tania
02-16-2011, 01:35 AM
مفهوم قرارداد اداری:
قراردادهای اداری نظام حقوقی متفاوتی از قراردادهای خصوصی دارند، طوری‌كه این قراردادها جزء نظام حقوقی عمومی هستند و از قواعد حقوق عمومی پیروی می‌كنند. چون امروزه قواعد و قراردادهای حقوق خصوصی به دلیل پیشرفت فن‌آوری و اجتماعی شدن قراردادها جوابگو نمی‌باشند، بنابراین قراردادهای اداری به‌وجود آمده‌اند.
تعریف قراردادهای اداری:
این اصطلاح ناظر به قراردادهایی است كه لااقل یك طرف آن اداره‌ای از ادارات عمومی بوده، و برای تأمین پاره‌ای از خدمات عمومی و هم به عنوان حقوق عمومی منعقد می‌شود؛ مثل قراردادی كه به‌وسیله آن كشیدن خطوط آهن به شركت مشخصی اعطاء می‌گردد.
عناصر قراردادهای اداری:
1) لزوم حضور یك شخص حقوق عمومی: منظور از سازمان عمومی، سازمان‌های دولتی اعم از وزارتخانه، مؤسسه عمومی و مؤسسات وابسته به دولت می‌باشد؛
2) هدف عمومی: هدف قراردادهای اداری، باید عمومی باشد چرا كه دولت برای تأمین و ارائه خدمات عمومی است، مثل قرارداد راه‌سازی؛
3) پیروی این قراردادها از احكام مخصوص: این احكام لازمه قراردادهای اداری هستند مثل اقتداری، ترجیحی و حمایتی‌بودن؛
4) صلاحیت دادگاه‌های اداری برای رسیدگی به اختلافات حاصل از قراردادهای اداری؛ منظور از دادگاه‌های اداری، دیوان عدالت اداری می‌باشد.
اقسام مهم قراردادهای اداری:
1) قرارداد مقاطعه: قراردادی است كه به‌موجب آن اداره یا مؤسسه عمومی، فروش كالا یا انجام عمل معینی را در قبال قیمت معین و با شرایط معین و مدت معین، به شخص یا اشخاص معینی به نام مقاطعه‌كار واگذاری می‌كند. قرارداد مقاطعه خود انواع فرعی مثل مقاطعه ساختمانی و مقاطعه ملزومات و حمل و نقل و امور دیگر دارد. قرارداد مقاطعه تركیبی از عقد اجاره و بیع می‌باشد؛
2) قرارداد قرضه عمومی: قراردادی كه به‌موجب آن، دولت، وجوهی را به عنوان وام و با بهرۀ معین، از شخص یا اشخاص معینی دریافت كرده، تا در سررسید مشخص، اصل و فرع آن را با هزینه‌های مربوطه به وام دهنده، كارسازی نماید؛
3) قرارداد امتیاز امرعمومی: عبارت از واگذاری امر اداره یا بهره‌برداری از یك امر عام المنفعه و یا مربوط به ثروت عمومی، به طور انحصاری به شخص یا اشخاص معینی، در مدت معین می‌باشد كه شخص امتیاز گیرنده حق تولید و عرضه و برداشت حقوق قراردادی خود را در برابر پرداخت سهم سازمان عمومی دارا خواهد بود؛
4) پیمان استخدامی: یكی از قراردادهای رایج در نظام‌های اداری، قرارداد استخدام عمومی است كه توسط آن كارمند غیررسمی یا پیمانی توسط سازمان‌های عمومی استخدام می‌شوند. طبق ماده 6 قانون استخدام كشوری، مستخدم پیمانی كسی است كه موجب قرارداد، به طور موقت و برای مدت معین و برای كار مشخصی استخدام می‌شود؛
5) قرارداد عاملیت: كه موجب آن، شخص یا اشخاص معین، در مقابل دریافت حق‌العمل كاری معین، به اجرا و اداره عملیات معینی كه از طرف سازمان عمومی، به عهدۀ آن‌ها گذارده شده است، می‌پردازد.
