نقش زنان در جامعه فناوری اطلاعات

[Y@SiN]

عدم حضور یا فقدان نظرات و دیدگاه‌های زنان در جامعه اطلاعاتی حكایت از این دارد كه فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطاتی «جدید» نیز انعكاس دهنده‌ی بسیاری از الگوهای جنسیتی است كه طی دهه‌ها در سطح رسانه‌های «قدیمی» نیز شاهد آن بوده‌ایم كه البته این الگوها را نمی‌توان از روابط جنسیتی موجود در جامعه به عنوان یك كل جدا كرد.


به گزارش خبرنگار سرویس «نگاهی به وبلاگ‌ها»ی ایسنا دكتر شیرین احمدنیا استادیار دانشگاه علامه طباطبایی در وبلاگ http://rezairavani.blogfa.com (http://rezairavani.blogfa.com/) پیرامون جایگاه زنان در جامعه اطلاعاتی نوشته است:


در سراسر دنیا زنان امروزه فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی را در جهت اهداف جنبش زنان بكار می گیرند. ارتباطات الكترونیكی، شبكه‌سازی زنان و اقدامات جلب حمایت برای ایشان را به روش‌هایی كه قبلا امكان‌پذیر نبودند، تسهیل می‌كند.


سؤالاتی كه در ارتباط با زنان پیش روی ما قرار دارد عبارت است:


- آیا زنان به عنوان نیمی از جمعیت هر جامعه، به طرز مناسبی در دنیای فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطات حضور موثر دارند؟ یا اینكه الگوهای دیرینه‌ی نابرابری جنسیتی و تبعیض علیه زنان در عرصه‌های اجتماعی و اقتصادی همچنان‌كه در رسانه‌های قدیمی معمول بوده، در این‌جا نیز دوباره تكرار می‌شوند؟


آیا موضوع شكاف دیجیتالی جنسیتی در این ارتباط مورد بحث قرار خواهد گرفت.


- نحوه حضور زنان در این عرصه واقعا چگونه است و آنان به عنوان بخشی از مشاركت‌كنندگان در جامعه اطلاعاتی به چه مشغولند؟


در این ارتباط وعده‌های اصلی فناوری اطلاعاتی و ارتباطات و منافع واقعی این فناوری‌ها در جهت توانمندسازی گروه‌های زنان فعال و نیز موانع موجود مورد توجه قرار می‌گیرد.


جامعه اطلاعاتی، یك مفهوم نسبتاً جدید


برخی بر این باورند كه هنوز تعریفی عام از جامعه اطلاعاتی واقعا وجود ندارد و تعاریف پیشنهاد شده اغلب نارسایند و فقط موضوعات خاص یا تاثیرات ویژه‌ای را مورد توجه قرار می‌دهند. با این همه، به طور كلی بسیاری به این موضوع اذعان دارند كه جامعه اطلاعاتی پدیده‌ای است كه در هر جنبه از زندگی افراد نفوذ پیدا كرده است و بر تك تك سلولهای جامعه و هر بخش از فعالیت‌های آن تاثیر گذاشته است.


اعتقاد بر این است كه سه عنصر اصلی یعنی دانش و اطلاعات؛ ازدیاد فناوریهای اطلاعات و ارتباطات و دسترسی و كاربرد فناوری های اطلاعات و ارتباطات، اساس و بنیان جامعه اطلاعاتی را تشكیل می‌دهد.


طبق گزارش نهایی برنامه‌ی «فرصت دیجیتالی» از جانب برنامه عمران ملل متحد (UNDP, ‌٢٠٠١) «فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطاتی به عنوان تواناساز قدرتمندی برای اهداف توسعه شناخته می‌شود. چرا كه ویژگی‌های منحصر به فرد آن، ارتباطات و تبادل اطلاعات را به طور قابل توجهی بهبود می‌بخشد و منجر به تقویت و ایجاد شبكه‌های جدید اجتماعی و اقتصادی می‌شود.


