي تخليه شده به طور مداوم به وسيله کــــــارکردن به طور نزديکي با تامين کنندگان و يا واسطه ها استوار است. بنابراين، ارتباط محکمي بين فرايند اجراي سفارش و فرايند توليدي موردنياز است. اين مدل کاربردي ترين مدل براي محيطهايي با الگوهاي تقاضاي ثابت است.
ج - ساخت براي سفارش: مفهوم اين مدل برپايه سفارش براي مونتاژکردن بلافاصله پس از دريافت سفارش استوار است. اين مدل به مديريت مفيد موجوديهاي اجزاء و تحويل تدارکات موردنياز طي زنجيره تامين نياز دارد. يک راه حل براي غلبه بر اين نياز استفاده چندمنظوره از دستگاهها براي توليد کالاست. يکي از مزيتهاي اصلي اين نوع مدل ادراکي است که هر مشتري مي تواند از محصول موردنياز خود تجسم کند. به علاوه اينکه هر مشتري کالاهاي خود را سريعاً دريافت مي کند.
د - مونتاژ کانالي: با يک تعديل جزئي در مدل ساخت برمبناي سفارش مونتاژ کانالي (CHANNEL ASSEMBLY) به دست مي آيد. در اين مدل بخشهاي هر محصول همان طور که در کانال توزيع حرکت مي کند جمع آوري و مونتاژ مي شوند. براي مثال، مي توان بعضي شرکتهاي رايانه اي که در زنجيره توزيع بخشهاي رايانه، آنها را خريداري و مونتاژ و سپس تحويل مشتري مي دهند را نام برد. بنابراين، سفارش رايانه اي مشتري تنها بايد براي قرارگرفتن در يک وسيله براي تحويل جمع شوند.
ز - زنجيــره تامين جهاني: زنجيره تاميني که تامين کنندگان و يا مشتريان را در کشورهاي ديگر درگير خود مي کند به عنوان زنجيره تامين جهاني شناخته مي شود. دلايل اصلي که چرا شرکتها وارد زنجيره تامين جهاني مي شوند عبارتند از: قيمتهاي پايين تر مواد، خدمات و نيروي انساني؛ دسترسي به محصولات و فناوري که در داخل دردسترس نيستند؛ کيفيت بالاي محصولات بـــازارهاي جهاني؛ استراتژي هاي فروش جهاني شرکت؛ تشديد رقابت جهانــــي که درنتيجه کاهش هزينه شرکت مي شود؛ نياز به توسعه حضور خارجي و بازرگاني بين المللي. برخي ازمشکلاتي که مممکن است در زنجيره هاي تامين جهاني وجود داشته باشد عبارتند از مشکلات حقوقي، دستمزدها و مالياتهاي دادوستد، اختلاف فرهنگي و زباني، تغييرات سريع در نرخهاي پولهاي رايج تبادلي و عدم ثبات سياسي.
مشکلات زنجيره تامين و منابع آنها
درجهان تجارت مثالهاي بي شماري از شرکتهايي که قادر نيستند به سطح تقاضايشان برسند و درنتيجه موجوديهاي هزينه بر و زيادي پروژه اي را متحمل مي شوند وجود دارد. در اين قسمت ما به تشريح اين مشکلات و علل آنها مي پردازيم.
مشکلات طي زنجيره تامين به طورکلي از دو منبع ناشي مي شوند:
1 - عدم اطمينان: يک منبع اصلي عدم اطمينان زنجيره تامين پيش بيني تقاضا است. پيش بيني تقاضا از چندين فاکتور از قبيل رقابت، قيمتها، شرايط فعلي، توسعه تکنولوژيکي و سطح عمومي تعهد مشتريان تاثير مي پذيرد. ديگر عامل عدم اطمينان زنجيره تامين زمانهاي تحويل است که خود به عواملي مانند نسبت خرابي ماشين ها در فرايند توليد خطي، فشردگي ترافيکي که در حمل و نقل دخالت مي کند و مشکلات کيفيت مواد که ممکن است تأخيرات توليد را ايجاد کند وابسته است.
2 - عدم هماهنگي: اين نوع مشکلات هنگامي اتفاق مي افتد که يک بخش شرکت با ديگر بخشها ارتباط خوبي ندارد، وقتي پيغام براي شرکاء تجاري غيرقابل فهم باشد و وقتي بخشهاي شرکت از بعضي مسائل آگاهي ندارند و يا خيلي دير از آنچه موردنياز است و يا آنچه بايد اتفاق بيفتد آگاه مي شوند.
همان طور که اشاره شــــــد مشکلات بي شماري طي زنجيره تامين مي تواند رخ دهد که در اين قسمت به دو مورد از مزمن ترين مشکلات آن اشاره مي شود.
الف - اثر شلاق چرمي (THE BULL WHIP EFFECT) : اثر شلاقي به تغييرات نامنظم در سفارشات طي زنجيره تامين اطلاق مي شود. اين اثر براي اولين بار به وسيله پروکتل و گمبل (PSG) در ارتباط با يکي از محصولاتشان مشاهده و شناخته شد. دراين مشکل گرچه فروش واقعي در فروشگاهها نسبتاً ثابت و قابل پيش بيني بود اما سفارشات عمده فروشان و توزيع کنندگان براي PSG (سازنده) ميدان نوسانات شديدي داشته و مشکلات موجودي محصول ساخته شده را براي PSG داشت. يک تحقيق نشان داد که سفارشات توزيع کنندگان به دليل پيش بيني ضعيف تقاضا و کمبود هماهنگي و اطمينان درميان شرکاء زنجيره تامين تغييرات نامنظمي داشت، به دليل اينکه هر ماهيت مجزا طي زنجيره تامين سفارشات و تصميمات موجودي را با يک ديد نسبت به منافع خود به طرف بالاي زنجيره تامين انجام مي داد که اين منجر مي شد کــــــه ميزان پيش بيني ها به طرف بالاي زنجيره همچنان افزايش يافته و به موجوديهاي اضافه اي در تمام قسمتهاي زنجيره تامين منجر شود.
ب - ذخيره فريبنده: اين گونه مشکل زماني که مشتريان محصولي را مي خواهند که دردسترس نيست اتفاق مي افتد گرچه درحقيقت وجود دارد مثل وقتي که محصول درجايي نادرست قرار مي گيرد يا اينکه مقدار ذخيره ناصحيح است.
راه حلهاي مشکلات زنجيره تامين
هرساله سازمانها راه حلهاي زيادي را براي مشکلات زنجيره تامين پيدا کرده اند. در اين قسمت سعي بر اين است ابتدا راه حلها مطرح و سپس پشتيباني فنـــاوري اطلاعات درمورد راه حلهاي ارائه شده بحث شود.
- راه حلها: جهت رفع مشکلات در زنجيره تامين سه دسته فنون وجود دارد. دسته اول فنوني هستند که در ارتباط با طراحي و عرضه قطعات، عرضه کنندگان، مديريت ارتباطات بين عرضه کنندگان و ارتبـــاط سازمان با عرضه کنندگان وجود دارد، دسته دوم فنوني هستند که در ارتباط با سيستم هاي توليدي، مديريت موجودي و مسائل داخلي سازمان جهت رفع مشکلات وجود دارد و دسته سوم مجموعه تدابيــــــري هستند که درمورد توزيع کنندگان، خريداران، وفاداري خريداران و هماهنگي آنها با سازمان بايد
لحاظ شود. در ذيل به بعضي موارد اشاره مي شود:
1 - ادغام عمودي
2 - کنترل موجودي
3 - تکنيک هاي مناسب بر برنامه ريزي توليد
الف - تکنيک هاي توليدي به موقع
ب - تکنيک هاي برنامه ريزي مواد موردنياز
ج - عمليات همزمان
4 - استراتژي هاي کاهش عدم اطمينان
اما در محيط تجاري رقابتي امروزه، کارايي و ثمربخشي زنجيره تامين در بيشترين سازمانها بحراني هستند و به طور گسترده اي به هماهنگي اطلاعاتي بين بخشهاي مختلف سازمان، سيستم هاي پشتيباني اطلاعات و يکپارچه کردن سيستم هاي مختلف وابسته است.
