tania
01-06-2011, 09:36 AM
ناشر اوراق مشاركت: دستگاه دولتي يا غيردولتي است كه به موجب ماده (1) قانون، اجازه انتشار اوراق مشاركت را دارد. (ماده 1 آيين‌نامه اجرايي قانون نحوه انتشار اوراق مشاركت مصوب 18/5/1377 هيأت وزيران)
نان حجيم: منظور از نان حجيم ناني است كه از آرد، نمك، مخمر (خمير ترش) و در صورت نياز موادافزودني مجاز طي فرايندي پخت و تهيه مي‌گردد. چنان‌چه ضخامت بافت آن بين (1) تا (5) سانتيمتر باشد، در گروه نان‌هاي نيمه حجيم و بيش از آن در گروه نان‌هاي حجيم قرار مي‌گيرد. (تبصره ماده 1 آيين‌نامه اجرايي جزء 1 بند ي تبصره 5 قانون بودجه سال 1379 كل كشور مصوب 8/4/1379 هيأت وزيران)
نرخ تسعير بانك: منظور از نرخ تسعير بانك عبارت است از نرخ ارز رايج يا متداول بانك در روز مورد بحث براي خريد پول ايران در ازاي پول غيرايراني كه كلاً يا بعضاً از طـريق صـدور كالاهـاي عمـده صــادراتي ايران (به ترتيب ارزش) غير از نفت خام و مواد مشتقه آن حاصله در حوزه عمليات به دست آمده باشد. (از بند 2 ماده 28 قانون قرارداد شركت نفت خليج‌فارس 21/4/1344)
نداشتن پروانه بهره‌برداري: نداشتن پروانه بهره‌برداري واحدهاي توليدي عبارت است از عدم اخذ پروانه بهره‌برداري بدون عذر موجه ظرف مهلت و ضوابط و مقرراتي كه توسط وزارتخانه‌هاي توليدي (حسب مورد) تعيين و اعلام مي‌گردد. (از ماده 13 قانون تعزيرات حكومتي مصوب 23/12/1367 مجمع تشخيص مصلحت نظام)
نداشتن پروانه كسب: نداشتن پروانه كسب واحدهاي صنفي، عبارت است از عدم اخذ پروانه بدون عذر موجه ظرف مهلت و ضوابط و مقرراتي كه توسط هيأت عالي نظارت بر شوراي مركزي اصناف تعيين و اعلام مي‌گردد. (ماده 12 قانون تعزيرات حكومتي مصوب 23/12/1367 مجمع تشخيص مصلحت نظام)
نسخه: ورقه‌اي است كه در آن تجويز دارو براساس معيارهاي نسخه‌نويسي و به زبان لاتين صورت مي‌گيرد و روش تجويز آن به زبان فارسي نوشته مي‌شود. (ماده 5 آيين‌نامه اجرايي ماده 10 قانون سازمان دامپزشكي كشور براي صدور پروانه‌هاي بيمارستان، درمانگاه، آزمايشگاه و اشتغال به امور درماني دامپزشكي مصوب 4/10/1373 هيأت وزيران)
نسق: عملكرد عمراني كسي كه به آبادي زمين اقدام كرده است. (بند 5 ماده 9 لايحه قانوني اصلاح لايحه قانوني واگذاري و احيا اراضي در حكومت جمهوري اسلامي ايران 25/6/1358 مصوب 26/1/1359 شوراي انقلاب)
نسق: تعريف نسق عبارت است از عملكرد عمراني كسي كه به آبادي زميني اقدام كرده است (شماره 5 واژه‌نامه مصوب شوراي انقلاب اسلامي)(ماده 1 دستورالعمل اجرايي پرداخت بهاي نسق اراضي واگذاري قبلي موضوع بندهاي ج و د لايحه قانوني اصلاح لايحه قانوني واگذاري و احيا اراضي در حكومت اسلامي مصوب 26/1/1359 مصوب 12/4/1367 هيأت وزيران)
نشان‌هاي دولتي: نشان‌هاي دولتي (كشوري) كه طبق مقررات اين آيين‌نامه به افراد شايسته دريافت نشان اعم از اتباع جمهوري اسلامي ايران يا اتباع خارجي اعطا مي‌شود به ترتيب تقدم عبارتند از: الف- نشان‌هاي عالي كه به ترتيب ارجحيت به شرح زير هستند: 1- انقلاب اسلامي 2- استقلال 3- آزادي 4- جمهوري اسلامي ب- نشان‌هاي تخصصي كه عبارتند از: دانش، پژوهش، لياقت و مديريت و عدالت. ج- نشان‌هاي عمومي كه عبارتند از: سازندگي، خدمت، كار و توليد، شجاعت، ايثار، تعليم و تربيت، فرهنگ و هنر و ادب پارسي. نشان انقلاب اسلامي به عنوان عاليترين نشان جمهوري اسلامي ايران مخصوص رئيس جمهور وقت است. ساير نشان‌ها را رئيس جمهور به پيشنهاد وزراي ذي‌ربط و تصويب هيأت وزيران، اعطا مي‌نمايد. (ماده 1 آيين‌نامه اعطاي نشان‌هاي دولتي مصوب 27/8/1369 هيأت وزيران)
نشاني‌هاي قانوني: نشاني‌هاي قانوني عبارتند از: 1- ميزان سرمايه 2- ميزان فروش 3- ميزان كرايه محل پيشه و اگر محل اجاره نباشد از روي املاك مشابه 4- ميزان درآمد ناويژه 5- ميزان حقوق يا دستمزد كه به كارمندان و كارگران پرداخت شده است. 6- ميزان قوه ماشين و مقدار مواداوليه كه به مصرف رسيده و ارزش محصولاتي كه به دست آمده. 7- تعداد دستگاه‌هاي پارچه باقي. 8- تعداد دوك در كارخانه‌هاي نخريسي. 9- ميزان حق بيمه. 10- ميزان ظرفيت وسايط رانندگي و دوبه‌ها و ساير وسايل حمل و نقل. 11- واحد معمولي دستمزد. 12- تعداد و بهاي اتومبيل‌هاي شخصي. 13- تعداد كشتار در مورد قصاب‌ها و كشتاركنندگان. 14- تيراژ و تعداد فروش و آبونمان روزنامه و تعداد مجله‌اي كه در هفته يا ماه چاپ مي‌شود. 15- تعداد صندلي‌هاي تئأتر و سينما و كافه‌ها و رستوران‌ها و قهوه‌خانه‌ها و غيره. 16- تعداد تختخواب و پزشكان و جراحان و بيماران مراجعه‌كننده در بيمارستان‌ها و زايشگاه‌ها و آزمايشگاه‌ها و امثال آن. 17- ميزان تمبر مصرف شده از طرف دفاتر اسناد رسمي. 18- پيشينه مالياتي. (ماده 1 آيين‌نامه‌هاي اجراي قانون اصلاح قانون ماليات بر درآمد مصوب 24/4/1337)