فناوریهای اطلاعات و ارتباطات فراگیر و چندجانبه عمل می كنند


این فناوری‌ها را می‌توان در مورد محدوده‌ی وسیعی از فعالیت‌های انسانی از استفاده شخصی گرفته تا تجارت و حكومت به كار گرفت.


این فناوری‌ها، تواناساز (enablor) عمده‌ای در خلق شبكه‌ها است و در نتیجه كسانی كه به این شبكه‌ها دسترسی دارند را قادر می‌سازد تا از دستاوردهای حاصله كه با افزایش استفاده فزونی می‌یابد بهره‌مند شوند.


این فناوری‌ها، انتشار اطلاعات و دانش را با آزاد كردن محتوی از جایگاه فیزیكی آن، تسریع می‌كند.


ماهیت مجازی و دیجیتالی بسیاری از تولیدات و خدمات این فناوری‌ها، این امكان را فراهم آورده كه هزینه‌های جانبی به صفر برسد یا كاهش یابد.


قدرت این فناوری‌ها در ذخیره كردن، بازیابی، طبقه بندی، تصفیه، توزیع و تسهیم اطلاعات بدون شك می‌تواند به فواید كارایی بیشتر در امر تولید، انتشار و داد و ستد منجر شود.


افزایش كارایی و كاهش هزینه‌ها در نتیجه‌ی كاربرد این فناور‌ی‌ها به ایجاد تولیدات، خدمات و مجاری توزیع جدید در چارچوب صنایع سنتی و نیز الگوهای تجاری نوین و صنایع جدید منتهی شده است.


با ایجاد و گسترش شبكه‌ها، این فناوری‌ها می‌توانند فراتر از محدودیت‌های زبانی و فرهنگی عمل كرده و از طریق امكان دادن به افراد و گروه‌ها برای زندگی و كار در هر گوشه و هرجا به اجتماعات محلی امكان می‌دهند و صرف نظر از ملیت‌شان بخشی از جامعه شبكه‌ای جهانی را تشكیل دهند و سیاست‌های جاری و ساختارهای محدودكننده‌ی قانونی و نظام‌مند فعلی كه در درون ملت‌ها و میان آنها عمل می‌كنند را به چالش بكشند.


در سطح جهان همگان اذعان می دارند كه بخش فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطاتی سریع‌ترین حوزه رشدیابنده‌ی اقتصاد جهانی است.


در عین حال، در تمامی كشورها فرایند ساخت جامعه اطلاعاتی بر توسعه فرایندهای فنی و زیربنایی متمركز شده است كه از نقطه نظر جنسیتی خنثی یا بی‌طرف تلقی می‌شود.


حضور یا غیبت زنان، مسأله‌ی شكاف دیجیتالی جنسیتی


با درنظر گرفتن مباحث جنسیتی، گاه عنوان می‌شود كه فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات می‌توانند آن‌چنان‌كه در اعلامیه پكن و برنامه اقدام آن همانند سایر اسناد ملل متحد تشخیص داده شده است به عنوان ابزاری برای بهبود شرایط برابری جنسیتی و افزایش توانمندی‌های اجتماعی، سیاسی و اقتصادی زنان به خدمت گرفته شوند. اما با این‌حال برخی همچنان معتقدند كه این فناوری‌ها می‌توانند به نابرابری‌های موجود مبتنی بر جنسیت در زمینه‌ی فرصت‌ها و منابع تداوم بخشیده و اشكال جدیدی از نابرابری میان زنان و مردان را بوجود بیاورند.


در كنفرانس مقدماتی وزیران كشورهای اروپایی برای اجلاس جهانی جامعه اطلاعاتی تاكید گردید كه برابری جنسیتی باید همه حوزه‌های فناوریهای اطلاعات و ارتباطات را شامل شود كه عبارتند از:


- كاربران


- تولید كنندگان


- سیاست گذاران

[Y@SiN]

نقش زنان در جامعه فناوری اطلاعات


هرچند زنان به‌طور بالقوه ‌٥٠درصد مصرف كنندگان تولیدات، خدمات و نیز نیروی كار فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات را تشكیل می‌دهند كه می‌توانند ایده‌های مفیدی برای تولید محصولات جدید، خدمات و سبك‌های مدیریتی نوین ارایه نمایند؛ اما در سطح كشورهای منطقه آسیا و اقیانوسیه همانند سایر نقاط دنیا، زنان و مردان به طور برابر از گستره و رشد كاربرد فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات برخوردار نشده‌اند. زنان به ویژه از نظر دستیابی به فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطاتی با موانع و محدودیت‌های نهادینه شده، نظام‌مند و ایدوئولوژیك درگیر هستند.