پشتيباني فناوري اطلاعات از زنجيره تامين و ادغام سيستمها: حقيقتاً مفهوم زنجيره تامين با رايانه اي شدن فعاليتهاي آن طي 50 سال اخير توسعه داده شده است. به عنوان مثال، پشتيباني فناوري اطلاعات از سيستم هاي برنامه ريزي و توليدي را مي توان با عنوان توليد رايانه اي يکپارچه نام برد کــــــه ازطريق انسجام سخت افزاري و نرم افــــزاري انواع تکنولوژي هاي JIT، MRP، CAD، CAM، GTو... صورت مي گيرد. برخي از مثالهايي از اينکه چگونه فناوري اطلاعات مشکلات زنجيره تامين را حل مي کند در جدول شماره يک ارائه شده است.
به طورکلي چهار گروه نرم افزاري از زنجيره تامين پشتيباني مي کنند که عبارتند از:
1 - نرم افزارهاي برنامه ريزي منابع موسسه (ERP)
2 - نرم افزارهاي مديريت زنجيره تامين (SCM)
3 - نرم افزارهاي بهينه سازي توليد (OPT)
4 - نرم افزارهاي تجزيه و تحليل (ANAL)
1 - نرم افزارهــــاي گروه ERP: اين دسته از نرم افزارها براساس سيستم برنامه ريزي منابع که قبلاً به سيستم برنامه ريزي مواد (MRP) معروف بود طراحي شده اند. نرم افزارهاي ERP سعي مي کنند براساس مفاهيمي از MRP عملکردها و بخشهــــايي را که خارج از حوزه هاي برنامه ريزي توليد قرار دارند را يکپارچه و هماهنگ سازند.
2 - نرم افزارهاي گروه SCM: اين نرم افزارها عمدتاً برهمخواني بخش تامين و تقاضا تاکيد دارد و همـــه وظايف کسب و کار را تعقيب نمي کنند. اکثــراين نرم افزارها از روشهاي پيش بيني پيشرفته براي برنامه ريزي تقاضا، از واحد زمانبندي و برنامه ريــزي توليد براي برنامه ريزي تامين و از ابزارهاي تجزيه و تحليل براي بررسي همخواني بين تقاضا و تامين استفاده مي کنند.
3 - ابزارهاي OPT: درجهت بهينه سازي مبتني بر محدوديت مورداستفاده قرار مي گيرند و برپايه قوانين استوارند. اين رويکرد ساختمان مدل يک سيستم را دقيقاً با قوانين نه گانه OPT هماهنگ کرده و راه حل مناسب را پيدا مي کند. ابزارهاي OPT تقريباً ازهمه روشهاي مدل سازي از قبيل برنامه ريـــزي خطي، عدد صحيح، بهينه سازي و مــدل سازي شبکه اي و حتي شبيه سازي استفاده مي کند.
4 - ابزارهاي ANAL :اين نرم افزارها با ديگر گروهها حوزه زنجيره تامين فعل و انفعال کمي دارند. اين ابزارها عمدتاً براي شناخت و تحليل پويايي سيستم يا براي طراحي راهبردي استفاده مي شوند.
تکامل کمکهاي رايانه اي: تکامل کمکهاي رايانه اي از دهه 60 تا به حال را مي توان در شکل شماره دو مشاهده کرد.
برنامه ريزي نيازمندي مواد MRP: در گذشته بيشتر مراوده هـــــاي تجاري با کاغذ انجام مي شدند بنابراين وقتي که رايانه ها وارد تجارت شدند افراد مي خواستند که فعاليتهاي زنجيره تامين خودکار شود. اولين برنامه ها در اوايل دهه 1960 فقط بخش کوچکي از زنجيره تامين را پشتيباني مي کردند مثل سيستم هاي مديريت موجودي و برنامه ريزي تفصيلي توليدي. اين چنين کاربردهايي در زمينه هاي وظيفه اي و مستقل از يکديگر گسترش پيدا کردند و اين باعث انحراف بيشتر طي زمان شد و ادغام آنها را مشکل تر مي ساخت. اندکي بعد مشخص شد بين تعدادي از فعاليتهاي زنجيره تامين وابستگي وجود دارد.در ابتدا اين امر درمورد برنامه ريزي تفصيلي توليد، مديريت موجودي و برنامه هاي خريد روشن گرديد و درنتيجه درهمين اثنا مدل برنامه ريزي نيازمندي مواد اختراع شد. اما طي زمان بعضي کاربردهاي برنامه ريزي نيازمندي مواد شکست خوردند. يکي از دلايل اصلي اين گونه شکستها اين بود که عمليــات خريد - موجودي - برنامه ريزي تفصيلي به طور نزديکي هم با منابع مالي و هم منابع نيروي انساني مرتبط است اما اين موارد در بسته هاي برنامه ريزي نيازمندي مواد گنجانده نمي شدند. تشخيص اين شکستها به يک نرم افزار و متدولوژي برنامه ريزي نيازمندي مواد پيشرفته منجر شد که برنامه ريزي منابع توليد (MRPII) نام گرفت.
برنامه ريزي منابع توليد (MRPII): برنامه ريزي منابع توليدي ازطريق هماهنگ کردن فعاليتهاي انجام گرفته در بخشهاي کاري مختلف شرکت و به کارگيري يک پايگاه اطلاعاتي مشترک، يکپارچگي داخلي را آسان مي سازد. اين موضوع اطمينان مي بخشد که همه به استفاده از اطلاعات بروز مشغول بوده و يک نسخه مشترک به کار مي برند. از برنامه ريزي منابع توليد مي توان براي برنامه زمانبندي ظرفيت، حمل کالا، نگهداري، تعميرات و غيره (وظايف MRP) استفاده کرد و ازطرف ديگر مي توان جهت برنامه ريزي امورمالي نيز جريانات نقدينگي را پيش بيني کرد. اما اين برنامه ريزي نيز کامل نبود و نياز به هماهنگي تمام منابع و فعاليتهاي موسسه حتي در قسمتهاي غيرتوليدي نيز احساس مي شد. درنتيجه تکامل ادامه پيداکرد و به برنامه ريزي منابع موسسه (ERP) منجر شد که برنامه ريزي منابع توليد (MRPII) را به فعاليتهاي ديگر در تمام مجموعه گستراند.
برنامـه ريزي منابع موسسه (ERP): پيشرفت رايانه اي شدن خدمات موسسه به مشتري يک چالش جديد را به وجود آورد، چگونگي کنترل همه فرايندهاي اصلي تجاري به وسيله طراحي نرم افزاري بر خط (ONLINE)، راه حل يکپارچه شناخته شده به عنوان برنامه ريزي منابع موسسه يک فرايند اداره همه منابع و استفاده از آنها درکل مجموعه با يک رفتار هماهنگ است، اين فرايند شامل برنامه ريزي و اداره استفاده از همه منابع موسسه است و هدف اصلي آن يکپارچه کردن همه بخشها، منابع و وظايف يک شرکت در يک سيستم اطلاعاتي واحد است که بتواند همه نيازهاي موسسه را تامين کند. براي مثال، ورود يک سفارش اجازه دستيابي فوري به موجودي، داده هاي محصول، سابق حساب مشتري و اطلاعات دوره سفارش را مي دهد. دستيابي به اطلاعات بهره وري، کيفيت و سودآوري را بالا مي برد و رضايت مشتريان را افزايش مي دهد. در اواخر دهه 1990 سيستم هاي برنامه ريزي منابع موسسه شروع به گسترش در زنجيره تامين کردند تا تامين کنندگان، مشتريان و انسجام وظيفه اي براي يکپارچگي با مشتري و براي اداره ارتباطات با تامين کنندگان و فروشندگان. اما برنامه ريزي موسسه هرگز براي پشتيباني کامل زنجيره تامين درنظر گرفته نشد. راه حلهاي برنامه ريــــزي منابع موسسه در اطراف مراوده هاي تجاري متمرکز مي شدند. به عنوان مثال آنها پشتيباني تصميم گيري موردنياز براي پاسخگويي سريع به تغييرات لحظه اي در تامين، تقاضــا، نيروي کار يا ظرفيت را ارائه نمي کردند. دومين نسل برنامه ريزي منابع موسسه بر اين نقصان غلبه کرد.