ویژگیهای پیمان‌های اداری: انعقاد قراردادهای اداری شبیه سایر بر قراردادها نیست؛ بلكه، منوط و مشروط به رعایت قواعد و تشریفات خاصی است و دارای ویژگی‌هایی است از جمله:
1) وجود محدودیت در اصل آزادی قراردادی: طوری كه مقام‌های اداری در انتخاب پیمان و شكل قرارداد آزادی كامل ندارند و دارای محدودیت هستند.
برخی تفاوت‌های قراردادهای اداری با قراردادهای مدنی و غیر اداری:
1) تفاوت از لحاظ تشریفات: قراردادهای اداری دارای تشریفات خاص و زیادی نسبت به قراردادهای مدنی هستند؛ مانند تشریفات مناقصه و مزایده در معاملات دولتی؛
2) تفاوت از نظر صلاحیت: درقراردادهای مدنی اهلیت داشتن، مهم است ولی، در قراردادهای اداری وجود صلاحیت و اختیار قانونی جهت انعقاد قرارداد از اركان این نوع پیمان‌ها می‌باشد. صلاحیت یاد شده، شامل صلاحیت ذاتی، محلی و شخصی می‌باشد؛
3) تفاوت به اعتبار برخی اصول مهم حقوقی: اصل آزادی قراردادها و اصل نسبی بودن قراردادها از اصول مهم نظام‌های حقوقی می‌باشند كه این دو در قراردادهای اداری با مدنی متفاوت است. اصل آزادی قراردادها در پیمان‌های اداری كمرنگ می‌باشد. تفاوت دیگر در اصل تبعیض ناپذیری و مساوی بودن افراد در استفاده از مزایای اداره امور عمومی است كه این امر در پیمان‌های اداری حائز اهمیت می‌باشد.
منابع: 1- انصاری، ولی‌ا...؛ كلیات حقوق قراردادهای اداری، تهران، نشر حقوقدان، 1380، چاپ دوّم، ص 80-20. 2- جعفری لنگرودی، محمدجعفر؛ ترمینولوژی حقوق، تهران، نشر و كتابخانه گنج دانش، 1376، چاپ هشتم، ص 533. 3- زندی حقیقی، منوچهر؛ اقتصاد مالیه عمومی، تهران، انتشارات آذر، 1347، چاپ چهارم، ص 129-125.
قراردادهای اداری نظام حقوقی متفاوتی از قراردادهای خصوصی دارند، طوری‌كه این قراردادها جزء نظام حقوقی عمومی هستند و از قواعد حقوق عمومی پیروی می‌كنند. چون امروزه قواعد و قراردادهای حقوق خصوصی به دلیل پیشرفت فن‌آوری و اجتماعی شدن قراردادها جوابگو نمی‌باشند، بنابراین قراردادهای اداری به‌وجود آمده‌اند.
تعریف قراردادهای اداری:
این اصطلاح ناظر به قراردادهایی است كه لااقل یك طرف آن اداره‌ای از ادارات عمومی بوده، و برای تأمین پاره‌ای از خدمات عمومی و هم به عنوان حقوق عمومی منعقد می‌شود؛ مثل قراردادی كه به‌وسیله آن كشیدن خطوط آهن به شركت مشخصی اعطاء می‌گردد.
عناصر قراردادهای اداری:
1) لزوم حضور یك شخص حقوق عمومی: منظور از سازمان عمومی، سازمان‌های دولتی اعم از وزارتخانه، مؤسسه عمومی و مؤسسات وابسته به دولت می‌باشد؛
2) هدف عمومی: هدف قراردادهای اداری، باید عمومی باشد چرا كه دولت برای تأمین و ارائه خدمات عمومی است، مثل قرارداد راه‌سازی؛
3) پیروی این قراردادها از احكام مخصوص: این احكام لازمه قراردادهای اداری هستند مثل اقتداری، ترجیحی و حمایتی‌بودن؛
4) صلاحیت دادگاه‌های اداری برای رسیدگی به اختلافات حاصل از قراردادهای اداری؛ منظور از دادگاه‌های اداری، دیوان عدالت اداری می‌باشد.
