fatemeh2011
03-23-2011, 01:23 PM
http://pnu-club.com/imported/mising.jpg
خبر آنلاین : دیگر خیلی وقت است که خبری از قابلمه‌های مسی در جهیزیه‌های زنان ایرانی خبری نیست و آشپزخانه‌های آنها دیگر جایی برای کاسه و بشقاب‌های مسی ندارد.
تق.توق. شاید این صدا تنها صداهای آشنا و حتی گوشخراش بازارهای مس گری کشورمان باشد. بازارهایی که به نظر می‌رسد از رونق افتاده و دیگر چکش‌های مسگران پیری که روزگاری با صلابت بر صفحه‌های مسی برخورد میکرد، اکنون مانند ابزارهای تعداد زیادی از شغل‌های دیگر از کارافتاده محسوب می‌شوند. دیگر خیلی وقت است که خبری از قابلمه‌های مسی در جهیزیه‌های زنان ایرانی خبری نیست و آشپزخانه‌های آنها دیگر جایی برای کاسه و بشقاب‌های مسی ندارد. استفاده کردن از ظروف مسی توسط خانواده‌های ایرانی از زمانی کمتر شد که انواع و اقسام ظروف جدید رنگ لعاب‌دار به بازار آمدند و این موضوع در کنار هشدارهای مختلف پزشکان در مورد ضرر استفاده از ظروف مسی برای پخت و پز، دیگر علنا جایی برای این ظرف‌ها نگذاشت.
هرچند به جز ظرف‌های مختلف مسی که عموما برای آشپزی و خوردن غذا استفاده می‌شده، مس در صنایع دستی و تزئینی هم به کار برده می‌شده و در حال حاضر هم کم و بیش از آن به این منظور استفاده می‌شود اما شاید بهتر است که مسگری را دیگر به عنوان یکی از شغل‌های قدیمی و رو به فراموشی کشور بدانیم.
کرمان، مهمترین شهر در صنعت مسگری در ایران
یکی از شهرهایی که مسگری در آن بیشتر رونق داشته کرمان است. کرمان به دلیل وجود معادن بزرگ مس در سرچشمه، بردسیر و شهر بابک از پنج‌هزار سال پیش مرکز مهم تولید مس و به خصوص ظروف مسی بشمار می‌رفته است، همچنین حفاریهای صورت گرفته در منطقه «تل ابلیس» در شهرستان بردسیر کرمان نشان از وجود کوره های مس شش هزار ساله دارد.
اما این صنعت دیرپای کرمان هم اکنون پس از هزاران سال درحال منسوخ شدن است و تنها چیزی از این بازار و صنعت تاریخی در استان کرمان به جای مانده است یک مجسمه مرد مسگر در ابتدای بازار مسگران و خاطره‌های شیرین مردم کرمان از بازار مسگران است.از تعداد انگشت شمار مغازه مس فروشی نیز که در راسته بازار سنتی کرمان وجود دارد اکثر مغازه‌ها مس و سیلورهای چینی و پاکستانی و یا حتی تابلوهای تزئینی پاکستانی و هندی می‌فروشند و دیگر استاد کار مسگری در بازار بزرگ کرمان وجود ندارد. بازار مسگران که یادگاری از دوران صفویه است، امروز به دست دلالان چینی و پاکستانی افتاده است و صنعت سنتی کرمان در خطر جدی قرار گرفته است و به نظر می‌رسد با تغییر شغل مسگران و عدم تمایل جوانان به این صنعت به‌زودی مهمترین صنعت دستی کرمان به تاریخ خواهد پیوست.
مغازه داران راسته مسگران بازار کرمان معتقدند در راسته بازار مسگران هیچ کارگاه مسگری وجود ندارد و اکثر صدها کالای مسی که در این مغازه وجود دارد یا کار اصفهان است و یا کالاهای چینی و پاکستانی و بعضا هندی است.
به گفته یکی از مغازه داران مس فروش کرمان :« زمانی اگر جزء جهیزیه یک دختر کرمانی مس نبود می گفتند جهیزیه اش ناقص است و یک عیب برای خانواده دختر محسوب می شد اما الان مس فقط یک کالای دست و پاگیر است.سینی مسی، تابلوی مسی، چلوصافی مسی؛ دیگ مسی و قاشق و کاسه های مسی جزء اصلی جهیزیه بود الان هم اگر در خانه قدیمی ها دقت کنید می توانید در انبارهای خانه ها این ظروف را پیدا کنید اما الان هیچ ظرف مسی را که کار دست باشد نمی توانید در بازار پیدا کنید.»