دومين نسل برنامه ريزي منابع موسسه (ERP/SCM): برنامه ريزي منابع موسسه سنتي در مديريت فعاليتهاي اجرايي مثل دستمزد و حقوق، موجودي و فرايند سفارش توانايي داشت و درعين حال اين مراوده ها را خودکار مي کردند. گزارشهاي ايجاد شده به وسيله سيستم هاي برنامه ريزي منابع موسسه براي برنامه ريزان، آماري درباره آنچه در شرکت درمورد هزينه ها و عملکرد مالي انجام مي شد ارائه مي دادند اما گزارشهاي اين سيستم ها (ERP سنتي) يک عکس فوري از تجارت را در يک نقطه از زمـــان ارائه مي کرد و آنها از برنامه ريزي مستمري که مرکز برنامه ريزي زنجيره تامين است - برنامه ريزي که براي تصفيه و بالابردن برنامه هنگام تغييرات و اتفاقــات افتاده صورت مي گيرد - پشتيباني نمي کردند. براي انجام اين گونه پشتيباني براي بخشهاي زنجيره تامين، شرکتها از نرم افزار SCM استفاده کردند. اما راه حل SCM نياز به هماهنگي و بعضي وقتها به اطلاعات ارائه شده به وسيله نرم افزار ERP را داشت. بنابراين نياز به ادغام اين دو نرم افزار احساس شد. يک روش براي ادغام اين دو اين است که قابليتهاي کارکردي SCM را به ERP اضافه کنيم. قابليتهايي از قبيل هوش تجاري و پشتيباني تصميم گيري. هوش تجاري به تجزيه و تحليل انجام شده به وسيلـــــه DSS، EIS، کندوکاو داده ها و سيستم هاي هوشمند اشاره دارد. از قابليتهاي ديگر مي توان به ادغام با سيستم هاي مديريت پايگاه داده و صفحه هاي گسترده در EXCELL اشاره کرد. بسته هاي نرم افزاري با اين قابليتهاي کارکردي اضافه شده، دومين نسل برنامه ريزي منابع موسسه (ERP/SCM) را ارائه مي دهد که شامل نه تنها پشتيباني تصميم گيري است بلکه شامل مديريت ارتباط با مشتري (CRM)، تجارت الکترونيک (EC) و کندوکاو و انباداري داده ها نيز هست. بعضي از سيستم هاي ERP/SCM حتي شامل مديريت دانش نيز هستند.
زنجيره تامين هوشمند: زنجيره تامين هوشمند (SUPPLY CHAIN INTELLIGENCE=SCI) به داشتن هوش مصنوعي (AI) در راه حلهــاي نرم افزاري زنجيره تامين اشاره دارد. زنجيره تامين هوشمند توانايي تصميم گيري استراتژيک به وسيله تجزيه و تحليل داده ها طي کل زنجيره تامين را فراهم مي آورد.
ادغام و يکپارچگي سيستم ها: سيستم هاي مجزا و وظيفه اي به بخشهاي مختلف اجازه نمي داد که با يکديگر به زبان يکساني ارتباط داشته باشند و کارکنان در بيشتر مواقع اطلاعاتي را که نياز دارند به سادگي نمي توانند به دست آورند. موارد زير را مي توان ازمنافع محسوس و نامحسوس يکپارچگي (ادغام) سيستم ها برشمرد:
منافع محسوس: کاهش موجودي، کاهش پرسنل، بهبود بهره وري، بهبود مديريت فروش، بهبود چرخه مالي، کاهش هزينه فناوري اطلاعات، کاهش هزينه تدارکات، بهبود مديريت صندوق، افزايش سود، کاهش هزينه لجستيک، کاهش هزينه نگهداري، تحويل به موقع.
منافع نامحسوس: وضوح اطلاعات، فرايند بهبوديافته، پاسخگويي به مشتري، استانداردسازي، انعطاف، جهاني شدن. مشهودترين نوع ادغام، ادغام بخشهاي زنجيره تامين و يا ادغام اطلاعاتي است که بين بخشها در جريان است. اما نوع ديگري از ادغام نيز وجــود دارد که در زنجيره هاي ارزشي اتفاق مي افتد. مفهوم زنجيره ارزشي فعاليتهاي اوليه يک سازمان (لجستيک، عمليات و غيره)، فعاليتهاي پشتيباني (زيرساختار، منابع انساني، فناوري و غيره) و ارزش خالصي که به وسيله هر فعاليت به طور مکرر به خدمات يا محصول اضافه مي شود را توصيف مي کند. و هنگامي که اين زنجيره تا تامين کنندگان و مشتريان گسترش يابد و يکپارچه شود زنجيره ارزشي يکپارچه حاصل مي شود ليکن بايد توجه داشت که زنجيره ارزش تنها مجموعه اي از فعاليتهاي مستقل نيست، بلکه سيستمي از فعاليتهـــاي وابسته به يکديگرند. اين فعاليتها مي توانند با بهينه سازي و ايجاد هماهنگي به مزيت رقابتي منتهي گردند. براي مثال يک طرح محصول هزينه بر ممکن است هزينه هاي خدمت رساني بعدي را کاهش دهد. به عبارت ديگر، زنجيره ارزشي يکپارچه عبارتست از فرايند همکاري که همه فعاليتهاي داخلي و خارجي درگير در تحويل کالاهايي با ارزش دريافتي بيشتر براي مشتري نهايي را بهينـــه مي کند. مثالي ديگر از يکپارچگي زنجيره تامين، سيستم هـــاي توسعه محصول است که به تامين کنندگان اجازه مي دهد تا ازطريق اينترنت با مشتريان تماس بگيرند، ويژگيهاي محصول را بيرون بياورند و شرح و تصويري از فرايند توليد ببينند.
تجــــارت الکترونيک و مديريت زنجيره تامين
تجارت الکترونيک به عنوان يک نگرش عالي براي ارائه راه حلهايي براي مشکلات زنجيره تامين ارائه شده است. خيلي از فعاليتهاي زنجيره تامين از گرفتن سفارش از مشتري تا تدارک اجزاء مي تواند به وسيله تجارت الکترونيک صورت پذيرد.
انواع فعاليتهــــاي تجارت الکترونيک در زنجيره تامين: فعاليتهاي بالادست: چندين مدل ابداعي تجارت الکترونيک مي تواند
فعاليتهاي بالادست زنجيـــره تامين را بهبود دهد. اين مدل ها به طور عمومي به عنوان تدارک الکترونيکي (E-PROCUREMENT) توصيف شده اند که با عناوين مناقصه، ارائه کاتالوگ به خريدار و تدارک از طريق خريد گروهي شناخته مي شوند.
فعاليتهاي داخلي: فعاليتهاي داخلي مشتمل بر فعاليتهاي فراتجاري تجارت الکترونيک هستند. اين فعاليتها از ورود سفارش تا جريان محصول، ثبت فــــــروش و حمل و نقل درجه بندي مي شوند که معمولاً ازطريق اينترانت منسجم اداره مي شوند.
فعاليتهاي پايين دست: فعاليتهاي مذکور با فروش برخط مرتبطند. دو مدل عمومي اين فعاليتها عبارتند از:
1 - فروش در سايت وب شرکت: در اين روش خريداران کاتالوگهاي الکترونيکي کالاهاي موردنياز را موردبررسي قرار مي دهند.
2 - مزايده: مزايده هاي الکترونيکي چرخه و زنجيره تامين را کوتاه و در هزينه هاي لجستيکي و اداري صرفه جويي مي کنند. اين مراوده ها معمولاً B2Bو B2C ناميده مي شوند.
مبادله ها (EXCHANGE): مبادلات الکترونيکي موقعيتهاي مرکزي مبتني بر وب هستند که در آن خريداران و فروشندگان به طور پويا با هم درارتباطند. تجارت الکترونيک برنامه ريزي منابع موسسه: هنگامي که خيلي از شرکتها سيستم برنامه ريزي منابع موسسه داشتند و درعين حال نياز به تجارت الکترونيک در مواجهه با برنامه ريزي منابع موسسه، اين نياز احساس شد که اين دو ادغام شوند. تجارت الکترونيک و برنامه ريزي منابع موسسه ادغامي منطقي به معني توسعه سيستم برنامه ريزي منابع موسسه موجود با پشتيباني تجارت الکترونيک است. مشکل اين نگرش اين است که نرم افزار برنامه ريزي منابع موسسه خيلي پيچيده و غيرقابل انعطاف است و اين موضوع به دست آوردن ادغامي آسان و کارا را مشکل مي کرد. مشکل ديگر اين بود که سيستم هاي برنامه ريزي منابع موسسه تمايل به تمرکز بر کاربردهاي اداري داشتند درحالي که تجارت الکترونيک بر کاربردهاي مقابل اداري ازقبيل فعاليتهاي فروش، گرفتن سفارش، سرويس مشتري و مديريت ارتباط با مشتريان تمرکز داشت.
فعاليتهاي تجارت الکترونيک
محصولات ديجيتالي در ايجاد و حرکت خيلي ارزانتر و سريعتر از محصولات فيزيکي هستند.
