tania
02-18-2011, 02:30 PM
توافق كشورها تحت هر عنوانی كه در سند معاهده ذكر می‌شود، اعتبار معاهده را دارد. عناوینی كه در معاهدات استفاده می‌شود عبارتند از:
1) عهدنامه (Treaty):
این واژه عبارت از توافقی است كه به‌صورت كتبی میان دولت‌ها منعقد شده و مشمول حقوق بین‌الملل باشد. اغلب توافقات مهم سیاسی، نظامی و اقتصادی بین كشورها تحت عنوان عهدنامه تنظیم می‌شود؛
2) منشور (Charter):
این واژه به عنوان سند تأسیس یك سازمان بین‌المللی، حاوی اصول، اهداف، حدود اختیارات، تشكیلات و نحوۀ فعالیت آن سازمان است، مانند منشور آتلانتیك 1941 برای تأمین امنیت بین‌المللی؛
3) كنوانسیون (Convention):
این واژه معمولاً برای اسناد مهم همه جانبه كه دربردارندۀ قواعد بنیادین بین‌المللی‌اند، به‌كار می‌رود؛ مانند كنوانسیون‌های 1958 ژنو راجع به حقوق دریاها؛
4) پیمان (Pact):
این واژه برای اسنادی است كه معمولاً كشورها در زمینه حفظ صلح و همكاری‌های نظامی و دفاعی منعقد می‌سازند، مثل پیمان صلح پاریس 1928 موسوم به پیمان بریان‌كلوگ؛
5) موافقت‌نامه (Agreement):
این واژه معمولاً برای اسناد دو جانبه كشورها كه توسط قوه مجریه در زمینه‌های مختلف اقتصادی، تجاری، فرهنگی، علمی و ... منعقد می‌شوند، اطلاق می‌شود؛ به این‌گونه اسناد، موافقت‌نامه‌های ساده یا اجرایی نیز گفته می‌شود؛
6) پروتكل (Protocol):
این واژه در چهار معنی به‌كار می‌رود:
أ) به سندی كه به یك معاهده ضمیمه می‌شود، پروتكل گفته می‌شود كه این سند ضمیمه، غالباً برای تكمیل، تفسیر و یا اصلاح یك معاهده به‌كار برده می‌شود كه در هنگام تدوین و یا بعداً ضمیمه معاهدات اصلی می‌شود؛ مثل پروتكل‌های انضمامی عهدنامه 1975 الجزایر در مورد مرزهای ایران و عراق. به همین خاطر اطلاق پروتكل به موافقت‌نامه‌های مستقل، خلاف عرف نام‌گذاری اسناد بین‌المللی است؛
ب) در مواردی منظور از پروتكل، صورت‌جلسه كنفرانسی است كه نمایندگان كشورها موافقت خود را با آن اعلام می‌كنند مثل پروتكل 1925 ژنو راجع به منع كاربرد سلاح‌های شیمیایی؛
ج) گاهی به سند امضای یك معاهده: (پروتكل امضاء) گفته می‌شود؛
د) گاهی به سند مبادله یك معاهده (پروتكل مبادله) گفته می‌شود.
