خشكي صبحگاهي زانوها

[Borna66]

خشكي صبحگاهي زانوها

بيماری- دكتر عليرضا آشوري:

اگر قرار باشد يك بيماري استخواني درد مشترك جامعه ما لقب بگيرد آن بيماري مي‌تواند آرتروز مفاصل باشد.
حتما در اطراف خود زنان و مردان زيادي را ديده‌ايد كه از درد زانو شكايت دارند و هنگام بالا رفتن از پله‌ها مدام ناله مي‌كنند. اين بيماران عمدتا آرتروز دارند.

بيماري آرتروز يكي از شايع‌ترين مشكلات مفاصل در بين خانم‌هاي ايراني است كه البته بيشتر در سنين بالا بروز مي‌كند. براي آشنايي هرچه بيشتر شما با اين مشكل و راه‌حل‌هاي آن پاي صحبت‌هاي دكتر شهرام صادقي، متخصص طب فيزيكي نشستيم.

• آقاي دكتر ابتدا بفرماييد آرتروز چيست و چه بخش‌هايي از بدن را درگير مي‌كند؟

آرتروز يا استئوآرتريت شايع‌ترين بيماري از دسته التهاب مفاصل است. در اين بيماري غضروف مفصل صدمه ديده و كم‌كم از بين مي‌رود.

آرتروز ممكن است هر مفصلي را درگير كند اما مفاصل بزرگ كه وزن بدن را تحمل مي‌كنند مثل مفاصل زانو و ران و ستون فقرات بيشتر در معرض ابتلا هستند.

• اصلي‌ترين علايم اين بيماري چيست؟

آرتروز علايم زيادي دارد ولي 3 علامت آن شايع‌تر و مشخص‌تر هستند؛ اولي خشكي پس از استراحت است، به اين معني كه گاهي اوقات وقتي مفصل به‌مدت طولاني بي‌حركت مانده باشد و بخواهد فعاليت كند درد خواهد داشت. شايد ديده باشيد كه بيماران مبتلا به آرتروز زانو صبح‌ها كه از خواب بيدار مي‌شوند به سختي راه مي‌روند اما بعد از مدتي كم‌كم راه رفتنشان به حالت عادي بازمي‌گردد. خشكي مفاصل بعد از يك دوره طولاني عدم‌فعاليت بسيار شايع است ولي به ندرت بيشتر از نيم ساعت طول مي‌كشد.

دومين علامت كاهش انطاف پذيري است؛ به‌همين دليل بيماران مبتلا به آرتروز نمي‌توانند به‌راحتي مفاصل خود را خم و راست كنند و براي علامت بعدي هم مي‌توان به درد در مفصل اشاره كرد. توصيه مي‌شود كساني كه بيشتر از دو هفته چنين علايمي را در مفاصل خود دارند حتما به پزشك مراجعه كنند.

• چه اتفاقي مي‌افتد كه كسي به آرتروز مبتلا مي‌شود؟

ببينيد علت ايجاد اين بيماري هنوز به‌طور واضح شناخته نشده است ولي چند عامل وجود دارد كه مي‌تواند زمينه‌ساز ابتلا به آرتروز باشد، يكي سن بالا است كه اين بيماري معمولا در افراد بالاي 40 سال ديده مي‌شود. مورد دوم جنس، چون آرتروز در خانم‌ها بيشتر از آقايان بروز مي‌كند ولي دليل آن هنوز به‌درستي مشخص نشده است، مورد بعدي ناهنجاري‌هاي مادرزادي استخواني و يا صدمه به مفصل است. آرتروز در ورزشكاران حرفه‌اي كه مدام در معرض ضربه خوردن هستند بسيار شايع است مثلا در فوتباليست‌ها. صدمات غيرورزشي مثل تصادفات رانندگي هم زمينه را براي آرتروز مهيا مي‌كند.

• آيا چاقي هم در ابتلا به آرتروز تأثير دارد؟

به نكته خوبي اشاره كرديد. چاقي خطر ابتلا به آرتروز را افزايش مي‌دهد. به‌طور كلي هرچقدر وزن بالاتر باشد مفاصل بزرگ (مثل زانوها) بايد بار و فشار بيشتري را تحمل كنند و در نتيجه خطر ابتلا به آرتروز در آنها بيشتر مي‌شود. چاقي حتي احتمال بروز آرتروز در دست‌ها را هم افزايش مي‌دهد.

• اين بيماري چه عوارضي دارد؟

متأسفانه اين بيماري با گذشت زمان بدتر مي‌شود و هنوز درمان قطعي براي آن يافت نشده است اما با كمك برخي روش‌هاي درماني مي‌توان درد ناشي از اين بيماري را كاهش داده و كيفيت زندگي بيمار را بهبود بخشيد. حدود يك سوم بيماران مبتلا به آرتروز ممكن است دچار ناتواني‌هاي شديدي شوند. گاهي درد و ناراحتي مفصل آنقدر شديد مي‌شود كه بيمار نمي‌تواند از آن مفصل استفاده كند.