جايگزيني اسناد الکترونيکي به جاي اسناد کاغذي سرعت، صحت و هزينه انتقال اسناد را بهبود مي دهد.
جايگزيني ارتباطات سيستم پيغام الکترونيکي به جاي فاکس، تلفن، تلگرام و درنتيجه کاهش هزينه ارتباطات.
تبديل ساختاربندي زنجيره تامين از خطي به قطبي که باعث همکاري و ارتباط بهتر مي شود.
تجارت الکترونيک مي تواند زنجيره تامين را کوتاه کند و موجودي را به حداقل برساند.
نوآوري و خود مسيريـــــابي حمل و نقل مي تواند نياز به جريان اطلاعات را بين شرکتها و تهيه کنندگان کاهش دهد.
مرکز خريد و فروش الکترونيکي باعث کارايي در خريد و فروش مي شود.
منابع و مأخذ:
1 - الواني، سيدمهدي و نصرا... ميرشفيعي - مديريت توليد - چاپ دهم - سال 78 - نشر آستان قدس رضوي
2 - امام، سيدمحمد رضا - جلب مشتريان با ارزش با استفاده از همزماني زنجيره تامين - فصلنامه لجستيک - سال چهارم - شماره 11 - سال 81
3 - براون، جيمي و همکاران - سيستم هاي مديريت توليــد - مهدي غضنفري و سروش صغيري - چاپ دوم - سال 81 - نشر دانشگاه علم و صنعت
4 - بيات ترک، امير - گسترش مدل مديريت توليد ناب... - پايان نامه دکتري دانشگاه آزاد اسلامي - واحد علوم و تحقيقات - سال 82-81
5 - افقهي، بابک - لجستيک معکوس - فصلنامه لجستيک - سال چهارم - شماره 12 - سال 81
6 - دفت، ريچارد ال - تئوري و طراحي سازمان - علي پارسائيان و سيدمحمد اعرابي - چاپ اول - سال 77 - نشر دفتر پژوهشهاي فرهنگي
7 - سعيدي کيا، علي اکبر و همکاران - مديريت زنجيره تامين - مجله روش - سال دهم - شماره 61
8 - ماکوئي، احمد - مقدمه اي بر بـرنامه ريزي توليد - چاپ اول - سال 79 - نشر روزنه
9 - نوري حميد و راسل رادرفورد - مباحث نوين در مديــريت توليد و عمليات جلد 1 و 2 - چاپ اول - سال 79 - نشر سازمان مديريت صنعتي
10 - TURBAN - INTRODUCTION TO INFORMATION TECHNOLOGY - www.wiley.com/college/turban-2003 (http://www.wiley.com/college/turban-2003)
11 - TURBAN AND ETAL - INFORMATION TECHNOLOGY FOR MANAGEMENT - JOHNWILY - 2002
12 - MCLEOD REYMOND AND GEORGE SCHELL - MANAGEMENT IN FORMATION SYSTEM - JOHN WILY - 2002
13 - MILTENBURGJOHN, MANUFACTURING STRATEGY - UNITED SA - 1995.
مقدمه
موفقيت خيلي از سازمانهاي خصوصي، دولتي و نظامي به توانايي آنها در ارائه خروجيهاي مصوب وابسته است. ارائه محصولات بهتـــر در يک طيف وسيع و با هزينه اي پايين و انجام سريع آن. ارائه مطلوب اين خروجيها (هزينه، کيفيت، عملکرد، تحويل، انعطاف و نوآوري) به توانايي سازمان در اداره جريان مواد، اطلاعات و پول درون و بيرون سازمان وابسته است. اين جريان به عنوان زنجيره تامين شناخته شده است. به دليل اينکه زنجيره هاي تامين ممکن است طولاني و پيچيده و شامل تعداد زيادي شرکاء تجاري باشد، مشکلاتي طي آن پيش مي آيد. اين مشکلات درصورت تأخير درحل به نارضايتي مشتريان و از دست دادن فروش منجر شود و هزينه هاي بالايي را براي رفع متحمل سازمان کند. شرکتهايي در کلاس جهاني خيلي از موفقيتهايشان را به مديريت زنجيره تامين نسبت مي دهند، آنچه که به طور وسيعي توسط فناوري اطلاعات (IT) حمايت مي شود.
در اين مقاله سعي بر اين است که ماهيت و انواع زنجيره تامين و اينکه چرا در اينجا مشکلات اتفاق مي افتد را توضيح دهيم. سپس فنــاوري اطلاعات مبتني بر راه حلها را مطرح مي کنيم که بيشترين آنها به وسيله نرم افزارهاي کاملي از قبيل MRP، ERP آماده هستند. بعد به شما نشان مي دهيم چگونه تجارت الکترونيک (EC) مي تواند مشکلات زنجيره تامين را حل کند. در پايان مشکلات مربوط به سفارشات انجام شده در سيستم تجارت الکترونيک و بعضي راه حلهاي استفاده شده براي حل آنها را توصيف مي کنيم.
مديريت زنجيره تامين چيست؟
مديريت زنجيره تامين نتيجه تکاملي مديريت انبارداري است. در دهه 60 کارشناسان با مطالعه بر روي رابطه داخلي بين انبارداري و حمل و نقل و يکپارچه سازي آنها قادر به کاهش موجودي خود شدند که حاصل اين مطالعات مديريت توزيع نام گرفت. در مسير تکامل با اضافه شدن مباحث مديريت ساخت، تدارکات و سفارشها به مديريت توزيع مفهوم لجستيک پديد آمد و وضعيت کنوني يعني زنجيره تامين نتيجه به هم پيوستن حلقه هاي عملياتي مختلف است که در ابتداي آن عــرضه کنندگان و در انتهاي آن مشتريان قرار دارند.
يک زنجيره تامين به جريان مواد، اطلاعات، وجوه و خدمات از تامين کنندگان موادخام طي کارگاهها و انبارها تا مشتريان پاياني اشاره دارد و شامل سازمانها و فرايندهايي مي شود که کالاها، اطلاعات و خدمات را ايجاد و به مصرف کنندگان تحويل مي دهند. اين زنجيره شامل خيلي از وظايف از قبيل خريد، جريان وجـــوه، باربري مواد، برنامه ريزي و کنترل توليد، کنترل موجودي و لجستيکي و توزيع و تحويل مي گردد.
اهداف نرم افزار مديريت زنجيره تامين مدرن کاهش عدم اطمينان و ريسک در زنجيره تامين است. با وجود آن، به طور مثبتي بر سطوح موجودي، زمان چرخه، فرايندهاي تجاري و سرويس هاي خدماتي به مشتري اثر مي گذارد. اين زنجيره فرايندي پويا است که فعاليتهاي همزمان، ارزيابيهاي مستمر از طرفين درگير، فناوري هاي به کار رفته در آن و ساختار سازماني را شامل مي شود. اين فناوري براي مشتريان امکاناتي را فراهم مي آورد تا حق انتخاب فراواني را داشته باشند و به صورت فزاينده اي به اطلاعات دسترسي پيدا کنند و هدف در آن ايجاد ارزش براي مصرف کننده است. همه اين عوامل بر افزايش سودآوري و رقابتي بودن کمک مي کنند.
شکل 1يک زنجيره تامين نسبتاً ساده را نشان مي دهد که يک شرکت با تامين کنندگان (در سمت چپ) و با توزيع کنندگان (در سمت راست) متصل شده است. قابل ذکر است که تامين کنندگان ممکن است خود تامين کننده داشته باشند و نمودار به سمت چپ همچنان گسترش يابد. به علاوه در جريان مواد يک جريان اطلاعات که دوطرفه بوده و يک جريان پول که درجهت خلاف جريان کالاست، وجود دارد. زنجيره تامين در شکل 1 - خطي بوده و اجزاي آن در شکل مشخص شده است.
1 - زنجيره تامين بالادست: اين بخش شامل تامين کنندگان اوليه (که خودشان مي توانند مونتاژکننده و يا سازنده باشند) و تامين کنندگانشان هستندکه همه اين مسيرها از مواد سرچشمه مي گيرد. فعاليتهاي اصلي اين قسمت خريد و حمل است.
2 - زنجيره تامين داخلي: اين بخش شامل همه پردازشهاي استفاده شده به وسيله يک سازمان در تبديل داده هاي حمل شـــــده به سازمان به وسيله تامين کنندگان به خروجيهاست، از زماني که مواد وارد سازمان مي شود تا زماني که محصول نهايي براي توزيع به خارج سازمان حرکت مي کند. فعاليتها اينجا شامل حمل مواد، مديريت موجودي، ساخت وکنترل کيفيت است.