7) اعلامیه (Statement):
به سندی اطلاق می‌شود كه معمولاً اصول حقوقی یك یا چند ناحیه كشور در آن منعكس است مثل اعلامیه جهانی حقوق بشر 1948؛
8) سند (Act):
واژه‌ای است كه برای بیان قواعد حقوقی در رابطه با یك كنوانسیون به‌كار می‌رود؛ مانند سند نهایی سومین كنوانسیون سازمان ملل متحد در مورد حقوق دریاها كه در واقع جزء لاینفك كنوانسیون 1982 حقوق دریاهاست؛
9) سند نهایی (Final ACT):
یك بیانیه رسمی یا خلاصۀ مذاكرات كنگره یا مجلسی است كه در آن معاهداتی كه مورد مذاكره قرار گرفته، نام برده شده یا به اختصار توضیح داده شده است. البته امضاء این سند به منزله قبول تعهداتی كه در آن آمده نیست، بلكه باید هر معاهده‌ای به‌طور جداگانه امضاء شود؛ مانند: سند نهایی كنفرانس صلح 1899 لاهه؛
10) سند عمومی (General ACT):
بر عكس سند نهایی، این واژه بر اسنادی اطلاق می‌شود كه خود نیز یك معاهدۀ جداگانه محسوب می‌شود؛ مانند: سند عمومی كنفرانس 1928 ژوئن راجع به حل مسالمت‌آمیز اختلافات بین‌المللی؛
11) صلح‌نامه یا مصالحه‌نامه (Compromise): این واژه به اسنادی اطلاق می‌شود كه به منظور ارجاع اختلافات به مراجع قضائی و داوری منعقد می‌شود، مثل مصالحه‌نامه 1976 فرانسه و انگلستان در مورد ارجاع تحدید حدود فلات قاره دریای «ایرآوز» به دیوان داوری؛
12) اساسنامه (Status):
این واژه عموماً برای معرفی سند تأسیس سازمان‌های بین‌المللی به كار می‌رود؛ مثل اساسنامه یونسكو؛
13) قرار موقت (Modus Vivendi):
به اسنادی كه برای مدت زمان كوتاهی و به طور موقت ایجاد تعهد می‌كند، اطلاق می‌شود؛
14) طرح یا برنامه (Plan or Programme):
همكاری كشورها در زمینۀ توسعۀ اقتصادی یا محیط زیست و ... غالباً در چهارچوب سندی كه طرح یا برنامه نامیده می‌شود، صورت می‌گیرد؛
15) یادداشت تفاهم (Memorandum of understanding):
این نوع سند بیانگر توافق مقامات اجرایی دو كشور در زمینه‌های مختلف اقتصادی، سیاسی، فنی، علمی و ... است. البته گاهی یادداشت تفاهم حاوی تعهدات نمی‌باشد و فقط متضمن توافق برای ادامه مذاكرات یا انجام مذاكرات در آینده می‌باشد.
1) عهدنامه (Treaty):
این واژه عبارت از توافقی است كه به‌صورت كتبی میان دولت‌ها منعقد شده و مشمول حقوق بین‌الملل باشد. اغلب توافقات مهم سیاسی، نظامی و اقتصادی بین كشورها تحت عنوان عهدنامه تنظیم می‌شود؛
2) منشور (Charter):
این واژه به عنوان سند تأسیس یك سازمان بین‌المللی، حاوی اصول، اهداف، حدود اختیارات، تشكیلات و نحوۀ فعالیت آن سازمان است، مانند منشور آتلانتیك 1941 برای تأمین امنیت بین‌المللی؛
3) كنوانسیون (Convention):
این واژه معمولاً برای اسناد مهم همه جانبه كه دربردارندۀ قواعد بنیادین بین‌المللی‌اند، به‌كار می‌رود؛ مانند كنوانسیون‌های 1958 ژنو راجع به حقوق دریاها؛
4) پیمان (Pact):
این واژه برای اسنادی است كه معمولاً كشورها در زمینه حفظ صلح و همكاری‌های نظامی و دفاعی منعقد می‌سازند، مثل پیمان صلح پاریس 1928 موسوم به پیمان بریان‌كلوگ؛
5) موافقت‌نامه (Agreement):
این واژه معمولاً برای اسناد دو جانبه كشورها كه توسط قوه مجریه در زمینه‌های مختلف اقتصادی، تجاری، فرهنگی، علمی و ... منعقد می‌شوند، اطلاق می‌شود؛ به این‌گونه اسناد، موافقت‌نامه‌های ساده یا اجرایی نیز گفته می‌شود؛
6) پروتكل (Protocol):
این واژه در چهار معنی به‌كار می‌رود:
أ) به سندی كه به یك معاهده ضمیمه می‌شود، پروتكل گفته می‌شود كه این سند ضمیمه، غالباً برای تكمیل، تفسیر و یا اصلاح یك معاهده به‌كار برده می‌شود كه در هنگام تدوین و یا بعداً ضمیمه معاهدات اصلی می‌شود؛ مثل پروتكل‌های انضمامی عهدنامه 1975 الجزایر در مورد مرزهای ایران و عراق. به همین خاطر اطلاق پروتكل به موافقت‌نامه‌های مستقل، خلاف عرف نام‌گذاری اسناد بین‌المللی است؛
ب) در مواردی منظور از پروتكل، صورت‌جلسه كنفرانسی است كه نمایندگان كشورها موافقت خود را با آن اعلام می‌كنند مثل پروتكل 1925 ژنو راجع به منع كاربرد سلاح‌های شیمیایی؛
ج) گاهی به سند امضای یك معاهده: (پروتكل امضاء) گفته می‌شود؛
د) گاهی به سند مبادله یك معاهده (پروتكل مبادله) گفته می‌شود.