نشر فوقالعاده: نشر فوقالعاده اختصاص به روزنامه‌ها و مجله‌هايي دارد كه به طور مرتب منتشر مي‌شود. (تبصره ماده 1 لايحه قانون مطبوعات مصوب 10/5/1334)
نظام اقتصادي جمهوري اسلامي ايران: نظام اقتصادي جمهوري اسلامي ايران بر پايه سه بخش دولتي، تعاوني و خصوصي با برنامه‌ريزي منظم و صحيح استوار است. بخش دولتي شامل كليه صنايع بزرگ، صنايع مادر، بازرگاني خارجي، معادن بزرگ، بانكداري، بيمه، تأمين نيرو، سدها و شبكه‌هاي بزرگ آبرساني، راديو و تلويزيون، پست و تلگراف و تلفن، هواپيمايي، كشتيراني، راه و راه‌آهن و مانند اين‌ها است كه به صورت مالكيت عمومي و در اختيار دولت است. بخش تعاوني شامل شركت‌ها و مؤسسات تعاوني توليد و توزيع است كه در شهر و روستا برطبق ضوابط اسلامي تشكيل مي‌شود. بخش خصوصي شامل آن قسمت از كشاورزي، دامداري، صنعت، تجارت و خدمات مي‌شود كه مكمل فعاليت‌هاي اقتصادي دولتي و تعاوني است. مالكيت در اين سه بخش تا جايي كه با اصول ديگر اين فصل مطابق باشد و از محدوده قوانين اسلام خارج نشود و موجب رشد و توسعه اقتصادي كشور شود و مايه زيان جامعه نشود مورد حمايت قانون جمهوري اسلامي است. تفصيل ضوابط و قلمرو و شرايط هر سه بخش را قانون معين مي‌كند. (اصل چهل و چهارم قانون اساسي)
نظام صنفي: قواعد و مقرراتي است كه امور مربوط به سازمان، وظايف، حدود و حقوق افراد و واحدهاي صنفي را طبق اين قانون تعيين مي‌كند. (ماده 1 لايحه قانوني راجع به اجازه اجراي اصلاحاتي كه توسط هيأت عالي نظارت در قانون نظام صنفي و اصلاحيه‌هاي آن به عمل آمده است مصوب 12/4/1359 شوراي انقلاب)
نظام صنفي: قواعد و مقرراتي است كه امور مربوط به سازمان وظايف حدود و حقوق افراد و واحدهاي صنفي را طبق اين قانون تعيين مي‌كند. (ماده 1 قانون نظام صنفي مصوب 16/3/1350)
نظام مهندسي كشاورزي و منابع طبيعي: نظام مهندسي كشاورزي و منابع طبيعي عبارت است از مجموعه قوانين، مقررات، آيين‌نامه‌ها، استانداردها، تشكل‌هاي مهندسي، حرفه‌اي، صنفي كه در جهت رسيدن به اهداف منظور در اين قانون تدوين و به مورد اجرا گذاشته مي‌شود. (بند الف ماده 1 قانون تأسيس سازمان نظام مهندسي كشاورزي و منابع طبيعي جمهوري اسلامي ايران مصوب 3/4/1380)
نظام مهندسي معدن: عبارت است از مجموعه تشكيلات، سازمان‌ها، تشكل‌هاي صنفي، مهندسي، حرفه‌اي، اشخاص حقيقي و حقوقي و مجموعه قوانين و مقررات، آيين‌نامه‌ها و استانداردها در بخش معدن. (ماده 1 قانون نظام مهندسي معدن مصوب 25/11/1379)
نظام مهندسي و كنترل ساختمان: نظام مهندسي و كنترل ساختمان عبارت است از مجموعه قانون، مقررات، آيين‌نامه‌ها، استانداردها و تشكل‌هاي مهندسي، حرفه‌اي و صنفي كه در جهت رسيدن به اهداف منظور در اين قانون تدوين و به مورد اجرا گذاشته مي‌شود. (ماده 1 قانون نظام مهندسي و كنترل ساختمان مصوب 22/12/1374)
نظاميان: نظاميان پرسنلي هستند كه پس از طي آموزش لازم به يكي از درجات پيش‌بيني شده در اين قانون نايل و از لباس و علائم نظامي استفاده مي‌نمايند. (ماده 23 قانون ارتش جمهوري اسلامي ايران مصوب 7/7/1366)
نفت: عبارت است از كليه هيدروكربورها به استثناي زغال‌سنگ كه به صورت نفت‌خام، گاز طبيعي، قير، پلمه سنگ‌هاي نفتي و ماسه‌هاي آغشته به نفت اعم از آن‌كه به حالت طبيعي يافت شود يا به وسيله عمليات مختلف از نفت‌خام و گاز طبيعي به دست آيد. (ماده 1 قانون نفت مصوب 9/7/1366)
نفت: نفت عبارت است از نفت‌خام، گاز طبيعي، آسفالت و كليه هيدروكربورهاي مايع اعم از آن‌كه به حالت طبيعي يافت شود يا به وسيله عمليات مختلف از نفت‌خام و گاز طبيعي جدا شود و نيز هر فرآورده مهياي استفاده يا نيمه‌تمامي كه از مواد مزبور به وسيله تبديل گاز به مايع يا تصفيه يا عمل شيميايي يا هرگونه طريقه ديگري اعم از آنچه اكنون معمول است و آنچه در آينده معمول شود به دست آيد. (ماده1 قانون نفت مصوب 8/5/1353)
