tania
02-16-2011, 01:27 AM
شوراها، سازمانهای مستقل و جدا از وزارتخانه‌ها هستند كه آنها را در اصطلاح «سازمانهای محلی یا شوراهای محلی» می‌نامند. که امور و خدمات محلی بر اساس عدم تمركز اداری، به دست ساكنین آن نقاط سپرده می‌شود. اینها در واقع ارگانهای واحدهای سرزمینی مانند: ده، شهر، بخش، شهرستان و استان، هستند؛ كه به صورت غیر متمركز اداره می‌شوند. در نظام گذشته این نوع شوراها را انجمن می‌نامیدند.[1] (http://www.pajoohe.com/fa/index.php?Page=definition&UID=36004#_ftn1)
شوراها
سازمانهای اداری قوۀ مركزی یا ثابت هستند یا غیر ثابت. سازمانهای ثابت شامل وزارتخانه‌ها و سازمانهای وابسته به آن است و سازمانهای غیر ثابت شامل شوراها و كمیته‌ها و كمیسیون‌های مستقل می‌باشند، كه حدود اختیارات آنها بر حسب مورد توسط قانون معین می‌شود. تعداد سازمانهای غیر ثابت اندك بوده و منظور از ایجاد آنها تهیه و تدارك مقدمات تصمیم‌گیری در امور تخصصی و اجتماعی می‌باشد و مقامات اداری در قبول و یا رد نظرات و عقائد آنها مستقل می‌باشند، مگر آنكه قوانین، ترتیب دیگری را پیش بینی نمایند.[2] (http://www.pajoohe.com/fa/index.php?Page=definition&UID=36004#_ftn2)[3] (http://www.pajoohe.com/fa/index.php?Page=definition&UID=36004#_ftn3)
دوره فعالیت شورا
دورۀ فعالیت هر شورا از تاریخ تشكیل چهار سال است و انتخاب مجدد اعضای آن بلامانع می‌باشد.
تعداد اعضای شورا
أ. شورای روستا
تعداد اعضای شورای اسلامی روستاهای تا 1500 نفر جمعیت سه نفر، و روستاهای بیش از 1500 نفر جمعیت پنج نفر است.
ب. شورای بخش
تعداد اعضای شورای بخش پنج نفر است كه با اكثریت نسبی از بین نمایندگان منتخب شوراهای واقع در محدودۀ بخش تشكیل می‌شود. در صورتی كه عضو معرفی شده از شورای روستا، به عضویت اصلی و یا علی‌البدل شورای بخش انتخاب شود از عضویت شورای روستا خارج نخواهد شد.
شورای بخش، پس از تشكیل حداقل سه چهارم شوراهای روستاهای تابع بخش تشكیل می‌شود؛ از یك روستا بیش از یك نفر نباید در شورای بخش عضویت داشته باشد. در صورتی كه تعداد روستاهای بخش كمتر از پنج نفر باشد اعضای شورای بخش از میان مجموع اعضای شوراهای روستا انتخاب خواهند شد و حداقل از هر روستا یك نفر باید انتخاب گردد.
ج. شورای شهر
تعداد اعضای شورای اسلامی شهر و شهرك به قرار زیر می‌باشد:
شهرك‌ها از دویست خانوار تا هزار خانوار سه نفر و از هزار خانوار به بالا پنج نفر.
شهرهای تا 50 هزار نفر، 5 نفر.
شهرهای بیش از 50 هزار نفر تا دویست هزار نفر جمعیت 7 نفر.
شهرهای بیش از یك میلیون نفر جمعیت، 9 نفر.
شهرهای بیش از یك میلیون نفر جمعیت، 11 نفر.
شهر تهران 15 نفر.
د. ملاک تعیین تعداد اعضای شورا
ملاك تعیین تعداد اعضاء شهر و روستا آخرین سرشماری جمعیت خواهد بود. در مجتمع‌های مسكونی واقع در خارج از محدودۀ قانونی و حریم شهرها و روستاها كه واحدهای مسكونی آن طبق مقررات قانون تعاریف و ضوابط تقسیمات كشوری، شهرك خوانده می‌شود شورای شهرك تشكیل می‌شود.
