Fahime.M
04-26-2010, 06:07 PM
مقاله چیست؟
مقاله، نوشته ای که دریافتها یا نظریات نویسنده را با استناد به تحقیقات، ازمایشها یا عقاید شخصی او در موضوع یا موردی خاص به صورت تحلیلی یا تحقیقی یا انتقادی و جز ان، به خوانندگان منتقل می کند. عموما مقاله برای بالا بردن سطح شعور و اگاهی مردم و خدمت به پیشرفت دانش نوشته می شود و نویسنده ان، خوانندگان را به فضایل اخلاقی و حقایق علمی و غیره راهنمایی می کند و پرده نادانی و زشتی را از چهره اجتماع بر می دارد.
برای اینکه نویسنده یک مقاله بتواند در انجام دادن رسالتی که به عهده گرفته توفیق یابد لازم است از خصوصیاتی چند بهره مند باشد:
1.درباره موضوعی که در نظر دارد بنویسد، اگاهی و تسلط کافی داشته باشد. منابع عمومی مرجع مثل واژه نامه، فرهنگ نامه ها، دایرة المعارفها، فهرستها، کتابشناسیها، اطلسها، و همچنین منابع عمومی و تخصصی موضوع موردنظر را شناسایی کند و از منابع مناسب و دقیق بهره گیرد تا بنیاد سخنش بر منطق و استدلال استوار باشد نه بر حدس و گمان یا احساس و تخیل.
2. باید با احساس "ازادی کامل" و با" صمیمیت و صداقت" و رعایت " اصول اخلاقی " ، انچه را که از ذهنش می گذرد بنویسد و نگران تمسخر یا خشم و دشمنی دیگران نباشد زیرا واهمه و نگرانی از عواقب نوشته، اندیشه را به بند می کشد و مانع از تجلی قدرت نویسندگی می شود.
البته هر نوشته را باید پس از اتمام با نگاهی انتقادامیز مطاله کرد و از درستی و استواری متن ان مطمئن شد. اصول اخلاقی شامل این موارد می شود: رعایت قواعد استدلال در بیان، رعایت امانت در نقل قول از دیگران، رعایت عفت کلام، پرهیز از تمسخر و توهین و به کار بردن کلمات رکیک، پرهیز از غرض ورزی، و پرهیز از تملق و چاپلوسی.
طرز تهیه یک مقاله خوب
باید به نکات زیر توجه کرد:
1. نویسنده باید پیش از نوشتن برای چهار پرسش زیر، پاسخ صریح داشته باشد: چه می نویسم؟ چرا می نویسم؟ برای که می نویسم؟ در چه شرایطی می نویسم؟ و این مصراع را اویزه گوش کند:
" اول اندیشه وانگهی گفتار"
2. نویسنده با توجه به تخصص و علاقه خود، توجه کند که موضوعی را برای مطالعه و تحریر برگزیند که تازگی داشته باشد و گرهی از مشکلات جامعه را بگشاید یا در روش ساختن اندیشه ها موثر واقع می شود. در این مرحله، نویسنده لازم است طرح مقاله را بریزد. طرح، خطی است که حرکت و نظم مقاله را نشان می دهد و در واقع نقشه کار یا فهرست نکات اصلی مقاله است. برای این مقصود، نگارنده لازم است علاوه بر بهره گیری از تجربیات و نظریات شخصی خویش، فهرستی از کتابها، مجله ها، دایرة المعارفها و اسناد و کتابهای موجود در موضوع موردنظر را با مراجعه به کتابخانه ها فراهم کند و با دقت در کتابها، منابع دست اول و دقیق را برگزیند و سپس با مطاله انها به بررسی و خواندن ان مآخذ، یادداشت کند و سرانجام گفتار خویش را به منابع و یادداشتها، مستند سازد.
3. طرح کلی مقاله و رساله معمولا به چند بخش تقسیم می شود: مقدمه، متن، نتیجه، یادداشتها و منابع.
در مقالات علمی و تحقیقی، پیش از مقدمه، چکیده مقاله را ( که شامل مختصر یافته علمی باشد) در حداکثر 150 کلمه همراه واژه های کلیدی شامل حداقل پنج واژه، می اورند.
