tania
02-17-2011, 09:20 AM
نویسنده : شعبانعلی جباری
اقليت هاي ديني كه بخشي از جامعه آماري كشور ما را تشكيل مي دهند تبعه کشور ما هستند و به همین جهت در كنار ساير هموطنان ايراني خود دارای حقوق و تکالیف هستند.
مسأله رعايت حقوق اقليت ها و تبعيض قائل نشدن نسبت به آنها، از جمله اموري است كه امروزه مورد توجه قرار گرفته است چرا که داشتن عقیده ومذهب از حقوقی مسلمی است که در اعلامیه جهانی حقوق بشر مورد تاکید قرار گرفته است و ادیانی که قانون اساسی کشور ما به رسمیت شناخته است، محترم بوده و اقلیتهای دینی دارای حقوقی هستند که به طور خلاصه ذکر می شود.
اقليت شامل چه كساني مي شود:
سه ويژگي اساسي برای اقلیت وجود دارد كه: از لحاظ تعداد كم باشند، حاكميت را در دست نداشته باشند، تفاوت نژادي، ملي، فرهنگي، زباني و يا مذهبي داشته باشند. البته عبارت اقليت شامل افرادي مي شود كه اتباع يك كشور باشند.
رعایت حقوق اقلیتها الزامی یا اختیاری؟
با تأكيد نهادهاي بين المللي بر رعايت حقوق اقليت ها، آيا ما به اجراي مفاد آنها متعهد هستيم يا خير؟ در اين زمينه بايد گفت كه عضويت ايران در منشور ملل متحد، ميثاق بين المللي حقوق مدني و سياسي، كنوانسيون بين المللي منع و مجازات ژنو، كنوانسيون رفع تبعيض نژادي، و... موجب تعهدآور شدن الزامات اين كنوانسيون ها براي كشور ما نيز مي شود. چرا که طبق ماده 9قانون مدنی مقررات عهودی که بر طبق قانون اساسی بین دولت ایران وسایر دول منعقد شده باشد در حکم قانون است.
حقوق اقليت ها در قانون اساسي ايران:
قانون اساسي كشور ما تمايز آشكاري را بين اقليت هاي غير ديني(نژادي، قومي و زباني) با اقليت هاي ديني قائل نشده است. قانون اساسي ما، بر عدم تبعيض بر اساس نژاد، زبان و قوميت در دو اصل ۱۹ و ۲۰ تأكيد دارد.
«مردم ايران از هر قوم و قبيله كه باشند از حقوق مساوي برخوردارند و رنگ، نژاد، زبان و مانند اينها سبب امتياز نخواهد بود.» (مفاداصل نوزده قانون اساسي)
«همه افراد ملت اعم از زن و مرد يكسان در حمايت قانون قرار دارند و از همه حقوق انساني، سياسي، اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي با رعايت موازين اسلام برخوردارند.»(مفاد اصل بيستم قانون اساسی)
در اصل ۱۵ تأكيد دارد كه استفاده از زبان هاي محلي و قومي در مطبوعات و رسانه هاي گروهي و تدريس ادبيات آنها در مدارس، در كنار زبان فارسي آزاد است.
اقليت هاي ديني در قانون اساسی:
قانون اساسي كشور ما دو مرتبه در اصول ۱۳ و ۶۷ از اصطلاح اقليت هاي ديني استفاده كرده است. در ماده ۱۳ اقليت هاي ديني رسمي كشور را نام برده و به سه دين يهودي، زرتشتي و مسيحي محدود مي كند و در اصل ۶۷ نيز كه مربوط به سوگند خوردن نمايندگان در بدو انتخاب و نخستين جلسه مجلس است بيان مي دارد كه نمايندگان اقليت هاي ديني با ذكر كتاب آسماني خود اداي سوگند مي كنند.