نفت: منظور از كلمه نفت در اين قانون عبارت است از نفت‌خام، گازطبيعي، آسفالت و كليه هيدروكربورهاي مايع اعم از اين‌كه به حالت طبيعي يافت شود يا به وسيله عمليات مختلف از نفت‌خام و گاز طبيعي جدا شود و نيز هر فرآورده مهياي استفاده يا نيمه تمامي كه از مواد مزبور به وسيله تبديل گاز به مايع يا تصفيه يا عمل شيميايي يا هرگونه طريقه ديگري اعم از آنچه اكنون معمول است و آنچه در آينده معمول شود به دست آيد. (تبصره 1 ماده 1 قانون مربوط به تفحص و اكتشاف و استخراج نفت در سراسر كشور و فلات قاره مصوب 7/5/1336)
نفقه زن: نفقه عبارت است از مسكن و البسه و غذا و اثاث البيت كه به طور متعارف با وضعيت زن متناسب باشد و خادم در صورت عادت زن به داشتن خادم يا احتياج او به واسطه مرض يا نقصان اعضا. (ماده 1107 قانون مدني)
نفقه زن: نفقه عبارت است از مسكن و لباس و غذا و اثاث البيت به طرز متناسب. (تبصره ماده 9 قانون راجع به ازدواج مصوب 23/5/1310)
نفقه اقارب: نفقه اقارب عبارت است از مسكن و البسه و غذا و اثاث البيت به قدر رفع حاجت با در نظر گرفتن درجه استطاعت منفق. (ماده 1204 قانون مدني)
نقص عضو: منظور از نقص عضو آن است كه عضوي از اعضا كارمند ناقص شده ولي قابليت كار از او سلب نشده باشد. (ماده 6 آيين‌نامه بيمه افسران و كارمندان نيروهاي مسلح و ژاندارمري مصوب 1/11/1337)
نقض بلا ارجاع: در رسيدگي فرجامي كه درخواست آن از طرف دادستان شده هرگاه حكم يا قرار نقض شد بلا ارجاع خواهد بود. (ماده 581 قانون آيين دادرسي مدني مصوب 25/6/1318)
نقض بلا ارجاع: ديوان تميز در موارد ذيل در صورتي كه حكمي را نقض كند ارجاع به محكمه ديگري نخواهد نمود و اين موارد را موارد نقض بلا ارجاع گويند. اولاً- در صورتي كه (در موارد عرفي) مرور زمان قانوناً موجب اسقاط حق اقامه دعوي شده باشد. ثانياً- در صورتي‌كه‌نقض راجع به اساس حكم نباشد بلكه راجع به اموري باشدكه به اساس حكم خلل وارد نمي‌آورد. ثالثاً- درصورتي‌كه حكم صادر از محكمه تالي بر مجازات شخصي به عنوان جرم بوده و حال آن‌كه عمل بر فرض وقوع قانوناً داخل در جرم نبوده و اصلاً قابل مجازات نيست. رابعاً- در صورتي كه در موارد تقصيرات سياسي بعد از اعلان عفو عمومي حكم به مجازات مقصر سياسي صادر شده باشد. خامساً- در مورد مواد (435) و (436) و (464) اين‌كتاب. (ماده 458 قوانين موقتي محاكمات جزايي (آيين دادرسي‌كيفري) مصوب 30/5/1291)
نقض بلا ارجاع: رسيدگي تميزي كه تقاضاي آن از طرف مدعي‌العموم شده چون براي حفظ قانون است بدون حضور متداعيين به عمل مي‌آيد و هرگاه حكم نقض شد نقض بلاارجاع خواهد بود. (ماده 585 قوانين موقتي اصول محاكمات حقوقي مصوب 18/8/1290)
نكاح منقطع: نكاح وقتي منقطع است كه براي مدت معيني واقع شده باشد. (ماده 1075 قانون مدني)
نگهبان: نگهبان، مأمور مسلحي است كه مراقبت و حفاظت يك محل يا يك منطقه معين به او واگذار شده باشد. (تبصره ماده 26 قانون مجازات جرائم نيروهاي مسلح جمهوري اسلامي ايران مصوب 18/5/1371)
نمايندگي خزانه در استان: نمايندگي خزانه در استان واحد سازماني مشخصي است كه در مركز هر استان امور مربوط به دريافت تنخواه‌گردان استان و واگذاري تنخواه‌گردان حسابداري به ذيحسابان دستگاه‌هاي اجرايي تابع نظام بودجه استاني و ابلاغ اعتبار بودجه‌هاي استاني و افتتاح حساب‌هاي جاري دولتي در سطح استان و ساير وظايفي را كه به موجب اين قانون و آيين‌نامه‌هاي اجرايي آن بر عهده واحد مزبور محول مي‌شود به نمايندگي خزانه در استان مربوط زير نظر مديركل امور اقتصادي و دارايي محل انجام خواهد داد. (ماده 33 قانون محاسبات عمومي كشور مصوب 1/6/1366)
نماينده ثبت احوال: نماينده يا مأمور ثبت احوال كسي است كه از طرف سازمان ثبت احوال كشور يا ادارات تابعه براي ثبت وقايع يا دريافت اعلامات منصوب شده باشد. (ماده 6 قانون ثبت احوال مصوب 16/4/1355)
نمونههاي تجارتي بي‌بها: منظور از نمونههاي تجارتي بي‌بها نمونه‌هايي است كه ذاتاً قيمتي نداشته باشد وجود برچسب نمونه بدون قيمت در روي نمونه‌ها يا لفاف آن‌ها كه از طرف كارخانجات يا فروشندگان خارجي الصاق مي‌شود براي قبول بي‌بها بودن كافي نخواهد بود و به طور كلي هر نمونه كه قابل خريد و فروش باشد ولو اين‌كه بهاي آن ناچيز باشد مشمول پرداخت حقوق گمركي و سود بازرگاني و عوارض خواهد بود. (ماده 26 آيين‌نامه اجرايي قانون امور گمركي مصوب 20/1/1351)
نهاد نمايندگي مقام معظم رهبري: نهاد نمايندگي مقام معظم رهبري در دانشگاه‌ها كه در اين اساسنامه اختصاراً نهاد نمايندگي ناميده مي‌شود نهادي است كه زير نظر معظم له در كليه دانشگاه‌ها و مراكز آموزش عالي به انجام وظايف مصرح در اساسنامه مي‌پردازد. (ماده 1 اساسنامه نهاد نمايندگي مقام معظم رهبري در دانشگاه‌ها مصوب 3/12/1372 شوراي عالي انقلاب فرهنگي)