مكان‌های جمعیتی خارج از محدودۀ قانونی و حریم شهر كه حداقل دارای 200 نفر خانوار بوده و عرفاً شهرك نامیده می‌شود، منحصراً جهت ایجاد انتخاب شورای شهرك انجام، و این شورا عهده‌دار وظایف و اختیارات شورای شهرك خواهد بود.
ه. اعضای علی‌البدل
مطابق قانون، تعداد اعضای علی‌البدل شوراها از دو تا شش نفر به تناسب تعداد اعضای اصلی هر شورا با اولویت از لحاظ تعداد آرا بعد از حائزین اكثریت قرار می‌گیرند. چنانچه عضو یا اعضایی به هر دلیل از عضویت شورا خارج شوند از اعضای علی‌البدل برای عضویت در شورا به ترتیب آرا دعوت می‌شود.
و. تعدد عضویت
هر شخص می‌تواند فقط عضو یك شورا باشد چنانچه از كارمندان دولت كسی به عضویت شورا انتخاب شود، می‌تواند به عنوان مأمور خدمت در شورا انجام وظیفه كند و مدت عضویت او جزء سوابق خدمت او محسوب می‌شود.
ز. جلسات شورای شهر
جلسات شورا را با دو سوم مجموع اعضای اصلی رسمیت می‌یابد و تصمیمات با اكثریت مطلق آرای حاضرین معتبر است.
ح. انتخاب هیت رئیسه
اولین جلسه شورا ظرف یك هفته پس از قطعی شدن انتخابات، به دعوت مسؤلان وزارت كشور در حوزه انتخاباتی و به ریاست مسن‌ترین عضو تشكیل می‌شود و از بین خود یك رئیس و یك نایب رئیس و حداقل یك منشی انتخاب می‌كند.
ط. میهمانان شورا
نمایندگان مجلس شورای اسلامی، استانداران، فرمانداران، بخشداران، دهیاران و مدیران كل و رؤسای ادارات می‌توانند در جلسات شورای حوزۀ مسئولیت خود بدون حق رأی شركت كنند.
در صورت دعوت شورای روستا از دهیار، و شورای شهر و شهرك از بخشدار و شهر مركز شهرستان از فرماندار، آنها مكلف به شركت در جلسات شورای مربوط می‌باشند.
این دعوت باید كتبی و با تعیین وقت قبلی و ذكر دستور جلسه انجام پذیرد و در صورت استنكاف از شركت در جلسات شورا بدون عذر موجه، توسط مسئول مافوق كتباً بازخواست و توبیخ خواهند شد.
ي. دریافت اطلاعات
شوراها می‌توانند اطلاعات مورد نیاز را از سازمانها و مؤسسات دولتی بخواهند و آنها مكلّفند اطلاعات لازم را در اختیار شورا قرار دهند.[4] (http://www.pajoohe.com/fa/index.php?Page=definition&UID=36004#_ftn4)
انتخابات شوراها
برگزاری انتخابات شوراهای اسلامی به عهدۀ وزارت كشور است. انتخاب اعضای شوراها به صورت مستقیم، عمومی، با رأی مخفی و اكثریت نسبی آرا خواهد بود در حوزه‌هایی كه انتخابات آنها به علّت بروز حوادث غیر مترقبه و مسایل سیاسی و امنیتی متوقف یا به جهات قانونی ابطال شود و یا شورا پس از تشكیل منحل گردد انتخابات برای تشكیل شورا باید حداكثر ظرف دو ماه برگزار شود.
هرگاه انتخابات هر یك از شوراها به دلایل ذكر شده متوقف و یا پس از تشكیل طبق مقررات قانونی منحل شود تا برگزاری انتخاب مجدد و تشكیل شورای جدید، استاندار جانشین آن شورا خواهد بود اما جانشین شورای شهر تهران، وزیر كشور و جانشین شورای روستا، شورای بخش می‌باشند.
به منظور برگزاری انتخابات بر اساس قانون، هیأتهای نظارت و هیأتهای اجرایی تشكیل می‌شود.