در مقدمه، هدف از نوشتن مقاله و چگونگی به کار گیری روش تحقیق برای فراهم اوردن مطالب، شرح داده می شود و در رد یا قبول اسناد و مآخذ با دلیل استوار، مطالب لازم بیان می شود.
در متن مقاله که بخش اصلی مقاله است ایینی رعایت می شود که متن نوشته را سخته و عالمانه می سازد. مفهوم کلی یا خلاصه ان به این شرح است:
- مطالب از اغاز تا انجام بصورتی پیوسته و منطقی و یکدست تنظیم می شود بطوری که بندریج و با لحاظ داشتن ارتباط معنوی به سوی نتیجه حرکت می کند. در این جهت، مطالعه مقاله متناسب با تنوع مطالب، به فصلهای جداگانه، و هر فصل متناسب با مقدار لازم برای مطالب، به بخشهای کوچکتر و بندهای متعدد تقسیم می شود.
- کلمه ها و جمله هایی که در بیان مطالب به استخدام گرفته می شود باید دقیق و روشن و ساده و روان و کوتاه باشد و معنی موردنظر نویسنده را به بهترین و رساترین وجه برساند. استفاده از نشانه گذاری مثل نقطه، ویرگول، علامت سوال و ... که کاربرد ان در تمامی جمله ها لازم است می تواند در فهم کلام و روان خواندن ان کمک کند. البته کلمات و عبارات باید از لحاظ نگارش درست باشد و غلطهای املایی، رسم الخطی و دستوری، در ان راه نیابد. بهتر است هرمقاله پیش از انتشار از لحاظ زبانی و ادبی(نگارش) و نیز صحت ترجمه ( در صورتی که نوشته ترجمه اثری باشد) بازبینی و ویراستاری شود. ویراستارانی که صاحب رای و ذوق و سلیقه و دارای روش و اشنا به فنون و ظرایف کار چاپ و نشر باشند در این هنر موفقند.
- نتیجه مقاله در انتهای مقاله نوشته می شود و بطور منطقی از سیر کلی مطالب مقاله حاصل می شود. برای بیان نتیجه، نیازی به عنوان مشخص نیست بلکه می توان بصورتی طبیعی در پایان مطالب، نتیجه گیری کرد.
- کوتاه سخن انکه یک نوشته خوب باید " جامع " باشد یعنی تمام نکاتی را که به موضوع مربوط است و زیر عنوان و موضوع ان مقاله قرار می گیرد، در برداشته باشد و همچنین " مانع" باشد یعنی در ان هیچ مطلبی نتوان یافت که مربوط به موضوع نباشد و " خارج از موضوع" به حساب اید.
- مقاله را پس از وارسی و تنظیم نهای، روی کاغذ، تحریر یا حروفچینی می کنند به نحوی که در طرف راست کاغذ 3.5 سانتیمتر و سه طرف دیگر 2.5 سانتیمتر حاشیه سفید بماند.
- در اخرین بخش مقاله، یادداشتهای مقاله حاوی توضیحات ضروری و ارجاعات اسنادی( با ذکر شماره صفحه) به ترتیب شماره ای که قبلا در متن به واژه ها، شواهد و جز ان داده شده تنظیم می شود و سپس فهرست کاملی از مآخذ مورد استفاده با قید مشخصات دقیق هر یک به صورت الفبایی اورده می شود. بعضی از نویسندگان ترجیح می دهند یادداشتها و منابع را در پایین صفحات به صورت زیرنویس و با حروف نازکتر از متن ذکر کنند. در اخرین بخش رساله و در پژوهشهای مفصل و پایان نامه ها علاوه بر فهرستهای یاد شده، به حسب ضرورت، فهرستی از نامهای تاریخی، جغرافیایی، کتابها، ایات و احادیث و سایر تعلیقات را به ترتیب الفبایی قید می کنند.