نهادهاي انقلابي: نهادهاي انقلابي به ارگان‌هايي اطلاق مي‌شود كه بنا به نياز دوران بعد از انقلاب اسلامي ايران (22 بهمن سال 1357) به بعد با تصويب مراجع قانونگذاري به وجود آمده است. (تبصره 2 لايحه قانوني عدم شمول مقررات قانون كار درباره كاركنان نهادهاي انقلابي مصوب 13/4/1359 شوراي انقلاب)
نهال: درخت جواني است كه داراي ساقه مشخصي بوده و قطربن آن كم‌تر از پنج سانتيمتر و در مورد شمشاد قطربن كم‌تر از سه سانتيمتر باشد. (بند 5 ماده 1 قانون حفاظت و بهره‌برداري از جنگل‌ها و مراتع مصوب 25/5/1346)
نهال: نهال درخت جواني است كه قطر پايه آن كم‌تر از ده سانتيمتر باشد. (تبصره ماده 13 قانون جنگل‌ها و مراتع كشور مصوب 8/6/1338)
نهالستان‌ها: جنگل‌هاي دست كاشت عمومي كه توسط دولت ايجاد شده باشد. (رديف ج بند 7 ماده 1 آيين‌نامه اجرايي لايحه قانوني اصلاح لايحه قانوني واگذاري و احيا اراضي در حكومت جمهوري اسلامي ايران مصوب 31/2/1359 شوراي انقلاب)
نهر سنتي: مجراي آبي است كه به وسيله اشخاص به صورت غيرمدرن احداث شده باشد. (بند پ ماده 1 از آيين‌نامه مربوط به بستر و حريم رودخانه‌ها، انهار، مسيل‌ها، مرداب‌ها، بركه‌هاي طبيعي و شبكه‌هاي آبرساني، آبياري و زهكشي مصوب 11/8/1379 هيأت وزيران)
نهر طبيعي: مجرايي است كه آب به طور دائم يا فصلي در آن جريان داشته و داراي حوضه آبريز مشخصي نباشد. (بند ب ماده 1 آيين‌نامه مربوط به بستر و حريم رودخانه‌ها، انهار، مسيل‌ها، مرداب‌ها، بركه‌هاي طبيعي و شبكه‌هاي آبرساني، آبياري و زهكشي مصوب 11/8/1379 هيأت وزيران)
نهر مرزي: نهري است كه تمام، قسمت يا قسمت‌هايي از آن مرز مشترك دو كشور را تشكيل مي‌دهد. بند 31 آيين‌نامه اجرايي قانون حفظ و تثبيت كناره و بستر رودخانه‌هاي مرزي مصوب 18/12/1363 هيأت وزيران)
نياز آبشويي خاك: عبارت است از درصدي از آب آبياري كه براي جلوگيري از تجمع زيانبار املاح و برقراري و تثبيت تعادل املاح در خاك زراعي بايد از ناحيه فعاليت ريشه‌هاي گياه عبور كرده و خارج شود و مقدار آن به صورت ماهانه قابل محاسبه است. (ضميمه 1 آيين‌نامه اجرايي بهينه‌سازي مصرف آب كشاورزي مصوب 11/6/1375 هيأت وزيران)
نيازمند: نيازمند به كسي اطلاق مي‌گردد كه ميزان درآمد ماهانه وي از حداقل حقوق بازنشستگي كارمندان دولت كم‌تر باشد. (تبصره 1 ماده 1 قانون نحوه كمك به خانواده‌هاي مشموليني كه با اعزام مشمول قدرت اداره معاش خود را از دست مي‌دهند مصوب 3/6/1366)
نيروهاي انتظامي: نيروهاي انتظامي به شهرباني و ژاندارمري جمهوري اسلامي ايران، كميته انقلاب اسلامي و سازمان پليس قضايي گفته مي‌گردد. (تبصره 2 ماده 2 قانون تشكيل وزارت دفاع و پشتيباني
نيروهاي مسلح جمهوري اسلامي ايران مصوب 28/5/1368)
نيروهاي انتظامي: نيروهاي انتظامي جمهوري اسلامي ايران به ژاندارمري، شهرباني و كميته انقلاب اسلامي ايران اطلاق مي‌گردد. (تبصره ماده 2 قانون ارتش جمهوري اسلامي ايران مصوب 7/7/1366)
نيروهاي مسلح: نيروهاي مسلح ... ايران به مجموعه ارتش ... ژاندارمري كل كشور و شهرباني كل كشور اطلاق مي‌شود. (ماده 8 قانون اصلاح ماده 8 از قانون استخدام نيروهاي مسلح مصوب 17/10/1347)
نيروهاي مسلح: نيروهاي مسلح ... ايران از نيروهاي زميني - هوايي - دريايي تشكيل يافته و هر نيرو به تناسب احتياجي كه دارد از رسته‌هاي مختلفه تشكيل گرديده و رسته افسران و درجه‌داران هر نيرو و طرز تغيير رسته آنان طبق آيين‌نامه‌اي خواهد بود كه به تصويب كميسيون جنگ مجلسين خواهد رسيد. (ماده 8 قانون استخدام نيروهاي مسلح ايران مصوب 30/4/1336)
نيروهاي مسلح جمهوري اسلامي ايران: نيروهاي مسلح جمهوري اسلامي ايران عبارتند از: ارتش و سپاه پاسداران و نيروهاي انتظامي. (ماده 2 قانون ارتش جمهوري اسلامي ايران مصوب 7/7/1366)
نيروهاي نظامي: نيروهاي نظامي به نيروهاي سه گانه ارتش و سپاه پاسداران انقلاب اسلامي و ستادهاي مربوطه و سازمان‌هاي وابسته به آن اطلاق مي‌گردد. (تبصره 1 ماده 2 قانون تشكيل وزارت دفاع و پشتيباني نيروهاي مسلح جمهوري اسلامي ايران مصوب 28/5/1368)
نيروي انتظامي: نيروي انتظامي جمهوري اسلامي ايران سازماني است مسلح در تابعيت فرماندهي كل قوا و وابسته به وزارت كشور. (ماده 2 قانون نيروي انتظامي جمهوري اسلامي ايران مصوب 27/4/1369)
نيم پهلوي: مسكوك طلاي پنجاه ريالي يا نيم پهلوي داراي 661191/3 گرم طلاي خالص است و ضرابخانه دولتي بايد يك كيلوگرم طلاي خالص را به مصرف ضرب 135/273 عدد مسكوك نيم پهلوي برساند. (بند ب از ماده 3 قانون اصلاح قانون واحد و مقياس پول مصوب 22/12/1310)