احراز صلاحیت داوطلبان
رسیدگی به صلاحیت داوطلبان نمایندگی با هیأتهای نظارت و مسئولیت صحت برگزاری انتخابات حوزه انتخابیه به عهدۀ هیأتهای اجرایی آن حوزه است و رسیدگی به شكایات داوطلبانی كه صلاحیت آنها رد شود با هر دو آنهاست. هرگاه هیأت نظارت مربوط درباره داوطلب یا داوطلبان نظر خود را اعلام نكند (نظارت استصوابی) نظر هیأت اجرایی ملاك عمل خواهد بود.
شرایط رأی‌دهندگان
1. تابعیت ایران
2. داشتن حداقل سن 15 سال تمام در روز اخذ رأی
3. سكونت حداقل یك سال در محل اخذ رأی به استثنای شهرهای بالای یكصدهزار نفر جمعیت.
كسانی كه محل كارشان خارج از حوزۀ انتخابیه باشد ولی افراد تحت تكفل آنها مانند همسر و فرزندان حداقل یك سال قبل از انتخابات در حوزه انتخابیه سكونت داشته باشند می‌توانند در همان حوزه رأی دهند.
شرایط کاندیداها
1- تابعیت ایران
2- داشتن حداقل 25 سال تمام سن.
3- سكونت حداقل یك سال متصّل به زمان اخذ رأی در محل
4- اعتقاد و التزام عملی به اسلام و ولایت مطلقه فقیه.
5- وفاداری به قانون اساسی
6- داشتن سواد خواندن و نوشتن
اعضای شوراها باید در حوزۀ انتخابیه خود سكونت اختیار كنند. تغییر محل سكونت به خارج از محدودۀ حوزۀ انتخابیه موجب سلب عضویت می‌باشد. افزون بر آن دارندگان برخی مشاغل كشوری و لشگری كه نامشان در قانون آمده است از حق انتخاب شدن به شوراها محروم هستند. محكومین به جرم و ارتداد و وابستگان به گروه‌های غیر قانونی و رژیم سابق نیز حق کاندیدا شدن ندارند.
اموال و بودجه شوراها
شوراها دارای شخصیت حقوقی‌اند و به این سبب حق دارند صاحب اموال باشند. شوراها مسئول حفظ و ادارۀ تمام اموال منقول و غیر منقول شورا هستند و همچنین می‌توانند در خرید و فروش و نقل و انتقال و اجاره و استیجار اموال شورا طبق مقررات اقدام كنند. كلیه اموال منقول و غیر منقول كه در اختیار شوراها می‌باشد؛ متعلق به شهرداری مربوطه است. نیازهای مالی و تداركاتی شورا از طریق بودجه شهرداری همان شهر تأمین می‌گردد.
بودجه شوراها از طریق درآمدهای محلی و در صورت نیاز از طریق عوارضی كه در مقابل خدمات ارائه شده وضع می‌شود، و متناسب با تولیدات و درآمدهایی باشد تأمین خواهد شد. كمبود بودجه را دولت به درخواست شورای عالی استانها از محل درآمدهای عمومی جبران و تأمین می‌كند. وزیر كشور حق دارد، چنانچه وصول عوارض مصوب شورای شهر را منطبق با آیین نامۀ مصوب هیأت وزیران نداند؛ نسبت به لغو یا اصلاح آن اقدام كند.[5] (http://www.pajoohe.com/fa/index.php?Page=definition&UID=36004#_ftn5)
[1] (http://www.pajoohe.com/fa/index.php?Page=definition&UID=36004#_ftnref1) . طباطبايي مؤتمني، منوچهر، حقوق اداري، تهران، نشر سمت، زمستان 1381، ص 100.
[2] (http://www.pajoohe.com/fa/index.php?Page=definition&UID=36004#_ftnref2) . انصاري، ولي ا..؛ كليات حقوق اداري، تهران، نشر ميزان، زمستان 1378، ص 194 و 195.
[3] (http://www.pajoohe.com/fa/index.php?Page=definition&UID=36004#_ftnref3) . مدني، سيد جلال الدين، حقوق و وظايف شوراهاي اسلامي روستا، بخش، شهر، استان، استانها، تهران، انتشارات پايدار، زمستان 1377،چ 1، ص 20 و 23.
