tania
02-16-2011, 08:35 PM
درگيريهاي مسلحانه‌اي كه ميان طرفين مخاصمه روي مي‌دهند با عناوين مخاصمه مسلحانه بين‌المللي و غير بين‌المللي (داخلي) معروف شده است و حقوق بين‌الملل بشر دوستانه نيز اين دو نوع مخاصمه را تحت پوشش قرار مي‌دهد. علاوه بر مخاصمه مسلحانه بين‌المللي و داخلي امروزه با نوع سوّمي از مخاصمه مسلحانه نيز مواجهه مي‌شويم كه در عرصه بين‌المللي به آن مخاصمه مسلحانه داخلي بين‌المللي شده[1] مي‌گويند. مهم‌ترين سؤالي كه در رابطه با اين نوع مخاصمه مطرح مي‌شود اين است كه موضع حقوق بين‌الملل بشر دوستانه در اين خصوص چيست؟ در پاسخ بايد گفت كه حقوق بشر دوستانه، مخاصمه مسلحانه داخلي بين‌المللي شده را به رسميّت نمي‌شناسد و فقط تقسيم مخاصمه به بين‌المللي و غير بين المللي را معتبر مي‌داند. اما اين مسئله بدين معني نيست كه حقوق بشر دوستانه در مورد مخاصمه مسلحانه داخلي بين‌المللي شده لازم الاجرا نيست. در ادامه، به مفهوم اين نوع مخاصمه و اعمال حقوق بشر دوستانه بر آن را بررسي مي‌نماييم.
1. مفهوم مخاصمه مسلحانه داخلي بين‌المللي شده
به رغم اينكه از منظر حقوق بين‌الملل بشر دوستانه درگيريهاي مسلحانه‌اي كه روي مي‌دهند از دو حالت خارج نيست يا بين‌المللي‌اند و يا غير بين‌المللي (داخلي).
اما حالت سومي نيز متصّور است. بدين شكل كه مخاصمه مسلحانه داخلي اين قابليّت را دارد كه با دخالت دولتهای خارجي، به مخاصمه مسلحانه بين‌المللي تغيير شكل دهد.
بدين ترتيب در عرصه روابط خصمانه في ما بين دولت‌ها با صورت ديگري از مخاصمه مسلحانه مواجهه هستيم كه اصطلاحاً به آن مخاصمه مسلحانه داخلي بين‌المللي شده مي‌گويند. بنابراين يك مخاصمه ممكن است در آن واحد هر دو ويژگي، هم جنبه بين‌المللي و هم جنبه غير بين‌المللي را دارا باشد.[2]
چنين مخاصماتي را مخاصمات مسلحانه مختلط يا مخاصمه مسلحانه داخلي بين‌المللي شده مي‌نامند. در اين نوع مخاصمه طرفين درگير معلوم نيستند؛ زيرا كه از نظر عده‌اي از دولت‌ها بين‌المللي و به عقيده عده‌اي ديگر از دولت ها داخلي است.[3] البته در چنين موردي بر اساس منافع ملي خودشان رفتار مي‌نمايند نه بر اساس منافع جامعه بين المللي.
2. اعمال حقوق بشر دوستانه بر مخاصمه مسلحانه داخلي بين‌المللي شده
عده‌اي مي گويند كه با تغيير شكل مخاصمه از داخلي به بين المللي حمايت بيشتري از قربانيان مخاصمات داخلي صورت مي گيرد، ولی در عمل اين‌گونه نيست چون در مخاصمه داخلي بين‌المللي شده به دليل ابهامات موجود در وضعيّت طرفين مخاصمه حقوق و تكاليف طرفين مخاصمه و افراد روشن نيست. بنابراين افراد از حمايت‌هاي پيش‌بيني شده در حقوق بشر دوستانه بر خوردار نمي‌شوند.[4] به عبارتي افراد قرباني از نظر حقوقي در بلاتكليفي به سر مي‌برند.
در رويه قضايي نيز به اين نوع مخاصمه توجه شده است. دادگاه بين‌المللي كيفري براي يوگسلاوي سابق مخاصمات در قلمرو يوگسلاوي سابق را مخاصمه مسلحانه مختلط ناميده و تفكيك مخاصمه به دو نوع، يعني بين‌المللي و غير بين‌المللي را در شرايط كنوني بي‌اعتبار مي‌داند. شوراي امنيّت سازمان ملل متحد نيز رويّه‌اي كاملاً مشابه رويّه قضايي اتخاذ نموده است.
هر چند حقوق بين‌الملل بشر دوستانه، بر مخاصمه مسلحانه داخلي بين‌المللي شده اشاره ننموده است و در مقايسه با حقوق حاكم بر مخاصمات مسلحانه بين‌المللي و غير بين‌المللي، مقررات جداگانه در مورد اين نوع مخاصمه وجود ندارد. اما به طور كلي مقررات حقوق بشر دوستانه بر آن مجري است.
1- ممتاز، جمشيد و رنجبريان، اميرحسين، حقوق بشر دوستانه (مخاصمات مسلحانه داخلي)، كميته ملي حقوق بشر دوستانه، نشر ميزان، 1384.
2- همايش اسلام و حقوق بشر دوستانه بين‌المللي، مجموعه مقالات دبيرخانه همايش، قم، 1386.
3- تحولات اخير حقوق بشر دوستانه، مجموعه مقالات، دبيرخانه كميته ملي حقوق بشر دوستانه، تهران، 1381.