نان حجيم: منظور از نان حجيم ناني است كه از آرد، نمك، مخمر (خمير ترش) و در صورت نياز موادافزودني مجاز طي فرايندي پخت و تهيه مي‌گردد. چنان‌چه ضخامت بافت آن بين (1) تا (5) سانتيمتر باشد، در گروه نان‌هاي نيمه حجيم و بيش از آن در گروه نان‌هاي حجيم قرار مي‌گيرد. (تبصره ماده 1 آيين‌نامه اجرايي جزء 1 بند ي تبصره 5 قانون بودجه سال 1379 كل كشور مصوب 8/4/1379 هيأت وزيران)
نرخ تسعير بانك: منظور از نرخ تسعير بانك عبارت است از نرخ ارز رايج يا متداول بانك در روز مورد بحث براي خريد پول ايران در ازاي پول غيرايراني كه كلاً يا بعضاً از طـريق صـدور كالاهـاي عمـده صــادراتي ايران (به ترتيب ارزش) غير از نفت خام و مواد مشتقه آن حاصله در حوزه عمليات به دست آمده باشد. (از بند 2 ماده 28 قانون قرارداد شركت نفت خليج‌فارس 21/4/1344)
نداشتن پروانه بهره‌برداري: نداشتن پروانه بهره‌برداري واحدهاي توليدي عبارت است از عدم اخذ پروانه بهره‌برداري بدون عذر موجه ظرف مهلت و ضوابط و مقرراتي كه توسط وزارتخانه‌هاي توليدي (حسب مورد) تعيين و اعلام مي‌گردد. (از ماده 13 قانون تعزيرات حكومتي مصوب 23/12/1367 مجمع تشخيص مصلحت نظام)
نداشتن پروانه كسب: نداشتن پروانه كسب واحدهاي صنفي، عبارت است از عدم اخذ پروانه بدون عذر موجه ظرف مهلت و ضوابط و مقرراتي كه توسط هيأت عالي نظارت بر شوراي مركزي اصناف تعيين و اعلام مي‌گردد. (ماده 12 قانون تعزيرات حكومتي مصوب 23/12/1367 مجمع تشخيص مصلحت نظام)
نسخه: ورقه‌اي است كه در آن تجويز دارو براساس معيارهاي نسخه‌نويسي و به زبان لاتين صورت مي‌گيرد و روش تجويز آن به زبان فارسي نوشته مي‌شود. (ماده 5 آيين‌نامه اجرايي ماده 10 قانون سازمان دامپزشكي كشور براي صدور پروانه‌هاي بيمارستان، درمانگاه، آزمايشگاه و اشتغال به امور درماني دامپزشكي مصوب 4/10/1373 هيأت وزيران)
نسق: عملكرد عمراني كسي كه به آبادي زمين اقدام كرده است. (بند 5 ماده 9 لايحه قانوني اصلاح لايحه قانوني واگذاري و احيا اراضي در حكومت جمهوري اسلامي ايران 25/6/1358 مصوب 26/1/1359 شوراي انقلاب)
نسق: تعريف نسق عبارت است از عملكرد عمراني كسي كه به آبادي زميني اقدام كرده است (شماره 5 واژه‌نامه مصوب شوراي انقلاب اسلامي)(ماده 1 دستورالعمل اجرايي پرداخت بهاي نسق اراضي واگذاري قبلي موضوع بندهاي ج و د لايحه قانوني اصلاح لايحه قانوني واگذاري و احيا اراضي در حكومت اسلامي مصوب 26/1/1359 مصوب 12/4/1367 هيأت وزيران)
نشان‌هاي دولتي: نشان‌هاي دولتي (كشوري) كه طبق مقررات اين آيين‌نامه به افراد شايسته دريافت نشان اعم از اتباع جمهوري اسلامي ايران يا اتباع خارجي اعطا مي‌شود به ترتيب تقدم عبارتند از: الف- نشان‌هاي عالي كه به ترتيب ارجحيت به شرح زير هستند: 1- انقلاب اسلامي 2- استقلال 3- آزادي 4- جمهوري اسلامي ب- نشان‌هاي تخصصي كه عبارتند از: دانش، پژوهش، لياقت و مديريت و عدالت. ج- نشان‌هاي عمومي كه عبارتند از: سازندگي، خدمت، كار و توليد، شجاعت، ايثار، تعليم و تربيت، فرهنگ و هنر و ادب پارسي. نشان انقلاب اسلامي به عنوان عاليترين نشان جمهوري اسلامي ايران مخصوص رئيس جمهور وقت است. ساير نشان‌ها را رئيس جمهور به پيشنهاد وزراي ذي‌ربط و تصويب هيأت وزيران، اعطا مي‌نمايد. (ماده 1 آيين‌نامه اعطاي نشان‌هاي دولتي مصوب 27/8/1369 هيأت وزيران)
نشاني‌هاي قانوني: نشاني‌هاي قانوني عبارتند از: 1- ميزان سرمايه 2- ميزان فروش 3- ميزان كرايه محل پيشه و اگر محل اجاره نباشد از روي املاك مشابه 4- ميزان درآمد ناويژه 5- ميزان حقوق يا دستمزد كه به كارمندان و كارگران پرداخت شده است. 6- ميزان قوه ماشين و مقدار مواداوليه كه به مصرف رسيده و ارزش محصولاتي كه به دست آمده. 7- تعداد دستگاه‌هاي پارچه باقي. 8- تعداد دوك در كارخانه‌هاي نخريسي. 9- ميزان حق بيمه. 10- ميزان ظرفيت وسايط رانندگي و دوبه‌ها و ساير وسايل حمل و نقل. 11- واحد معمولي دستمزد. 12- تعداد و بهاي اتومبيل‌هاي شخصي. 13- تعداد كشتار در مورد قصاب‌ها و كشتاركنندگان. 14- تيراژ و تعداد فروش و آبونمان روزنامه و تعداد مجله‌اي كه در هفته يا ماه چاپ مي‌شود. 15- تعداد صندلي‌هاي تئأتر و سينما و كافه‌ها و رستوران‌ها و قهوه‌خانه‌ها و غيره. 16- تعداد تختخواب و پزشكان و جراحان و بيماران مراجعه‌كننده در بيمارستان‌ها و زايشگاه‌ها و آزمايشگاه‌ها و امثال آن. 17- ميزان تمبر مصرف شده از طرف دفاتر اسناد رسمي. 18- پيشينه مالياتي. (ماده 1 آيين‌نامه‌هاي اجراي قانون اصلاح قانون ماليات بر درآمد مصوب 24/4/1337)