قدمت صنعت مسگری در ایران
به نقل از برخی منابع، قدمت استفاده از مس بر اساس مدارک و شواهد باستانشناسی به 9500 ق.م می رسد و تا قبل از هزاره 5 ق.م(کشف ذوب مس) بصورت خالص بکار رفته و از شیوه چکش کاری سرد برای شکل دادن به آن استفاده می شده. امروزه با استناد به مدارک غیرقابل انکار که از گوشه کنار ایران یافت شده، می‌توان شمال و مرکز ایران را جزء قدیمی‌ترین مراکز فلزکاری جهان و نیز فلزکاران ایران از پیشگامان کشف ذوب مس در جهان باستان دانست که فراوانی معادن مس در ایران مؤید این نکته است. پیش از آمدن کارخانه نورد مس که ورقه مس را با آن تهیه می‌کنند مراکز بزرگ مسگری مانند کاشان - اصفهان - شیراز - کرمان و دیگر مکان ها دارای گروهی کارشناس در ساختن ورقه های مس بود که آنها را گدازنده مسگر می‌نامند . در مکان‌های کوچکتر کار مس گدازی را خود مسگر انجام می داد ورقه ساز یا شمش های حاضر شده مس را از مراکز فلز کاری می‌خرید و یا مس قراضه را خودش آب می کرد و واژه گدازنده دقیقا به چنین کسی اطلاق می‌شود. برای این منظور او کوره یا بوته ای که شبیه به بوته ریخته گری بود بکار می‌برد و بوته ها را با انبر کج ویژه از کوره خارج میکرد و فلز گداخته را در قالبهای شمش (ریجه) می ریخت . کار اصلی او آن بود که شمش را بکوبد و به ورقه تبدیل کند این کار چکش زدن یا چکش کاری با کمک یک یا دو نفر چکش کاردر دو مرحله کاملا متمایز انجام میشد . یعنی نخست فلز را با چکش کف تخت میکردند یا به اصطلاح خودشان وا می‌چیدند و بعد با چکش چهار سو آن را صاف میکردند در این هنگام فلز دیگر چکش خور نبود و باید تاب دیده یا دست افشار میشد و این فرایند ادامه داشت تا اینکه اندازه صحیح و ضخامت مورد نیاز به دست می‌آمد. گدازنده مس هدفش این بود که تا آنجا که ممکن بود فلز را مطابق شکلی که مورد احتیاج مسگر است تهیه کند. محصول عمده مسگر ظروفی با شکلها و اندازه‌های گوناگون است ظروف کوچک را از یک تکه مس چکش کاری می‌کنند و اغلب تو گود هستند . در این مورد ابتدا مس را باز م‌کنند و پس از هر دور باز کردن یک تاب به آن می‌دهند اشیاء بزرگتر را نیز به همین طریق از ورقه‌های گرد بدست می‌آورند این کاری است که نیاز به مهارت و استادی زیاد دارد.
خبر آنلاین : دیگر خیلی وقت است که خبری از قابلمه‌های مسی در جهیزیه‌های زنان ایرانی خبری نیست و آشپزخانه‌های آنها دیگر جایی برای کاسه و بشقاب‌های مسی ندارد.
تق.توق. شاید این صدا تنها صداهای آشنا و حتی گوشخراش بازارهای مس گری کشورمان باشد. بازارهایی که به نظر می‌رسد از رونق افتاده و دیگر چکش‌های مسگران پیری که روزگاری با صلابت بر صفحه‌های مسی برخورد میکرد، اکنون مانند ابزارهای تعداد زیادی از شغل‌های دیگر از کارافتاده محسوب می‌شوند. دیگر خیلی وقت است که خبری از قابلمه‌های مسی در جهیزیه‌های زنان ایرانی خبری نیست و آشپزخانه‌های آنها دیگر جایی برای کاسه و بشقاب‌های مسی ندارد. استفاده کردن از ظروف مسی توسط خانواده‌های ایرانی از زمانی کمتر شد که انواع و اقسام ظروف جدید رنگ لعاب‌دار به بازار آمدند و این موضوع در کنار هشدارهای مختلف پزشکان در مورد ضرر استفاده از ظروف مسی برای پخت و پز، دیگر علنا جایی برای این ظرف‌ها نگذاشت.
هرچند به جز ظرف‌های مختلف مسی که عموما برای آشپزی و خوردن غذا استفاده می‌شده، مس در صنایع دستی و تزئینی هم به کار برده می‌شده و در حال حاضر هم کم و بیش از آن به این منظور استفاده می‌شود اما شاید بهتر است که مسگری را دیگر به عنوان یکی از شغل‌های قدیمی و رو به فراموشی کشور بدانیم.
کرمان، مهمترین شهر در صنعت مسگری در ایران
یکی از شهرهایی که مسگری در آن بیشتر رونق داشته کرمان است. کرمان به دلیل وجود معادن بزرگ مس در سرچشمه، بردسیر و شهر بابک از پنج‌هزار سال پیش مرکز مهم تولید مس و به خصوص ظروف مسی بشمار می‌رفته است، همچنین حفاریهای صورت گرفته در منطقه «تل ابلیس» در شهرستان بردسیر کرمان نشان از وجود کوره های مس شش هزار ساله دارد.