شناسايي موجوديت و هويت اقليت هاي ديني:
هر چند كه اصل ۱۲ قانون اساسي دين رسمي كشور را دين اسلام و مذهب اثني عشري مي داند اما اصل ۱۳ نيز اقليت هاي ديني رسمي كشور را ابتدا معرفي نموده و بيان مي دارد كه آنها در حدود قانون در انجام مراسم ديني خود آزادند و در احوال شخصیه و تعليمات ديني بر طبق آيين خود عمل مي كنند. به هر حال چنين به نظر مي رسد كه در اين بخش ۴ حق عمده براي اقليت هاي ديني در كشور ما در نظر گرفته شده است.
۱- آزادي انجام مراسم ديني: در اصل ۱۳ قانون اساسي به آزادي انجام مراسم مذهبي تصريح شده و عملاً نيز پيروان اين سه دين با داشتن كليساها و كتيبه هاي متعدد و آتشكده ها، مراسم و آيين مذهبي خود را به پا مي دارند.
۲- تشكيل انجمن: طبق اصل ۲۶ قانون اساسي اقليت هاي ديني مي توانند مطابق ضوابط داراي انجمن و جمعيت باشند.
۳- اجراي مقررات مذهبي خويش در احوال شخصيه: احوال شخصيه يعني ازدواج، طلاق، ارث و وصيت كه در اين موارد، اقليت هاي ديني مقررات مربوط به مذاهب خودشان را عمل مي كنند و حتي اگر دعوا و مسأله اي در دادگاه هاي ايران مطرح باشد قاضي دادگاه طبق قواعد مسلمه مذهبي آنها، موضوع را فيصله مي دهد.
۴- داشتن نماينده مجلس: طبق اصل ۶۴، زرتشتيان و كليميان هر كدام يك نماينده و مسيحيان و آشوري و كلداني مجموعاً يك نماينده و مسيحيان ارمني جنوب و شمال هر كدام يك نماينده را انتخاب مي كنند.
منابع:
1-سلجوقی، محمود؛حقوق بین الملل خصوصی، تهران، میزان،چاپ سوم ص.295
2-دانش پژوه، مصطفی، اسلام وحقوق بین الملل خصوصی، انتشارات وزارت امور خارجه، چاپ اول، ص180.
3-قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران.
اقليت هاي ديني كه بخشي از جامعه آماري كشور ما را تشكيل مي دهند تبعه کشور ما هستند و به همین جهت در كنار ساير هموطنان ايراني خود دارای حقوق و تکالیف هستند.
مسأله رعايت حقوق اقليت ها و تبعيض قائل نشدن نسبت به آنها، از جمله اموري است كه امروزه مورد توجه قرار گرفته است چرا که داشتن عقیده ومذهب از حقوقی مسلمی است که در اعلامیه جهانی حقوق بشر مورد تاکید قرار گرفته است و ادیانی که قانون اساسی کشور ما به رسمیت شناخته است، محترم بوده و اقلیتهای دینی دارای حقوقی هستند که به طور خلاصه ذکر می شود.
اقليت شامل چه كساني مي شود:
سه ويژگي اساسي برای اقلیت وجود دارد كه: از لحاظ تعداد كم باشند، حاكميت را در دست نداشته باشند، تفاوت نژادي، ملي، فرهنگي، زباني و يا مذهبي داشته باشند. البته عبارت اقليت شامل افرادي مي شود كه اتباع يك كشور باشند.
رعایت حقوق اقلیتها الزامی یا اختیاری؟
با تأكيد نهادهاي بين المللي بر رعايت حقوق اقليت ها، آيا ما به اجراي مفاد آنها متعهد هستيم يا خير؟ در اين زمينه بايد گفت كه عضويت ايران در منشور ملل متحد، ميثاق بين المللي حقوق مدني و سياسي، كنوانسيون بين المللي منع و مجازات ژنو، كنوانسيون رفع تبعيض نژادي، و... موجب تعهدآور شدن الزامات اين كنوانسيون ها براي كشور ما نيز مي شود. چرا که طبق ماده 9قانون مدنی مقررات عهودی که بر طبق قانون اساسی بین دولت ایران وسایر دول منعقد شده باشد در حکم قانون است.