3 - زنجيره تامين پايين دست: اين بخش شامل همه فرايندهاي درگير در توزيع و تحويل محصولات به مشتريان نهايي است. خيلي زياد مشاهده مي شود که زنجيره تامين وقتي محصــول واگذار يا مصرف مي گردد، پايان مي پذيرد. اينجا فعاليتها شامل بسته بندي، انبار و حمل است. اين فعاليتها ممکن است با استفاده از چندين توزيع کننده انجام شود مثل کل فروشان و خرده فروشان. ايـــن قسمت مي تواند به سمت راست به همين ترتيب گسترش يابد.
زنجيره تامين درهمه شکلها و اندازه ها وجود دارد و ممکن است بسيار پيچيده باشد. زنجيره تامين براي يک ماشين شامل صدها عرضه کننده، هزاران کارگاه ساخت و کارگاه مونتاژ، انبارها، دلالها، فروشندگان تجاري مستقيم، عمده فروشان، مشتريان و وظايف پشتيباني ازقبيل مهندسي محصول، آژانس هاي خريد، بانک ها و شرکتهاي نقل و انتقال است و مي توان گفت در اين مورد زنجيره تامين مثل شکل 1 - خطي نبوده و داراي حلقه است.
ذکر اين نکته نيز مهم است که جريان کالا نيز مي تواند درجهت عکس اتفاق بيفتد مثل جريان کالاهاي برگشتي.
لجستيک معکوس شامل فرايند کالاهاي عودتي و برگشتي و نحوه برخورد مناسب با اين نوع اقلام و تمام عمليات مرتبط با مصرف مجدد کالا و مواد به منظور افزايش بهره وري، سوددهي و کارآمدي بيشتر سازمان لجستيکي است. لجستيک معکوس تمام فعاليتهاي زنجيره تامين که به صورت معکوس اتفاق مي افتد را شامل مي شود. به طورکلي لجستيک معکوس را مي توان اين گونه تعريف کرد «انتقال دقيق، به موقع و درست مواد، اقلام و کالاهاي قابل استفاده و غيرقابل استفاده از انتهايي ترين نقطه و آخرين مصرف کننده ازطريق زنجيره تامين به واحد مناسب و موردنظر» و به عبارت ديگر لجستيک معکوس «فرايند حرکت و انتقال براي کالاها و توليداتي است که در زنجيره تامين داراي قابليت بازگشت هستند».
نبايد فراموش کرد که لجستيک معکوس نيازمند اشتراک مساعي خوب و نزديک توليد، بازاريابي، امورمالي، سيستم هاي اطلاعاتي و منابع انساني براي جلوگيري از تضادها و برخوردهاي ناهمگون احتمالي در زنجيره تامين است. در لجستيک معکوس بهبود مستمر از طرق مختلفي صورت مي گيرد که عبارتند از: مصرف مجدد مستقيم که کالاها پس از تميز شدن بدون هيچ تغييري به مشتريان بازگردانده مي شوند؛ بازيافت مواد که کاربري مواد و کالاها تغيير داده شده و به مشتريان عرضه مي گردد؛ تعميرات؛ به روز کـــردن مجدد؛ بازسازي و بهينه سازي که مي تواند شامل تمامي موارد بازيافت مواد، تعميرات و به روز کردن مجدد باشد.
انواع زنجيره تامين
در شرکتهاي توليدي سنتي کالاها پس از توليد در انبارها و مکانهاي ديگر انبار مي شدند که اين زنجيره تامين را پيچيده تر مي کرد. اگر شرکت از يک مدل تجاري ساخت برمبناي سفارش استفاده کند، هيچ نيازي براي انبارکردن محصولات ساخته شده وجود نخواهد داشت اما درعين حال نياز براي انبار موادخام و اجزاء سازنده وجود خواهد داشت. بنابراين، واضح است که زنجيره هاي تامين به ماهيت شرکت وابسته است.
الف - ساخت تجمعي براي ذخيره کردن: مدل زنجيره تامين ساخت تجمعي براي ذخيره کردن بر تقاضاهاي جهت دار مشتري درزمان واقعي به منظور ذخيره کاراي موجودي کالاي ساخته شده تمرکز دارد. اين تجمع ذخيره اغلب ازطريق استفاده از يک سيستم اطلاعاتي انجام مي شود که به طورکامل يکپارچه است (SCM/ERP) . بــدين طريق که چنين سيستمي مي تواند اطلاعات تقاضاهاي زمان واقعي را که مي تواند براي تعديل و توسعه برنامه ها و بــرنامه هاي عملياتي توليد استفاده شود را جمع آوري کرد و نسبت به ذخيره اقلامي اقدام کند که موردنياز مشتريان است. اين گونه سيستم ها به صورت يکپارچه اي فعاليتهاي برنامه ريزي توزيع، ساخت، برنامه ريزي تفصيلي، کنترل موجودي، هماهنگي تامين با چندين کانال توزيع، جريان اطلاعات صحيح درباره تقاضا، سرمايه گذاري، ظرفيت موجودي، برنامه ريزي تفصيلي نقل و انتقال و... را انجام مي دهد.
ب - ذخيره کردن مستمر: ايده اين مدل برپايه از نو پرکردن موجودي تخليه شده به طور مداوم به وسيله کــــــارکردن به طور نزديکي با تامين کنندگان و يا واسطه ها استوار است. بنابراين، ارتباط محکمي بين فرايند اجراي سفارش و فرايند توليدي موردنياز است. اين مدل کاربردي ترين مدل براي محيطهايي با الگوهاي تقاضاي ثابت است.
ج - ساخت براي سفارش: مفهوم اين مدل برپايه سفارش براي مونتاژکردن بلافاصله پس از دريافت سفارش استوار است. اين مدل به مديريت مفيد موجوديهاي اجزاء و تحويل تدارکات موردنياز طي زنجيره تامين نياز دارد. يک راه حل براي غلبه بر اين نياز استفاده چندمنظوره از دستگاهها براي توليد کالاست. يکي از مزيتهاي اصلي اين نوع مدل ادراکي است که هر مشتري مي تواند از محصول موردنياز خود تجسم کند. به علاوه اينکه هر مشتري کالاهاي خود را سريعاً دريافت مي کند.
د - مونتاژ کانالي: با يک تعديل جزئي در مدل ساخت برمبناي سفارش مونتاژ کانالي (CHANNEL ASSEMBLY) به دست مي آيد. در اين مدل بخشهاي هر محصول همان طور که در کانال توزيع حرکت مي کند جمع آوري و مونتاژ مي شوند. براي مثال، مي توان بعضي شرکتهاي رايانه اي که در زنجيره توزيع بخشهاي رايانه، آنها را خريداري و مونتاژ و سپس تحويل مشتري مي دهند را نام برد. بنابراين، سفارش رايانه اي مشتري تنها بايد براي قرارگرفتن در يک وسيله براي تحويل جمع شوند.
ز - زنجيــره تامين جهاني: زنجيره تاميني که تامين کنندگان و يا مشتريان را در کشورهاي ديگر درگير خود مي کند به عنوان زنجيره تامين جهاني شناخته مي شود. دلايل اصلي که چرا شرکتها وارد زنجيره تامين جهاني مي شوند عبارتند از: قيمتهاي پايين تر مواد، خدمات و نيروي انساني؛ دسترسي به محصولات و فناوري که در داخل دردسترس نيستند؛ کيفيت بالاي محصولات بـــازارهاي جهاني؛ استراتژي هاي فروش جهاني شرکت؛ تشديد رقابت جهانــــي که درنتيجه کاهش هزينه شرکت مي شود؛ نياز به توسعه حضور خارجي و بازرگاني بين المللي. برخي ازمشکلاتي که مممکن است در زنجيره هاي تامين جهاني وجود داشته باشد عبارتند از مشکلات حقوقي، دستمزدها و مالياتهاي دادوستد، اختلاف فرهنگي و زباني، تغييرات سريع در نرخهاي پولهاي رايج تبادلي و عدم ثبات سياسي.
مشکلات زنجيره تامين و منابع آنها
درجهان تجارت مثالهاي بي شماري از شرکتهايي که قادر نيستند به سطح تقاضايشان برسند و درنتيجه موجوديهاي هزينه بر و زيادي پروژه اي را متحمل مي شوند وجود دارد. در اين قسمت ما به تشريح اين مشکلات و علل آنها مي پردازيم.