برای زنان دستیابی به میزانی از كنترل در عرصه‌ی ارتباطات و فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطاتی جهت تضمین این امر كه منافع جامعه ارتباطاتی و اطلاعاتی به صورت برابر بین زنان و مردان توزیع می‌شوند، جنبه‌ی حیاتی دارد.


به اعتقاد نانسی هافكین (Nancy Hafkin) طی پنج سال گذشته سازمان‌های غیردولتی، چند ملیتی و بنیادهای خصوصی مقادیر قابل توجهی بودجه را برای طرحهای مروج استفاده از فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات در كشورهای در حال توسعه اختصاص داده‌اند. تجربه پروژه‌های مرتبط با توسعه در حوزه‌های دیگر نشان داده كه زنان به نحو منصفانه‌ای از چنین طرح‌هایی بهره‌مند نمی‌شوند، مگر این‌كه تلاش‌های خاصی برای تعیین جایگاه و نیازهای آنان صورت بگیرد یا اقدامات موثری برای مشاركت دادن آنان، به كار گرفته شود.


برخی از طرح‌ریزان توسعه معتقدند كه فناوری اطلاعاتی از لحاظ جنسیتی بی‌طرف است و در نتیجه زنان و مردان باید به طور عادلانه از كاربرد آن منتفع شوند. با این حال نتایج یك تحقیق (بر مبنای شش مطالعه موردی از پروژه‌های ترویج فناوری اطلاعات و ارتباطات در آسیا، آفریقا و آمریكای لاتین) بنا بر گزارش هافكین این فرضیه را كه زنان به نحو برابر از پروژه‌های توسعه منتفع نیستند را مورد تائید قرار می‌دهد.


اصطلاح «شكاف دیجیتالی» (digital divide) به فاصله بین افراد دارای مهارت‌های استفاده از كامپیوتر و اشخاص فاقد این مهارت اشاره می‌كند. هرچند «شكاف دیجیتالی» می‌تواند به این واقعیت اشاره داشته باشد كه زنان معمولا از سطح سواد كامپیوتری نازل تری برخوردارند. علت آن را می‌توان در عدم آموزش، فقر و دسترسی نامناسب زنان به تكنولوژی جستجو كرد كه در نتیجه می‌بینیم زنان به نسبت كمتری در دنیا از كامپیوتر استفاده می كنند. هرگاه زنان به آموزش و امكان دسترسی دست پیدا كرده‌اند شاهد آن بوده‌ایم كه از كامپیوترها برای آموزش خود استفاده كرده‌اند با دیگران شبكه‌هایی را تشكیل داده، فرصت‌های شغلی و اقتصادی برای خود و سایر زنان بوجود آورده‌اند و دیگران را در معلومات خود شریك كرده‌اند.


خانم سوزان تلتشر(Susan Teltscher) از «كنفرانس ملل متحد در مورد تجارت و توسعه» نیز اظهار داشته كه اصولا موانع اساسی بر سر راه دسترسی زنان به امتیازاتی كه فناوری اطلاعاتی و ارتباطی فراهم می‌كند وجود دارد. موانعی نظیر فقر، سطح پایین آموزش، عدم آشنایی با یك زبان دوم، عدم دسترسی به كامپیوتر و شكاف دیجیتالی.