[4] (http://www.pajoohe.com/fa/index.php?Page=definition&UID=36004#_ftnref4) . طباطبايي مؤتمني،منوچهر؛ پیشین، ص 101 و 102.
[5] (http://www.pajoohe.com/fa/index.php?Page=definition&UID=36004#_ftnref5) . همان؛ ص 103 و 104.
شوراها
سازمانهای اداری قوۀ مركزی یا ثابت هستند یا غیر ثابت. سازمانهای ثابت شامل وزارتخانه‌ها و سازمانهای وابسته به آن است و سازمانهای غیر ثابت شامل شوراها و كمیته‌ها و كمیسیون‌های مستقل می‌باشند، كه حدود اختیارات آنها بر حسب مورد توسط قانون معین می‌شود. تعداد سازمانهای غیر ثابت اندك بوده و منظور از ایجاد آنها تهیه و تدارك مقدمات تصمیم‌گیری در امور تخصصی و اجتماعی می‌باشد و مقامات اداری در قبول و یا رد نظرات و عقائد آنها مستقل می‌باشند، مگر آنكه قوانین، ترتیب دیگری را پیش بینی نمایند.[2] (http://www.pajoohe.com/fa/index.php?Page=definition&UID=36004#_ftn2)[3] (http://www.pajoohe.com/fa/index.php?Page=definition&UID=36004#_ftn3)
دوره فعالیت شورا
دورۀ فعالیت هر شورا از تاریخ تشكیل چهار سال است و انتخاب مجدد اعضای آن بلامانع می‌باشد.
تعداد اعضای شورا
أ. شورای روستا
تعداد اعضای شورای اسلامی روستاهای تا 1500 نفر جمعیت سه نفر، و روستاهای بیش از 1500 نفر جمعیت پنج نفر است.
ب. شورای بخش
تعداد اعضای شورای بخش پنج نفر است كه با اكثریت نسبی از بین نمایندگان منتخب شوراهای واقع در محدودۀ بخش تشكیل می‌شود. در صورتی كه عضو معرفی شده از شورای روستا، به عضویت اصلی و یا علی‌البدل شورای بخش انتخاب شود از عضویت شورای روستا خارج نخواهد شد.
شورای بخش، پس از تشكیل حداقل سه چهارم شوراهای روستاهای تابع بخش تشكیل می‌شود؛ از یك روستا بیش از یك نفر نباید در شورای بخش عضویت داشته باشد. در صورتی كه تعداد روستاهای بخش كمتر از پنج نفر باشد اعضای شورای بخش از میان مجموع اعضای شوراهای روستا انتخاب خواهند شد و حداقل از هر روستا یك نفر باید انتخاب گردد.
ج. شورای شهر
تعداد اعضای شورای اسلامی شهر و شهرك به قرار زیر می‌باشد:
شهرك‌ها از دویست خانوار تا هزار خانوار سه نفر و از هزار خانوار به بالا پنج نفر.
شهرهای تا 50 هزار نفر، 5 نفر.
شهرهای بیش از 50 هزار نفر تا دویست هزار نفر جمعیت 7 نفر.
شهرهای بیش از یك میلیون نفر جمعیت، 9 نفر.
شهرهای بیش از یك میلیون نفر جمعیت، 11 نفر.
شهر تهران 15 نفر.
د. ملاک تعیین تعداد اعضای شورا
ملاك تعیین تعداد اعضاء شهر و روستا آخرین سرشماری جمعیت خواهد بود. در مجتمع‌های مسكونی واقع در خارج از محدودۀ قانونی و حریم شهرها و روستاها كه واحدهای مسكونی آن طبق مقررات قانون تعاریف و ضوابط تقسیمات كشوری، شهرك خوانده می‌شود شورای شهرك تشكیل می‌شود.
مكان‌های جمعیتی خارج از محدودۀ قانونی و حریم شهر كه حداقل دارای 200 نفر خانوار بوده و عرفاً شهرك نامیده می‌شود، منحصراً جهت ایجاد انتخاب شورای شهرك انجام، و این شورا عهده‌دار وظایف و اختیارات شورای شهرك خواهد بود.