نشر فوقالعاده: نشر فوقالعاده اختصاص به روزنامه‌ها و مجله‌هايي دارد كه به طور مرتب منتشر مي‌شود. (تبصره ماده 1 لايحه قانون مطبوعات مصوب 10/5/1334)
نظام اقتصادي جمهوري اسلامي ايران: نظام اقتصادي جمهوري اسلامي ايران بر پايه سه بخش دولتي، تعاوني و خصوصي با برنامه‌ريزي منظم و صحيح استوار است. بخش دولتي شامل كليه صنايع بزرگ، صنايع مادر، بازرگاني خارجي، معادن بزرگ، بانكداري، بيمه، تأمين نيرو، سدها و شبكه‌هاي بزرگ آبرساني، راديو و تلويزيون، پست و تلگراف و تلفن، هواپيمايي، كشتيراني، راه و راه‌آهن و مانند اين‌ها است كه به صورت مالكيت عمومي و در اختيار دولت است. بخش تعاوني شامل شركت‌ها و مؤسسات تعاوني توليد و توزيع است كه در شهر و روستا برطبق ضوابط اسلامي تشكيل مي‌شود. بخش خصوصي شامل آن قسمت از كشاورزي، دامداري، صنعت، تجارت و خدمات مي‌شود كه مكمل فعاليت‌هاي اقتصادي دولتي و تعاوني است. مالكيت در اين سه بخش تا جايي كه با اصول ديگر اين فصل مطابق باشد و از محدوده قوانين اسلام خارج نشود و موجب رشد و توسعه اقتصادي كشور شود و مايه زيان جامعه نشود مورد حمايت قانون جمهوري اسلامي است. تفصيل ضوابط و قلمرو و شرايط هر سه بخش را قانون معين مي‌كند. (اصل چهل و چهارم قانون اساسي)
نظام صنفي: قواعد و مقرراتي است كه امور مربوط به سازمان، وظايف، حدود و حقوق افراد و واحدهاي صنفي را طبق اين قانون تعيين مي‌كند. (ماده 1 لايحه قانوني راجع به اجازه اجراي اصلاحاتي كه توسط هيأت عالي نظارت در قانون نظام صنفي و اصلاحيه‌هاي آن به عمل آمده است مصوب 12/4/1359 شوراي انقلاب)
نظام صنفي: قواعد و مقرراتي است كه امور مربوط به سازمان وظايف حدود و حقوق افراد و واحدهاي صنفي را طبق اين قانون تعيين مي‌كند. (ماده 1 قانون نظام صنفي مصوب 16/3/1350)
نظام مهندسي كشاورزي و منابع طبيعي: نظام مهندسي كشاورزي و منابع طبيعي عبارت است از مجموعه قوانين، مقررات، آيين‌نامه‌ها، استانداردها، تشكل‌هاي مهندسي، حرفه‌اي، صنفي كه در جهت رسيدن به اهداف منظور در اين قانون تدوين و به مورد اجرا گذاشته مي‌شود. (بند الف ماده 1 قانون تأسيس سازمان نظام مهندسي كشاورزي و منابع طبيعي جمهوري اسلامي ايران مصوب 3/4/1380)
نظام مهندسي معدن: عبارت است از مجموعه تشكيلات، سازمان‌ها، تشكل‌هاي صنفي، مهندسي، حرفه‌اي، اشخاص حقيقي و حقوقي و مجموعه قوانين و مقررات، آيين‌نامه‌ها و استانداردها در بخش معدن. (ماده 1 قانون نظام مهندسي معدن مصوب 25/11/1379)
نظام مهندسي و كنترل ساختمان: نظام مهندسي و كنترل ساختمان عبارت است از مجموعه قانون، مقررات، آيين‌نامه‌ها، استانداردها و تشكل‌هاي مهندسي، حرفه‌اي و صنفي كه در جهت رسيدن به اهداف منظور در اين قانون تدوين و به مورد اجرا گذاشته مي‌شود. (ماده 1 قانون نظام مهندسي و كنترل ساختمان مصوب 22/12/1374)
نظاميان: نظاميان پرسنلي هستند كه پس از طي آموزش لازم به يكي از درجات پيش‌بيني شده در اين قانون نايل و از لباس و علائم نظامي استفاده مي‌نمايند. (ماده 23 قانون ارتش جمهوري اسلامي ايران مصوب 7/7/1366)
نفت: عبارت است از كليه هيدروكربورها به استثناي زغال‌سنگ كه به صورت نفت‌خام، گاز طبيعي، قير، پلمه سنگ‌هاي نفتي و ماسه‌هاي آغشته به نفت اعم از آن‌كه به حالت طبيعي يافت شود يا به وسيله عمليات مختلف از نفت‌خام و گاز طبيعي به دست آيد. (ماده 1 قانون نفت مصوب 9/7/1366)
نفت: نفت عبارت است از نفت‌خام، گاز طبيعي، آسفالت و كليه هيدروكربورهاي مايع اعم از آن‌كه به حالت طبيعي يافت شود يا به وسيله عمليات مختلف از نفت‌خام و گاز طبيعي جدا شود و نيز هر فرآورده مهياي استفاده يا نيمه‌تمامي كه از مواد مزبور به وسيله تبديل گاز به مايع يا تصفيه يا عمل شيميايي يا هرگونه طريقه ديگري اعم از آنچه اكنون معمول است و آنچه در آينده معمول شود به دست آيد. (ماده1 قانون نفت مصوب 8/5/1353)
نفت: منظور از كلمه نفت در اين قانون عبارت است از نفت‌خام، گازطبيعي، آسفالت و كليه هيدروكربورهاي مايع اعم از اين‌كه به حالت طبيعي يافت شود يا به وسيله عمليات مختلف از نفت‌خام و گاز طبيعي جدا شود و نيز هر فرآورده مهياي استفاده يا نيمه تمامي كه از مواد مزبور به وسيله تبديل گاز به مايع يا تصفيه يا عمل شيميايي يا هرگونه طريقه ديگري اعم از آنچه اكنون معمول است و آنچه در آينده معمول شود به دست آيد. (تبصره 1 ماده 1 قانون مربوط به تفحص و اكتشاف و استخراج نفت در سراسر كشور و فلات قاره مصوب 7/5/1336)