از نظر مشاركت در دانش فناوریهای اطلاعات و ارتباطات نیز زنان در شرایط محرومیت قرار دارند. چرا كه تعداد زنان از لحاظ ثبت‌نام در دوره های آموزشی علوم و تكنولوژی نسبت به مردان در مراتب بسیار پایین‌تری قرار دارد. در سال ‌١٩٩٠؛ درصد زنان ورودی به رشته‌های علوم و تكنولوژی در سطح دانشگاهی عبارت بود از ‌١٠درصد در آفریقا، ‌٤٠درصد در آمریكای لاتین، ‌٣٢ درصد در اروپای غربی و كمتر از ‌٣٠درصد در اروپای شرقی و ‌٣٤درصد در منطقه آسیا و اقیانوسیه. (Hamelink ,‌١٩٩٩)


خانم جیلیان مارسل (Gillian Marcelle) از پیش‌قراولان فعال در زمینه توسعه و اجرای استراژی‌های عدالت جنسیتی در بخش فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات ادعا می‌كند كه سیاست‌گذاری در زمینه فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات در صورتی كه مبتنی بر فرایند تصمیم‌گیری آگاهانه و مطلع از مسائل جنسیتی باشد به شكل فوق العاده‌ای سودمند خواهد بود . با این حال، میزان برابری جنسیتی در سطوح تصمیم‌گیری در میان دست اندركاران فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات هنوز در سطح غیر قابل قبولی است.


به نظر هاملینك (Hameling) در توزیع منابع فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات به‌ویژه كاربرد آن در ارتباط با زنان نابرابری مشاهده می‌شود. اما مشكل این‌جاست كه كسب مهارت‌های فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات تقریبا به‌طور كل به سواد ارتباط دارد و چنین شرایطی بویژه زنان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. چراكه در سراسر دنیا نرخ بیسوادی زنان نسبت به مردان بالاتر است.


رزا دلگادو (Rosa Delgado) از انجمن «جامعه اینترنتی» نتیجه می‌گیرد كه اكثریت زنان كشورهای در حال توسعه در نتیجه‌ی فقدان سواد كامپیوتری computer literacy و غالباً كمبود آموزش از فرصت‌های حایز اهمیت شغلی و تحصیلات تكمیلی باز می‌مانند.


مایكل پاستور (Micheal Pastor) در مقاله‌اش تحت عنوان «شكاف دیجیتالی در سطح جهانی هنوز وجود دارد» به گزارش اشتغال جهانی (منتشره توسط سازمان جهانی كار) ارجاع می‌كند و نتیجه می‌گیرد كه فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات «پناسیل تواناسازی» را برای بهبود شرایط زندگی زنان فراهم می‌سازد، اما گزارش مذكور حقیقت دیگری را نیز آشكار می‌كند مبنی بر اینكه خلا جنسیتی دیجیتالی نیز در سطح كشورها وجود دارد. بنابراین زنان همچنان خود را شاغلین به شغل‌های سطوح پایین تری در عرصه‌ی فناوری اطلاعات و ارتباطات می‌یابند. در حالی‌كه مردان به دستمزدهای بالاتر و مشاغل پرمسؤولیت تری صعود كرده‌اند.


عمده‌ترین شكل شكاف دیجیتالی جنسیتی مربوط به استفاده از اینترنت است، به طوری‌كه كمترین میزان كاربران را در كشورهای در حال توسعه را زنان تشكیل می‌دهند. به عنوان مثال فقط ‌٣٨درصد از كاربران اینترنت در آمریكای لاتین زنان هستند، در حالی‌كه در اتحادیه اروپا این رقم ‌٢٥درصد در روسیه ‌١٩درصد در ژاپن ‌١٨درصد و در خاورمیانه فقط ‌٤درصد است.


بنا بر این گزارش در سطح جهان، بیشترین تعداد كاربران اینترنتی را مردان، دانش آموختگان دانشگاهی و یا آنان كه از میانگین درآمد بالاتری برخوردارند، تشكیل می‌دهند. تنها جایی كه دسترسی به اینترنت توسعه‌ی خوبی یافته است، كشورهای اسكاندیناوی و آمریكا می‌باشد كه از فاصله جنسیتی در استفاده از اینترنت كاملاً كاسته شده است.