• به روش‌هايي براي كاهش درد و مشكل بيمار اشاره داشتيد. اين روش‌ها شامل چه مواردي هستند؟

در موارد بسيار شديد آرتروز جراحي تعويض مفصل توصيه مي‌شود اما قبل از جراحي معمولا روش‌هاي مختلفي پيشنهاد مي‌شود كه تا حد امكان كار به جراحي ختم نشود كه يكي از آنها استراحت دادن به مفصل دردناك است. بيمار بايد در هر ساعت دست كم ده دقيقه به مفصل خود استراحت بدهد و سعي كند تاحد امكان فعاليت‌هاي بدني خود را طوري تنظيم كند كه مفصل مبتلا كمتر فعال باشد. روش ديگر ورزش كردن است كه بايد حتما با نظارت و اجازه پزشك انجام شود تا مشكل مفصل را تشديد نكند يا باعث بروز درد جديدي نشود. ورزش‌هاي سبك و مفرح مثل پياده‌روي و شنا بيشتر توصيه مي‌شوند.

با ورزش كردن، عضلات اطراف مفاصل تقويت شده و ثبات مفصل افزايش پيدا مي‌كند. البته ورزش كردن نبايد باعث بروز درد در مفصل شود و اگر چنين اتفاقي رخ داد فورا ورزش را متوقف كنيد. درافرادي كه اضافه وزن دارند كم كردن وزن بايد حتما مدنظر قرار گيرد. البته رژيم گرفتن و ورزش كردن براي كاهش وزن بايد تحت نظر پزشك انجام شود. براي كاهش درد ناشي از آرتروز هم مي‌توان از كيسه يخ استفاده كرد. در اغلب موارد پزشك براي بيمار داروهاي ضد‌درد و ضد‌التهاب تجويز مي‌كند كه در كاهش درد مفصل مؤثر است.

• كمي هم درباره روش‌هاي جراحي براي درمان آرتروز توضيح دهيد.

ببينيد اين روش‌ها از پاكسازي فضاي مفصلي تا تعويض كامل مفصل متفاوت هستند و جراح برحسب شدت بيماري از يكي از اين روش‌ها استفاده مي‌كند. بيماران توجه داشته باشند كه جراحي زماني توصيه مي‌شود كه درمان‌هاي ديگري كه به تعدادي از آنها اشاره شد مؤثر واقع نشده باشند و بيمار قادر به انجام فعاليت‌هاي عادي روزمره خود نباشد.

• براي بيماران مبتلا به آرتروز چه توصيه‌هايي داريد؟

مهم‌ترين نكته براي بيماران مبتلا به آرتروز به‌كارگيري روش‌هايي است كه باعث كاهش درد و ناراحتي‌شان شود. مثل تمام بيماري‌هاي ديگر داشتن يك رژيم غذايي مناسب و سالم مفيد خواهد بود. بيمار بايد به حد كافي مواد مورد نياز بدن خود را از طريق غذا تامين كند چون اگر تغذيه نامناسب باشد بدن هم ضعيف مي‌شود و به تبع آن مقابله با بيماري دشوارتر مي‌شود.
اگر پزشك براي شما داروي ضددرد تجويز كرده حتما سروقت آن‌را بخوريد چون اگر درد شروع شود و بعد شما تازه مسكن مصرف كنيد درد ديرتر و سخت‌تر كنترل مي‌شود اما مصرف مرتب و طبق دستور پزشك باعث مي‌شود شدت حملات درد كاهش يابد. سعي كنيد از مفصل بيمار خود كمتر كار بكشيد. مثلا اگر مفاصل انگشتان يك خانم مشكل دارد بهتر است از كيفي استفاده كند كه روي شانه مي‌افتد نه كيفي كه بايد با انگشتان دائما در دست گرفته شود. اگر دست شما مشكل دارد سعي كنيد براي برداشتن اجسام از دست سالم خود بيشتر استفاده كنيد تا فشار كمتري روي مفصل دردناك وارد شود. بيماراني كه در مفصل زانو يا ران دچار مشكل هستند بهتر است درصورت صلاحديد پزشك از عصا موقع راه ‌رفتن استفاده كنند.
سعي كنيد بدنتان در هنگام راه رفتن يا نشستن، در وضعيت صحيحي قرار داشته باشد. آب درماني، هم به‌عنوان ورزش و هم به‌عنوان عاملي جهت تصحيح وضعيت ايستادن و راه رفتن مي‌تواند به شما كمك كند. پزشكتان شما را درباره وضعيت صحيح و غلط قرارگيري بدن راهنمايي خواهد كرد.