نفقه زن: نفقه عبارت است از مسكن و البسه و غذا و اثاث البيت كه به طور متعارف با وضعيت زن متناسب باشد و خادم در صورت عادت زن به داشتن خادم يا احتياج او به واسطه مرض يا نقصان اعضا. (ماده 1107 قانون مدني)
نفقه زن: نفقه عبارت است از مسكن و لباس و غذا و اثاث البيت به طرز متناسب. (تبصره ماده 9 قانون راجع به ازدواج مصوب 23/5/1310)
نفقه اقارب: نفقه اقارب عبارت است از مسكن و البسه و غذا و اثاث البيت به قدر رفع حاجت با در نظر گرفتن درجه استطاعت منفق. (ماده 1204 قانون مدني)
نقص عضو: منظور از نقص عضو آن است كه عضوي از اعضا كارمند ناقص شده ولي قابليت كار از او سلب نشده باشد. (ماده 6 آيين‌نامه بيمه افسران و كارمندان نيروهاي مسلح و ژاندارمري مصوب 1/11/1337)
نقض بلا ارجاع: در رسيدگي فرجامي كه درخواست آن از طرف دادستان شده هرگاه حكم يا قرار نقض شد بلا ارجاع خواهد بود. (ماده 581 قانون آيين دادرسي مدني مصوب 25/6/1318)
نقض بلا ارجاع: ديوان تميز در موارد ذيل در صورتي كه حكمي را نقض كند ارجاع به محكمه ديگري نخواهد نمود و اين موارد را موارد نقض بلا ارجاع گويند. اولاً- در صورتي كه (در موارد عرفي) مرور زمان قانوناً موجب اسقاط حق اقامه دعوي شده باشد. ثانياً- در صورتي‌كه‌نقض راجع به اساس حكم نباشد بلكه راجع به اموري باشدكه به اساس حكم خلل وارد نمي‌آورد. ثالثاً- درصورتي‌كه حكم صادر از محكمه تالي بر مجازات شخصي به عنوان جرم بوده و حال آن‌كه عمل بر فرض وقوع قانوناً داخل در جرم نبوده و اصلاً قابل مجازات نيست. رابعاً- در صورتي كه در موارد تقصيرات سياسي بعد از اعلان عفو عمومي حكم به مجازات مقصر سياسي صادر شده باشد. خامساً- در مورد مواد (435) و (436) و (464) اين‌كتاب. (ماده 458 قوانين موقتي محاكمات جزايي (آيين دادرسي‌كيفري) مصوب 30/5/1291)
نقض بلا ارجاع: رسيدگي تميزي كه تقاضاي آن از طرف مدعي‌العموم شده چون براي حفظ قانون است بدون حضور متداعيين به عمل مي‌آيد و هرگاه حكم نقض شد نقض بلاارجاع خواهد بود. (ماده 585 قوانين موقتي اصول محاكمات حقوقي مصوب 18/8/1290)
نكاح منقطع: نكاح وقتي منقطع است كه براي مدت معيني واقع شده باشد. (ماده 1075 قانون مدني)
نگهبان: نگهبان، مأمور مسلحي است كه مراقبت و حفاظت يك محل يا يك منطقه معين به او واگذار شده باشد. (تبصره ماده 26 قانون مجازات جرائم نيروهاي مسلح جمهوري اسلامي ايران مصوب 18/5/1371)
نمايندگي خزانه در استان: نمايندگي خزانه در استان واحد سازماني مشخصي است كه در مركز هر استان امور مربوط به دريافت تنخواه‌گردان استان و واگذاري تنخواه‌گردان حسابداري به ذيحسابان دستگاه‌هاي اجرايي تابع نظام بودجه استاني و ابلاغ اعتبار بودجه‌هاي استاني و افتتاح حساب‌هاي جاري دولتي در سطح استان و ساير وظايفي را كه به موجب اين قانون و آيين‌نامه‌هاي اجرايي آن بر عهده واحد مزبور محول مي‌شود به نمايندگي خزانه در استان مربوط زير نظر مديركل امور اقتصادي و دارايي محل انجام خواهد داد. (ماده 33 قانون محاسبات عمومي كشور مصوب 1/6/1366)
نماينده ثبت احوال: نماينده يا مأمور ثبت احوال كسي است كه از طرف سازمان ثبت احوال كشور يا ادارات تابعه براي ثبت وقايع يا دريافت اعلامات منصوب شده باشد. (ماده 6 قانون ثبت احوال مصوب 16/4/1355)
نمونههاي تجارتي بي‌بها: منظور از نمونههاي تجارتي بي‌بها نمونه‌هايي است كه ذاتاً قيمتي نداشته باشد وجود برچسب نمونه بدون قيمت در روي نمونه‌ها يا لفاف آن‌ها كه از طرف كارخانجات يا فروشندگان خارجي الصاق مي‌شود براي قبول بي‌بها بودن كافي نخواهد بود و به طور كلي هر نمونه كه قابل خريد و فروش باشد ولو اين‌كه بهاي آن ناچيز باشد مشمول پرداخت حقوق گمركي و سود بازرگاني و عوارض خواهد بود. (ماده 26 آيين‌نامه اجرايي قانون امور گمركي مصوب 20/1/1351)
نهاد نمايندگي مقام معظم رهبري: نهاد نمايندگي مقام معظم رهبري در دانشگاه‌ها كه در اين اساسنامه اختصاراً نهاد نمايندگي ناميده مي‌شود نهادي است كه زير نظر معظم له در كليه دانشگاه‌ها و مراكز آموزش عالي به انجام وظايف مصرح در اساسنامه مي‌پردازد. (ماده 1 اساسنامه نهاد نمايندگي مقام معظم رهبري در دانشگاه‌ها مصوب 3/12/1372 شوراي عالي انقلاب فرهنگي)