مشکلات طي زنجيره تامين به طورکلي از دو منبع ناشي مي شوند:
1 - عدم اطمينان: يک منبع اصلي عدم اطمينان زنجيره تامين پيش بيني تقاضا است. پيش بيني تقاضا از چندين فاکتور از قبيل رقابت، قيمتها، شرايط فعلي، توسعه تکنولوژيکي و سطح عمومي تعهد مشتريان تاثير مي پذيرد. ديگر عامل عدم اطمينان زنجيره تامين زمانهاي تحويل است که خود به عواملي مانند نسبت خرابي ماشين ها در فرايند توليد خطي، فشردگي ترافيکي که در حمل و نقل دخالت مي کند و مشکلات کيفيت مواد که ممکن است تأخيرات توليد را ايجاد کند وابسته است.
2 - عدم هماهنگي: اين نوع مشکلات هنگامي اتفاق مي افتد که يک بخش شرکت با ديگر بخشها ارتباط خوبي ندارد، وقتي پيغام براي شرکاء تجاري غيرقابل فهم باشد و وقتي بخشهاي شرکت از بعضي مسائل آگاهي ندارند و يا خيلي دير از آنچه موردنياز است و يا آنچه بايد اتفاق بيفتد آگاه مي شوند.
همان طور که اشاره شــــــد مشکلات بي شماري طي زنجيره تامين مي تواند رخ دهد که در اين قسمت به دو مورد از مزمن ترين مشکلات آن اشاره مي شود.
الف - اثر شلاق چرمي (THE BULL WHIP EFFECT) : اثر شلاقي به تغييرات نامنظم در سفارشات طي زنجيره تامين اطلاق مي شود. اين اثر براي اولين بار به وسيله پروکتل و گمبل (PSG) در ارتباط با يکي از محصولاتشان مشاهده و شناخته شد. دراين مشکل گرچه فروش واقعي در فروشگاهها نسبتاً ثابت و قابل پيش بيني بود اما سفارشات عمده فروشان و توزيع کنندگان براي PSG (سازنده) ميدان نوسانات شديدي داشته و مشکلات موجودي محصول ساخته شده را براي PSG داشت. يک تحقيق نشان داد که سفارشات توزيع کنندگان به دليل پيش بيني ضعيف تقاضا و کمبود هماهنگي و اطمينان درميان شرکاء زنجيره تامين تغييرات نامنظمي داشت، به دليل اينکه هر ماهيت مجزا طي زنجيره تامين سفارشات و تصميمات موجودي را با يک ديد نسبت به منافع خود به طرف بالاي زنجيره تامين انجام مي داد که اين منجر مي شد کــــــه ميزان پيش بيني ها به طرف بالاي زنجيره همچنان افزايش يافته و به موجوديهاي اضافه اي در تمام قسمتهاي زنجيره تامين منجر شود.
ب - ذخيره فريبنده: اين گونه مشکل زماني که مشتريان محصولي را مي خواهند که دردسترس نيست اتفاق مي افتد گرچه درحقيقت وجود دارد مثل وقتي که محصول درجايي نادرست قرار مي گيرد يا اينکه مقدار ذخيره ناصحيح است.
راه حلهاي مشکلات زنجيره تامين
هرساله سازمانها راه حلهاي زيادي را براي مشکلات زنجيره تامين پيدا کرده اند. در اين قسمت سعي بر اين است ابتدا راه حلها مطرح و سپس پشتيباني فنـــاوري اطلاعات درمورد راه حلهاي ارائه شده بحث شود.
- راه حلها: جهت رفع مشکلات در زنجيره تامين سه دسته فنون وجود دارد. دسته اول فنوني هستند که در ارتباط با طراحي و عرضه قطعات، عرضه کنندگان، مديريت ارتباطات بين عرضه کنندگان و ارتبـــاط سازمان با عرضه کنندگان وجود دارد، دسته دوم فنوني هستند که در ارتباط با سيستم هاي توليدي، مديريت موجودي و مسائل داخلي سازمان جهت رفع مشکلات وجود دارد و دسته سوم مجموعه تدابيــــــري هستند که درمورد توزيع کنندگان، خريداران، وفاداري خريداران و هماهنگي آنها با سازمان بايد
لحاظ شود. در ذيل به بعضي موارد اشاره مي شود:
1 - ادغام عمودي
2 - کنترل موجودي
3 - تکنيک هاي مناسب بر برنامه ريزي توليد
الف - تکنيک هاي توليدي به موقع
ب - تکنيک هاي برنامه ريزي مواد موردنياز
ج - عمليات همزمان
4 - استراتژي هاي کاهش عدم اطمينان
اما در محيط تجاري رقابتي امروزه، کارايي و ثمربخشي زنجيره تامين در بيشترين سازمانها بحراني هستند و به طور گسترده اي به هماهنگي اطلاعاتي بين بخشهاي مختلف سازمان، سيستم هاي پشتيباني اطلاعات و يکپارچه کردن سيستم هاي مختلف وابسته است.
پشتيباني فناوري اطلاعات از زنجيره تامين و ادغام سيستمها: حقيقتاً مفهوم زنجيره تامين با رايانه اي شدن فعاليتهاي آن طي 50 سال اخير توسعه داده شده است. به عنوان مثال، پشتيباني فناوري اطلاعات از سيستم هاي برنامه ريزي و توليدي را مي توان با عنوان توليد رايانه اي يکپارچه نام برد کــــــه ازطريق انسجام سخت افزاري و نرم افــــزاري انواع تکنولوژي هاي JIT، MRP، CAD، CAM، GTو... صورت مي گيرد. برخي از مثالهايي از اينکه چگونه فناوري اطلاعات مشکلات زنجيره تامين را حل مي کند در جدول شماره يک ارائه شده است.
به طورکلي چهار گروه نرم افزاري از زنجيره تامين پشتيباني مي کنند که عبارتند از:
1 - نرم افزارهاي برنامه ريزي منابع موسسه (ERP)
2 - نرم افزارهاي مديريت زنجيره تامين (SCM)
3 - نرم افزارهاي بهينه سازي توليد (OPT)
4 - نرم افزارهاي تجزيه و تحليل (ANAL)
1 - نرم افزارهــــاي گروه ERP: اين دسته از نرم افزارها براساس سيستم برنامه ريزي منابع که قبلاً به سيستم برنامه ريزي مواد (MRP) معروف بود طراحي شده اند. نرم افزارهاي ERP سعي مي کنند براساس مفاهيمي از MRP عملکردها و بخشهــــايي را که خارج از حوزه هاي برنامه ريزي توليد قرار دارند را يکپارچه و هماهنگ سازند.
2 - نرم افزارهاي گروه SCM: اين نرم افزارها عمدتاً برهمخواني بخش تامين و تقاضا تاکيد دارد و همـــه وظايف کسب و کار را تعقيب نمي کنند. اکثــراين نرم افزارها از روشهاي پيش بيني پيشرفته براي برنامه ريزي تقاضا، از واحد زمانبندي و برنامه ريــزي توليد براي برنامه ريزي تامين و از ابزارهاي تجزيه و تحليل براي بررسي همخواني بين تقاضا و تامين استفاده مي کنند.
3 - ابزارهاي OPT: درجهت بهينه سازي مبتني بر محدوديت مورداستفاده قرار مي گيرند و برپايه قوانين استوارند. اين رويکرد ساختمان مدل يک سيستم را دقيقاً با قوانين نه گانه OPT هماهنگ کرده و راه حل مناسب را پيدا مي کند. ابزارهاي OPT تقريباً ازهمه روشهاي مدل سازي از قبيل برنامه ريـــزي خطي، عدد صحيح، بهينه سازي و مــدل سازي شبکه اي و حتي شبيه سازي استفاده مي کند.
4 - ابزارهاي ANAL :اين نرم افزارها با ديگر گروهها حوزه زنجيره تامين فعل و انفعال کمي دارند. اين ابزارها عمدتاً براي شناخت و تحليل پويايي سيستم يا براي طراحي راهبردي استفاده مي شوند.
تکامل کمکهاي رايانه اي: تکامل کمکهاي رايانه اي از دهه 60 تا به حال را مي توان در شکل شماره دو مشاهده کرد.