اقسام مهم قراردادهای اداری:
1) قرارداد مقاطعه: قراردادی است كه به‌موجب آن اداره یا مؤسسه عمومی، فروش كالا یا انجام عمل معینی را در قبال قیمت معین و با شرایط معین و مدت معین، به شخص یا اشخاص معینی به نام مقاطعه‌كار واگذاری می‌كند. قرارداد مقاطعه خود انواع فرعی مثل مقاطعه ساختمانی و مقاطعه ملزومات و حمل و نقل و امور دیگر دارد. قرارداد مقاطعه تركیبی از عقد اجاره و بیع می‌باشد؛
2) قرارداد قرضه عمومی: قراردادی كه به‌موجب آن، دولت، وجوهی را به عنوان وام و با بهرۀ معین، از شخص یا اشخاص معینی دریافت كرده، تا در سررسید مشخص، اصل و فرع آن را با هزینه‌های مربوطه به وام دهنده، كارسازی نماید؛
3) قرارداد امتیاز امرعمومی: عبارت از واگذاری امر اداره یا بهره‌برداری از یك امر عام المنفعه و یا مربوط به ثروت عمومی، به طور انحصاری به شخص یا اشخاص معینی، در مدت معین می‌باشد كه شخص امتیاز گیرنده حق تولید و عرضه و برداشت حقوق قراردادی خود را در برابر پرداخت سهم سازمان عمومی دارا خواهد بود؛
4) پیمان استخدامی: یكی از قراردادهای رایج در نظام‌های اداری، قرارداد استخدام عمومی است كه توسط آن كارمند غیررسمی یا پیمانی توسط سازمان‌های عمومی استخدام می‌شوند. طبق ماده 6 قانون استخدام كشوری، مستخدم پیمانی كسی است كه موجب قرارداد، به طور موقت و برای مدت معین و برای كار مشخصی استخدام می‌شود؛
5) قرارداد عاملیت: كه موجب آن، شخص یا اشخاص معین، در مقابل دریافت حق‌العمل كاری معین، به اجرا و اداره عملیات معینی كه از طرف سازمان عمومی، به عهدۀ آن‌ها گذارده شده است، می‌پردازد.
ویژگیهای پیمان‌های اداری: انعقاد قراردادهای اداری شبیه سایر بر قراردادها نیست؛ بلكه، منوط و مشروط به رعایت قواعد و تشریفات خاصی است و دارای ویژگی‌هایی است از جمله:
1) وجود محدودیت در اصل آزادی قراردادی: طوری كه مقام‌های اداری در انتخاب پیمان و شكل قرارداد آزادی كامل ندارند و دارای محدودیت هستند.
برخی تفاوت‌های قراردادهای اداری با قراردادهای مدنی و غیر اداری:
1) تفاوت از لحاظ تشریفات: قراردادهای اداری دارای تشریفات خاص و زیادی نسبت به قراردادهای مدنی هستند؛ مانند تشریفات مناقصه و مزایده در معاملات دولتی؛
2) تفاوت از نظر صلاحیت: درقراردادهای مدنی اهلیت داشتن، مهم است ولی، در قراردادهای اداری وجود صلاحیت و اختیار قانونی جهت انعقاد قرارداد از اركان این نوع پیمان‌ها می‌باشد. صلاحیت یاد شده، شامل صلاحیت ذاتی، محلی و شخصی می‌باشد؛
3) تفاوت به اعتبار برخی اصول مهم حقوقی: اصل آزادی قراردادها و اصل نسبی بودن قراردادها از اصول مهم نظام‌های حقوقی می‌باشند كه این دو در قراردادهای اداری با مدنی متفاوت است. اصل آزادی قراردادها در پیمان‌های اداری كمرنگ می‌باشد. تفاوت دیگر در اصل تبعیض ناپذیری و مساوی بودن افراد در استفاده از مزایای اداره امور عمومی است كه این امر در پیمان‌های اداری حائز اهمیت می‌باشد.
منابع: 1- انصاری، ولی‌ا...؛ كلیات حقوق قراردادهای اداری، تهران، نشر حقوقدان، 1380، چاپ دوّم، ص 80-20. 2- جعفری لنگرودی، محمدجعفر؛ ترمینولوژی حقوق، تهران، نشر و كتابخانه گنج دانش، 1376، چاپ هشتم، ص 533. 3- زندی حقیقی، منوچهر؛ اقتصاد مالیه عمومی، تهران، انتشارات آذر، 1347، چاپ چهارم، ص 129-125.