نهادهاي انقلابي: نهادهاي انقلابي به ارگان‌هايي اطلاق مي‌شود كه بنا به نياز دوران بعد از انقلاب اسلامي ايران (22 بهمن سال 1357) به بعد با تصويب مراجع قانونگذاري به وجود آمده است. (تبصره 2 لايحه قانوني عدم شمول مقررات قانون كار درباره كاركنان نهادهاي انقلابي مصوب 13/4/1359 شوراي انقلاب)
نهال: درخت جواني است كه داراي ساقه مشخصي بوده و قطربن آن كم‌تر از پنج سانتيمتر و در مورد شمشاد قطربن كم‌تر از سه سانتيمتر باشد. (بند 5 ماده 1 قانون حفاظت و بهره‌برداري از جنگل‌ها و مراتع مصوب 25/5/1346)
نهال: نهال درخت جواني است كه قطر پايه آن كم‌تر از ده سانتيمتر باشد. (تبصره ماده 13 قانون جنگل‌ها و مراتع كشور مصوب 8/6/1338)
نهالستان‌ها: جنگل‌هاي دست كاشت عمومي كه توسط دولت ايجاد شده باشد. (رديف ج بند 7 ماده 1 آيين‌نامه اجرايي لايحه قانوني اصلاح لايحه قانوني واگذاري و احيا اراضي در حكومت جمهوري اسلامي ايران مصوب 31/2/1359 شوراي انقلاب)
نهر سنتي: مجراي آبي است كه به وسيله اشخاص به صورت غيرمدرن احداث شده باشد. (بند پ ماده 1 از آيين‌نامه مربوط به بستر و حريم رودخانه‌ها، انهار، مسيل‌ها، مرداب‌ها، بركه‌هاي طبيعي و شبكه‌هاي آبرساني، آبياري و زهكشي مصوب 11/8/1379 هيأت وزيران)
نهر طبيعي: مجرايي است كه آب به طور دائم يا فصلي در آن جريان داشته و داراي حوضه آبريز مشخصي نباشد. (بند ب ماده 1 آيين‌نامه مربوط به بستر و حريم رودخانه‌ها، انهار، مسيل‌ها، مرداب‌ها، بركه‌هاي طبيعي و شبكه‌هاي آبرساني، آبياري و زهكشي مصوب 11/8/1379 هيأت وزيران)
نهر مرزي: نهري است كه تمام، قسمت يا قسمت‌هايي از آن مرز مشترك دو كشور را تشكيل مي‌دهد. بند 31 آيين‌نامه اجرايي قانون حفظ و تثبيت كناره و بستر رودخانه‌هاي مرزي مصوب 18/12/1363 هيأت وزيران)
نياز آبشويي خاك: عبارت است از درصدي از آب آبياري كه براي جلوگيري از تجمع زيانبار املاح و برقراري و تثبيت تعادل املاح در خاك زراعي بايد از ناحيه فعاليت ريشه‌هاي گياه عبور كرده و خارج شود و مقدار آن به صورت ماهانه قابل محاسبه است. (ضميمه 1 آيين‌نامه اجرايي بهينه‌سازي مصرف آب كشاورزي مصوب 11/6/1375 هيأت وزيران)
نيازمند: نيازمند به كسي اطلاق مي‌گردد كه ميزان درآمد ماهانه وي از حداقل حقوق بازنشستگي كارمندان دولت كم‌تر باشد. (تبصره 1 ماده 1 قانون نحوه كمك به خانواده‌هاي مشموليني كه با اعزام مشمول قدرت اداره معاش خود را از دست مي‌دهند مصوب 3/6/1366)
نيروهاي انتظامي: نيروهاي انتظامي به شهرباني و ژاندارمري جمهوري اسلامي ايران، كميته انقلاب اسلامي و سازمان پليس قضايي گفته مي‌گردد. (تبصره 2 ماده 2 قانون تشكيل وزارت دفاع و پشتيباني
نيروهاي مسلح جمهوري اسلامي ايران مصوب 28/5/1368)
نيروهاي انتظامي: نيروهاي انتظامي جمهوري اسلامي ايران به ژاندارمري، شهرباني و كميته انقلاب اسلامي ايران اطلاق مي‌گردد. (تبصره ماده 2 قانون ارتش جمهوري اسلامي ايران مصوب 7/7/1366)
نيروهاي مسلح: نيروهاي مسلح ... ايران به مجموعه ارتش ... ژاندارمري كل كشور و شهرباني كل كشور اطلاق مي‌شود. (ماده 8 قانون اصلاح ماده 8 از قانون استخدام نيروهاي مسلح مصوب 17/10/1347)
نيروهاي مسلح: نيروهاي مسلح ... ايران از نيروهاي زميني - هوايي - دريايي تشكيل يافته و هر نيرو به تناسب احتياجي كه دارد از رسته‌هاي مختلفه تشكيل گرديده و رسته افسران و درجه‌داران هر نيرو و طرز تغيير رسته آنان طبق آيين‌نامه‌اي خواهد بود كه به تصويب كميسيون جنگ مجلسين خواهد رسيد. (ماده 8 قانون استخدام نيروهاي مسلح ايران مصوب 30/4/1336)
نيروهاي مسلح جمهوري اسلامي ايران: نيروهاي مسلح جمهوري اسلامي ايران عبارتند از: ارتش و سپاه پاسداران و نيروهاي انتظامي. (ماده 2 قانون ارتش جمهوري اسلامي ايران مصوب 7/7/1366)
نيروهاي نظامي: نيروهاي نظامي به نيروهاي سه گانه ارتش و سپاه پاسداران انقلاب اسلامي و ستادهاي مربوطه و سازمان‌هاي وابسته به آن اطلاق مي‌گردد. (تبصره 1 ماده 2 قانون تشكيل وزارت دفاع و پشتيباني نيروهاي مسلح جمهوري اسلامي ايران مصوب 28/5/1368)
نيروي انتظامي: نيروي انتظامي جمهوري اسلامي ايران سازماني است مسلح در تابعيت فرماندهي كل قوا و وابسته به وزارت كشور. (ماده 2 قانون نيروي انتظامي جمهوري اسلامي ايران مصوب 27/4/1369)
نيم پهلوي: مسكوك طلاي پنجاه ريالي يا نيم پهلوي داراي 661191/3 گرم طلاي خالص است و ضرابخانه دولتي بايد يك كيلوگرم طلاي خالص را به مصرف ضرب 135/273 عدد مسكوك نيم پهلوي برساند. (بند ب از ماده 3 قانون اصلاح قانون واحد و مقياس پول مصوب 22/12/1310)