اما این صنعت دیرپای کرمان هم اکنون پس از هزاران سال درحال منسوخ شدن است و تنها چیزی از این بازار و صنعت تاریخی در استان کرمان به جای مانده است یک مجسمه مرد مسگر در ابتدای بازار مسگران و خاطره‌های شیرین مردم کرمان از بازار مسگران است.از تعداد انگشت شمار مغازه مس فروشی نیز که در راسته بازار سنتی کرمان وجود دارد اکثر مغازه‌ها مس و سیلورهای چینی و پاکستانی و یا حتی تابلوهای تزئینی پاکستانی و هندی می‌فروشند و دیگر استاد کار مسگری در بازار بزرگ کرمان وجود ندارد. بازار مسگران که یادگاری از دوران صفویه است، امروز به دست دلالان چینی و پاکستانی افتاده است و صنعت سنتی کرمان در خطر جدی قرار گرفته است و به نظر می‌رسد با تغییر شغل مسگران و عدم تمایل جوانان به این صنعت به‌زودی مهمترین صنعت دستی کرمان به تاریخ خواهد پیوست.
مغازه داران راسته مسگران بازار کرمان معتقدند در راسته بازار مسگران هیچ کارگاه مسگری وجود ندارد و اکثر صدها کالای مسی که در این مغازه وجود دارد یا کار اصفهان است و یا کالاهای چینی و پاکستانی و بعضا هندی است.
به گفته یکی از مغازه داران مس فروش کرمان :« زمانی اگر جزء جهیزیه یک دختر کرمانی مس نبود می گفتند جهیزیه اش ناقص است و یک عیب برای خانواده دختر محسوب می شد اما الان مس فقط یک کالای دست و پاگیر است.سینی مسی، تابلوی مسی، چلوصافی مسی؛ دیگ مسی و قاشق و کاسه های مسی جزء اصلی جهیزیه بود الان هم اگر در خانه قدیمی ها دقت کنید می توانید در انبارهای خانه ها این ظروف را پیدا کنید اما الان هیچ ظرف مسی را که کار دست باشد نمی توانید در بازار پیدا کنید.»
قدمت صنعت مسگری در ایران
به نقل از برخی منابع، قدمت استفاده از مس بر اساس مدارک و شواهد باستانشناسی به 9500 ق.م می رسد و تا قبل از هزاره 5 ق.م(کشف ذوب مس) بصورت خالص بکار رفته و از شیوه چکش کاری سرد برای شکل دادن به آن استفاده می شده. امروزه با استناد به مدارک غیرقابل انکار که از گوشه کنار ایران یافت شده، می‌توان شمال و مرکز ایران را جزء قدیمی‌ترین مراکز فلزکاری جهان و نیز فلزکاران ایران از پیشگامان کشف ذوب مس در جهان باستان دانست که فراوانی معادن مس در ایران مؤید این نکته است. پیش از آمدن کارخانه نورد مس که ورقه مس را با آن تهیه می‌کنند مراکز بزرگ مسگری مانند کاشان - اصفهان - شیراز - کرمان و دیگر مکان ها دارای گروهی کارشناس در ساختن ورقه های مس بود که آنها را گدازنده مسگر می‌نامند . در مکان‌های کوچکتر کار مس گدازی را خود مسگر انجام می داد ورقه ساز یا شمش های حاضر شده مس را از مراکز فلز کاری می‌خرید و یا مس قراضه را خودش آب می کرد و واژه گدازنده دقیقا به چنین کسی اطلاق می‌شود. برای این منظور او کوره یا بوته ای که شبیه به بوته ریخته گری بود بکار می‌برد و بوته ها را با انبر کج ویژه از کوره خارج میکرد و فلز گداخته را در قالبهای شمش (ریجه) می ریخت . کار اصلی او آن بود که شمش را بکوبد و به ورقه تبدیل کند این کار چکش زدن یا چکش کاری با کمک یک یا دو نفر چکش کاردر دو مرحله کاملا متمایز انجام میشد . یعنی نخست فلز را با چکش کف تخت میکردند یا به اصطلاح خودشان وا می‌چیدند و بعد با چکش چهار سو آن را صاف میکردند در این هنگام فلز دیگر چکش خور نبود و باید تاب دیده یا دست افشار میشد و این فرایند ادامه داشت تا اینکه اندازه صحیح و ضخامت مورد نیاز به دست می‌آمد. گدازنده مس هدفش این بود که تا آنجا که ممکن بود فلز را مطابق شکلی که مورد احتیاج مسگر است تهیه کند. محصول عمده مسگر ظروفی با شکلها و اندازه‌های گوناگون است ظروف کوچک را از یک تکه مس چکش کاری می‌کنند و اغلب تو گود هستند . در این مورد ابتدا مس را باز م‌کنند و پس از هر دور باز کردن یک تاب به آن می‌دهند اشیاء بزرگتر را نیز به همین طریق از ورقه‌های گرد بدست می‌آورند این کاری است که نیاز به مهارت و استادی زیاد دارد.