یاداوری این نکته ضروری است که مقالات در زمینه های مختلف موضوعی، نگارش و رده بندی می شوند و هر تحقیقی در مسائل گوناگون با توجه به ماهیت موضوع به یکی از سه طریق: دیدن(مشاهده)، پرسیدن(تحقیق عمومی)، خواندن(تحقیق کتابخانه ای) انجام می گیرد. در مقالات اجتماعی، مطالعه، تجربه، امارگیری و مشاهده، کم و بیش مورد استفاده قرار می گیرد. در مقالات ادبی انجا که درباره یک شاعر و یا یک جریان ادبی و مانند اینها باشد براساس تحقیق استوار می شود نه احساس و خیال نویسنده، و انجا که وصف تخیلی یک منظره یا یک پدیده موردنظر باشد، عواطف و احساسات نویسنده با یاری گرفتن از نیروی خیال و احساس او مورد استفاده واقع می شود. در مقالات دینی، عرفانی و فلسفی، استدلال و منطق صحیح از طریق مطالعه و تحقیق در کتابهای مهم قابل استناد، طرحریزی می شود. مقاله های انتقادی، تنها با توجه به واقعیات و جمله ها ومطالب ان نوشته، ارزشیابی می شود و جهات مهم موضوع نقد برشمرده می شود. و بالاخره مقالات تاریخی و علمی و تحقیقی براساس روشهای تحقیق و نتایج به دست امده از اسناد و تحقیقات و با منطق و استدلال مطرح می گردد. زیرا مایه اصلی در مقاله های تحقیقی، عقل و اندیشه است و اساس کار بر پایه دلیل و منطق استوار می شود. در حقیقت، مقالات علمی و تحقیقی برای بیان یا ارزیابی یک حقیقت علمی است و براساس ازمایش و تجربه، نگارش می یابد. در اینگونه مقالات، احساسات جایی ندارد و سخن بر پایه منطق و استدلال استوار است. نقل قول از دیگران در اینگونه نوشته های علمی نیز هنگامی قابل قبول است که ان قول، در جوامع علمی جهان به عنوان یک اصل مسلم پذیرفته شده باشد. زیرا بنیاد کلام نباید بر حدس و گمان یا احساس و تخیل نهاده شود.
مقاله، نوشته ای که دریافتها یا نظریات نویسنده را با استناد به تحقیقات، ازمایشها یا عقاید شخصی او در موضوع یا موردی خاص به صورت تحلیلی یا تحقیقی یا انتقادی و جز ان، به خوانندگان منتقل می کند. عموما مقاله برای بالا بردن سطح شعور و اگاهی مردم و خدمت به پیشرفت دانش نوشته می شود و نویسنده ان، خوانندگان را به فضایل اخلاقی و حقایق علمی و غیره راهنمایی می کند و پرده نادانی و زشتی را از چهره اجتماع بر می دارد.
برای اینکه نویسنده یک مقاله بتواند در انجام دادن رسالتی که به عهده گرفته توفیق یابد لازم است از خصوصیاتی چند بهره مند باشد:
1.درباره موضوعی که در نظر دارد بنویسد، اگاهی و تسلط کافی داشته باشد. منابع عمومی مرجع مثل واژه نامه، فرهنگ نامه ها، دایرة المعارفها، فهرستها، کتابشناسیها، اطلسها، و همچنین منابع عمومی و تخصصی موضوع موردنظر را شناسایی کند و از منابع مناسب و دقیق بهره گیرد تا بنیاد سخنش بر منطق و استدلال استوار باشد نه بر حدس و گمان یا احساس و تخیل.
2. باید با احساس "ازادی کامل" و با" صمیمیت و صداقت" و رعایت " اصول اخلاقی " ، انچه را که از ذهنش می گذرد بنویسد و نگران تمسخر یا خشم و دشمنی دیگران نباشد زیرا واهمه و نگرانی از عواقب نوشته، اندیشه را به بند می کشد و مانع از تجلی قدرت نویسندگی می شود.
البته هر نوشته را باید پس از اتمام با نگاهی انتقادامیز مطاله کرد و از درستی و استواری متن ان مطمئن شد. اصول اخلاقی شامل این موارد می شود: رعایت قواعد استدلال در بیان، رعایت امانت در نقل قول از دیگران، رعایت عفت کلام، پرهیز از تمسخر و توهین و به کار بردن کلمات رکیک، پرهیز از غرض ورزی، و پرهیز از تملق و چاپلوسی.
طرز تهیه یک مقاله خوب
باید به نکات زیر توجه کرد:
1. نویسنده باید پیش از نوشتن برای چهار پرسش زیر، پاسخ صریح داشته باشد: چه می نویسم؟ چرا می نویسم؟ برای که می نویسم؟ در چه شرایطی می نویسم؟ و این مصراع را اویزه گوش کند:
" اول اندیشه وانگهی گفتار"
2. نویسنده با توجه به تخصص و علاقه خود، توجه کند که موضوعی را برای مطالعه و تحریر برگزیند که تازگی داشته باشد و گرهی از مشکلات جامعه را بگشاید یا در روش ساختن اندیشه ها موثر واقع می شود. در این مرحله، نویسنده لازم است طرح مقاله را بریزد. طرح، خطی است که حرکت و نظم مقاله را نشان می دهد و در واقع نقشه کار یا فهرست نکات اصلی مقاله است. برای این مقصود، نگارنده لازم است علاوه بر بهره گیری از تجربیات و نظریات شخصی خویش، فهرستی از کتابها، مجله ها، دایرة المعارفها و اسناد و کتابهای موجود در موضوع موردنظر را با مراجعه به کتابخانه ها فراهم کند و با دقت در کتابها، منابع دست اول و دقیق را برگزیند و سپس با مطاله انها به بررسی و خواندن ان مآخذ، یادداشت کند و سرانجام گفتار خویش را به منابع و یادداشتها، مستند سازد.
3. طرح کلی مقاله و رساله معمولا به چند بخش تقسیم می شود: مقدمه، متن، نتیجه، یادداشتها و منابع.
در مقالات علمی و تحقیقی، پیش از مقدمه، چکیده مقاله را ( که شامل مختصر یافته علمی باشد) در حداکثر 150 کلمه همراه واژه های کلیدی شامل حداقل پنج واژه، می اورند.
در مقدمه، هدف از نوشتن مقاله و چگونگی به کار گیری روش تحقیق برای فراهم اوردن مطالب، شرح داده می شود و در رد یا قبول اسناد و مآخذ با دلیل استوار، مطالب لازم بیان می شود.
در متن مقاله که بخش اصلی مقاله است ایینی رعایت می شود که متن نوشته را سخته و عالمانه می سازد. مفهوم کلی یا خلاصه ان به این شرح است:
- مطالب از اغاز تا انجام بصورتی پیوسته و منطقی و یکدست تنظیم می شود بطوری که بندریج و با لحاظ داشتن ارتباط معنوی به سوی نتیجه حرکت می کند. در این جهت، مطالعه مقاله متناسب با تنوع مطالب، به فصلهای جداگانه، و هر فصل متناسب با مقدار لازم برای مطالب، به بخشهای کوچکتر و بندهای متعدد تقسیم می شود.
- کلمه ها و جمله هایی که در بیان مطالب به استخدام گرفته می شود باید دقیق و روشن و ساده و روان و کوتاه باشد و معنی موردنظر نویسنده را به بهترین و رساترین وجه برساند. استفاده از نشانه گذاری مثل نقطه، ویرگول، علامت سوال و ... که کاربرد ان در تمامی جمله ها لازم است می تواند در فهم کلام و روان خواندن ان کمک کند. البته کلمات و عبارات باید از لحاظ نگارش درست باشد و غلطهای املایی، رسم الخطی و دستوری، در ان راه نیابد. بهتر است هرمقاله پیش از انتشار از لحاظ زبانی و ادبی(نگارش) و نیز صحت ترجمه ( در صورتی که نوشته ترجمه اثری باشد) بازبینی و ویراستاری شود. ویراستارانی که صاحب رای و ذوق و سلیقه و دارای روش و اشنا به فنون و ظرایف کار چاپ و نشر باشند در این هنر موفقند.
- نتیجه مقاله در انتهای مقاله نوشته می شود و بطور منطقی از سیر کلی مطالب مقاله حاصل می شود. برای بیان نتیجه، نیازی به عنوان مشخص نیست بلکه می توان بصورتی طبیعی در پایان مطالب، نتیجه گیری کرد.
- کوتاه سخن انکه یک نوشته خوب باید " جامع " باشد یعنی تمام نکاتی را که به موضوع مربوط است و زیر عنوان و موضوع ان مقاله قرار می گیرد، در برداشته باشد و همچنین " مانع" باشد یعنی در ان هیچ مطلبی نتوان یافت که مربوط به موضوع نباشد و " خارج از موضوع" به حساب اید.
- مقاله را پس از وارسی و تنظیم نهای، روی کاغذ، تحریر یا حروفچینی می کنند به نحوی که در طرف راست کاغذ 3.5 سانتیمتر و سه طرف دیگر 2.5 سانتیمتر حاشیه سفید بماند.
- در اخرین بخش مقاله، یادداشتهای مقاله حاوی توضیحات ضروری و ارجاعات اسنادی( با ذکر شماره صفحه) به ترتیب شماره ای که قبلا در متن به واژه ها، شواهد و جز ان داده شده تنظیم می شود و سپس فهرست کاملی از مآخذ مورد استفاده با قید مشخصات دقیق هر یک به صورت الفبایی اورده می شود. بعضی از نویسندگان ترجیح می دهند یادداشتها و منابع را در پایین صفحات به صورت زیرنویس و با حروف نازکتر از متن ذکر کنند. در اخرین بخش رساله و در پژوهشهای مفصل و پایان نامه ها علاوه بر فهرستهای یاد شده، به حسب ضرورت، فهرستی از نامهای تاریخی، جغرافیایی، کتابها، ایات و احادیث و سایر تعلیقات را به ترتیب الفبایی قید می کنند.
یاداوری این نکته ضروری است که مقالات در زمینه های مختلف موضوعی، نگارش و رده بندی می شوند و هر تحقیقی در مسائل گوناگون با توجه به ماهیت موضوع به یکی از سه طریق: دیدن(مشاهده)، پرسیدن(تحقیق عمومی)، خواندن(تحقیق کتابخانه ای) انجام می گیرد. در مقالات اجتماعی، مطالعه، تجربه، امارگیری و مشاهده، کم و بیش مورد استفاده قرار می گیرد. در مقالات ادبی انجا که درباره یک شاعر و یا یک جریان ادبی و مانند اینها باشد براساس تحقیق استوار می شود نه احساس و خیال نویسنده، و انجا که وصف تخیلی یک منظره یا یک پدیده موردنظر باشد، عواطف و احساسات نویسنده با یاری گرفتن از نیروی خیال و احساس او مورد استفاده واقع می شود. در مقالات دینی، عرفانی و فلسفی، استدلال و منطق صحیح از طریق مطالعه و تحقیق در کتابهای مهم قابل استناد، طرحریزی می شود. مقاله های انتقادی، تنها با توجه به واقعیات و جمله ها ومطالب ان نوشته، ارزشیابی می شود و جهات مهم موضوع نقد برشمرده می شود. و بالاخره مقالات تاریخی و علمی و تحقیقی براساس روشهای تحقیق و نتایج به دست امده از اسناد و تحقیقات و با منطق و استدلال مطرح می گردد. زیرا مایه اصلی در مقاله های تحقیقی، عقل و اندیشه است و اساس کار بر پایه دلیل و منطق استوار می شود. در حقیقت، مقالات علمی و تحقیقی برای بیان یا ارزیابی یک حقیقت علمی است و براساس ازمایش و تجربه، نگارش می یابد. در اینگونه مقالات، احساسات جایی ندارد و سخن بر پایه منطق و استدلال استوار است. نقل قول از دیگران در اینگونه نوشته های علمی نیز هنگامی قابل قبول است که ان قول، در جوامع علمی جهان به عنوان یک اصل مسلم پذیرفته شده باشد. زیرا بنیاد کلام نباید بر حدس و گمان یا احساس و تخیل نهاده شود.