[1] . واژه در «مخاصمه مسلحانه داخلي بين‌المللي شده» توسط دادگاه بين‌المللي براي يوگسلاوي سابق بكار گرفته شده است يعني رويه قضايي آن را استخراج نموده است.
[2] . جمشيد ممتاز و اميرحسين رنجبريان، حقوق بين‌الملل بشر دوستانه (مخاصمات داخلي)، كميته ملي حقوق بشر دوستانه، نشر ميزان، ص 111.
[3] . براي مثال جنگ بين هند و پاكستان در سال 1371 برسد بنگلادش با چنين وضعيّتي مواجهه بود. اين مخاصمه سرانجام به استقلال بنگلادش منجر شد.
[4] . جمشيد ممتاز و اميرحسين رنجبريان، پيشين، صص 111-112.
1. مفهوم مخاصمه مسلحانه داخلي بين‌المللي شده
به رغم اينكه از منظر حقوق بين‌الملل بشر دوستانه درگيريهاي مسلحانه‌اي كه روي مي‌دهند از دو حالت خارج نيست يا بين‌المللي‌اند و يا غير بين‌المللي (داخلي).
اما حالت سومي نيز متصّور است. بدين شكل كه مخاصمه مسلحانه داخلي اين قابليّت را دارد كه با دخالت دولتهای خارجي، به مخاصمه مسلحانه بين‌المللي تغيير شكل دهد.
بدين ترتيب در عرصه روابط خصمانه في ما بين دولت‌ها با صورت ديگري از مخاصمه مسلحانه مواجهه هستيم كه اصطلاحاً به آن مخاصمه مسلحانه داخلي بين‌المللي شده مي‌گويند. بنابراين يك مخاصمه ممكن است در آن واحد هر دو ويژگي، هم جنبه بين‌المللي و هم جنبه غير بين‌المللي را دارا باشد.[2]
چنين مخاصماتي را مخاصمات مسلحانه مختلط يا مخاصمه مسلحانه داخلي بين‌المللي شده مي‌نامند. در اين نوع مخاصمه طرفين درگير معلوم نيستند؛ زيرا كه از نظر عده‌اي از دولت‌ها بين‌المللي و به عقيده عده‌اي ديگر از دولت ها داخلي است.[3] البته در چنين موردي بر اساس منافع ملي خودشان رفتار مي‌نمايند نه بر اساس منافع جامعه بين المللي.
2. اعمال حقوق بشر دوستانه بر مخاصمه مسلحانه داخلي بين‌المللي شده
عده‌اي مي گويند كه با تغيير شكل مخاصمه از داخلي به بين المللي حمايت بيشتري از قربانيان مخاصمات داخلي صورت مي گيرد، ولی در عمل اين‌گونه نيست چون در مخاصمه داخلي بين‌المللي شده به دليل ابهامات موجود در وضعيّت طرفين مخاصمه حقوق و تكاليف طرفين مخاصمه و افراد روشن نيست. بنابراين افراد از حمايت‌هاي پيش‌بيني شده در حقوق بشر دوستانه بر خوردار نمي‌شوند.[4] به عبارتي افراد قرباني از نظر حقوقي در بلاتكليفي به سر مي‌برند.
در رويه قضايي نيز به اين نوع مخاصمه توجه شده است. دادگاه بين‌المللي كيفري براي يوگسلاوي سابق مخاصمات در قلمرو يوگسلاوي سابق را مخاصمه مسلحانه مختلط ناميده و تفكيك مخاصمه به دو نوع، يعني بين‌المللي و غير بين‌المللي را در شرايط كنوني بي‌اعتبار مي‌داند. شوراي امنيّت سازمان ملل متحد نيز رويّه‌اي كاملاً مشابه رويّه قضايي اتخاذ نموده است.
هر چند حقوق بين‌الملل بشر دوستانه، بر مخاصمه مسلحانه داخلي بين‌المللي شده اشاره ننموده است و در مقايسه با حقوق حاكم بر مخاصمات مسلحانه بين‌المللي و غير بين‌المللي، مقررات جداگانه در مورد اين نوع مخاصمه وجود ندارد. اما به طور كلي مقررات حقوق بشر دوستانه بر آن مجري است.
1- ممتاز، جمشيد و رنجبريان، اميرحسين، حقوق بشر دوستانه (مخاصمات مسلحانه داخلي)، كميته ملي حقوق بشر دوستانه، نشر ميزان، 1384.
2- همايش اسلام و حقوق بشر دوستانه بين‌المللي، مجموعه مقالات دبيرخانه همايش، قم، 1386.
3- تحولات اخير حقوق بشر دوستانه، مجموعه مقالات، دبيرخانه كميته ملي حقوق بشر دوستانه، تهران، 1381.
[1] . واژه در «مخاصمه مسلحانه داخلي بين‌المللي شده» توسط دادگاه بين‌المللي براي يوگسلاوي سابق بكار گرفته شده است يعني رويه قضايي آن را استخراج نموده است.
[2] . جمشيد ممتاز و اميرحسين رنجبريان، حقوق بين‌الملل بشر دوستانه (مخاصمات داخلي)، كميته ملي حقوق بشر دوستانه، نشر ميزان، ص 111.
[3] . براي مثال جنگ بين هند و پاكستان در سال 1371 برسد بنگلادش با چنين وضعيّتي مواجهه بود. اين مخاصمه سرانجام به استقلال بنگلادش منجر شد.
[4] . جمشيد ممتاز و اميرحسين رنجبريان، پيشين، صص 111-112.