برنامه ريزي نيازمندي مواد MRP: در گذشته بيشتر مراوده هـــــاي تجاري با کاغذ انجام مي شدند بنابراين وقتي که رايانه ها وارد تجارت شدند افراد مي خواستند که فعاليتهاي زنجيره تامين خودکار شود. اولين برنامه ها در اوايل دهه 1960 فقط بخش کوچکي از زنجيره تامين را پشتيباني مي کردند مثل سيستم هاي مديريت موجودي و برنامه ريزي تفصيلي توليدي. اين چنين کاربردهايي در زمينه هاي وظيفه اي و مستقل از يکديگر گسترش پيدا کردند و اين باعث انحراف بيشتر طي زمان شد و ادغام آنها را مشکل تر مي ساخت. اندکي بعد مشخص شد بين تعدادي از فعاليتهاي زنجيره تامين وابستگي وجود دارد.در ابتدا اين امر درمورد برنامه ريزي تفصيلي توليد، مديريت موجودي و برنامه هاي خريد روشن گرديد و درنتيجه درهمين اثنا مدل برنامه ريزي نيازمندي مواد اختراع شد. اما طي زمان بعضي کاربردهاي برنامه ريزي نيازمندي مواد شکست خوردند. يکي از دلايل اصلي اين گونه شکستها اين بود که عمليــات خريد - موجودي - برنامه ريزي تفصيلي به طور نزديکي هم با منابع مالي و هم منابع نيروي انساني مرتبط است اما اين موارد در بسته هاي برنامه ريزي نيازمندي مواد گنجانده نمي شدند. تشخيص اين شکستها به يک نرم افزار و متدولوژي برنامه ريزي نيازمندي مواد پيشرفته منجر شد که برنامه ريزي منابع توليد (MRPII) نام گرفت.
برنامه ريزي منابع توليد (MRPII): برنامه ريزي منابع توليدي ازطريق هماهنگ کردن فعاليتهاي انجام گرفته در بخشهاي کاري مختلف شرکت و به کارگيري يک پايگاه اطلاعاتي مشترک، يکپارچگي داخلي را آسان مي سازد. اين موضوع اطمينان مي بخشد که همه به استفاده از اطلاعات بروز مشغول بوده و يک نسخه مشترک به کار مي برند. از برنامه ريزي منابع توليد مي توان براي برنامه زمانبندي ظرفيت، حمل کالا، نگهداري، تعميرات و غيره (وظايف MRP) استفاده کرد و ازطرف ديگر مي توان جهت برنامه ريزي امورمالي نيز جريانات نقدينگي را پيش بيني کرد. اما اين برنامه ريزي نيز کامل نبود و نياز به هماهنگي تمام منابع و فعاليتهاي موسسه حتي در قسمتهاي غيرتوليدي نيز احساس مي شد. درنتيجه تکامل ادامه پيداکرد و به برنامه ريزي منابع موسسه (ERP) منجر شد که برنامه ريزي منابع توليد (MRPII) را به فعاليتهاي ديگر در تمام مجموعه گستراند.
برنامـه ريزي منابع موسسه (ERP): پيشرفت رايانه اي شدن خدمات موسسه به مشتري يک چالش جديد را به وجود آورد، چگونگي کنترل همه فرايندهاي اصلي تجاري به وسيله طراحي نرم افزاري بر خط (ONLINE)، راه حل يکپارچه شناخته شده به عنوان برنامه ريزي منابع موسسه يک فرايند اداره همه منابع و استفاده از آنها درکل مجموعه با يک رفتار هماهنگ است، اين فرايند شامل برنامه ريزي و اداره استفاده از همه منابع موسسه است و هدف اصلي آن يکپارچه کردن همه بخشها، منابع و وظايف يک شرکت در يک سيستم اطلاعاتي واحد است که بتواند همه نيازهاي موسسه را تامين کند. براي مثال، ورود يک سفارش اجازه دستيابي فوري به موجودي، داده هاي محصول، سابق حساب مشتري و اطلاعات دوره سفارش را مي دهد. دستيابي به اطلاعات بهره وري، کيفيت و سودآوري را بالا مي برد و رضايت مشتريان را افزايش مي دهد. در اواخر دهه 1990 سيستم هاي برنامه ريزي منابع موسسه شروع به گسترش در زنجيره تامين کردند تا تامين کنندگان، مشتريان و انسجام وظيفه اي براي يکپارچگي با مشتري و براي اداره ارتباطات با تامين کنندگان و فروشندگان. اما برنامه ريزي موسسه هرگز براي پشتيباني کامل زنجيره تامين درنظر گرفته نشد. راه حلهاي برنامه ريــــزي منابع موسسه در اطراف مراوده هاي تجاري متمرکز مي شدند. به عنوان مثال آنها پشتيباني تصميم گيري موردنياز براي پاسخگويي سريع به تغييرات لحظه اي در تامين، تقاضــا، نيروي کار يا ظرفيت را ارائه نمي کردند. دومين نسل برنامه ريزي منابع موسسه بر اين نقصان غلبه کرد.
دومين نسل برنامه ريزي منابع موسسه (ERP/SCM): برنامه ريزي منابع موسسه سنتي در مديريت فعاليتهاي اجرايي مثل دستمزد و حقوق، موجودي و فرايند سفارش توانايي داشت و درعين حال اين مراوده ها را خودکار مي کردند. گزارشهاي ايجاد شده به وسيله سيستم هاي برنامه ريزي منابع موسسه براي برنامه ريزان، آماري درباره آنچه در شرکت درمورد هزينه ها و عملکرد مالي انجام مي شد ارائه مي دادند اما گزارشهاي اين سيستم ها (ERP سنتي) يک عکس فوري از تجارت را در يک نقطه از زمـــان ارائه مي کرد و آنها از برنامه ريزي مستمري که مرکز برنامه ريزي زنجيره تامين است - برنامه ريزي که براي تصفيه و بالابردن برنامه هنگام تغييرات و اتفاقــات افتاده صورت مي گيرد - پشتيباني نمي کردند. براي انجام اين گونه پشتيباني براي بخشهاي زنجيره تامين، شرکتها از نرم افزار SCM استفاده کردند. اما راه حل SCM نياز به هماهنگي و بعضي وقتها به اطلاعات ارائه شده به وسيله نرم افزار ERP را داشت. بنابراين نياز به ادغام اين دو نرم افزار احساس شد. يک روش براي ادغام اين دو اين است که قابليتهاي کارکردي SCM را به ERP اضافه کنيم. قابليتهايي از قبيل هوش تجاري و پشتيباني تصميم گيري. هوش تجاري به تجزيه و تحليل انجام شده به وسيلـــــه DSS، EIS، کندوکاو داده ها و سيستم هاي هوشمند اشاره دارد. از قابليتهاي ديگر مي توان به ادغام با سيستم هاي مديريت پايگاه داده و صفحه هاي گسترده در EXCELL اشاره کرد. بسته هاي نرم افزاري با اين قابليتهاي کارکردي اضافه شده، دومين نسل برنامه ريزي منابع موسسه (ERP/SCM) را ارائه مي دهد که شامل نه تنها پشتيباني تصميم گيري است بلکه شامل مديريت ارتباط با مشتري (CRM)، تجارت الکترونيک (EC) و کندوکاو و انباداري داده ها نيز هست. بعضي از سيستم هاي ERP/SCM حتي شامل مديريت دانش نيز هستند.
زنجيره تامين هوشمند: زنجيره تامين هوشمند (SUPPLY CHAIN INTELLIGENCE=SCI) به داشتن هوش مصنوعي (AI) در راه حلهــاي نرم افزاري زنجيره تامين اشاره دارد. زنجيره تامين هوشمند توانايي تصميم گيري استراتژيک به وسيله تجزيه و تحليل داده ها طي کل زنجيره تامين را فراهم مي آورد.
ادغام و يکپارچگي سيستم ها: سيستم هاي مجزا و وظيفه اي به بخشهاي مختلف اجازه نمي داد که با يکديگر به زبان يکساني ارتباط داشته باشند و کارکنان در بيشتر مواقع اطلاعاتي را که نياز دارند به سادگي نمي توانند به دست آورند. موارد زير را مي توان ازمنافع محسوس و نامحسوس يکپارچگي (ادغام) سيستم ها برشمرد:
منافع محسوس: کاهش موجودي، کاهش پرسنل، بهبود بهره وري، بهبود مديريت فروش، بهبود چرخه مالي، کاهش هزينه فناوري اطلاعات، کاهش هزينه تدارکات، بهبود مديريت صندوق، افزايش سود، کاهش هزينه لجستيک، کاهش هزينه نگهداري، تحويل به موقع.