طی كنفرانس تداركاتی وزیران مجمع اروپایی برای اجلاس جهانی جامعه اطلاعاتی (بخارست ‌٢٠٠٢) بر فهرستی از موانع خاص جنسیتی در دسترسی به فناوریهای ارتباطی و اطلاعاتی به شرح زیر تاكید شد:


- هزینه های بالای دسترسی و گزینه های تكنولوژی


- دسترسی محدود در جهت آموزش مهارت‌های جدید (فقدان اطلاعات و تشویق لازم در مورد درخواست برای فراگیری فناوریهای ارتباطات و اطلاعات)


- ناكافی بودن شبكه‌ها و وجود این تصور كه این فناوریها «مردانه» است.


برخی نیز بر این باورند كه تفاوت‌های موجود میان زنان در دسترسی به اینترنت از جمله تحت تاثیر عوامل زیر قرار دارد:


- عامل جغرافیایی (تفاوتهای مناطق شهری و روستایی)


- وضعیت خانوادگی (مادران مجرد دسترسی كمتر دارند)


- سن كاربران (مشكل دسترسی برای زنان بالای ‌٤٥ سال)


البته در این مورد نیز توافق وجود دارد كه اطلاعات محدود در مورد وضعیت زنان به عنوان كاربران، تولیدكنندگان و تصمیم‌گیران این فناوریها، ارزیابی دقیق‌تری در خصوص شكاف دیجیتالی جنسیتی را امكان پذیر نمی‌سازد.


در مورد شكاف بین زنان در مناطق روستایی و شهری، گالاگر و مایر(Gallagher and Mayer, ‌٢٠٠١ ) عنوان شده است كه بدون دستیابی به فناوری‌های ارتباطات و اطلاعات، زنان در مناطق روستایی نمی‌توانند در منافعی كه در حوزه آموزش، درآمدزایی، بهداشت و سایر موارد كه از فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات می‌تواند بدست آید سهیم باشندو همچنان‌كه می‌دانیم زنان شهری هم در ابتدای مسیر استفاده از این قابلیت‌ها قرار دارند.


علی رغم كمبود اطلاعات در مورد شكاف دیجیتالی جنسیتی، شواهد محكمی موجود دارد حاكی از آن‌كه زنان:


- از منابع مالی كمتری برای خرید تجهیزات جدید برخوردارند.


- زمان محدودتری برای كسب مهارت ها و معلومات جدید دارند.


- در چارچوب و قوانین بازی جامعه اطلاعاتی (كه در آن فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات، به‌سرعت حوزه‌های كار و تجارت، آموزش و اداره حكومت را متحول می كنند) اثرگذاری كمتری می‌توانند داشته باشند.


- زنان همین‌طور فاقد اعتماد به‌نفس و دلگرمی برای پیگیری فعالانه‌ی فرصت‌های مربوط به فناوریهای اطلاعات و ارتباطات هستند.


نویدهای فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات برای زنان و موانع موجود


توانایی فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات در توانمندسازی زنان از طریق آموزش بهتر و ارتباطات گسترده و در جهت تولید درآمد شخصی برای ایشان نباید دست كم گرفته شود. بوخارت و اولدر(‌٢٠٠٣) با اشاره به وضعیت زنان در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا یادآور می‌شوند كه آداب و رسوم سنتی در همه این كشورها مورد چالش قرار گرفته است و به ویژه بر نقش و سهم اینترنت در این ارتباط تاكید می‌كنند.


هاملنیك (‌١٩٩٩) نیز معتقد است؛ فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات اشكال جدیدی از ارتباطات را بوجود می‌آورد كه می‌تواند زنان را قادر به فروپاشیدن موقعیت اجتماعی بسته‌ای كه غالبا در آن محصورند، سازد. همچنین فرصت‌های نوینی را برای اشتغال زنان در مشاغلی فراهم می‌آورد كه مستلزم مهارت‌های جدید است. هرچند متذكر می‌شود كه سیاست‌های محكمی لازم است تا این فناوری‌ها بتوانند تاثیر مثبتی بر زندگی زنان بگذارد. در جوامع دانایی محور (Knowledge socities) كه در حال ظهور است دستیابی به ارتباطات یك ابزار كلیدی برای مشاركت و ادغام اجتماعی social inclusion به حساب می‌آید. بوخارت و اولدر (‌٢٠٠٣) همچنین یادآور می‌شوند كه با در نظر گرفتن آنچه آنان انقلاب اطلاعاتی می‌نامند، بازارهای شغلی به هیچ وجه با شتاب افزایش تعداد افراد جوانی كه به آن وارد می‌شوند هماهنگ نبوده است. با ورود زنانی كه در حال حاضر قصد كار كردن دارند این شرایط حادتر نیز شده است و طبقه جدیدی از كاركنان اطلاعاتی كه احتمالا عمدتا متشكل از زنان خواهد بود در حال ظهور است.


فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات می‌تواند همچنین برای زنانی كه مسؤولیت مراقبت از كودكان را دارند یا آنان كه دور از مراكز شهری سكونت دارند مزایای زیادی به‌همراه داشته باشد و برای مثال برای آنان فرصت كار از منزل یا به عبارت دیگر «دوركاری» (teleworking) را فراهم آورد.


سوزان تلشتر از «كنفرانس ملل متحد در خصوص تجارت و توسعه» همچنین تاكید می‌كند كه فناوری‌های جدید می‌تواند برای زنانی هم كه درگیر امور و فعالیت‌های تجاری و اقتصادی business women هستند، امتیازاتی چون افزایش بهره وری، ارتقاء ظرفیت كاری، راههای ارتباطی بیشتر و صرفه جویی در زمان و هزینه‌ها را به ارمغان آورد.


به‌منظور افزایش توانایی موثر زنان در بهره‌گیری از فناوریهای اطلاعاتی ارتباطی، توصیه‌های متعددی بعمل آمده است كه در اینجا به برخی از آنها اشاره می شود:


- اطمینان حاصل شود از این‌كه جنسیت در سیاست‌ها و برنامه‌های فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات لحاظ یا جاری شده باشد و زنان در نهادهای تصمیم گیرنده و سیاست‌گذار حضور داشته باشند.


- با گسترش سیاست‌های دولتی كل‌نگرانه در زمینه این فناوری‌ها، آنها را برای زنان قابل دسترس‌تر مفید و مربوط سازند به نحوی كه نیازهای زنان و موضوعات جنسیتی مدنظر قرار گیرد.


- ثبت نام دختران در برنامه‌های آموزش این فناوری‌ها از طریق تدارك امكانات عملی و تشویقی مانند بورس‌های تحصیلی و فعالیت‌های ارتقای آگاهی رسانی در این باب تشویق شود.


- فراهم كردن حمایت‌های مالی اضافی برای ترویج استفاده از این فناوریها در میان گروههای زنان.


- هدایت آموزش‌های مستمر در زمینه استفاده از این فناوری‌ها و قابلیت‌های آن (مانند مبادله ساده اطلاعات، تحقیق، پردازش و ذخیره اطلاعات)


- برگزاری كارگاه‌های اطلاع رسانی در مورد منافع این فناوری‌ها به ویژه به عنوان یك ابزار ارتباطی موثر.

[Y@SiN]

نقش زنان در جامعه فناوری اطلاعات


تاكنون برخی اقدامات حمایتی نیز در سطح بین‌المللی برای ترویج و تشویق استفاده از فناوری‌های ارتباطات و اطلاعات در میان زنان صورت گرفته است و از آن جمله سازمان ملل متحد، دو اجلاس در سال ‌٢٠٠٢ برای تسهیل دسترسی زنان به این فناوری‌های جدید برگزار نمود. یكی از این نشست‌ها تحت عنوان «فناوریهای جدید اطلاعات، ارتباطات و تاثیر و كاربرد آنها به‌عنوان ابزاری برای پیشرفت و توانمند سازی زنان» در جمهوری كره در نوامبر ‌٢٠٠٢ برگزار شد و دیگری تحت عنوان «مشاركت و دسترسی زنان به رسانه‌ها و تاثیر آن به‌عنوان ابزاری برای پیشرفت و توانمندسازی زنان» با همكاری كمیسیون اقتصادی و اجتماعی ملل متحد برای آسیای غربی نیز در نوامبر ‌٢٠٠٢ در بیروت، لبنان برگزار شد.