حقوق اقليت ها در قانون اساسي ايران:
قانون اساسي كشور ما تمايز آشكاري را بين اقليت هاي غير ديني(نژادي، قومي و زباني) با اقليت هاي ديني قائل نشده است. قانون اساسي ما، بر عدم تبعيض بر اساس نژاد، زبان و قوميت در دو اصل ۱۹ و ۲۰ تأكيد دارد.
«مردم ايران از هر قوم و قبيله كه باشند از حقوق مساوي برخوردارند و رنگ، نژاد، زبان و مانند اينها سبب امتياز نخواهد بود.» (مفاداصل نوزده قانون اساسي)
«همه افراد ملت اعم از زن و مرد يكسان در حمايت قانون قرار دارند و از همه حقوق انساني، سياسي، اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي با رعايت موازين اسلام برخوردارند.»(مفاد اصل بيستم قانون اساسی)
در اصل ۱۵ تأكيد دارد كه استفاده از زبان هاي محلي و قومي در مطبوعات و رسانه هاي گروهي و تدريس ادبيات آنها در مدارس، در كنار زبان فارسي آزاد است.
اقليت هاي ديني در قانون اساسی:
قانون اساسي كشور ما دو مرتبه در اصول ۱۳ و ۶۷ از اصطلاح اقليت هاي ديني استفاده كرده است. در ماده ۱۳ اقليت هاي ديني رسمي كشور را نام برده و به سه دين يهودي، زرتشتي و مسيحي محدود مي كند و در اصل ۶۷ نيز كه مربوط به سوگند خوردن نمايندگان در بدو انتخاب و نخستين جلسه مجلس است بيان مي دارد كه نمايندگان اقليت هاي ديني با ذكر كتاب آسماني خود اداي سوگند مي كنند.
شناسايي موجوديت و هويت اقليت هاي ديني:
هر چند كه اصل ۱۲ قانون اساسي دين رسمي كشور را دين اسلام و مذهب اثني عشري مي داند اما اصل ۱۳ نيز اقليت هاي ديني رسمي كشور را ابتدا معرفي نموده و بيان مي دارد كه آنها در حدود قانون در انجام مراسم ديني خود آزادند و در احوال شخصیه و تعليمات ديني بر طبق آيين خود عمل مي كنند. به هر حال چنين به نظر مي رسد كه در اين بخش ۴ حق عمده براي اقليت هاي ديني در كشور ما در نظر گرفته شده است.
۱- آزادي انجام مراسم ديني: در اصل ۱۳ قانون اساسي به آزادي انجام مراسم مذهبي تصريح شده و عملاً نيز پيروان اين سه دين با داشتن كليساها و كتيبه هاي متعدد و آتشكده ها، مراسم و آيين مذهبي خود را به پا مي دارند.
۲- تشكيل انجمن: طبق اصل ۲۶ قانون اساسي اقليت هاي ديني مي توانند مطابق ضوابط داراي انجمن و جمعيت باشند.
۳- اجراي مقررات مذهبي خويش در احوال شخصيه: احوال شخصيه يعني ازدواج، طلاق، ارث و وصيت كه در اين موارد، اقليت هاي ديني مقررات مربوط به مذاهب خودشان را عمل مي كنند و حتي اگر دعوا و مسأله اي در دادگاه هاي ايران مطرح باشد قاضي دادگاه طبق قواعد مسلمه مذهبي آنها، موضوع را فيصله مي دهد.
۴- داشتن نماينده مجلس: طبق اصل ۶۴، زرتشتيان و كليميان هر كدام يك نماينده و مسيحيان و آشوري و كلداني مجموعاً يك نماينده و مسيحيان ارمني جنوب و شمال هر كدام يك نماينده را انتخاب مي كنند.
منابع:
1-سلجوقی، محمود؛حقوق بین الملل خصوصی، تهران، میزان،چاپ سوم ص.295
2-دانش پژوه، مصطفی، اسلام وحقوق بین الملل خصوصی، انتشارات وزارت امور خارجه، چاپ اول، ص180.
3-قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران.