KIAN~~~~
10-25-2010, 01:55 AM
مقدمه اي بر روش هاي غير سازه اي
با وجوديكه بشر در طول تاريخ سيلابها زندگي كرده است، هيچگاه اثرات مخرب سيلابها در گذشته مانند امروز نبوده است. زيرا افراد بسيار كمتري در سيلابدشتها زندگي مي كردند و فعاليتهاي انساني در گذشته اين چنين موجب افزايش پتانسيل سيلاب نمي گرديد. امروزه مشخص شده است كه مهار همه سيلابها امكان پذير نيست تنها مي توان با مديريت آنها، خسارت ها را حداقل نمود.
بر اساس تجارب جهاني مهار همه سيلابها امكان پذير نيست
مهار كامل همه سيلابها عملي نيست
روشهاي مختلفي براي مديريت سيلاب به كار گرفته مي شوند. اين روش ها را مي توان در چهار دسته زير طبقه بندي نمود:
1. تلاش در جهت كاهش سيلاب
2. تلاش در جهت كاهش آسيب پذيري در مقابل سيلاب
3. تلاش در جهت كاهش خسارات
4. ايجاد آمادگي براي تحمل خسارات
اولين دسته بر مبناي حفاظت فيزيكي بوسيله سازه ها مي باشد و روش هاي سازه اي ناميده مي شود. سه دسته ديگر در گروه روش هاي غيرسازه اي طبقه بندي مي شوند.
به عبارت ديگر روش هاي سازه اي:
1- قبل از وقوع سيلاب اعمال مي شوند.
2- ماهيت عمدتا سازه اي دارند.
3- به منظور دور كردن سيلاب از مردم به كار گرفته مي شوند.
كليه روش هاي كاهش مشكلات سيلاب كه در برگيرنده تواما سه مشخصه فوق نباشند، روش هاي غيرسازه اي مديريت سيلاب مي باشند. براي مثال مقابله به هنگام با سيلاب، داراي ماهيت سازه اي است و به منظور دور كردن سيلاب از مردم صورت مي گيرد ولي در هنگام سيلاب انجام مي شود يا مديريت حوضه آبريز قبل از وقوع سيل و به منظور دور كردن سيلاب از مردم صورت مي گيرد ولي ماهيت آن عمدتا غير سازه اي است.
روش هاي ديگر مانند هشدار سيلاب و تخليه ساكنين به هنگام سيلاب و به منظور دوركردن مردم از سيلاب انجام مي شدند و داراي ماهيت غير سازه اي مي باشند.
دور كردن مردم از سيلاب
با وجودي كه برخي روش هاي غيرسازه اي مديريت سيلاب مانند پيش بيني سيلاب، مقاوم سازي سيل بندها در جريان سيلاب، پهنه بندي و مقاوم سازي در مناطق مسكوني و اراضي كشاورزي از 2000 سال پيش در برخي كشورهاي جنوب شرقي آسيا مانند چين، ويتنام و بنگلادش به كار گرفته مي شده است، در اواخر دهه 1980، روش هاي غيرسازه اي در بسياري از كشورها يا ناشناخته بودند و يا مورد توجه قرار نمي گرفتند. از آن زمان بسياري از كشورهايي كه تصور داشتند موفق به مهار سيلاب شده اند، مجددا خسارتهاي عمده اي را در اثر سيلابها متحمل شدند و اكنون بطور جدي در حال تفكر مجدد در مورد كارآيي روش هاي سازه اي زماني كه به تنهايي به كار گرفته شوند، مي باشند. در بسيار از اين كشورها اين تصور وجود داشت كه روش هاي غير سازه اي براي كشورهاي فقير مناسب است و با احداث سدها، سيل بندها و كانالهاي سيل بر، مي توان بطور كامل سيلاب ها را كنترل نمود و از آب گرفتگي جلوگيري كرد. تجربيات جهاني نشان داده است كه اين راهبرد غير عقلاني و جاهلانه مي باشد.
مقابله بهنگام با سيلاب
بسياري از كشورهايي كه تصور داشتند موفق به مهار كامل سيلاب شده اند، مجددا خسارتهاي عمده اي را در اثر سيلابها متحمل شدند
اكنون در بسيار از كشورهاي ثروتمند غربي و ژاپن، كارشناسان سيلاب اعتقاد دارند كه تركيب روش هاي سازه اي و غير سازه اي، راه حل بهينه براي حداقل نمودن خسارات سيلاب است در عين حال اين تركيب روش هاي سازه اي و غير سازه اي كم هزينه تر از روش هاي سازه اي به تنهايي مي باشد.
رهيافت هاي غير سازه اي در مديريت سيل در برگيرنده آن بخش از فعاليت هايي است كه براي رفع يا تسكين اثرات تخريبي سيلاب، سازه هاي فيزيكي احداث نمي شود. رهيافت هاي سازه اي در مديريت سيلاب عبارتند از: سدها، خاكريزها، سيل بندها، منحرف نمودن سيلاب، كانال هاي سيلاب بر و غيره كه به وسيله ذخيره، محدودسازي يا تعديل جريان و يا انحراف سيلاب، مهار سيلاب را تاحدي ممكن مي سازد. ممكن است سازه اي به صورتي تركيبي با رهيافت هاي سازه اي يا غيرسازه اي مورد استفاده قرار گيرند ولي الزاماً پيش نياز تمهيدات غيرسازه اي نخواهد بود.
تركيب روش هاي سازه اي و غير سازه اي، راه حل بهينه براي حداقل نمودن خسارات سيلاب است
به هر حال هميشه روش هاي غير سازه اي بايد تواماً در طراحي هاي سازه اي مورد توجه قرار گيرند. زيرا استفاده از آنها موجب افزايش در اثر بخشي مي شود. در شرايط حاكم بر بعضي از حوضه هاي آبريز رودخانه ها، ممكن است روش هاي غير سازه اي از روش هاي سازه اي مهار سيلاب كم هزينه تر باشند.
رهيافت هاي غير سازه اي مهار سيلاب در دو گروه اساسي در جدول زير نشان داده شده اند:
هدف
زمان
ماهيت
روش
عمدتا دور كردن مردم از سيلاب
هنگام وقوع سيلاب
غير سازه اي
پيش بيني سيلاب
تمهيدات
برنامه ريزي
عمدتا دور كردن مردم از سيلاب
هنگام وقوع سيلاب
غير سازه اي
پيش بيني سيلابهاي دريايي
عمدتا دور كردن مردم از سيلاب
قبل از وقوع سيلاب
غير سازه اي
كنترل گسترش سيلابدشت
مي تواند در دور كردن مردم از سيلاب موثر باشد
قبل از وقوع سيلاب
غير سازه اي
بيمه سيلاب
عمدتا دور كردن مردم از سيلاب
قبل از وقوع سيلاب
سازه اي و غيرسازه اي
مقاوم سازي در مقابل سيلاب
عمدتا دور كردن مردم از سيلاب
قبل از وقوع سيلاب
غير سازه اي
آموزش عمومي
عمدتا دور كردن سيلاب از مردم
قبل از وقوع سيلاب
سازه اي و غيرسازه اي
مديريت حوضه آبريز
هر دو
قبل از وقوع سيلاب
غير سازه اي
تصميم گيري
عمدتا دور كردن سيلاب از مردم
قبل از وقوع سيلاب
غير سازه اي
مديريت سيلاب فصلي در مخازن
هر دو
قبل از وقوع سيلاب
غير سازه اي
برنامه ريزي جهت مقابله با سيل
تمهيدات واكنشي
عمدتا دور كردن سيلاب از مردم
به هنگام سيلاب
عمدتا سازه اي
مقابله با سيلاب
عمدتا دور كردن مردم از سيلاب
به هنگام سيلاب
غير سازه اي
هشدار سيل
دور كردن مردم از سيلاب
به هنگام سيلاب
غير سازه اي
تخليه
هر دو
به هنگام سيلاب
غير سازه اي
مديريت بهنگام سيلاب در مخزن
عمدتا دور كردن مردم از سيلاب
به هنگام سيلاب
غير سازه اي
كمك هاي اضطراري
جدول روشهاي غير سازه اي مديريت سيلاب
با وجوديكه بشر در طول تاريخ سيلابها زندگي كرده است، هيچگاه اثرات مخرب سيلابها در گذشته مانند امروز نبوده است. زيرا افراد بسيار كمتري در سيلابدشتها زندگي مي كردند و فعاليتهاي انساني در گذشته اين چنين موجب افزايش پتانسيل سيلاب نمي گرديد. امروزه مشخص شده است كه مهار همه سيلابها امكان پذير نيست تنها مي توان با مديريت آنها، خسارت ها را حداقل نمود.
بر اساس تجارب جهاني مهار همه سيلابها امكان پذير نيست
مهار كامل همه سيلابها عملي نيست
روشهاي مختلفي براي مديريت سيلاب به كار گرفته مي شوند. اين روش ها را مي توان در چهار دسته زير طبقه بندي نمود:
1. تلاش در جهت كاهش سيلاب
2. تلاش در جهت كاهش آسيب پذيري در مقابل سيلاب
3. تلاش در جهت كاهش خسارات
4. ايجاد آمادگي براي تحمل خسارات
اولين دسته بر مبناي حفاظت فيزيكي بوسيله سازه ها مي باشد و روش هاي سازه اي ناميده مي شود. سه دسته ديگر در گروه روش هاي غيرسازه اي طبقه بندي مي شوند.
به عبارت ديگر روش هاي سازه اي:
1- قبل از وقوع سيلاب اعمال مي شوند.
2- ماهيت عمدتا سازه اي دارند.
3- به منظور دور كردن سيلاب از مردم به كار گرفته مي شوند.
كليه روش هاي كاهش مشكلات سيلاب كه در برگيرنده تواما سه مشخصه فوق نباشند، روش هاي غيرسازه اي مديريت سيلاب مي باشند. براي مثال مقابله به هنگام با سيلاب، داراي ماهيت سازه اي است و به منظور دور كردن سيلاب از مردم صورت مي گيرد ولي در هنگام سيلاب انجام مي شود يا مديريت حوضه آبريز قبل از وقوع سيل و به منظور دور كردن سيلاب از مردم صورت مي گيرد ولي ماهيت آن عمدتا غير سازه اي است.
روش هاي ديگر مانند هشدار سيلاب و تخليه ساكنين به هنگام سيلاب و به منظور دوركردن مردم از سيلاب انجام مي شدند و داراي ماهيت غير سازه اي مي باشند.
دور كردن مردم از سيلاب
با وجودي كه برخي روش هاي غيرسازه اي مديريت سيلاب مانند پيش بيني سيلاب، مقاوم سازي سيل بندها در جريان سيلاب، پهنه بندي و مقاوم سازي در مناطق مسكوني و اراضي كشاورزي از 2000 سال پيش در برخي كشورهاي جنوب شرقي آسيا مانند چين، ويتنام و بنگلادش به كار گرفته مي شده است، در اواخر دهه 1980، روش هاي غيرسازه اي در بسياري از كشورها يا ناشناخته بودند و يا مورد توجه قرار نمي گرفتند. از آن زمان بسياري از كشورهايي كه تصور داشتند موفق به مهار سيلاب شده اند، مجددا خسارتهاي عمده اي را در اثر سيلابها متحمل شدند و اكنون بطور جدي در حال تفكر مجدد در مورد كارآيي روش هاي سازه اي زماني كه به تنهايي به كار گرفته شوند، مي باشند. در بسيار از اين كشورها اين تصور وجود داشت كه روش هاي غير سازه اي براي كشورهاي فقير مناسب است و با احداث سدها، سيل بندها و كانالهاي سيل بر، مي توان بطور كامل سيلاب ها را كنترل نمود و از آب گرفتگي جلوگيري كرد. تجربيات جهاني نشان داده است كه اين راهبرد غير عقلاني و جاهلانه مي باشد.