بوخارت و اولدر (‌٢٠٠٣) به ظهور نوعی انقلاب اطلاعاتی در خاورمیانه اشاره داشته و متذكر شده‌اند كه این منطقه زمانی یكی از پیشرفته‌ترین بخش‌های دنیا بود؛ مردم این منطقه در ریاضیات، نجوم، علوم و پزشكی مهارت داشتند و به خاطر شعر و هنرهای دیگر شهرت داشتند. این پیشرفت با گسترش امپراتوری اسلامی همزمان شد و در واقع آنچه امروز تحت عنوان خاورمیانه و شمال آفریقا باقی مانده است، بقایای همان امپراتوری بزرگ اسلامی است. این دو پژوهشگر بر این باورند كه این منطقه بار دیگر با اقتصاد جهانی در حال پیوند خوردن است و با گسترش اخیر فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات كه به توسعه اقتصادی این منطقه كمك می كند بار دیگر آن را در ارتباطی نزدیك با اقتصاد جهانی قرار می‌دهد. این دو محقق در گزارش خود جدولی از شاخص‌های فناوریهای اطلاعات و ارتباطات را در تائید این نظر خویش ارائه می‌كنند . طبق نظر ایشان، ارتباطات از راه دور در سراسر منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا در طی ‌١٠سال گذشته بسیار بهبود یافته است. هرچند هنوز بسیاری كشورها به لحاظ تعداد خطوط تلفن، ارتباطات بین المللی و بویژه خدمات و ارتباطات اینترنتی زیر میانگین‌های جهانی قرار دارند.


بوخارت و اولدر اعتقاد دارند كه موفقیت اقتصاد مبتنی بر فناوری‌های ارتباطات و اطلاعات شدیدا در گروی مشاركت تمامی مردم است و لذا هم مردان و هم زنان باید در این امر مشاركت داشته باشند. گسترش فرصت‌های كاربرد ICTs نه تنها برای زنان بلكه همچنین برای كشورهای عربی در كل سودمند به حساب آمده است. به اعتقاد آنها وارد شدن این فناوری‌های جدید به دنیای اعراب ابزار كاملی را برای زنان به‌منظور تقویت وضعیت اجتماعی‌شان در جامعه فراهم می‌كند و باعث خودآگاهی آنان و همچنین مشاركت بیشتر در نیروی كار میگردد.


این دو پژوهشگر همچنین یادآور شده‌اند، هرچند نفوذ اینترنت روند آهسته‌ای در خاورمیانه داشته ولی در حال حاضر وب سایت‌های بسیاری به زبان عربی و انگلیسی در دسترس زنان عرب قرار دارد و برخی حتی مخصوص زنان طراحی شده‌اند. نظیر سایت «ارتباط زنان عرب» www.arabwomenconnect.org (http://www.arabwomenconnect.org/) كه تحت نظارت بنیاد توسعه زنان سازمان ملل متحد است.


در سپتامبر ‌١٩٩٦ برنامه زنان APC اقدام به انجام یك نظرخواهی از بیش از ‌٧٠٠گروه زنان و زنان منفرد از طریق پست الكترونیكی برای تعیین نیازهای شبكهسازی الكترونیكی و تعیین فرصت های تازه نمود.


نتایج كلی این پژوهش آشكار ساخت كه با وجود موانع بسیار زنان، گام‌های بلندی برای دستیابی به ارتباطات الكترونیكی برداشته‌اند و از حمایت و تسهیلات ایجاد شده به‌وسیله برنامه‌های آموزشی نظیر برنامه حمایت و فعال سازی از سوی شبكه‌های APC استفاده برده‌اند.


به نظر می‌آید كه افزایش ارتباطات و سهیم شدن در دانش توسط زنان نه تنها در جنوب و شرق اروپا، بلكه در جوامع دوردست در شرق و غرب باعث شده است كه دورنمای مشاركت اینترنتی زنان بهبود یافته و در جهت دنیای عادلانه‌تری برای زنان پیش می‌رو