منافع نامحسوس: وضوح اطلاعات، فرايند بهبوديافته، پاسخگويي به مشتري، استانداردسازي، انعطاف، جهاني شدن. مشهودترين نوع ادغام، ادغام بخشهاي زنجيره تامين و يا ادغام اطلاعاتي است که بين بخشها در جريان است. اما نوع ديگري از ادغام نيز وجــود دارد که در زنجيره هاي ارزشي اتفاق مي افتد. مفهوم زنجيره ارزشي فعاليتهاي اوليه يک سازمان (لجستيک، عمليات و غيره)، فعاليتهاي پشتيباني (زيرساختار، منابع انساني، فناوري و غيره) و ارزش خالصي که به وسيله هر فعاليت به طور مکرر به خدمات يا محصول اضافه مي شود را توصيف مي کند. و هنگامي که اين زنجيره تا تامين کنندگان و مشتريان گسترش يابد و يکپارچه شود زنجيره ارزشي يکپارچه حاصل مي شود ليکن بايد توجه داشت که زنجيره ارزش تنها مجموعه اي از فعاليتهاي مستقل نيست، بلکه سيستمي از فعاليتهـــاي وابسته به يکديگرند. اين فعاليتها مي توانند با بهينه سازي و ايجاد هماهنگي به مزيت رقابتي منتهي گردند. براي مثال يک طرح محصول هزينه بر ممکن است هزينه هاي خدمت رساني بعدي را کاهش دهد. به عبارت ديگر، زنجيره ارزشي يکپارچه عبارتست از فرايند همکاري که همه فعاليتهاي داخلي و خارجي درگير در تحويل کالاهايي با ارزش دريافتي بيشتر براي مشتري نهايي را بهينـــه مي کند. مثالي ديگر از يکپارچگي زنجيره تامين، سيستم هـــاي توسعه محصول است که به تامين کنندگان اجازه مي دهد تا ازطريق اينترنت با مشتريان تماس بگيرند، ويژگيهاي محصول را بيرون بياورند و شرح و تصويري از فرايند توليد ببينند.
تجــــارت الکترونيک و مديريت زنجيره تامين
تجارت الکترونيک به عنوان يک نگرش عالي براي ارائه راه حلهايي براي مشکلات زنجيره تامين ارائه شده است. خيلي از فعاليتهاي زنجيره تامين از گرفتن سفارش از مشتري تا تدارک اجزاء مي تواند به وسيله تجارت الکترونيک صورت پذيرد.
انواع فعاليتهــــاي تجارت الکترونيک در زنجيره تامين: فعاليتهاي بالادست: چندين مدل ابداعي تجارت الکترونيک مي تواند
فعاليتهاي بالادست زنجيـــره تامين را بهبود دهد. اين مدل ها به طور عمومي به عنوان تدارک الکترونيکي (E-PROCUREMENT) توصيف شده اند که با عناوين مناقصه، ارائه کاتالوگ به خريدار و تدارک از طريق خريد گروهي شناخته مي شوند.
فعاليتهاي داخلي: فعاليتهاي داخلي مشتمل بر فعاليتهاي فراتجاري تجارت الکترونيک هستند. اين فعاليتها از ورود سفارش تا جريان محصول، ثبت فــــــروش و حمل و نقل درجه بندي مي شوند که معمولاً ازطريق اينترانت منسجم اداره مي شوند.
فعاليتهاي پايين دست: فعاليتهاي مذکور با فروش برخط مرتبطند. دو مدل عمومي اين فعاليتها عبارتند از:
1 - فروش در سايت وب شرکت: در اين روش خريداران کاتالوگهاي الکترونيکي کالاهاي موردنياز را موردبررسي قرار مي دهند.
2 - مزايده: مزايده هاي الکترونيکي چرخه و زنجيره تامين را کوتاه و در هزينه هاي لجستيکي و اداري صرفه جويي مي کنند. اين مراوده ها معمولاً B2Bو B2C ناميده مي شوند.
مبادله ها (EXCHANGE): مبادلات الکترونيکي موقعيتهاي مرکزي مبتني بر وب هستند که در آن خريداران و فروشندگان به طور پويا با هم درارتباطند. تجارت الکترونيک برنامه ريزي منابع موسسه: هنگامي که خيلي از شرکتها سيستم برنامه ريزي منابع موسسه داشتند و درعين حال نياز به تجارت الکترونيک در مواجهه با برنامه ريزي منابع موسسه، اين نياز احساس شد که اين دو ادغام شوند. تجارت الکترونيک و برنامه ريزي منابع موسسه ادغامي منطقي به معني توسعه سيستم برنامه ريزي منابع موسسه موجود با پشتيباني تجارت الکترونيک است. مشکل اين نگرش اين است که نرم افزار برنامه ريزي منابع موسسه خيلي پيچيده و غيرقابل انعطاف است و اين موضوع به دست آوردن ادغامي آسان و کارا را مشکل مي کرد. مشکل ديگر اين بود که سيستم هاي برنامه ريزي منابع موسسه تمايل به تمرکز بر کاربردهاي اداري داشتند درحالي که تجارت الکترونيک بر کاربردهاي مقابل اداري ازقبيل فعاليتهاي فروش، گرفتن سفارش، سرويس مشتري و مديريت ارتباط با مشتريان تمرکز داشت.
فعاليتهاي تجارت الکترونيک
محصولات ديجيتالي در ايجاد و حرکت خيلي ارزانتر و سريعتر از محصولات فيزيکي هستند.
جايگزيني اسناد الکترونيکي به جاي اسناد کاغذي سرعت، صحت و هزينه انتقال اسناد را بهبود مي دهد.
جايگزيني ارتباطات سيستم پيغام الکترونيکي به جاي فاکس، تلفن، تلگرام و درنتيجه کاهش هزينه ارتباطات.
تبديل ساختاربندي زنجيره تامين از خطي به قطبي که باعث همکاري و ارتباط بهتر مي شود.
تجارت الکترونيک مي تواند زنجيره تامين را کوتاه کند و موجودي را به حداقل برساند.
نوآوري و خود مسيريـــــابي حمل و نقل مي تواند نياز به جريان اطلاعات را بين شرکتها و تهيه کنندگان کاهش دهد.
مرکز خريد و فروش الکترونيکي باعث کارايي در خريد و فروش مي شود.
منابع و مأخذ:
1 - الواني، سيدمهدي و نصرا... ميرشفيعي - مديريت توليد - چاپ دهم - سال 78 - نشر آستان قدس رضوي
2 - امام، سيدمحمد رضا - جلب مشتريان با ارزش با استفاده از همزماني زنجيره تامين - فصلنامه لجستيک - سال چهارم - شماره 11 - سال 81
3 - براون، جيمي و همکاران - سيستم هاي مديريت توليــد - مهدي غضنفري و سروش صغيري - چاپ دوم - سال 81 - نشر دانشگاه علم و صنعت
4 - بيات ترک، امير - گسترش مدل مديريت توليد ناب... - پايان نامه دکتري دانشگاه آزاد اسلامي - واحد علوم و تحقيقات - سال 82-81
5 - افقهي، بابک - لجستيک معکوس - فصلنامه لجستيک - سال چهارم - شماره 12 - سال 81
6 - دفت، ريچارد ال - تئوري و طراحي سازمان - علي پارسائيان و سيدمحمد اعرابي - چاپ اول - سال 77 - نشر دفتر پژوهشهاي فرهنگي
7 - سعيدي کيا، علي اکبر و همکاران - مديريت زنجيره تامين - مجله روش - سال دهم - شماره 61
8 - ماکوئي، احمد - مقدمه اي بر بـرنامه ريزي توليد - چاپ اول - سال 79 - نشر روزنه
9 - نوري حميد و راسل رادرفورد - مباحث نوين در مديــريت توليد و عمليات جلد 1 و 2 - چاپ اول - سال 79 - نشر سازمان مديريت صنعتي
10 - TURBAN - INTRODUCTION TO INFORMATION TECHNOLOGY - www.wiley.com/college/turban-2003 (http://www.wiley.com/college/turban-2003)
11 - TURBAN AND ETAL - INFORMATION TECHNOLOGY FOR MANAGEMENT - JOHNWILY - 2002
12 - MCLEOD REYMOND AND GEORGE SCHELL - MANAGEMENT IN FORMATION SYSTEM - JOHN WILY - 2002
13 - MILTENBURGJOHN, MANUFACTURING STRATEGY - UNITED SA - 1995.