ه. اعضای علی‌البدل
مطابق قانون، تعداد اعضای علی‌البدل شوراها از دو تا شش نفر به تناسب تعداد اعضای اصلی هر شورا با اولویت از لحاظ تعداد آرا بعد از حائزین اكثریت قرار می‌گیرند. چنانچه عضو یا اعضایی به هر دلیل از عضویت شورا خارج شوند از اعضای علی‌البدل برای عضویت در شورا به ترتیب آرا دعوت می‌شود.
و. تعدد عضویت
هر شخص می‌تواند فقط عضو یك شورا باشد چنانچه از كارمندان دولت كسی به عضویت شورا انتخاب شود، می‌تواند به عنوان مأمور خدمت در شورا انجام وظیفه كند و مدت عضویت او جزء سوابق خدمت او محسوب می‌شود.
ز. جلسات شورای شهر
جلسات شورا را با دو سوم مجموع اعضای اصلی رسمیت می‌یابد و تصمیمات با اكثریت مطلق آرای حاضرین معتبر است.
ح. انتخاب هیت رئیسه
اولین جلسه شورا ظرف یك هفته پس از قطعی شدن انتخابات، به دعوت مسؤلان وزارت كشور در حوزه انتخاباتی و به ریاست مسن‌ترین عضو تشكیل می‌شود و از بین خود یك رئیس و یك نایب رئیس و حداقل یك منشی انتخاب می‌كند.
ط. میهمانان شورا
نمایندگان مجلس شورای اسلامی، استانداران، فرمانداران، بخشداران، دهیاران و مدیران كل و رؤسای ادارات می‌توانند در جلسات شورای حوزۀ مسئولیت خود بدون حق رأی شركت كنند.
در صورت دعوت شورای روستا از دهیار، و شورای شهر و شهرك از بخشدار و شهر مركز شهرستان از فرماندار، آنها مكلف به شركت در جلسات شورای مربوط می‌باشند.
این دعوت باید كتبی و با تعیین وقت قبلی و ذكر دستور جلسه انجام پذیرد و در صورت استنكاف از شركت در جلسات شورا بدون عذر موجه، توسط مسئول مافوق كتباً بازخواست و توبیخ خواهند شد.
ي. دریافت اطلاعات
شوراها می‌توانند اطلاعات مورد نیاز را از سازمانها و مؤسسات دولتی بخواهند و آنها مكلّفند اطلاعات لازم را در اختیار شورا قرار دهند.[4] (http://www.pajoohe.com/fa/index.php?Page=definition&UID=36004#_ftn4)
انتخابات شوراها
برگزاری انتخابات شوراهای اسلامی به عهدۀ وزارت كشور است. انتخاب اعضای شوراها به صورت مستقیم، عمومی، با رأی مخفی و اكثریت نسبی آرا خواهد بود در حوزه‌هایی كه انتخابات آنها به علّت بروز حوادث غیر مترقبه و مسایل سیاسی و امنیتی متوقف یا به جهات قانونی ابطال شود و یا شورا پس از تشكیل منحل گردد انتخابات برای تشكیل شورا باید حداكثر ظرف دو ماه برگزار شود.
هرگاه انتخابات هر یك از شوراها به دلایل ذكر شده متوقف و یا پس از تشكیل طبق مقررات قانونی منحل شود تا برگزاری انتخاب مجدد و تشكیل شورای جدید، استاندار جانشین آن شورا خواهد بود اما جانشین شورای شهر تهران، وزیر كشور و جانشین شورای روستا، شورای بخش می‌باشند.
به منظور برگزاری انتخابات بر اساس قانون، هیأتهای نظارت و هیأتهای اجرایی تشكیل می‌شود.
احراز صلاحیت داوطلبان
رسیدگی به صلاحیت داوطلبان نمایندگی با هیأتهای نظارت و مسئولیت صحت برگزاری انتخابات حوزه انتخابیه به عهدۀ هیأتهای اجرایی آن حوزه است و رسیدگی به شكایات داوطلبانی كه صلاحیت آنها رد شود با هر دو آنهاست. هرگاه هیأت نظارت مربوط درباره داوطلب یا داوطلبان نظر خود را اعلام نكند (نظارت استصوابی) نظر هیأت اجرایی ملاك عمل خواهد بود.