مقابله بهنگام با سيلاب
بسياري از كشورهايي كه تصور داشتند موفق به مهار كامل سيلاب شده اند، مجددا خسارتهاي عمده اي را در اثر سيلابها متحمل شدند
اكنون در بسيار از كشورهاي ثروتمند غربي و ژاپن، كارشناسان سيلاب اعتقاد دارند كه تركيب روش هاي سازه اي و غير سازه اي، راه حل بهينه براي حداقل نمودن خسارات سيلاب است در عين حال اين تركيب روش هاي سازه اي و غير سازه اي كم هزينه تر از روش هاي سازه اي به تنهايي مي باشد.
رهيافت هاي غير سازه اي در مديريت سيل در برگيرنده آن بخش از فعاليت هايي است كه براي رفع يا تسكين اثرات تخريبي سيلاب، سازه هاي فيزيكي احداث نمي شود. رهيافت هاي سازه اي در مديريت سيلاب عبارتند از: سدها، خاكريزها، سيل بندها، منحرف نمودن سيلاب، كانال هاي سيلاب بر و غيره كه به وسيله ذخيره، محدودسازي يا تعديل جريان و يا انحراف سيلاب، مهار سيلاب را تاحدي ممكن مي سازد. ممكن است سازه اي به صورتي تركيبي با رهيافت هاي سازه اي يا غيرسازه اي مورد استفاده قرار گيرند ولي الزاماً پيش نياز تمهيدات غيرسازه اي نخواهد بود.
تركيب روش هاي سازه اي و غير سازه اي، راه حل بهينه براي حداقل نمودن خسارات سيلاب است
به هر حال هميشه روش هاي غير سازه اي بايد تواماً در طراحي هاي سازه اي مورد توجه قرار گيرند. زيرا استفاده از آنها موجب افزايش در اثر بخشي مي شود. در شرايط حاكم بر بعضي از حوضه هاي آبريز رودخانه ها، ممكن است روش هاي غير سازه اي از روش هاي سازه اي مهار سيلاب كم هزينه تر باشند.
رهيافت هاي غير سازه اي مهار سيلاب در دو گروه اساسي در جدول زير نشان داده شده اند:
هدف
زمان
ماهيت
روش
عمدتا دور كردن مردم از سيلاب
هنگام وقوع سيلاب
غير سازه اي
پيش بيني سيلاب
تمهيدات
برنامه ريزي
عمدتا دور كردن مردم از سيلاب
هنگام وقوع سيلاب
غير سازه اي
پيش بيني سيلابهاي دريايي
عمدتا دور كردن مردم از سيلاب
قبل از وقوع سيلاب
غير سازه اي
كنترل گسترش سيلابدشت
مي تواند در دور كردن مردم از سيلاب موثر باشد
قبل از وقوع سيلاب
غير سازه اي
بيمه سيلاب
عمدتا دور كردن مردم از سيلاب
قبل از وقوع سيلاب
سازه اي و غيرسازه اي
مقاوم سازي در مقابل سيلاب
عمدتا دور كردن مردم از سيلاب
قبل از وقوع سيلاب
غير سازه اي
آموزش عمومي
عمدتا دور كردن سيلاب از مردم
قبل از وقوع سيلاب
سازه اي و غيرسازه اي
مديريت حوضه آبريز
هر دو
قبل از وقوع سيلاب
غير سازه اي
تصميم گيري
عمدتا دور كردن سيلاب از مردم
قبل از وقوع سيلاب
غير سازه اي
مديريت سيلاب فصلي در مخازن
هر دو
قبل از وقوع سيلاب
غير سازه اي
برنامه ريزي جهت مقابله با سيل
تمهيدات واكنشي
عمدتا دور كردن سيلاب از مردم
به هنگام سيلاب
عمدتا سازه اي
مقابله با سيلاب
عمدتا دور كردن مردم از سيلاب
به هنگام سيلاب
غير سازه اي
هشدار سيل
دور كردن مردم از سيلاب
به هنگام سيلاب
غير سازه اي
تخليه
هر دو
به هنگام سيلاب
غير سازه اي
مديريت بهنگام سيلاب در مخزن
عمدتا دور كردن مردم از سيلاب
به هنگام سيلاب
غير سازه اي
كمك هاي اضطراري
جدول روشهاي غير سازه اي مديريت سيلاب