7) اعلامیه (Statement):
به سندی اطلاق می‌شود كه معمولاً اصول حقوقی یك یا چند ناحیه كشور در آن منعكس است مثل اعلامیه جهانی حقوق بشر 1948؛
8) سند (Act):
واژه‌ای است كه برای بیان قواعد حقوقی در رابطه با یك كنوانسیون به‌كار می‌رود؛ مانند سند نهایی سومین كنوانسیون سازمان ملل متحد در مورد حقوق دریاها كه در واقع جزء لاینفك كنوانسیون 1982 حقوق دریاهاست؛
9) سند نهایی (Final ACT):
یك بیانیه رسمی یا خلاصۀ مذاكرات كنگره یا مجلسی است كه در آن معاهداتی كه مورد مذاكره قرار گرفته، نام برده شده یا به اختصار توضیح داده شده است. البته امضاء این سند به منزله قبول تعهداتی كه در آن آمده نیست، بلكه باید هر معاهده‌ای به‌طور جداگانه امضاء شود؛ مانند: سند نهایی كنفرانس صلح 1899 لاهه؛
10) سند عمومی (General ACT):
بر عكس سند نهایی، این واژه بر اسنادی اطلاق می‌شود كه خود نیز یك معاهدۀ جداگانه محسوب می‌شود؛ مانند: سند عمومی كنفرانس 1928 ژوئن راجع به حل مسالمت‌آمیز اختلافات بین‌المللی؛
11) صلح‌نامه یا مصالحه‌نامه (Compromise): این واژه به اسنادی اطلاق می‌شود كه به منظور ارجاع اختلافات به مراجع قضائی و داوری منعقد می‌شود، مثل مصالحه‌نامه 1976 فرانسه و انگلستان در مورد ارجاع تحدید حدود فلات قاره دریای «ایرآوز» به دیوان داوری؛
12) اساسنامه (Status):
این واژه عموماً برای معرفی سند تأسیس سازمان‌های بین‌المللی به كار می‌رود؛ مثل اساسنامه یونسكو؛
13) قرار موقت (Modus Vivendi):
به اسنادی كه برای مدت زمان كوتاهی و به طور موقت ایجاد تعهد می‌كند، اطلاق می‌شود؛
14) طرح یا برنامه (Plan or Programme):
همكاری كشورها در زمینۀ توسعۀ اقتصادی یا محیط زیست و ... غالباً در چهارچوب سندی كه طرح یا برنامه نامیده می‌شود، صورت می‌گیرد؛
15) یادداشت تفاهم (Memorandum of understanding):
این نوع سند بیانگر توافق مقامات اجرایی دو كشور در زمینه‌های مختلف اقتصادی، سیاسی، فنی، علمی و ... است. البته گاهی یادداشت تفاهم حاوی تعهدات نمی‌باشد و فقط متضمن توافق برای ادامه مذاكرات یا انجام مذاكرات در آینده می‌باشد.