شرایط رأی‌دهندگان
1. تابعیت ایران
2. داشتن حداقل سن 15 سال تمام در روز اخذ رأی
3. سكونت حداقل یك سال در محل اخذ رأی به استثنای شهرهای بالای یكصدهزار نفر جمعیت.
كسانی كه محل كارشان خارج از حوزۀ انتخابیه باشد ولی افراد تحت تكفل آنها مانند همسر و فرزندان حداقل یك سال قبل از انتخابات در حوزه انتخابیه سكونت داشته باشند می‌توانند در همان حوزه رأی دهند.
شرایط کاندیداها
1- تابعیت ایران
2- داشتن حداقل 25 سال تمام سن.
3- سكونت حداقل یك سال متصّل به زمان اخذ رأی در محل
4- اعتقاد و التزام عملی به اسلام و ولایت مطلقه فقیه.
5- وفاداری به قانون اساسی
6- داشتن سواد خواندن و نوشتن
اعضای شوراها باید در حوزۀ انتخابیه خود سكونت اختیار كنند. تغییر محل سكونت به خارج از محدودۀ حوزۀ انتخابیه موجب سلب عضویت می‌باشد. افزون بر آن دارندگان برخی مشاغل كشوری و لشگری كه نامشان در قانون آمده است از حق انتخاب شدن به شوراها محروم هستند. محكومین به جرم و ارتداد و وابستگان به گروه‌های غیر قانونی و رژیم سابق نیز حق کاندیدا شدن ندارند.
اموال و بودجه شوراها
شوراها دارای شخصیت حقوقی‌اند و به این سبب حق دارند صاحب اموال باشند. شوراها مسئول حفظ و ادارۀ تمام اموال منقول و غیر منقول شورا هستند و همچنین می‌توانند در خرید و فروش و نقل و انتقال و اجاره و استیجار اموال شورا طبق مقررات اقدام كنند. كلیه اموال منقول و غیر منقول كه در اختیار شوراها می‌باشد؛ متعلق به شهرداری مربوطه است. نیازهای مالی و تداركاتی شورا از طریق بودجه شهرداری همان شهر تأمین می‌گردد.
بودجه شوراها از طریق درآمدهای محلی و در صورت نیاز از طریق عوارضی كه در مقابل خدمات ارائه شده وضع می‌شود، و متناسب با تولیدات و درآمدهایی باشد تأمین خواهد شد. كمبود بودجه را دولت به درخواست شورای عالی استانها از محل درآمدهای عمومی جبران و تأمین می‌كند. وزیر كشور حق دارد، چنانچه وصول عوارض مصوب شورای شهر را منطبق با آیین نامۀ مصوب هیأت وزیران نداند؛ نسبت به لغو یا اصلاح آن اقدام كند.[5] (http://www.pajoohe.com/fa/index.php?Page=definition&UID=36004#_ftn5)
[1] (http://www.pajoohe.com/fa/index.php?Page=definition&UID=36004#_ftnref1) . طباطبايي مؤتمني، منوچهر، حقوق اداري، تهران، نشر سمت، زمستان 1381، ص 100.
[2] (http://www.pajoohe.com/fa/index.php?Page=definition&UID=36004#_ftnref2) . انصاري، ولي ا..؛ كليات حقوق اداري، تهران، نشر ميزان، زمستان 1378، ص 194 و 195.
[3] (http://www.pajoohe.com/fa/index.php?Page=definition&UID=36004#_ftnref3) . مدني، سيد جلال الدين، حقوق و وظايف شوراهاي اسلامي روستا، بخش، شهر، استان، استانها، تهران، انتشارات پايدار، زمستان 1377،چ 1، ص 20 و 23.
[4] (http://www.pajoohe.com/fa/index.php?Page=definition&UID=36004#_ftnref4) . طباطبايي مؤتمني،منوچهر؛ پیشین، ص 101 و 102.
[5] (http://www.pajoohe.com/fa/index.php?Page=definition&UID=36004#_ftnref5) . همان؛ ص 103 و 104.